Βιβλίο της Γραφής Αριθμός 57—Προς Φιλήμονα

Συγγραφέας: Παύλος

Τόπος Συγγραφής: Ρώμη

Ολοκλήρωση Συγγραφής: περ. 60-61 Κ.Χ.

 1. Ποια είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά της επιστολής Προς Φιλήμονα;

ΑΥΤΗ η γεμάτη διακριτικότητα και αγάπη επιστολή του Παύλου παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τους Χριστιανούς σήμερα. Όχι μόνο είναι η μικρότερη διαφυλαγμένη επιστολή του ‘αποστόλου των εθνών’, αλλά και σε ολόκληρη την Αγία Γραφή μόνο η Δεύτερη και η Τρίτη Ιωάννου περιέχουν λιγότερη ύλη. Επίσης, είναι η μοναδική «προσωπική» επιστολή του Παύλου, με την έννοια ότι δεν στάλθηκε επίσημα σε κάποια εκκλησία ή σε κάποιον υπεύθυνο επίσκοπο, αλλά στάλθηκε σ’ ένα άτομο και ασχολούνταν αποκλειστικά με το συγκεκριμένο πρόβλημα που ήθελε να συζητήσει ο Παύλος μ’ αυτόν το Χριστιανό αδελφό, τον προφανώς ευκατάστατο Φιλήμονα, ο οποίος ζούσε σε μια πόλη της Φρυγίας, στις Κολοσσές, που βρισκόταν στην καρδιά της Μικράς Ασίας.—Ρωμ. 11:13.

 2. Ποια γεγονότα συνέβησαν πριν από τη συγγραφή της Προς Φιλήμονα, και για ποιο σκοπό γράφτηκε αυτή η επιστολή;

² Ο σκοπός της επιστολής αναφέρεται σαφέστατα: Στη διάρκεια της πρώτης του φυλάκισης στη Ρώμη (59-61 Κ.Χ.), ο Παύλος είχε μεγάλη ελευθερία να κηρύττει τη Βασιλεία του Θεού. Ανάμεσα σ’ εκείνους που άκουσαν το κήρυγμά του ήταν ο Ονήσιμος, ένας δραπέτης δούλος από το σπιτικό του Φιλήμονα, φίλου του Παύλου. Ως αποτέλεσμα, ο Ονήσιμος έγινε Χριστιανός, και ο Παύλος αποφάσισε, με τη συναίνεση του Ονήσιμου, να τον στείλει πίσω στον Φιλήμονα. Τότε ήταν που έγραψε ο Παύλος και τις επιστολές προς τις εκκλησίες της Εφέσου και των Κολοσσών. Και στις δυο αυτές επιστολές, έδωσε καλές συμβουλές στους Χριστιανούς που ήταν δούλοι ή που είχαν στην κατοχή τους δούλους, σχετικά με το πώς να συμπεριφέρονται κατάλληλα σ’ αυτή τη σχέση. (Εφεσ. 6:5-9· Κολ. 3:22–4:1) Εντούτοις, εκτός απ’ όλα αυτά, ο Παύλος έγραψε μια επιστολή στον Φιλήμονα, με την οποία τον παρακάλεσε προσωπικά για τον Ονήσιμο. Αυτή την επιστολή την έγραψε με το ίδιο του το χέρι, πράγμα ασυνήθιστο για τον Παύλο. (Φιλήμ. 19) Αυτή η ενέργεια του Παύλου προσέδωσε στην έκκλησή του πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα.

 3. Πιθανότατα πότε γράφτηκε η επιστολή Προς Φιλήμονα, και πώς στάλθηκε;

³ Αυτή η επιστολή πιθανότατα γράφτηκε περίπου το 60-61 Κ.Χ., γιατί φαίνεται ότι ο Παύλος είχε ήδη κηρύξει αρκετό καιρό στη Ρώμη, αφού ως τότε είχε μεταστρέψει άτομα στη Χριστιανοσύνη. Επίσης, επειδή στο εδάφιο 22 εκφράζει την ελπίδα ότι θα αφηνόταν ελεύθερος, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η επιστολή γράφτηκε αφού είχε περάσει αρκετός χρόνος από τότε που φυλακίστηκε. Φαίνεται ότι αυτές οι τρεις επιστολές, η μια για τον Φιλήμονα και οι δυο για τις εκκλησίες της Εφέσου και των Κολοσσών, στάλθηκαν με τον Τυχικό και τον Ονήσιμο.—Εφεσ. 6:21, 22· Κολ. 4:7-9.

 4. Τι αποδεικνύει ποιος ήταν ο συγγραφέας της Προς Φιλήμονα, καθώς και την αυθεντικότητά της;

⁴ Το γεγονός ότι ο Παύλος ήταν ο συγγραφέας της Προς Φιλήμονα γίνεται φανερό από το πρώτο εδάφιο, όπου αναφέρεται το όνομά του. Ως συγγραφέα της επιστολής αυτής τον αναγνώριζε ο Ωριγένης και ο Τερτυλλιανός.a Η αυθεντικότητα του βιβλίου υποστηρίζεται από το γεγονός ότι αυτή η επιστολή περιλαμβάνεται, μαζί με άλλες επιστολές του Παύλου, στο Μουρατόρειο Απόσπασμα του 2ου αιώνα Κ.Χ.

ΤΙ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΟΣ ΦΙΛΗΜΟΝΑ

 5. (α) Ποιοι χαιρετισμοί και ποιος έπαινος αναφέρονται στην αρχή της επιστολής; (β) Τι λέει ο Παύλος στον Φιλήμονα για το δούλο του, τον Ονήσιμο;

⁵ Ο Ονήσιμος στέλνεται πίσω στον κύριό του ‘ως κάτι παραπάνω από δούλος’ (εδ. 1-25). Ο Παύλος στέλνει θερμούς χαιρετισμούς στον Φιλήμονα, στην Απφία «την αγαπητήν [την αδελφή μας, Κείμενο]», στον Άρχιππο «τον συστρατιώτην ημών» και στην εκκλησία που βρίσκεται στο σπίτι του Φιλήμονα. Επαινεί τον Φιλήμονα (του οποίου το όνομα σημαίνει «Αυτός που Αγαπάει») για την αγάπη και την πίστη που έχει για τον Κύριο Ιησού και για τους αγίους. Οι ειδήσεις για την αγάπη του Φιλήμονα έχουν φέρει στον Παύλο μεγάλη χαρά και παρηγοριά. Ο Παύλος, που είναι ηλικιωμένος και φυλακισμένος, εκφράζεται τώρα με μεγάλη παρρησία σχετικά με το ‘παιδί’ του, τον Ονήσιμο, τον οποίο ‘γέννησε’ ενόσω βρισκόταν στα δεσμά της φυλακής. Ο Ονήσιμος (του οποίου το όνομα σημαίνει «Κερδοφόρος») ήταν προηγουμένως άχρηστος στον Φιλήμονα, αλλά τώρα είναι χρήσιμος τόσο στον Φιλήμονα όσο και στον Παύλο.—Εδ. 2, 10.

 6. Τι είδους μεταχείριση συστήνει ο Παύλος στην περίπτωση του Ονήσιμου, και πώς το υποστηρίζει αυτό με διακριτικότητα;

⁶ Ο απόστολος θα ήθελε να κρατήσει τον Ονήσιμο για να τον υπηρετεί στη φυλακή, αλλά δεν θα έκανε κάτι τέτοιο χωρίς τη συγκατάθεση του Φιλήμονα. Γι’ αυτό, τον στέλνει πίσω, ‘όχι πια ως δούλο, αλλά ως κάτι παραπάνω από δούλο, ως αδελφό αγαπητό’. Ο Παύλος ζητάει να γίνει δεκτός ο Ονήσιμος με καλοσύνη, όπως θα γινόταν δεκτός ο Παύλος. Αν ο Ονήσιμος έχει αδικήσει τον Φιλήμονα, ας λογαριαστεί αυτό στον Παύλο, γιατί, όπως λέει ο Παύλος στον Φιλήμονα: «Και σεαυτόν έτι μοι χρεωστείς». (Εδ. 16, 19) Ο Παύλος ελπίζει ότι σύντομα θα αφεθεί ελεύθερος και θα μπορέσει να επισκεφθεί τον Φιλήμονα, και τελειώνει με χαιρετισμούς.

ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΩΦΕΛΙΜΟ

 7. Στην περίπτωση του Ονήσιμου, πώς έμεινε ο Παύλος πιστός στη σπουδαιότατη κλήση που είχε λάβει ως απόστολος;

⁷ Όπως φαίνεται απ’ αυτή την επιστολή, ο Παύλος δεν κήρυττε ένα «κοινωνικό ευαγγέλιο», προσπαθώντας να καταργήσει το υπάρχον σύστημα πραγμάτων και τους θεσμούς του, λόγου χάρη τη δουλεία. Δεν απελευθέρωνε αυθαίρετα ούτε και τους Χριστιανούς δούλους, αλλά αντίθετα, έβαλε το δραπέτη δούλο Ονήσιμο να ταξιδέψει 1.400 και πλέον χιλιόμετρα, από τη Ρώμη στις Κολοσσές, για να πάει πίσω στον κύριό του, τον Φιλήμονα. Έτσι, ο Παύλος έμεινε πιστός στη σπουδαιότατη κλήση που είχε λάβει ως απόστολος, συμμορφούμενος στο πλήρες με τη θεϊκή αποστολή που του είχε ανατεθεί ‘να κηρύττει τη βασιλεία του Θεού και να διδάσκει τα περί του Κυρίου Ιησού Χριστού’.—Πράξ. 28:31· Φιλήμ. 8, 9.

 8. Τι δείχνει παραστατικά η Προς Φιλήμονα σχετικά με το πώς εφαρμόζονται στην πράξη οι Χριστιανικές αρχές;

⁸ Η επιστολή Προς Φιλήμονα αποκαλύπτει πολλά πράγματα—μας δείχνει την αγάπη και την ενότητα που υπήρχαν ανάμεσα στους Χριστιανούς του 1ου αιώνα. Απ’ αυτή την επιστολή μαθαίνουμε ότι οι πρώτοι Χριστιανοί αλληλοαποκαλούνταν ‘αδελφοί’. (Φιλήμ. 2, 20, Κείμενο) Ακόμη, δείχνει στους Χριστιανούς σήμερα πώς εφαρμόζονται στην πράξη οι Χριστιανικές αρχές ανάμεσα σε Χριστιανούς αδελφούς. Από τη μεριά του Παύλου, βλέπουμε την εκδήλωση αδελφικής αγάπης, το σεβασμό για τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και για την περιουσία του άλλου, την αποτελεσματική διακριτικότητα, καθώς και την αξιέπαινη ταπεινότητα. Αντί να προσπαθήσει να αναγκάσει τον Φιλήμονα να συγχωρήσει τον Ονήσιμο χρησιμοποιώντας την εξουσία που κατείχε ως εξέχων επίσκοπος στη Χριστιανική εκκλησία, ο Παύλος τον παρακάλεσε ταπεινά με βάση τη Χριστιανική αγάπη και την προσωπική τους φιλία. Οι επίσκοποι σήμερα μπορούν να ωφεληθούν από το διακριτικό τρόπο με τον οποίον απευθύνθηκε ο Παύλος στον Φιλήμονα.

 9. Συμμορφούμενος με το αίτημα του Παύλου, ποιο θαυμάσιο προηγούμενο θα έθετε ο Φιλήμων, το οποίο θα ήταν ενδιαφέρον για τους Χριστιανούς σήμερα;

⁹ Είναι φανερό ότι ο Παύλος ανέμενε από τον Φιλήμονα να συμμορφωθεί με το αίτημά του, και η συμμόρφωση του Φιλήμονα θα αποτελούσε πρακτική εφαρμογή των λόγων του Ιησού στο εδάφιο Ματθαίος 6:14 και των λόγων του Παύλου στο εδάφιο Εφεσίους 4:32. Παρόμοια, μπορεί να αναμένεται από τους Χριστιανούς σήμερα να δείχνουν καλοσύνη και συγχωρητικότητα σε κάποιον αδελφό που τους πείραξε. Αν ο Φιλήμων μπορούσε να δείξει συγχωρητικότητα σ’ ένα δούλο, τον οποίον είχε στην κατοχή του και τον οποίον ήταν νομικά ελεύθερος να κακομεταχειρίζεται αν ήθελε, οι Χριστιανοί σήμερα θα πρέπει να μπορούν να συγχωρούν κάποιον αδελφό που τους πείραξε—κάτι που παρουσιάζει πολύ λιγότερη δυσκολία.

10. Πώς γίνεται φανερή η επενέργεια του πνεύματος του Ιεχωβά στην επιστολή Προς Φιλήμονα;

¹⁰ Η επενέργεια του πνεύματος του Ιεχωβά είναι ολοφάνερη σ’ αυτή την επιστολή προς τον Φιλήμονα. Φαίνεται από τον εξαιρετικά επιδέξιο τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε ο Παύλος ένα τόσο λεπτό πρόβλημα. Γίνεται φανερή από τα αδελφικά αισθήματα, την τρυφερή στοργή και την εμπιστοσύνη που δείχνει ο Παύλος σ’ ένα συγχριστιανό του. Μπορούμε να διακρίνουμε αυτή την επενέργεια από το γεγονός ότι η επιστολή Προς Φιλήμονα, όπως και η υπόλοιπη Γραφή, διδάσκει Χριστιανικές αρχές, προάγει τη Χριστιανική ενότητα και μεγαλύνει την αγάπη και την πίστη που αφθονούν ανάμεσα στους «αγίους», οι οποίοι ελπίζουν στη Βασιλεία του Θεού και στων οποίων τη διαγωγή αντικατοπτρίζεται η στοργική καλοσύνη του Ιεχωβά.—Εδ. 5.

[Υποσημειώσεις]