Δαν — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΔΑΝ

[Κριτής].

1. Ο 5ος από τους 12 γιους του Ιακώβ. Γεννήθηκε στην Παδάν-αράμ. (Γε 35:25, 26) Ο Δαν ήταν ο πρωτότοκος της μητέρας του της Βαλλά, η οποία ήταν υπηρέτρια της στείρας κυρίας της, της Ραχήλ, και την αντικατέστησε ως δευτερεύουσα σύζυγος του Ιακώβ. Γι’ αυτό και η Ραχήλ έσπευσε να υιοθετήσει το αγόρι και κάλεσε το όνομά του Δαν, λέγοντας: «Ο Θεός ενήργησε ως κριτής μου . . . ώστε μου έδωσε έναν γιο». (Γε 30:6) Το όνομα του αμφιθαλούς αδελφού του Δαν ήταν Νεφθαλί. Όταν ο Ιακώβ κατέβηκε στην Αίγυπτο παίρνοντας μαζί του ολόκληρο το σπιτικό του, ο Δαν είχε και αυτός έναν γιο ονόματι Ουσίμ (αναφέρεται ως Σουχάμ στο εδ. Αρ 26:42). (Γε 46:7, 23, 26) Έπειτα από δεκαεφτά χρόνια, όταν ο Ιακώβ κάλεσε τους γιους του στην επιθανάτια κλίνη του, ο Δαν είχε πλήρη νομική υπόσταση μαζί με τους άλλους 11 ως πατριάρχης μιας από τις 12 φυλές του Ισραήλ. Ευλογώντας τον, ο Ιακώβ είπε: «Ο Δαν θα κρίνει το λαό του ως μια από τις φυλές του Ισραήλ. Ας αποδειχτεί ο Δαν φίδι κοντά στην άκρη του δρόμου, κερασφόρο φίδι στην άκρη της οδού, το οποίο δαγκώνει τις φτέρνες του αλόγου ώστε ο αναβάτης του πέφτει προς τα πίσω. Θα προσμένω τη σωτηρία σου, Ιεχωβά».—Γε 49:16-18.

2. Μια από τις φυλές του Ισραήλ η οποία πήρε το όνομα του 5ου γιου του Ιακώβ. Ο γιος του Δαν ο Ουσίμ λεγόταν επίσης και Σουχάμ, και οι Σουχαμίτες ήταν η μοναδική οικογένεια που καταγράφηκε στη φυλή του Δαν. (Αρ 26:42) Όταν ήρθε στην Αίγυπτο, ο Δαν είχε μόνο αυτόν τον έναν γιο, αλλά δύο περίπου αιώνες αργότερα, όταν εξήλθαν από τη δουλεία, η φυλή αριθμούσε 62.700 άντρες ηλικίας 20 χρονών και πάνω. (Γε 46:23· Αρ 1:1, 38, 39) Ήταν η δεύτερη σε πληθυσμό φυλή όσον αφορά τους άντρες μάχιμης ηλικίας. Στην έρημο η φυλή του Δαν, με αρχηγό τον Αχιέζερ, ήταν διορισμένη να στρατοπεδεύει Β της σκηνής της μαρτυρίας, δίπλα στις φυλές του Ασήρ και του Νεφθαλί. Καθ’ οδόν η φυλή βάδιζε στην καίρια θέση της οπισθοφυλακής, κάτι που αποτελούσε αναγνώριση του θάρρους, της οσιότητας και της αξιοπιστίας τους.—Αρ 2:25-31· 10:25.

Κατά τη διαμοίραση της Υποσχεμένης Γης, στην οποία εκπροσώπησε τον Δαν ο αρχηγός Βουκκί, ο γιος του Ιογλί, αυτή η φυλή έλαβε τελικά μια από τις μικρότερες περιοχές, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούσε να είναι η δεύτερη φυλή σε πληθυσμό. Ο κλήρος που της έπεσε, ωστόσο, ο έβδομος, ήταν γη πολύ επιθυμητή, η οποία συνόρευε με τις φυλές του Ιούδα, του Εφραΐμ και του Βενιαμίν και εκτεινόταν από τις εύφορες κοιλάδες της Σεφηλά μέχρι τις παράκτιες πεδιάδες της Μεσογείου. Αλλά επειδή ο Δαν δεν έδιωξε, όπως είχε προστάξει ο Ιεχωβά, τα έθνη που είχαν καταπατήσει τη γη, υπέφερε πολύ. (Αρ 26:43· 34:22· Ιη 19:40-46· Κρ 1:34) Γι’ αυτόν το λόγο, ένα τμήμα της φυλής μετακινήθηκε προς το βόρειο άκρο της Παλαιστίνης και κατέλαβε την πόλη Λεσέμ, ή αλλιώς Λαΐς, την οποία ονόμασε «Δαν». (Ιη 19:47, 48· Κρ 18:11-31) Κατά τη διάρκεια αυτού του εγχειρήματος, οι Δανίτες έκλεψαν από κάποιον άνθρωπο ονόματι Μιχαία τη γλυπτή του εικόνα και την έστησαν ως θεό τους, παρά το γεγονός ότι μέλη της φυλής του Δαν είχαν πριν από χρόνια επιλεχθεί να “σταθούν για τις κατάρες” πάνω στο Όρος Εβάλ, στις οποίες κατάρες περιλαμβανόταν η εξής: «Καταραμένος είναι ο άνθρωπος που θα φτιάξει γλυπτή εικόνα ή χυτό άγαλμα, κάτι απεχθές στον Ιεχωβά». (Δευ 27:13-15) Ο Δαν δεν πρόσφερε υποστήριξη στον Κριτή Βαράκ όταν εκείνος πολέμησε τις δυνάμεις του Σισάρα, γεγονός που έγινε έντονα αισθητό.—Κρ 5:17.

Στη Βιβλική ιστορία υπήρξαν ορισμένα μέλη από τη φυλή του Δαν που διακρίθηκαν. Ένας ήταν ο Οολιάβ, ο γιος του Αχισαμάχ, ο οποίος έλαβε θεϊκή σοφία για να βοηθήσει τον Βεσελεήλ. Αυτός είχε μεγάλη επιδεξιότητα ως κεντητής και υφαντής ακριβών υφασμάτων για τον εξοπλισμό της σκηνής της μαρτυρίας. (Εξ 31:1-6· 35:34, 35· 38:22, 23) Ο Σαμψών, ο οποίος υπηρέτησε πιστά τον Ιεχωβά ως κριτής του Ισραήλ επί 20 χρόνια, επαλήθευσε τόσο την προφητεία που εξήγγειλε ο Ιακώβ στην επιθανάτια κλίνη του («ο Δαν θα κρίνει το λαό του») όσο και την πρόρρηση του Μωυσή («ο Δαν είναι σκύμνος λιονταριού»). (Γε 49:16· Δευ 33:22· Κρ 13:2, 24, 25· 15:20) Όταν ο Δαβίδ έγινε βασιλιάς, στα όσια στρατεύματά του συγκαταλέγονταν 28.600 Δανίτες. Αργότερα, ο Αζαρήλ ο γιος του Ιεροάμ αναφέρεται ως ο πρώτιστος άρχοντας της φυλής. (1Χρ 12:35· 27:22) Η μητέρα του «δεξιοτέχνη άντρα» τον οποίο έστειλε ο βασιλιάς της Τύρου για να βοηθήσει τον Σολομώντα στην οικοδόμηση του ναού ήταν από τη φυλή του Δαν.—2Χρ 2:13, 14.

3. Πόλη στο βόρειο άκρο της Παλαιστίνης. Προτού καταληφθεί από τη φυλή του Δαν, οι ειδωλολάτρες κάτοικοί της την αποκαλούσαν Λεσέμ ή Λαΐς. (Ιη 19:47· Κρ 18:7, 27) Οι Δανίτες ανοικοδόμησαν την κατεστραμμένη πόλη και την ονόμασαν «Δαν, σύμφωνα με το όνομα του πατέρα τους του Δαν». (Κρ 18:28, 29) Ωστόσο, περίπου τέσσερις αιώνες νωρίτερα, η πόλη αναφέρεται με το όνομα Δαν στην αφήγηση της καταδίωξης του Χοδολλογομόρ και των συμμάχων του από τον Αβραάμ «μέχρι τη Δαν». (Γε 14:14) Δεν υπάρχει τίποτα που να υποδεικνύει ότι το όνομα «Δαν» δεν χρησιμοποιούνταν για την εν λόγω περιοχή την εποχή του Αβραάμ. Το ότι αυτό το αρχαιότερο όνομα αντιστοιχεί με το όνομα του προπάτορα της φυλής Δαν μπορεί να ήταν σύμπτωση ή απόρροια θεϊκής κατεύθυνσης.

Το όνομα Δαν εμφανίζεται ξανά στην Πεντάτευχο στο εδάφιο Δευτερονόμιο 34:1, όπου αναφέρεται ως ένα από τα όρια της περιοχής που είδε ο Μωυσής όταν, ανεβασμένος στο Όρος Νεβώ, ατένισε την Υποσχεμένη Γη στο τέλος της ζωής του. Εφόσον η Δαν βρισκόταν στη βάση της οροσειράς του Αντιλιβάνου (και όχι μακριά από το Όρος Αερμών), αυτό ίσως σημαίνει ότι ο Μωυσής μπορούσε να δει μέχρι αυτό το σημείο. Η χρήση του ονόματος Δαν εδώ θα μπορούσε να αντιστοιχεί με τη χρήση του στην περίπτωση του Αβραάμ ή να οφείλεται στο ότι το τελικό τμήμα του βιβλίου, που περιέχει γεγονότα μετά το θάνατο του Μωυσή, το κατέγραψε ο Ιησούς του Ναυή.

Η Δαν βρισκόταν «στην κοιλάδα που ανήκε στη Βαιθ-ρεώβ», και η συγκεκριμένη περιοχή, Β των νερών της Μερώμ και λίγο πιο κάτω από τον Λίβανο, ήταν εύφορη και πολύ επιθυμητή, με άφθονα νερά. (Κρ 18:28) Την τοποθεσία αυτή την έχουν ταυτίσει με το Τελλ ελ-Κάντι (Τελ Νταν), ένα αραβικό τοπωνύμιο που σημαίνει «Ύψωμα του Κριτή» και στο οποίο διασώζεται η σημασία του εβραϊκού ονόματος «Δαν». Εκεί ενώνονται δύο πηγές και σχηματίζουν το Ναχρ ελ-Λεντάν—το ποτάμι που διαθέτει το περισσότερο νερό από όλα τα ποτάμια που ενώνονται λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά και σχηματίζουν τον Ιορδάνη. Η πόλη βρισκόταν σε έναν ψηλό γήλοφο κοντά στους νότιους πρόποδες του Όρους Αερμών και δέσποζε στην πλατιά Λεκάνη Χούλα. Κατείχε επίσης στρατηγική θέση, δεδομένου ότι βρισκόταν πάνω στη σημαντική εμπορική οδό που συνέδεε την Τύρο με τη Δαμασκό.

Η Δαν έγινε ταυτόσημη με το βορειότατο άκρο του Ισραήλ, όπως υποδηλώνει η συχνή φράση «από τη Δαν μέχρι τη Βηρ-σαβεέ». (Κρ 20:1· 1Σα 3:20· 2Σα 3:10· 1Βα 4:25· 2Χρ 30:5) Στην πραγματικότητα, υπήρχαν και άλλες πόλεις βορειότερα της Δαν, όπως άλλωστε υπήρχαν αρκετές πόλεις νοτιότερα της Βηρ-σαβεέ, αλλά προφανώς η Δαν ήταν σημαντική πόλη στο Β όπως ήταν η Βηρ-σαβεέ στο Ν. Εξαιτίας της θέσης της, λογικά ήταν από τις πρώτες πόλεις που πλήττονταν όταν η χώρα δεχόταν επίθεση από το Β, όπως συνέβη κατά την εισβολή του Σύριου Βεν-αδάδ. (1Βα 15:20· 2Χρ 16:4) Αναμφίβολα αυτό αντικατοπτρίζεται στις προφητικές δηλώσεις του Ιερεμία που βρίσκονται στα εδάφια Ιερεμίας 4:15· 8:16. Μετά τη διαίρεση του βασιλείου, ο Ιεροβοάμ έστησε χρυσά μοσχάρια στη Δαν και στη Βαιθήλ, επιχειρώντας να αποτρέψει τους υπηκόους του από το να πηγαίνουν στο ναό της Ιερουσαλήμ.—1Βα 12:28-30· 2Βα 10:29.

[Εικόνα στη σελίδα 687]

Ερείπια της περιοχής του αγιαστηρίου και αναστηλωμένο θυσιαστήριο στην πόλη Δαν. Εδώ, στο βορρά, κοντά στις πηγές του Ιορδάνη, ο Ιεροβοάμ ίδρυσε το δεύτερο κέντρο μοσχολατρίας