‘Μακάριοι Πάντες οι Προσμένοντες τον Ιεχωβά’

ΟΠΩΣ ΤΟ ΑΦΗΓΗΘΗΚΕ Ο ΝΤΟΜΙΝΙΚ ΠΙΚΟΝΕ

Οι γονείς μου μετανάστευσαν από την Ιταλία στις Ηνωμένες Πολιτείες στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1920, και τελικά εγκαταστάθηκαν στη Νότια Φιλαδέλφεια, η οποία τότε ήταν γνωστή ως Μικρή Ιταλία. Το 1927 συνταυτίστηκαν με τους Σπουδαστές της Γραφής, που αργότερα έγιναν γνωστοί ως Μάρτυρες του Ιεχωβά.

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ το 1929 και έτσι ήρθα σε επαφή με τη Γραφική αλήθεια από τη βρεφική μου ηλικία. Θυμάμαι ότι οι Μάρτυρες συναντιούνταν στο σπίτι μας πριν βγουν να κηρύξουν στην περιοχή της Πενσυλβανίας που βρίσκονται τα ανθρακωρυχεία, σε πόλεις των οποίων οι κάτοικοι ήταν αφοσιωμένοι Ρωμαιοκαθολικοί, όπου οι αδελφοί είχαν συλληφθεί πολλές φορές. Βαφτίστηκα το 1941 στη συνέλευση των Μαρτύρων του Ιεχωβά που διεξάχθηκε στο Σαιντ Λούις του Μισούρι. Κατόπιν τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά.

Έμπλεξα σε συναναστροφές με κακούς νεαρούς στη γειτονιά και άρχισα να καπνίζω και να παίζω τυχερά παιχνίδια στις γωνίες των δρόμων. Ευτυχώς, οι γονείς μου κατάλαβαν ότι σε λίγο δεν θα μπορούσαν να μου επιβληθούν και αποφάσισαν να μετακομίσουμε σε άλλη περιοχή της πόλης. Δεν μου άρεσε καθόλου αυτό, αφού έχασα όλους τους φίλους μου με τους οποίους έκανα παρέα στο δρόμο. Ωστόσο, σήμερα αναπολώ το παρελθόν και αισθάνομαι πολύ ευγνώμων στον πατέρα μου. Έκανε μια πραγματική οικονομική θυσία για να με αποτραβήξει από εκείνο το περιβάλλον. Ενώ προηγουμένως μπορούσε να πηγαίνει με τα πόδια στη δουλειά, τώρα έπρεπε να κάνει αρκετό δρόμο με τον υπόγειο σιδηρόδρομο. Αλλά αυτή η μετακίνηση μ’ έκανε να επιστρέψω σ’ ένα θεοκρατικό περιβάλλον.

Σπέρνεται ο Ιεραποστολικός Σπόρος

Σχεδόν κάθε χρόνο, πηγαίναμε στο Σάουθ Λάνσινγκ της Νέας Υόρκης, για να παρευρεθούμε στην αποφοίτηση της Βιβλικής Σχολής Γαλαάδ της Σκοπιάς. Καθώς έβλεπα αυτούς τους ιεραποστόλους να αποστέλλονται σε όλο τον κόσμο, σπάρθηκε στην καρδιά μου η επιθυμία για την ιεραποστολική υπηρεσία. Γι’ αυτό, αφού αποφοίτησα από το λύκειο, εγγράφηκα ως τακτικός σκαπανέας διάκονος αρχίζοντας από το Μάιο του 1947.

Άλλη μια νεαρή σκαπάνισσα στην εκκλησία μας ήταν η Έλσα Σβαρτς, και ήταν πολύ ζηλώτρια στο έργο κηρύγματος. Οι γονείς της πάντοτε την ενθάρρυναν να γίνει ιεραπόστολος, κι έτσι πιθανότατα μπορείτε να μαντέψετε το αποτέλεσμα. Παντρευτήκαμε το 1951. Ενώ υπηρετούσαμε μαζί ως σκαπανείς στην Πενσυλβανία, κάναμε αίτηση για να παρακολουθήσουμε την ιεραποστολική σχολή Γαλαάδ. Το 1953 μας προσκάλεσαν στην 23η τάξη της Γαλαάδ. Έπειτα από πέντε μήνες εντατικής μελέτης και προετοιμασίας στη Γαλαάδ, αποφοιτήσαμε σε μια συνέλευση στο Τορόντο, στον Καναδά, και λάβαμε το διορισμό μας—στην Ισπανία!

Προβλήματα στην Ισπανία

Ενώ ετοιμαζόμασταν να φύγουμε για τον ιεραποστολικό μας διορισμό το 1955, η Έλσα κι εγώ είχαμε πολλά ερωτήματα. Η Ισπανία! Πώς θα ήταν άραγε; Το έθνος ήταν υπό την εξουσία του Καθολικού δικτάτορα στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο, και το έργο των Μαρτύρων του Ιεχωβά ήταν υπό απαγόρευση. Πώς θα τα καταφέρναμε κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες;

Οι αδελφοί από τα κεντρικά γραφεία της Εταιρίας στο Μπρούκλιν μας είχαν πληροφορήσει ότι ο Φρέντερικ Φρανς, ο τότε αντιπρόεδρος της Εταιρίας Σκοπιά, και ο Άλβαρο Μπερεκοτσέα, ένας ιεραπόστολος από την Αργεντινή, είχαν συλληφθεί, μαζί με πολλούς άλλους αδελφούς. Είχε οργανωθεί μια μυστική συνέλευση στο δάσος κοντά στη Βαρκελώνη. Όμως, η αστυνομία είχε μάθει γι’ αυτή τη μυστική συγκέντρωση και είχε συλλάβει τους περισσότερους από τους παρευρισκομένους.a

Μας είχαν πει ότι πιθανόν κανένας δεν θα μπορούσε να έρθει να μας συναντήσει όταν θα φτάναμε στη Βαρκελώνη. Οι οδηγίες που είχαμε ήταν: «Να βρείτε ένα ξενοδοχείο για να μείνετε και κατόπιν να πληροφορήσετε την Εταιρία στη Νέα Υόρκη για τη διεύθυνση του ξενοδοχείου». Είχαμε στο νου μας τα λόγια του Ησαΐα: «Μακάριοι πάντες οι προσμένοντες [τον Ιεχωβά]. Και τα ώτα σου θέλουσιν ακούει λόγον όπισθέν σου, λέγοντα, Αύτη είναι η οδός, περιπατείτε εν αυτή». (Ησαΐας 30:18, 21) Απλώς, θα έπρεπε να προσμένουμε τον Ιεχωβά και να ακολουθούμε την κατεύθυνση της οργάνωσής του.

Αποχαιρετήσαμε τους γονείς μας και τους φίλους μας που ήρθαν στη Νέα Υόρκη να μας ευχηθούν καλό ταξίδι, και σε λίγο το πλοίο μας, το Σατούρνια, κατέβαινε τον ποταμό Χάντσον και κατευθυνόταν προς τον Ατλαντικό. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που είδα τον πατέρα μου. Δυο χρόνια αργότερα, ενώ ήμουν στο εξωτερικό, πέθανε έπειτα από μια μακροχρόνια ασθένεια.

Τελικά φτάσαμε στον προορισμό μας, στο λιμάνι της Βαρκελώνης. Ήταν μια μελαγχολική, βροχερή μέρα, αλλά καθώς περνούσαμε από το τελωνείο είδαμε το «ηλιόφως» προσώπων που ακτινοβολούσαν από χαρά. Ο Άλβαρο Μπερεκοτσέα, μαζί με μερικούς Ισπανούς αδελφούς, ήταν εκεί και μας περίμενε. Ήμασταν πράγματι πολύ χαρούμενοι που μάθαμε ότι οι αδελφοί μας είχαν αποφυλακιστεί.

Τώρα έπρεπε να μάθουμε την ισπανική γλώσσα. Εκείνες τις μέρες ήταν δύσκολο για τους ιεραποστόλους να μάθουν μια γλώσσα—χωρίς βιβλία ή δασκάλους. Τότε δεν υπήρχαν μαθήματα για την εκμάθηση της γλώσσας. Έπρεπε να ανταποκριθούμε στο όριο των ωρών που απαιτούνταν να διαθέτουμε στο έργο κηρύγματος και συγχρόνως να μάθουμε τη γλώσσα—πάνω στη δουλειά, σαν να λέγαμε.

Κηρύττουμε Υπό Καθολική Δικτατορία

Η οργάνωση του Ιεχωβά βρισκόταν τότε στα πρώτα της βήματα στην Ισπανία. Το 1955 υπήρχε ένα ανώτατο όριο 366 ευαγγελιζομένων σε μια χώρα περίπου 28 εκατομμυρίων ανθρώπων. Υπήρχαν μόνο δέκα εκκλησίες σε όλη τη χώρα. Θα παρέμενε έτσι η κατάσταση για πολύ καιρό; Μόλις η σύζυγός μου κι εγώ αρχίσαμε να κηρύττουμε από σπίτι σε σπίτι, διακρίναμε ότι η Ισπανία ήταν σαν παράδεισος γι’ αυτούς που διέδιδαν τα καλά νέα. Ναι, οι άνθρωποι πεινούσαν για την αλήθεια.

Αλλά πώς γινόταν το έργο κηρύγματος, εφόσον ήταν υπό απαγόρευση; Συνήθως δεν επισκεπτόμασταν όλα τα σπίτια σ’ ένα δρόμο ούτε όλα τα διαμερίσματα σ’ ένα κτίριο. Η Βαρκελώνη αποτελείται από πολλά πενταώροφα και εξαώροφα κτίρια, και μας είχαν συμβουλέψει να αρχίζουμε από το πάνω πάτωμα και να προχωράμε προς τα κάτω. Μπορεί να επισκεπτόμασταν μόνο ένα διαμέρισμα σε κάθε όροφο ή ακόμα και να αφήναμε αρκετούς ορόφους. Αυτή η μέθοδος το έκανε πιο δύσκολο για την αστυνομία να μας συλλάβει αν κάποιος φανατικός οικοδεσπότης μας κατέδιδε.

Οι εκκλησιαστικές συναθροίσεις διεξάγονταν σε ιδιωτικά σπίτια, και οι εκκλησίες αποτελούνταν από τρία ή τέσσερα κέντρα μελέτης βιβλίου. Αυτό έδινε τη δυνατότητα στον υπηρέτη εκκλησίας να επισκέπτεται καθένα απ’ αυτά τα κέντρα μελέτης βιβλίου μια φορά το μήνα. Ο οδηγός μελέτης βιβλίου ήταν υπεύθυνος για τη διεξαγωγή όλων των συναθροίσεων, οι οποίες γίνονταν σε δυο διαφορετικά βράδια της εβδομάδας για μικρούς ομίλους που αποτελούνταν από 10 έως 20 άτομα.

Έπρεπε να μάθουμε σ’ ένα νέο τρόπο ζωής. Τότε δεν υπήρχαν διευθετήσεις για ιεραποστολικούς οίκους στην Ισπανία. Όποτε αυτό ήταν δυνατό, μέναμε στα σπίτια των αδελφών. Το να μάθει να μαγειρεύει πάνω σ’ ένα μαγκάλι ήταν πραγματική πρόκληση για την Έλσα! Τελικά μπορέσαμε να αγοράσουμε μια γκαζιέρα που λειτουργούσε με πετρέλαιο, πράγμα που αποτέλεσε πραγματική βελτίωση.

Διωγμός και Απελάσεις

Ύστερα από λίγο μάθαμε ότι ένα κύμα διωγμού είχε ξεσπάσει στην Ανδαλουσία, όπου είχε συλληφθεί ένας ειδικός σκαπανέας. Δυστυχώς, είχε μαζί του ένα σημειωματάριο που περιείχε τα ονόματα και τις διευθύνσεις αδελφών σε όλα τα μέρη της χώρας. Συνεχίσαμε να λαβαίνουμε πληροφορίες ότι οι αδελφοί μας συλλαμβάνονταν στη μια πόλη μετά την άλλη. Οι αιφνιδιαστικές έρευνες της αστυνομίας πλησίαζαν όλο και περισσότερο στη Βαρκελώνη. Τελικά, ο διωγμός χτύπησε τη Βαρκελώνη.

Λίγους μήνες νωρίτερα, οι αστυνομικοί με είχαν πάει στο αρχηγείο τους για ανάκριση. Ύστερα από αρκετές ώρες αφέθηκα ελεύθερος, και νόμιζα ότι αυτό ήταν το τέλος της υπόθεσης. Κατόπιν η Αμερικανική Πρεσβεία ήρθε σε επαφή μαζί μου και μου πρότεινε, για να αποφύγω την άσχημη εμπειρία της απέλασης, να εγκαταλείψω τη χώρα εκουσίως. Σύντομα ύστερα απ’ αυτό, η αστυνομία μας πληροφόρησε ότι είχαμε δέκα μέρες για να φύγουμε. Εφόσον δεν είχαμε χρόνο για να γράψουμε στην Εταιρία Σκοπιά, τι έπρεπε να κάνουμε; Οι περιστάσεις έμοιαζαν να δείχνουν ότι θα έπρεπε να κατευθυνθούμε προς τον κοντινότερο ιεραποστολικό αγρό εκτός Ισπανίας—στην Πορτογαλία, στα δυτικά.

Διαφορετικός Διορισμός, Διαφορετική Γλώσσα

Όταν φτάσαμε στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας, τον Ιούλιο του 1957, διοριστήκαμε ως ιεραπόστολοι στο Πόρτο, μια πόλη αρκετά βόρεια της Λισαβόνας. Θεωρούνταν η δεύτερη πρωτεύουσα της χώρας και βρισκόταν σε μια περιοχή φημισμένη για τα κρασιά της, τα πόρτο. Μια ακμάζουσα εκκλησία έκανε συναθροίσεις στο υπόγειο ενός κτιρίου που ήταν στο κέντρο της πόλης. Το έργο κηρύγματος ήταν απαγορευμένο και στην Πορτογαλία επίσης, αφού η χώρα ήταν υπό τη δικτατορία του Σαλαζάρ. Εντούτοις, οι καταστάσεις ήταν εντελώς διαφορετικές απ’ αυτές στην Ισπανία. Οι συναθροίσεις διεξάγονταν στα σπίτια των αδελφών, και ομάδες από 40 έως 60 άτομα παρευρίσκονταν σ’ αυτές. Δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι τα σπίτια ήταν τόποι συνάθροισης των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Αν και δεν μιλούσα καθόλου πορτογαλικά, διορίστηκα υπηρέτης εκκλησίας. Για άλλη μια φορά, μάθαμε μια καινούρια γλώσσα με το δύσκολο τρόπο.

Περίπου ένα χρόνο αργότερα, διοριστήκαμε στη Λισαβόνα. Εδώ, για πρώτη φορά, είχαμε ένα δικό μας μέρος για να μένουμε, ένα διαμέρισμα που είχε θέα προς την πόλη της Λισαβόνας. Είχαμε διοριστεί να φροντίζουμε για μια περιοχή—ολόκληρη τη Δημοκρατία της Πορτογαλίας. Όταν φτάσαμε στην Πορτογαλία, εκεί υπήρχαν μόνο 305 ευαγγελιζόμενοι και πέντε εκκλησίες.

Αρχίζει η Περίοδος των Προβλημάτων

Σε μερικούς χάρτες που έδειχναν την Πορτογαλία και τις αποικίες της, υπήρχαν τα λόγια: «Ο ήλιος δεν δύει ποτέ στην πορτογαλική επικράτεια». Αυτό ήταν αλήθεια, αφού η Πορτογαλία είχε αποικίες σε πολλά μέρη του κόσμου, και δυο από τις μεγαλύτερες ήταν η Μοζαμβίκη και η Ανγκόλα στην Αφρική. Το 1961 φάνηκε ότι σιγόβραζαν προβλήματα σ’ αυτές τις αποικίες, και η Πορτογαλία αντιλήφθηκε ότι υπήρχε ανάγκη να αυξήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις.

Τώρα, τι θα έκαναν οι νεαροί αδελφοί όταν τους καλούσαν για στρατιωτική υπηρεσία; Μερικοί μπόρεσαν να πάρουν απαλλαγή λόγω κακής υγείας, αλλά οι περισσότεροι πήραν μια σταθερή στάση υπέρ της Χριστιανικής ουδετερότητας. Σύντομα ξέσπασε ένα ισχυρό κύμα διωγμού. Το τμήμα λάβαινε εκθέσεις που ανέφεραν ότι ειδικοί σκαπανείς είχαν συλληφθεί και είχαν χτυπηθεί πολύ άσχημα από τη μυστική αστυνομία, την περιβόητη P.I.D.E. (Polícia Internacional e Defesa do Estado). Μερικοί από εμάς τους ιεραποστόλους κλήθηκαν στο αρχηγείο της αστυνομίας για ανάκριση. Κατόπιν, δόθηκαν 30 μέρες σε 3 αντρόγυνα για να εγκαταλείψουν τη χώρα. Όλοι μας υποβάλαμε έφεση.

Ένα-ένα τα αντρόγυνα των ιεραποστόλων κλήθηκαν στο αρχηγείο της αστυνομίας για μια συνέντευξη με το διευθυντή της P.I.D.E. Πρώτα, ανακρίθηκε ο υπηρέτης τμήματος, ο Έρικ Μπρίτεν, και η σύζυγός του, η Κριστίνα. Έπειτα, ο Έρικ Μπέβεριτζ και η σύζυγός του, η Χέιζελ, και τελικά η Έλσα κι εγώ υποβληθήκαμε σε ανάκριση. Ο αρχηγός της αστυνομίας μας κατηγόρησε ψευδώς ότι μας χρησιμοποιούσαν οι Κομουνιστές για να εξασθενίσουμε το Δυτικό κόσμο με τη διδασκαλία μας σχετικά με την ουδετερότητα. Οι εφέσεις που είχαμε υποβάλει αποδείχτηκαν μάταιες.

Πόσο λυπηρό ήταν να αφήσουμε 1.200 αδελφούς που περνούσαν δύσκολες ώρες εξαιτίας της σκληρής διακυβέρνησης ενός παράλογου δικτάτορα! Ενώ η οικογένεια Μπέβεριτζ πήγε στην Ισπανία και η οικογένεια Μπρίτεν πίσω στην Αγγλία, ποιος θα ήταν ο επόμενος διορισμός για εμάς; Το Μουσουλμανικό Μαρόκο!

Κήρυγμα στο Ισλαμικό Μαρόκο

Για άλλη μια φορά προσμέναμε τον Ιεχωβά. Νέος διορισμός, νέα έθιμα και νέες γλώσσες! Η αραβική, η γαλλική και η ισπανική ήταν οι επίσημες γλώσσες του Βασιλείου του Μαρόκου, όπου υπήρχαν 234 Μάρτυρες σε οκτώ εκκλησίες. Η επίσημη θρησκεία της χώρας ήταν ο Ισλαμισμός, και ο προσηλυτισμός των Μουσουλμάνων ήταν παράνομος. Έτσι, μπορούσαμε να κηρύττουμε μόνο στο μη Μουσουλμανικό πληθυσμό που αποτελούνταν κυρίως από Ευρωπαίους.

Αφότου άρχισαν να φτάνουν ιεραπόστολοι στα τέλη της δεκαετίας του ’50, φάνηκαν αυξήσεις. Αλλά η μαροκινή κυβέρνηση άρχισε να ασκεί πίεση στον ευρωπαϊκό πληθυσμό και υπήρξε μια μεγάλη αποχώρηση των ξένων, συμπεριλαμβανομένων και πολλών αδελφών.

Καθώς ο αριθμός των ατόμων που δεν ήταν Μουσουλμάνοι μειώθηκε, αναγκαστήκαμε να βρούμε διακριτικές μεθόδους για να μιλάμε στους Μουσουλμάνους, και αυτό οδήγησε στο να γίνονται παράπονα στην αστυνομία. Καθώς αυτά τα παράπονα γίνονταν όλο και περισσότερα στην Ταγγέρη και σε άλλες πόλεις, τελικά μας είπαν ότι είχαμε μόνο 30 μέρες για να εγκαταλείψουμε τη χώρα. Το Μάιο του 1969, η Έλσα κι εγώ απελαθήκαμε από έναν ακόμα διορισμό.

Ένας Προσωρινός Διορισμός;

Μας ζητήθηκε να επιστρέψουμε στο Μπρούκλιν, και εγώ προσκλήθηκα να παρακολουθήσω μια συνάθροιση για υπηρέτες τμήματος που έγινε εκείνο το καλοκαίρι. Ενώ ήμουν εκεί, πληροφορήθηκα ότι ο νέος μας διορισμός θα ήταν το Ελ Σαλβαδόρ στην Κεντρική Αμερική, και ότι επρόκειτο να υπηρετήσω εκεί ως υπηρέτης τμήματος. Έμαθα ότι αυτό θα διαρκούσε πιθανότατα πέντε περίπου χρόνια, το μέγιστο όριο που επιτρεπόταν στους ιεραποστόλους να παραμένουν στη χώρα, εφόσον το έργο μας δεν ήταν νομικά αναγνωρισμένο εκεί.

Το Ελ Σαλβαδόρ—τι διορισμός! Υπήρχαν 1.290 ευαγγελιζόμενοι, συμπεριλαμβανομένου ενός μέσου όρου 114 σκαπανέων που έδιναν έκθεση έργου κάθε μήνα. Οι άνθρωποι ήταν θεοφοβούμενοι, αγαπούσαν την Αγία Γραφή και ήταν φιλόξενοι. Σχεδόν σε κάθε πόρτα μας καλούσαν μέσα στο σπίτι τους για να τους μιλήσουμε. Σε λίγο χρόνο, είχαμε όσες Γραφικές μελέτες υπήρχε η δυνατότητα να διεξάγουμε.

Καθώς παρατηρούσαμε την αύξηση και τη μεγάλη ανάγκη που υπήρχε εκεί, λυπόμασταν που θα έπρεπε να φύγουμε απ’ αυτόν το διορισμό ύστερα από πέντε μόνο χρόνια. Έτσι, αποφασίστηκε να προσπαθήσουμε να νομιμοποιήσουμε το έργο των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Καταθέσαμε όλα τα σχετικά χαρτιά στην κυβέρνηση το Δεκέμβριο του 1971, και στις 26 Απριλίου 1972 χαρήκαμε πάρα πολύ όταν διαβάσαμε στην εφημερίδα της κυβέρνησης, Ντιάριο Οφισιάλ (Diario Oficial), ότι η αίτησή μας είχε γίνει δεκτή. Οι ιεραπόστολοι δεν θα ήταν πια αναγκασμένοι να φεύγουν ύστερα από πέντε χρόνια, αλλά θα μπορούσαν να γίνουν μόνιμοι κάτοικοι της χώρας.

Δοκιμασίες και Ευλογίες

Στα χρόνια που πέρασαν στους διάφορους διορισμούς μας, έχουμε αποκτήσει πολλούς καλούς φίλους και έχουμε δει τη διακονία μας να καρποφορεί. Η Έλσα είχε μια θαυμάσια εμπειρία στο Σαν Σαλβαδόρ με μια δασκάλα και το σύζυγό της, ο οποίος ήταν στρατιωτικός. Μια από τις φίλες της δασκάλας ενδιαφέρθηκε επίσης για την αλήθεια. Στην αρχή, ο σύζυγος δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον για την Αγία Γραφή· παρ’ όλα αυτά, τον επισκεπτόμασταν όταν μπήκε στο νοσοκομείο, και ήταν φιλικός. Τελικά μελέτησε την Αγία Γραφή, εγκατέλειψε τη στρατιωτική σταδιοδρομία του και άρχισε να κηρύττει μαζί μας.

Εν τω μεταξύ, μια κυρία ήρθε στην Αίθουσα Βασιλείας και ρώτησε την Έλσα αν μελετούσε με τον πρώην στρατιωτικό. Αποδείχτηκε ότι αυτή ήταν στο παρελθόν η ερωμένη του! Μελετούσε και αυτή την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Στη συνέλευση περιφερείας βαφτίστηκαν όλοι, ο πρώην στρατιωτικός, η σύζυγός του, η φίλη της και η πρώην ερωμένη!

Επέκταση στο Ελ Σαλβαδόρ

Λόγω της μεγάλης αύξησης, έχουν χτιστεί πολλές Αίθουσες Βασιλείας και η χώρα έχει τώρα πάνω από 18.000 δραστήριους Μάρτυρες. Αυτή η πρόοδος, ωστόσο, δεν έχει επιτευχθεί χωρίς δοκιμασίες και δυσκολίες. Επί δέκα χρόνια, οι αδελφοί έπρεπε να κάνουν το θέλημα του Ιεχωβά ενώ μαινόταν εμφύλιος πόλεμος. Αλλά κράτησαν την ουδετερότητά τους και παρέμειναν όσιοι στη Βασιλεία του Ιεχωβά.

Οι δυο μαζί, η Έλσα κι εγώ, είμαστε στην ολοχρόνια υπηρεσία επί 85 χρόνια. Έχουμε διαπιστώσει ότι όταν προσμένουμε τον Ιεχωβά και ακούμε ‘λόγον όπισθέν μας, λέγοντα, Αύτη είναι η οδός, περιπατείτε εν αυτή’ δεν απογοητευόμαστε ποτέ. Έχουμε πράγματι απολαύσει μια ικανοποιητική και ανταμειφτική ζωή ως ολοχρόνιοι υπηρέτες του Ιεχωβά.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Συνέλευση σε δάσος στην Ισπανία, το 1956

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Κηρύτταμε σε όσους δεν ήταν Μουσουλμάνοι στο Μαρόκο

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Το τμήμα στο Ελ Σαλβαδόρ, ο τωρινός διορισμός μας