Η Εξέλιξη στο Εδώλιο

Ένθερμοι εξελικτές τώρα επιμένουν να γίνει μια πλήρης επανεξέταση σχετικά με την προέλευση της οργανικής ζωής

ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ότι είστε δικαστής σε κάποια δίκη κακουργοδικείου. Ο κατηγορούμενος διακηρύττει την αθωότητά του, και διάφοροι μάρτυρες παρουσιάζονται για να καταθέσουν υπέρ αυτού. Ωστόσο, ενώ ακούτε τις μαρτυρίες τους, παρατηρείτε ότι ο κάθε μάρτυρας έρχεται σε αντίθεση με τους άλλους. Κατόπιν, όταν οι μάρτυρες υπεράσπισης καλούνται για να καταθέσουν ξανά, οι εξιστορήσεις τους αλλάζουν. Ως δικαστής, θα δίνατε βαρύτητα στις μαρτυρίες τους; Θα είχατε τη διάθεση να αθωώσετε τον κατηγορούμενο; Πιθανώς όχι, διότι κάθε ασυνέπεια που εμφανίζεται στην υπεράσπιση υποσκάπτει την αξιοπιστία του κατηγορουμένου.

Έτσι συμβαίνει με τη θεωρία της εξέλιξης. Ένα πλήθος μαρτύρων έχει παρουσιαστεί για να εξιστορήσει διάφορα πράγματα σχετικά με την προέλευση της ζωής, σε υπεράσπιση της θεωρίας της εξέλιξης. Αλλά θα μπορούσαν να σταθούν οι μαρτυρίες τους στο δικαστήριο; Συμφωνούν μεταξύ τους εκείνοι που υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία;

Αλληλοσυγκρουόμενες Μαρτυρίες

Πώς άρχισε η ζωή; Πιθανώς κανένα άλλο ερώτημα δεν έχει προκαλέσει περισσότερες εικασίες ούτε έχει ξεσηκώσει περισσότερη αντιλογία. Εντούτοις, η διαμάχη δεν αφορά απλώς την εξέλιξη εναντίον της δημιουργίας· μεγάλο μέρος της σύγκρουσης λαβαίνει χώρα ανάμεσα στους ίδιους τους εξελικτές. Ουσιαστικά κάθε λεπτομέρεια της εξέλιξης—το πώς έλαβε χώρα, πού ξεκίνησε, ποιος ή τι την ξεκίνησε, και πόσο διάστημα χρειάστηκε η διαδικασία—αμφισβητείται έντονα.

Επί χρόνια οι εξελικτές ισχυρίζονταν ότι η ζωή άρχισε μέσα σε μια θερμή λίμνη οργανικής «σούπας». Μερικοί τώρα πιστεύουν ότι ο αφρός στον ωκεανό θα μπορούσε να έχει γεννήσει τη ζωή. Υποθαλάσσιοι θερμοπίδακες αποτελούν έναν άλλον προτεινόμενο χώρο για την προέλευση της ζωής. Μερικοί ισχυρίζονται ότι οι ζωντανοί οργανισμοί έφτασαν στη γη πάνω σε μετεωρίτες. Ή, όπως λένε άλλοι, ίσως κάποιοι αστεροειδείς συντρίφτηκαν πάνω στη γη και άλλαξαν την ατμόσφαιρα, δίνοντας με αυτή τη διαδικασία το έναυσμα για να ξεκινήσει η ζωή. «‘Οργώστε’ με ένα μεγάλο σιδερένιο αστεροειδή τη γη», λέει κάποιος ερευνητής, «και σίγουρα θα δείτε να συμβαίνουν ενδιαφέροντα πράγματα».

Η φύση της έναρξης της ζωής επίσης επανεξετάζεται. «Η ζωή δεν εμφανίστηκε υπό γαλήνιες, ήπιες συνθήκες, όπως πιστευόταν κάποτε», αναφέρει το περιοδικό Τάιμ (Time), «αλλά κάτω από τους όμοιους με κόλαση ουρανούς ενός πλανήτη που σπαρασσόταν από ηφαιστειακές εκρήξεις και απειλούνταν από κομήτες και αστεροειδείς». Μερικοί επιστήμονες λένε τώρα ότι, προκειμένου να εξελιχτεί η ζωή μέσα σε ένα τέτοιο χάος, η όλη διαδικασία θα πρέπει να είχε λάβει χώρα σε μικρότερο χρονικό διάστημα από εκείνο που νόμιζαν προηγουμένως.

Οι επιστήμονες έχουν επίσης διαφορετικές απόψεις όσον αφορά το ποια είναι η θέση που έχει ο Θεός σε αυτή την εικόνα—«αν υπάρχει Θεός». Μερικοί λένε ότι η ζωή εξελίχτηκε χωρίς την παρέμβαση ενός Δημιουργού, ενώ άλλοι υποδεικνύουν ότι ο Θεός ξεκίνησε τη διαδικασία και άφησε την εξέλιξη να αναλάβει τον έλεγχο των πραγμάτων.

Αφότου άρχισε η ζωή, πώς έλαβε χώρα η εξέλιξη; Ακόμη και εδώ, οι ιστορίες συγκρούονται. Το 1958, έναν αιώνα μετά την έκδοση του βιβλίου Η Καταγωγή των Ειδών, ο εξελικτής Σερ Τζούλιαν Χάξλεϊ δήλωσε: «Η μεγάλη ανακάλυψη του Δαρβίνου, η παγκόσμια αρχή της φυσικής επιλογής, είναι σταθερά και τελεσίδικα εδραιωμένη ως το μοναδικό μέσο για την πραγματοποίηση μεγάλων εξελικτικών αλλαγών». Όμως, είκοσι τέσσερα χρόνια αργότερα, ο εξελικτής Μάικλ Ρουζ έγραψε: «Ολοένα και περισσότεροι βιολόγοι . . . υποστηρίζουν ότι κάθε εξελικτική θεωρία που βασίζεται στις δαρβινικές αρχές—ιδιαίτερα κάθε θεωρία σύμφωνα με την οποία η φυσική επιλογή αποτελεί το κλειδί για τις εξελικτικές αλλαγές—είναι παραπλανητικά ελλιπής».

Το περιοδικό Τάιμ, ενώ λέει ότι υπάρχουν «πολλά βάσιμα γεγονότα» τα οποία στηρίζουν τη θεωρία της εξέλιξης, εντούτοις παραδέχεται ότι η εξέλιξη είναι μια περίπλοκη ιστορία με «πολλά ψεγάδια, από την οποία δεν λείπουν οι αντικρουόμενες θεωρίες όσον αφορά το πώς να καλυφτούν τα κενά». Μερικοί από τους πιο ένθερμους εξελικτές, αντί να υπονοούν ότι η υπόθεση έχει κλείσει, τώρα επιμένουν να γίνει μια πλήρης επανεξέταση σχετικά με την προέλευση της οργανικής ζωής.

Επομένως, τα επιχειρήματα υπέρ της εξέλιξης—ιδιαίτερα όσον αφορά την έναρξη της ζωής σύμφωνα με την εξέλιξη—δεν βασίζονται σε συνεπείς μαρτυρίες. Ο επιστήμονας Τ. Χ. Τζανάμπι παρατηρεί ότι εκείνοι που υποστηρίζουν την εξέλιξη «έχουν αναπτύξει και εγκαταλείψει πολλές εσφαλμένες θεωρίες στο διάβα των ετών, και οι επιστήμονες μέχρι στιγμής δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν σε καμιά θεωρία».

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Κάρολος Δαρβίνος ανέμενε αυτή τη σύγκρουση. Στην εισαγωγή του βιβλίου Η Καταγωγή των Ειδών, ο ίδιος έγραψε: «Γνωρίζω καλά ότι δύσκολα θα υπάρξει έστω και ένα σημείο που να εξετάζεται σε αυτόν τον τόμο στο οποίο να μην μπορούν να παρατεθούν γεγονότα που πολλές φορές φαίνεται να οδηγούν σε τελείως αντίθετα συμπεράσματα από εκείνα στα οποία έχω καταλήξει εγώ».

Πράγματι, τέτοιες αλληλοσυγκρουόμενες μαρτυρίες εγείρουν ερωτήματα ως προς την αξιοπιστία της θεωρίας της εξέλιξης.

Είναι η Εξέλιξη η Λογική Επιλογή;

Από την έναρξή της, επισημαίνει το βιβλίο Ορόσημα της Ιστορίας (Milestones of History), η θεωρία της εξέλιξης «ήταν ελκυστική σε πολλούς ανθρώπους επειδή φαινόταν πιο αληθινά επιστημονική από τη θεωρία της ειδικής δημιουργίας».

Επιπλέον, οι δογματικές δηλώσεις ορισμένων εξελικτών μπορούν να είναι εκφοβιστικές. Για παράδειγμα, ο επιστήμονας Χ. Σ. Σέλτον ισχυρίζεται ότι η ιδέα της ειδικής δημιουργίας είναι «πολύ ανόητη για να την εξετάσει κάποιος σοβαρά». Ο βιολόγος Ρίτσαρντ Ντόκινς δηλώνει χωρίς περιστροφές: «Αν συναντήσετε κάποιον που ισχυρίζεται ότι δεν πιστεύει στην εξέλιξη, αυτός είναι αμαθής, ανόητος ή τρελός». Παρόμοια, ο καθηγητής Ρενέ Ντιμπό λέει: «Οι περισσότεροι διαφωτισμένοι άνθρωποι αποδέχονται τώρα ως γεγονός ότι το καθετί στο σύμπαν—από τα ουράνια σώματα μέχρι τα ανθρώπινα όντα—έχει αναπτυχτεί και συνεχίζει να αναπτύσσεται μέσω εξελικτικών διαδικασιών».

Από αυτές τις δηλώσεις θα φαινόταν ότι κάθε άνθρωπος που έχει κάποια νοημοσύνη θα αποδεχόταν πρόθυμα την εξέλιξη. Εξάλλου, αυτό θα σήμαινε ότι είναι ‘διαφωτισμένος’ και όχι «ανόητος». Ωστόσο, υπάρχουν πολύ μορφωμένοι άντρες και γυναίκες οι οποίοι δεν υποστηρίζουν τη θεωρία της εξέλιξης. «Βρήκα πολλούς επιστήμονες οι οποίοι προσωπικά είχαν αμφιβολίες», γράφει ο Φράνσις Χίτσινγκ στο βιβλίο του Ο Λαιμός της Καμηλοπάρδαλης (The Neck of the Giraffe), «καθώς και μερικούς που έφτασαν μέχρι το σημείο να πουν ότι η δαρβινική εξελικτική θεωρία είχε αποδειχτεί ότι δεν είναι καν επιστημονική θεωρία».

Ο Σάντρα Βικραμασίγκε, ένας πολύ διακεκριμένος Βρετανός επιστήμονας, παίρνει παρόμοια θέση. «Δεν υπάρχει καμιά απόδειξη για οποιεσδήποτε από τις βασικές αρχές της δαρβινικής εξέλιξης», λέει ο ίδιος. «Αυτό που κατέλαβε τον έλεγχο του κόσμου το 1860 αποτελούσε μια κοινωνική δύναμη, και πιστεύω ότι οι συνέπειες για την επιστήμη από τότε και έπειτα ήταν καταστροφικές».

Ο Τ. Χ. Τζανάμπι ερεύνησε τα επιχειρήματα που παρουσιάζουν οι εξελικτές. «Διαπίστωσα ότι η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από εκείνη την οποία μας καθοδηγούν να πιστεύουμε», λέει ο ίδιος. «Οι αποδείξεις είναι πολύ ανεπαρκείς και πολύ ατελείς για να υποστηρίξουν μια τόσο περίπλοκη θεωρία όσο αυτή που ασχολείται με την προέλευση της ζωής».

Επομένως, εκείνοι που αντιτίθενται στη θεωρία της εξέλιξης δεν θα πρέπει απλώς να παραμερίζονται ως ‘αμαθείς, ανόητοι ή τρελοί’. Αναφορικά με απόψεις που αμφισβητούν την εξέλιξη, ακόμη και ο γνωστός εξελικτής Τζορτζ Γκέιλορντ Σίμσον αναγκάστηκε να παραδεχτεί: «Ασφαλώς θα ήταν λάθος απλώς να απορρίπτουμε αυτές τις απόψεις με ένα χαμόγελο ή να τις χλευάζουμε. Οι υποστηρικτές τους ήταν (και είναι) βαθυστόχαστοι και ικανοί μελετητές».

Ζήτημα Πίστης

Μερικοί πιστεύουν ότι η αποδοχή της εξέλιξης βασίζεται σε γεγονότα, ενώ η αποδοχή της δημιουργίας βασίζεται στην πίστη. Είναι αλήθεια ότι κανένας άνθρωπος δεν έχει δει τον Θεό. (Ιωάννης 1:18· παράβαλε 2 Κορινθίους 5:7). Όμως, η θεωρία της εξέλιξης δεν πλεονεκτεί καθόλου σε αυτόν τον τομέα, εφόσον θεμελιώνεται σε γεγονότα τα οποία κανένας άνθρωπος δεν είδε ούτε αναπαρήγαγε ποτέ.

Για παράδειγμα, οι επιστήμονες ποτέ δεν έχουν παρατηρήσει μεταλλάξεις—ακόμη και ωφέλιμες—που να παράγουν νέες μορφές ζωής· εντούτοις, είναι σίγουροι ότι έτσι ακριβώς ήρθαν σε ύπαρξη τα νέα είδη. Δεν έχουν παραστεί μάρτυρες της αυτόματης γένεσης της ζωής· εντούτοις, επιμένουν ότι έτσι άρχισε η ζωή.

Αυτή η έλλειψη αποδείξεων κάνει τον Τ. Χ. Τζανάμπι να αποκαλεί τη θεωρία της εξέλιξης «μια απλή ‘πίστη’». Ο φυσικός Φρεντ Χόιλ την αποκαλεί «το κατά Δαρβίνον Ευαγγέλιο». Ο Δρ Έβαν Σουτ προχωρεί περισσότερο. «Υποψιάζομαι ότι ο οπαδός της θεμελιωτιστικής δημιουργίας θα είναι υποχρεωμένος να εξηγήσει λιγότερο μυστήριο από ό,τι ο ολόψυχος εξελικτής», λέει αυτός.

Άλλοι ειδικοί συμφωνούν. «Όταν συλλογίζομαι τη φύση του ανθρώπου», παραδέχεται ο αστρονόμος Ρόμπερτ Τζάστροου, «η εμφάνιση αυτού του καταπληκτικού όντος μέσα από χημικές ουσίες, διαλυμένες σε μια λίμνη θερμού νερού, φαίνεται τόσο σαν θαύμα όσο και η Βιβλική αφήγηση της προέλευσής του».

Γιατί, λοιπόν, εξακολουθούν πολλοί να απορρίπτουν την ιδέα ότι η ζωή δημιουργήθηκε;

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Οι δογματικές δηλώσεις ορισμένων ατόμων μπορούν να είναι πειστικές