ΔΕΚΑΠΟΛΗ

(Δεκάπολη) [Περιοχή Δέκα Πόλεων].

Ομοσπονδία ή συνασπισμός δέκα πόλεων. Το όνομα εφαρμοζόταν επίσης στην περιοχή στην οποία βρίσκονταν οι περισσότερες από αυτές τις πόλεις.—Ματ 4:25.

Μετά την κατάκτηση της εκεί περιοχής από τον Μέγα Αλέξανδρο γύρω στο 332 Π.Κ.Χ., δημιουργήθηκαν ελληνικές αποικίες στη Συρία και στην Παλαιστίνη, τις οποίες προφανώς ίδρυσαν παλαίμαχοι πολεμιστές των στρατευμάτων του Αλεξάνδρου. Αυτούς στη συνέχεια τους ακολούθησαν ελληνόφωνοι μετανάστες. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι αποικίες αναπτύχθηκαν σε μέρη όπου προηγουμένως υπήρχαν Ιουδαϊκές πόλεις, ενώ άλλες χτίστηκαν σε καινούριες τοποθεσίες, ιδιαίτερα στα Α του Ιορδάνη Ποταμού. Άκμασαν στη διάρκεια της διακυβέρνησης των Σελευκιδών της Συρίας και των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, αλλά η γέννηση του εβραϊκού κράτους των Μακκαβαίων (το οποίο ιδρύθηκε γύρω στο 168 Π.Κ.Χ.) έθεσε σε μεγάλο κίνδυνο τη σχετικά ανεξάρτητη υπόστασή τους. Ενώ ο πληθυσμός αυτών των πόλεων αναμφίβολα περιλάμβανε πολλούς Ιουδαίους, ωστόσο αυτές οι πόλεις αποτελούσαν κέντρα του ελληνικού πολιτισμού και του ελληνικού τρόπου οργάνωσης, γι’ αυτό και κάθε άλλο παρά συμβάδιζαν με τους στόχους των Μακκαβαίων. Όταν ο Πομπήιος κατέκτησε και αναδιοργάνωσε την Παλαιστίνη το 63 Π.Κ.Χ., αυτές οι ελληνιστικές πόλεις περιήλθαν υπό την προστασία της Ρώμης και υπό ένα καθεστώς εύνοιας. Τους επιτράπηκε να κόβουν δικά τους νομίσματα και να αυτοδιοικούνται σε μεγάλο βαθμό, παρότι εξακολουθούσαν να οφείλουν αφοσίωση στη Ρώμη και στην κυβέρνηση της επαρχίας της Συρίας και να υπόκεινται σε φορολόγηση και στρατολόγηση.

Ίδρυση της Ομοσπονδίας. Πιθανότατα στο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στην κατάκτηση της περιοχής από τον Πομπήιο και στο θάνατο του Ηρώδη του Μεγάλου (περ. 1 Π.Κ.Χ.), δέκα από αυτές τις ελληνιστικές πόλεις συνενώθηκαν σε έναν χαλαρό συνασπισμό γνωστό ως Δεκάπολη. Το κίνητρο πίσω από αυτή την ένωση φαίνεται πως ήταν το αμοιβαίο ενδιαφέρον αυτών των πόλεων για στενές εμπορικές σχέσεις καθώς και η προφύλαξή τους από ανθελληνιστικές δυνάμεις μέσα στην Παλαιστίνη ή από τις επιθέσεις των νομαδικών φυλών που κατοικούσαν στις ερήμους στα Α. Ο όρος «Δεκάπολη» πρωτοεμφανίζεται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές και στα συγγράμματα του Ιώσηπου και του Πλίνιου του Πρεσβυτέρου (οι οποίοι έζησαν τον πρώτο αιώνα Κ.Χ.). Ο Πλίνιος, αν και αναγνωρίζει ότι υπήρχε ήδη διάσταση απόψεων, κατονόμασε τις ακόλουθες πόλεις ως τις αρχικές δέκα: τη Δαμασκό, τη Φιλαδέλφεια, τη Ραφανά, τη Σκυθόπολη, τα Γάδαρα, την Ιππώνη, το Δίον, την Πέλλα, τα Γέρασα και την Καναθά. (Φυσική Ιστορία [Naturalis Historia], V, XVI, 74) Από αυτές, μόνο η Σκυθόπολη (Βαιθ-σεάν) βρισκόταν Δ του Ιορδάνη, και μάλιστα λόγω της στρατηγικής θέσης της Κοιλάδας της Εσδρηλών χρησίμευε ως σημαντικός συνδετικός κρίκος με τα παράλια και τα λιμάνια της Μεσογείου. Η Δαμασκός, πολύ βορειότερα στη Συρία, προφανώς είχε περιληφθεί στη Δεκάπολη λόγω της σπουδαιότητας που κατείχε ως κέντρο εμπορίου. Η Φιλαδέλφεια (η αρχαία Ραββά, το σημερινό Αμμάν) ήταν η νοτιότερη αυτών των δέκα πόλεων, καθώς βρισκόταν μόνο γύρω στα 40 χλμ. ΒΑ του βόρειου άκρου της Νεκράς Θαλάσσης. Οι υπόλοιπες πόλεις βρίσκονταν στην εύφορη περιοχή της Γαλαάδ ή της γειτονικής Βασάν. Οι περισσότερες από αυτές πιστεύεται ότι βρίσκονταν πάνω ή κοντά στους κύριους δρόμους αυτής της περιοχής. Η Καναθά είναι πιθανώς η Κενάθ του εδαφίου Αριθμοί 32:42.

Το δεύτερο αιώνα Κ.Χ., ο Πτολεμαίος κατονομάζει 18 πόλεις ως μέλη της «Δεκάπολης», πράγμα που μπορεί να υποδηλώνει ότι η ονομασία αυτή έφτασε στο σημείο να χρησιμοποιείται με γενικό τρόπο και ότι ο αριθμός των πόλεων ποίκιλλε. Μερικοί λόγιοι θεωρούν ότι η Άβιλα, την οποία αναφέρει ο Πτολεμαίος, περιλαμβανόταν στις αρχικές δέκα πόλεις αντί της Ραφανά. Όπως και να έχουν τα πράγματα, καθίσταται προφανές ότι η περιοχή της Δεκάπολης δεν είχε επακριβώς καθορισμένα όρια και ότι η εξουσία των πόλεων της Δεκάπολης δεν επεκτεινόταν σε όλα τα ενδιάμεσα εδάφη αλλά ασκούνταν μόνο εντός της περιφέρειας της εκάστοτε πόλης.

Η Διακονία του Ιησού και η Δεκάπολη. Παρότι υπήρχαν άνθρωποι από τη Δεκάπολη ανάμεσα στα πλήθη που συνέρρεαν να ακούσουν τη διδασκαλία του Ιησού στη Γαλιλαία (Ματ 4:25), δεν αναφέρεται συγκεκριμένα ότι ο Ιησούς αφιέρωσε χρόνο σε κάποια από τις ελληνιστικές πόλεις της Δεκάπολης. Ο Ιησούς μπήκε όντως στην περιοχή της Δεκάπολης κατά τη διάρκεια της διακονίας του στη Γαλιλαία όταν διέσχισε τη Θάλασσα της Γαλιλαίας και ήρθε στη χώρα των Γερασηνών (ή των Γαδαρηνών, σύμφωνα με το εδ. Ματ 8:28). (Μαρ 5:1) Αλλά εκεί, αφού εξέβαλε δαίμονες και τους επέτρεψε να μπουν σε ένα κοπάδι γουρούνια, γεγονός που κατέληξε στον αφανισμό του κοπαδιού, ο λαός της κοντινής πόλης και της υπαίθρου παρακάλεσε τον Ιησού να «φύγει από την περιφέρειά τους». Εκείνος συμμορφώθηκε, αλλά ο άντρας τον οποίο είχε απαλλάξει από τους δαίμονες υπάκουσε στην οδηγία του Ιησού να πάει και να δώσει μαρτυρία στους συγγενείς του, και διακήρυξε τα θεραπευτικά έργα που έκανε ο Ιησούς στη Δεκάπολη. (Μαρ 5:2-20) Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι το κοπάδι με τα γουρούνια που υπήρχε εκεί αποτελούσε περαιτέρω απόδειξη του γεγονότος ότι σε εκείνη την περιοχή επικρατούσε μη Ιουδαϊκή επιρροή.

Μετά το Πάσχα του 32 Κ.Χ. και μόλις επέστρεψε από ένα ταξίδι στις περιοχές της Τύρου και της Σιδώνας στη Φοινίκη, ο Ιησούς πήγε «προς τη θάλασσα της Γαλιλαίας, μέσα στις περιοχές της Δεκάπολης». (Μαρ 7:31) Κάπου σε εκείνη την περιοχή γιάτρεψε έναν κουφό ο οποίος είχε πρόβλημα στην ομιλία και αργότερα έθρεψε θαυματουργικά ένα πλήθος 4.000 αντρών.—Μαρ 7:32–8:9.

Μεταγενέστερη Ιστορία. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο, πριν από την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ., οι Χριστιανοί της Ιουδαίας κατέφυγαν στην πόλη της Πέλλας—η οποία ανήκε στη Δεκάπολη—στην ορεινή περιοχή της Γαλαάδ, δίνοντας έτσι προσοχή στην προφητική προειδοποίηση του Ιησού.—Λου 21:20, 21· Η Εκκλησιαστική Ιστορία, 3, 5, 3.

Παρότι οι πόλεις της Δεκάπολης δεν ήταν σε καμία περίπτωση οι μόνες πόλεις στην Παλαιστίνη που είχαν ελληνιστικές τάσεις, η ελληνική επιρροή εκφραζόταν εκεί με τον πλέον έντονο τρόπο. Πιστεύεται ότι οι πόλεις αυτές έφτασαν στο απόγειο της ακμής τους στη διάρκεια του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., και τον επόμενο αιώνα άρχισε η διάλυση της ομοσπονδίας. Αποδείξεις της έντονης ελληνικής επιρροής εκεί, καθώς και της ευμάρειας των πόλεων της Δεκάπολης, μπορεί να δει κανείς στα εντυπωσιακά ερείπια θεάτρων, αμφιθεάτρων, ναών, λουτρών, υδραγωγείων και άλλων κτισμάτων στα Γέρασα (το σημερινό Τζεράς), καθώς και σε άλλες πόλεις.

[Χάρτης στη σελίδα 714]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΔΕΚΑΠΟΛΗ—Δρόμοι

Μεγάλη Θάλασσα

Δαμασκός

Ραφανά (;)

Ιππώνη

Θάλασσα της Γαλιλαίας

Δίον

Καναθά

Άβιλα (;)

Γάδαρα

Σκυθόπολη (Βαιθ-σεάν)

Πέλλα

Γέρασα

Φιλαδέλφεια (Ραββά)

Αλμυρή Θάλασσα