Η Πορεία της Εξόδου. Οι Ισραηλίτες πρέπει να βρίσκονταν σε διάφορες τοποθεσίες όταν ξεκίνησαν την πορεία που τους οδήγησε έξω από την Αίγυπτο, μη αποτελώντας αρχικά μια ενιαία ομάδα. Μερικοί ίσως ενώθηκαν με το κυρίως σώμα των εξερχομένων στη διάρκεια της πορείας. Το σημείο εκκίνησης ήταν η Ραμεσσής—είτε η πόλη είτε κάποια ομώνυμη περιφέρεια—και ο πρώτος σταθμός του ταξιδιού ήταν η Σοκχώθ. (Εξ 12:37) Ορισμένοι μελετητές ισχυρίζονται ότι, αν και ο Μωυσής ξεκίνησε την πορεία από τη Ραμεσσής, οι Ισραηλίτες ήρθαν από όλη τη γη Γεσέν και συγκεντρώθηκαν στη Σοκχώθ η οποία είχε οριστεί ως τόπος συνάντησης.—ΧΑΡΤΗΣ, Τόμ. 1, σ. 536.

Η ακριβής πορεία των Ισραηλιτών από τη Ραμεσσής μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα δεν μπορεί να καθοριστεί με βεβαιότητα σήμερα, εφόσον οι τοποθεσίες που αναφέρονται στην αφήγηση δεν μπορούν να εντοπιστούν επακριβώς. Τα περισσότερα συγγράμματα παρουσιάζουν την εκδοχή ότι οι Ισραηλίτες διέσχισαν αυτό που είναι σήμερα γνωστό ως Ουάντι Τουμίλατ, στην περιοχή του Δέλτα της Αιγύπτου. Εντούτοις, αυτή η διαδρομή βασίζεται κυρίως στην ταύτιση της Ραμεσσής με μια τοποθεσία στη βορειοανατολική γωνία της περιοχής του Δέλτα. Αλλά όπως δηλώνει ο καθηγητής αιγυπτιολογίας Τζον Α. Γουίλσον: «Δυστυχώς, οι μελετητές δεν συμφωνούν για την ακριβή θέση της Ραμεσσής. Οι Φαραώ με το όνομα Ραμσής, ιδίως ο Ραμσής Β΄, έδιναν αφειδώς το όνομά τους σε πόλεις. Επιπλέον, αναφορές σε αυτή την πόλη έχουν βρεθεί σε ανασκαφές οι οποίες έγιναν σε πόλεις του Δέλτα που δεν μπορούν να διεκδικήσουν σοβαρά την ταύτιση με την εν λόγω τοποθεσία».—Το Βιβλικό Λεξικό του Ερμηνευτή (The Interpreter’s Dictionary of the Bible), επιμέλεια Τζ. Μπάτρικ, 1962, Τόμ. 4, σ. 9.

Έχουν προταθεί διάφορες τοποθεσίες οι οποίες έτυχαν ευρείας αποδοχής για ένα διάστημα και κατόπιν απορρίφθηκαν όταν επικράτησε κάποια άλλη εκδοχή. Η Τάνις (το σημερινό Σαν ελ-Χάτζαρ), 56 χλμ. ΝΔ του Πορτ Σάιντ, μιας πόλης στα παράλια της Μεσογείου, είναι αποδεκτή από πολλούς, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με το Καντίρ, περίπου 20 χλμ. νοτιότερα. Όσον αφορά την πρώτη τοποθεσία, την Τάνιδα, ας σημειωθεί ότι κάποιο αιγυπτιακό κείμενο καταχωρίζει την Τάνιδα και την (Περ-)Ραμεσσής ως ξεχωριστά μέρη, όχι ένα και το αυτό, και ότι κάποια τουλάχιστον από τα ευρήματα στην Τάνιδα αποδεικνύεται ότι έχουν προέλθει από άλλα μέρη. Γι’ αυτό, ο Τζον Α. Γουίλσον συνεχίζει λέγοντας ότι «τίποτα δεν μας εγγυάται πως οι επιγραφές που έχουν το όνομα Ραμεσσής βρίσκονταν εξαρχής εκεί». Όσον αφορά και την Τάνιδα και το Καντίρ, μπορεί να λεχθεί ότι οι επιγραφές που σχετίζονται με τον Ραμσή Β΄ και βρέθηκαν σε αυτές τις τοποθεσίες φανερώνουν μόνο κάποιον σύνδεσμο με αυτόν τον Φαραώ, αλλά δεν αποδεικνύουν ότι οποιοδήποτε από αυτά τα μέρη είναι η Βιβλική Ρααμσής την οποία έχτισαν οι Ισραηλίτες ως τόπο αποθήκευσης πριν ακόμη από τη γέννηση του Μωυσή. (Εξ 1:11) Όπως εξηγείται στο λήμμα ΡΑΑΜΣΗΣ, ΡΑΜΕΣΣΗΣ, πολύ λίγα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη ότι ο Ραμσής Β΄ είναι ο Φαραώ της Εξόδου.

Όσο για την πρωτεύουσα της Αιγύπτου, κατά πάσα πιθανότητα ήταν η Μέμφις, η οποία υπήρξε η κυριότερη έδρα της κυβέρνησης στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Αιγύπτου. (Βλέπε ΜΕΜΦΙΣ.) Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε το σημείο εκκίνησης της πορείας της Εξόδου πρέπει να ήταν αρκετά κοντά στη Μέμφιδα ώστε να είναι δυνατόν να κληθεί ο Μωυσής μετά τα μεσάνυχτα ενώπιον του Φαραώ τη νύχτα του Πάσχα και κατόπιν να βρίσκεται εγκαίρως στη Ραμεσσής για να ξεκινήσει η πορεία προς τη Σοκχώθ πριν από το τέλος της 14ης ημέρας του Νισάν. (Εξ 12:29-31, 37, 41, 42) Η παλιότερη Ιουδαϊκή παράδοση, την οποία καταγράφει ο Ιώσηπος, υποστηρίζει ότι η πορεία άρχισε σε μικρή απόσταση Β της Μέμφιδος.—Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Β΄, 315 (xv, 1).