ΑΡΤΟΠΟΙΙΑ, ΑΡΤΟΠΟΙΟΣ
Η εβραϊκή λέξη ’οφέχ, που αποδίδεται «αρτοποιός», προέρχεται από τη ρίζα ’αφάχ, έναν όρο που χρησιμοποιείται περισσότερο με την έννοια «ψήνω». (Γε 19:3· 40:2) Μια άλλη εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «ψήνω» (‛ουγ· Ιεζ 4:12) είναι προφανώς συγγενική της λέξης ‛ουγάχ, που σημαίνει «στρογγυλή πίτα».—Γε 18:6· βλέπε ΠΙΤΑ.
Στο εβραϊκό σπίτι, οι γυναίκες ήταν κυρίως αυτές που έφτιαχναν ψωμιά και πίτες, αν και σε μερικά μεγαλύτερα σπιτικά η αρτοποιία ήταν καθήκον των δούλων. Μιλώντας εκ μέρους του Ιεχωβά, ο Σαμουήλ είπε στους Ισραηλίτες που είχαν ζητήσει ανθρώπινο βασιλιά: «Τις κόρες σας θα τις παίρνει για μυροποιούς και μαγείρισσες και αρτοποιούς». (1Σα 8:13) Ωστόσο, κάποιοι άντρες μπορεί να επέβλεπαν την εργασία ή να ασχολούνταν και οι ίδιοι σε κάποιον βαθμό με την αρτοποιία, όπως υποδηλώνεται από τις ενέργειες του Λωτ όταν τον επισκέφτηκαν δύο άγγελοι στα Σόδομα. «Έψησε άζυμους άρτους, και εκείνοι άρχισαν να τρώνε» το πλούσιο γεύμα που τους ετοίμασε.—Γε 19:1-3.
Στους Βιβλικούς χρόνους, το ψωμί ψηνόταν γενικά σε φούρνους. (Βλέπε ΦΟΥΡΝΟΣ.) Ενίοτε, ωστόσο, το έψηναν ανάβοντας φωτιά πάνω σε πέτρες που είχαν τοποθετηθεί η μία δίπλα στην άλλη. Όταν οι πέτρες πύρωναν, απομάκρυναν τις στάχτες και έβαζαν πάνω στις πέτρες το ζυμάρι. Έπειτα από λίγο, γύριζαν την πίτα από την άλλη πλευρά και την άφηναν πάνω στις πέτρες μέχρι να ψηθεί καλά. (Ωσ 7:8) Οι ταξιδιώτες μπορεί να έψηναν ένα τραχύ είδος ψωμιού μέσα σε έναν ρηχό λάκκο γεμάτο καυτά χαλίκια, πάνω στα οποία είχαν ανάψει φωτιά. Αφού απομάκρυναν τα κάρβουνα, τοποθετούσαν το ζυμάρι πάνω στις πυρωμένες πέτρες και ίσως να το γύριζαν αρκετές φορές ενόσω ψηνόταν το ψωμί.—1Βα 19:6.
Οι προσφορές σιτηρών που έκαναν οι Ισραηλίτες ήταν συχνά «κάτι ψημένο στο φούρνο», έβγαιναν «από το ταψί» ή ήταν «από το βαθύ τηγάνι». (Λευ 2:4-7) Το ταψί ήταν μια χοντρή κεραμική πιατέλα με βαθουλώματα (ανάλογη με τη σημερινή συσκευή για βάφλες), αν και χρησιμοποιούνταν επίσης σιδερένια ταψιά.—Ιεζ 4:3.
Στις πόλεις υπήρχαν και επαγγελματίες αρτοποιοί. Ενόσω ο Ιερεμίας ήταν υπό κράτηση στην Αυλή της Φρουράς στην Ιερουσαλήμ, στο διάστημα κατά το οποίο τα τρόφιμα ήταν λιγοστά πριν από την πτώση της πόλης το 607 Π.Κ.Χ., του έδιναν καθημερινά ένα στρογγυλό ψωμί «από το δρόμο των αρτοποιών», όσο υπήρχαν προμήθειες. (Ιερ 37:21) Άρα λοιπόν, φαίνεται ότι οι αρτοποιοί ήταν συγκεντρωμένοι σε έναν συγκεκριμένο δρόμο στην Ιερουσαλήμ. Χρόνια αργότερα, όταν τα τείχη της Ιερουσαλήμ αποκαταστάθηκαν υπό την επίβλεψη του Νεεμία, επισκευάστηκε επίσης “ο Πύργος των Φούρνων”. (Νε 3:11· 12:38) Δεν είναι βέβαιο γιατί ονομάστηκε έτσι αυτός ο πύργος, αλλά πιθανόν να του δόθηκε το συγκεκριμένο ασυνήθιστο όνομα επειδή εκεί βρίσκονταν οι φούρνοι των αρτοποιών.
Στην αρχαία Αίγυπτο ο αρτοποιός του βασιλιά ήταν προφανώς αρκετά σημαντικό πρόσωπο. Μια τοιχογραφία από τον τάφο του Ραμσή Γ΄ στην Κοιλάδα των Βασιλέων στις Θήβες απεικονίζει ένα αιγυπτιακό βασιλικό αρτοποιείο σε πλήρη λειτουργία, δείχνοντας το ζύμωμα του ζυμαριού με τα πόδια, το πλάσιμο των καρβελιών και την προετοιμασία του φούρνου. Όπως αναφέρεται στη Γένεση, ένας αρτοποιός του βασιλιά της Αιγύπτου απέκτησε ιδιαίτερα κακή φήμη επειδή αμάρτησε εναντίον του βασιλιά και ρίχτηκε στη φυλακή. Εκεί, ονειρεύτηκε ότι μετέφερε πάνω στο κεφάλι του τρία καλάθια με ψωμί, ενώ μερικά πτηνά έτρωγαν από το καλάθι που βρισκόταν στην κορυφή. Αυτόν τον «αρχιαρτοποιό» τον έβγαλαν έξω την τρίτη ημέρα και “τον κρέμασαν”, πράγμα που επαλήθευσε την ερμηνεία του Ιωσήφ: «Τα τρία καλάθια είναι τρεις ημέρες. Σε τρεις ημέρες από τώρα ο Φαραώ θα υψώσει το κεφάλι σου αφαιρώντας το από πάνω σου και θα σε κρεμάσει πάνω σε ξύλο· και τα πτηνά θα τρώνε τη σάρκα σου από πάνω σου».—Γε 40:1-3, 16-22.