ΣΑΡΓΩΝ

(Σαργών) [ακκαδικής προέλευσης· σημαίνει «Ο Βασιλιάς Είναι Νόμιμος»].

Ο διάδοχος του Σαλμανασάρ Ε΄ στο θρόνο της Ασσυρίας. Οι ιστορικοί τον προσδιορίζουν ως Σαργών Β΄. Σαργών Α΄ ονομάζουν έναν προγενέστερο βασιλιά, όχι της Ασσυρίας, αλλά της Βαβυλώνας.

Ο Σαργών κατονομάζεται μόνο μία φορά στο Βιβλικό υπόμνημα. (Ησ 20:1) Στις αρχές του 19ου αιώνα οι κριτικοί συχνά αψηφούσαν τη Βιβλική αναφορά στο πρόσωπό του θεωρώντας ότι δεν είχε ιστορική αξία. Ωστόσο, από το 1843 και μετά, αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια του ανακτόρου του στη Χορσαμπάντ και τις επιγραφές των βασιλικών χρονικών του.—ΕΙΚΟΝΑ, Τόμ. 1, σ. 955, 960.

Στα χρονικά του ο Σαργών ισχυρίστηκε: «Πολιόρκησα και κατέκτησα τη Σαμάρεια (Σα-με-ρι-να)». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζέιμς Μπ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 284) Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτό ήταν απλώς ένας κομπαστικός ισχυρισμός από μέρους του Σαργών ή εκείνων που επιζητούσαν να τον δοξάσουν, αποδίδοντας στο νέο μονάρχη τα κατορθώματα του προκατόχου του. Κάποιο βαβυλωνιακό χρονικό, που ίσως είναι πιο ουδέτερο, λέει για τον Σαλμανασάρ Ε΄: «Έσπειρε τον όλεθρο στη Σαμάρεια». (Ασσυριακά και Βαβυλωνιακά Χρονικά [Assyrian and Babylonian Chronicles], του Α. Κ. Γκρέισον, 1975, σ. 73) Η Αγία Γραφή, στα εδάφια 2 Βασιλέων 18:9, 10, αναφέρει απλώς ότι ο Σαλμανασάρ “πολιόρκησε” τη Σαμάρεια και ότι «την κατέλαβαν». Παράβαλε 2 Βασιλέων 17:1-6, όπου αναφέρεται ότι ο Σαλμανασάρ ο βασιλιάς της Ασσυρίας επέβαλε φόρο υποτελείας στον Ωσιέ, το βασιλιά της Σαμάρειας, και ότι αργότερα ο «βασιλιάς της Ασσυρίας κατέλαβε τη Σαμάρεια».

Οι επιγραφές που αναφέρονται στον Σαργών αποτελούν παράδειγμα του πόσο ανόητο είναι να έχει κανείς μεγάλη εμπιστοσύνη στις αρχαίες μη Βιβλικές πηγές, θεωρώντας τες μάλιστα ισότιμες με το Βιβλικό υπόμνημα. Μετά την άνοδο του Σαργών στο θρόνο, οι Βαβυλώνιοι, υπό τον Μερωδάχ-βαλαδάν, στασίασαν με την υποστήριξη του Ελάμ. Ο Σαργών τούς πολέμησε στην Ντερ αλλά προφανώς δεν κατάφερε να καταπνίξει την επανάσταση. Οι επιγραφές του Σαργών τον παρουσιάζουν να ισχυρίζεται ότι επικράτησε ολοκληρωτικά στη μάχη, ενώ το Βαβυλωνιακό Χρονικό δηλώνει ότι οι Ελαμίτες νίκησαν τους Ασσυρίους και κάποιο κείμενο του Μερωδάχ-βαλαδάν κομπάζει ότι αυτός “νίκησε τις ασσυριακές στρατιές και συνέτριψε τα όπλα τους”. Το βιβλίο Η Μεσοποταμία ([La Mésopotamie] Παρίσι, 1995, σ. 358) του Ζ. Ρου παρατηρεί: «Μια διασκεδαστική λεπτομέρεια: Η επιγραφή του Μερωδάχ-βαλαδάν βρέθηκε στη Νιμρούντ όπου την είχε μεταφέρει ο Σαργών από την Ουρούκ . . . , έχοντας τοποθετήσει εκεί αντ’ αυτής έναν πήλινο κύλινδρο ο οποίος παρουσίαζε τη δική του, εντελώς διαφορετική φυσικά, εκδοχή του γεγονότος. Αυτό δείχνει ότι η πολιτική προπαγάνδα και οι μέθοδοι του “ψυχρού πολέμου” δεν είναι αποκλειστικότητα της εποχής μας».

Ο Σαργών αντιμετώπισε με μεγαλύτερη επιτυχία έναν συνασπισμό των βασιλιάδων της Αιμάθ και της Δαμασκού καθώς και άλλων συμμάχων τους, τους οποίους νίκησε σε μια μάχη στην Καρκάρ, στον ποταμό Ορόντη. Τα εδάφια 2 Βασιλέων 17:24, 30 συγκαταλέγουν και ανθρώπους από την Αιμάθ μεταξύ εκείνων τους οποίους εγκατέστησε «ο βασιλιάς της Ασσυρίας» στις πόλεις της Σαμάρειας αντί των εξόριστων Ισραηλιτών.

Σύμφωνα με τα αρχεία του, ο Σαργών στο πέμπτο έτος της βασιλείας του επιτέθηκε εναντίον της Χαρκεμίς, μιας πόλης σημαντικής από εμπορική και στρατιωτική άποψη στον άνω Ευφράτη, την οποία και κατέλαβε. Ακολούθησε η καθιερωμένη ασσυριακή τακτική εκτόπισης του πληθυσμού της πόλης και αντικατάστασής του από ξένους. Στην προειδοποίηση που έδωσε ο Ησαΐας σχετικά με την ασσυριακή απειλή (Ησ 10:5-11), η Χαρκεμίς, μαζί με την Αιμάθ και άλλες πόλεις, αναφέρεται ως παράδειγμα της συντριπτικής ισχύος της Ασσυρίας. Αργότερα, ο Σαργών αναφέρει ότι εποίκισε τη Σαμάρεια με αραβικές φυλές.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 285, 286.

Ασσυριακά αρχεία αναφέρουν ότι ο βασιλιάς της Αζώτου, ο Αζουρί, συμμετείχε σε μια συνωμοσία για την αποτίναξη του ασσυριακού ζυγού και ότι ο Σαργών τον καθαίρεσε και στη θέση του έβαλε το μικρότερο αδελφό του Αζουρί. Ακολούθησε μια ακόμη εξέγερση, και ο Σαργών επιτέθηκε εναντίον της Φιλιστίας και “πολιόρκησε και κατέκτησε τις πόλεις Άζωτο, Γαθ . . . (και) Αζντουντίμμου”. (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 286) Προφανώς αυτό είναι το περιστατικό που μνημονεύει το Βιβλικό υπόμνημα στο εδάφιο Ησαΐας 20:1 κατονομάζοντας άμεσα τον Σαργών.

Κατόπιν, ο Σαργών ανάγκασε τον Μερωδάχ-βαλαδάν να εγκαταλείψει τη Βαβυλώνα και κατέκτησε την πόλη. Ο Σαργών κατονομάζεται σε μια επιγραφή ως βασιλιάς της Βαβυλώνας επί πέντε χρόνια.

Η επεκτατική διακυβέρνηση του Σαργών οδήγησε την Ασσυριακή Αυτοκρατορία σε νέο αποκορύφωμα ισχύος και ανέδειξε την τελευταία μεγάλη ασσυριακή δυναστεία. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Σαργών βασίλεψε 17 χρόνια. Εφόσον υποτίθεται ότι η βασιλεία του άρχισε όταν έπεσε η Σαμάρεια, το έκτο έτος του Εζεκία (2Βα 18:10), ή λίγο αργότερα, και εφόσον ο γιος του και διάδοχός του στο θρόνο, ο Σενναχειρείμ, εισέβαλε στον Ιούδα το 14ο έτος του Εζεκία (2Βα 18:13), ο Σαργών θα μπορούσε να είναι 17 χρόνια βασιλιάς μόνο αν ο Σενναχειρείμ ήταν συμβασιλιάς όταν επιτέθηκε στον Ιούδα. Εξίσου πιθανή φαίνεται η εκδοχή να έχουν κάνει λάθος στον αριθμό οι ιστορικοί. Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορούν να βασίζονται στους καταλόγους των επωνύμων για να τεκμηριώσουν αυτές τις βασιλείες, όπως καταδεικνύεται στο λήμμα ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ. Σε εκείνο το λήμμα εξετάζεται επίσης η αναξιοπιστία των Ασσύριων γραμματέων εν γένει και η συνήθεια που είχαν να «προσαρμόζουν» τις διάφορες εκδόσεις των χρονικών έτσι ώστε να ικανοποιείται ο εγωισμός του εκάστοτε ηγεμόνα.

Στη διάρκεια της βασιλείας του ο Σαργών οικοδόμησε μια καινούρια πρωτεύουσα περίπου 20 χλμ. ΒΑ της Νινευή κοντά στο σημερινό χωριό Χορσαμπάντ. Σε μια παρθένα περιοχή ανήγειρε την πόλη Ντουρ Σαρουκίν (που θα μπορούσε να αποδοθεί «Σαργωνούπολη») και έχτισε ένα ανάκτορο 200 δωματίων σε ένα υπερυψωμένο βάθρο ύψους 7,5 μ. και έκτασης σχεδόν 100 στρ. Κολοσσιαίοι ανθρωπόμορφοι φτερωτοί ταύροι φρουρούσαν την είσοδο του ανακτόρου—ένα ζευγάρι ταύρων μάλιστα είχε ύψος περίπου 5 μ. Οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες και ανάγλυφα που απεικόνιζαν τις εκστρατείες του και τα κατορθώματά του, η δε συνολική επιφάνεια των τοίχων που καλύπτονταν από αυτά τα ανάγλυφα ισοδυναμούσε με απόσταση 2,5 περίπου χλμ. Σε μια από τις επιγραφές του ο Σαργών αναφέρει: «Σε εμένα, τον Σαργών, που κατοικώ σε αυτό το ανάκτορο, είθε [ο θεός Ασσούρ] να ορίσει ως πεπρωμένο μακροζωία, σωματική υγεία, χαρά στην καρδιά, λαμπρή ψυχή». (Η Μεσοποταμία, σ. 362) Ωστόσο, τα αρχεία δείχνουν ότι περίπου έναν χρόνο μετά την εγκαινίαση του ανακτόρου του, ο Σαργών σκοτώθηκε—αμφίβολο πώς. Τη θέση του πήρε ο Σενναχειρείμ ο γιος του.

[Εικόνα στη σελίδα 889]

Το Πρίσμα της Νιμρούντ, το οποίο περιέχει καυχησιολογίες για κατακτήσεις του Σαργών. Μερικές από αυτές τις κατακτήσεις, όμως, μπορεί κάλλιστα να έγιναν από τον προκάτοχό του