ΒΑΙΘ-ΣΕΑΝ

(Βαιθ-σεάν), ΒΑΙΘ-ΣΑΝ.

Αρχικά, μεγάλη οχυρωμένη πόλη των Χαναναίων, σε στρατηγικό σημείο το οποίο έλεγχε την είσοδο στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ από την Κοιλάδα του Ιορδάνη. Το όνομά της διασώζεται στο τοπωνύμιο Μπεϊσάν (Μπετ Σεάν), ενώ η αρχαία τοποθεσία βρίσκεται σε μικρή απόσταση, στο Τελλ ελ-Χουσν (Τελ Μπετ Σεάν). Το έδαφος στην περιοχή της Βαιθ-σεάν βρίσκεται γύρω στα 120 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και στα Α χαμηλώνει απότομα, φτάνοντας σε ένα σημείο 275 μ. περίπου κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, κοντά στις όχθες του Ιορδάνη Ποταμού, περίπου 5 χλμ. μακριά. Χτισμένη σε έναν μεγάλο γήλοφο στο χείλος αυτής της κατωφέρειας, η Βαιθ-σεάν βρισκόταν σε εξαιρετική θέση από στρατιωτικής πλευράς. Στα Δ της, το επίπεδο λεκανοπέδιο το οποίο διαρρέει ο ποταμός Τζαλούντ (Νάχαλ Χαρόντ) έχει άφθονα νερά και εύφορο έδαφος, ανεβαίνει δε σταθερά μέχρις ότου φτάνει στην Ιεζραέλ, περίπου 17 χλμ. ΔΒΔ.

Η Βαιθ-σεάν ήταν επίσης κόμβος του βασικού οδικού άξονα που ξεκινούσε από την ακτή της Μεσογείου, διέσχιζε την Κοιλάδα του Ιορδάνη και συνέχιζε προς τη Δαμασκό και την Αραβία.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στη Βαιθ-σεάν έχουν αποκαλύψει αρκετά στρώματα ή επίπεδα αρχαίων ερειπίων, το πιο πρώιμο από τα οποία χρονολογείται προφανώς πριν από την εποχή του Αβραάμ. (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ, Τόμ. 1, σ. 959) Προς τα μέσα της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ., η Βαιθ-σεάν φαίνεται ότι είχε περιέλθει υπό αιγυπτιακή κυριαρχία, ως αποτέλεσμα της νίκης που πέτυχε ο Τούθμωσις Γ΄ στη Μεγιδδώ. Αρχαιολογικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι αποτελούσε μεθοριακό φυλάκιο των Αιγυπτίων στη διάρκεια της βασιλείας αρκετών Φαραώ.

Την εποχή της κατάκτησης της Χαναάν από τους Ισραηλίτες (1473–περ. 1467 Π.Κ.Χ.), η Βαιθ-σεάν βρισκόταν στην εδαφική κληρονομιά του Ισσάχαρ αλλά παραχωρήθηκε στη φυλή του Μανασσή ως ιδιοκτησία. (Ιη 17:11· 1Χρ 7:29) Οι άντρες του Μανασσή δεν κατάφεραν να εκδιώξουν τους Χαναναίους από τη Βαιθ-σεάν και από άλλες κωμοπόλεις της κοιλάδας, προβάλλοντας ως δικαιολογία τη στρατιωτική υπεροχή των Χαναναίων οι οποίοι διέθεταν πολεμικά άρματα εξοπλισμένα με σιδερένια δρεπάνια—δικαιολογία που, όμως, δεν ικανοποίησε το διοικητή τους τον Ιησού του Ναυή. Οι Χαναναίοι, αν και δεν εκδιώχθηκαν, ωστόσο τελικά καθυποτάχθηκαν μέχρι του σημείου να αποδίδουν καταναγκαστική εργασία.—Ιη 17:12, 13, 16-18· Κρ 1:27, 28.

Η Βαιθ-σεάν βρισκόταν στην κατοχή των Φιλισταίων την εποχή της βασιλείας του Σαούλ, και μετά την ήττα του Σαούλ στο γειτονικό Όρος Γελβουέ οι Φιλισταίοι νικητές έβαλαν τον οπλισμό του Σαούλ στον «οίκο των εικόνων της Αστορέθ» και το κεφάλι του στον οίκο του Δαγών, και κρέμασαν τα πτώματα του Σαούλ και των γιων του στο τείχος της Βαιθ-σαν (Βαιθ-σεάν), προφανώς από την εσωτερική πλευρά του που έβλεπε προς την πλατεία της πόλης. Θαρραλέοι και τολμηροί Ισραηλίτες από την Ιαβείς-γαλαάδ, η οποία βρισκόταν περίπου 20 χλμ. μακριά, στην άλλη πλευρά του Ιορδάνη, πήραν πίσω τα πτώματα, πιθανώς εισδύοντας στην πόλη τη νύχτα για να τα καταφέρουν.—1Σα 31:8-13· 2Σα 21:12· 1Χρ 10:8-12.

Σε αρμονία με την παραπάνω αφήγηση, στις ανασκαφές που έγιναν στο Τελλ ελ-Χουσν, ήρθαν στο φως τα ερείπια δύο ναών, ο ένας από τους οποίους υποστηρίζεται ότι ήταν ο ναός της Αστορέθ, ενώ ο άλλος, πιο νότια, θεωρείται από κάποιους ως ο ναός του Δαγών. Εκτιμάται ότι ο ναός της Αστορέθ εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται μέχρι το δέκατο αιώνα περίπου Π.Κ.Χ. Κάποια στοιχεία μαρτυρούν ότι σε προγενέστερη εποχή λατρευόταν εκεί ένας Βάαλ, ο οποίος σε μια στήλη αναφέρεται ως «Μεκάλ, ο κύριος [Βάαλ] της Βαιθ-σαν».

Οι Ισραηλίτες κατέκτησαν τελικά την πόλη, αναμφίβολα την εποχή της βασιλείας του Δαβίδ. Μάλιστα στη διάρκεια της βασιλείας του Σολομώντα, η Βαιθ-σεάν συγκαταλεγόταν στις 12 περιφέρειες που προμήθευαν τροφή στο βασιλιά. (1Βα 4:12) Μετά τη διαίρεση του βασιλείου, ο Φαραώ Σισάκ (τον οποίο οι Αιγύπτιοι αποκαλούσαν Σεσόνκ) εισέβαλε στην Παλαιστίνη, στη διάρκεια του πέμπτου έτους του Βασιλιά Ροβοάμ (993 Π.Κ.Χ.). (1Βα 14:25) Ένα ανάγλυφο σε κάποιον τοίχο στο Καρνάκ της Αιγύπτου απεικονίζει τη νικηφόρα εκστρατεία του Σισάκ και την κατάκτηση αρκετών πόλεων, περιλαμβανομένης και της Βαιθ-σεάν.

Την εποχή των Μακκαβαίων η Βαιθ-σεάν είχε μετονομαστεί σε Σκυθόπολη και μνημονεύεται από τον Ιουδαίο ιστορικό Ιώσηπο ως η μεγαλύτερη πόλη της Δεκάπολης. (Ο Ιουδαϊκός Πόλεμος, Γ΄, 446 [ix, 7]) Ήταν η μόνη από αυτές τις δέκα πόλεις που βρισκόταν Δ του Ιορδάνη.

[Εικόνα στη σελίδα 439]

Η Βαιθ-σεάν, η οποία ήταν χτισμένη σε αυτόν το γήλοφο, έλεγχε την ανατολική είσοδο στην Κοιλάδα της Ιεζραέλ