ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Βιβλίο που αποτελεί συγκέντρωση παροιμιών ή σοφών ρητών από άλλες συλλογές. Το ίδιο το βιβλίο δηλώνει τον αντικειμενικό σκοπό του: «Για να γνωρίσει ο άνθρωπος σοφία και διαπαιδαγώγηση, να διακρίνει τα λόγια της κατανόησης, να πάρει τη διαπαιδαγώγηση που παρέχει ενόραση, δικαιοσύνη και κρίση και ευθύτητα, να δοθεί στους άπειρους οξυδέρκεια, στον νέο γνώση και ικανότητα σκέψης». (Παρ 1:2-4) «Ο σκοπός είναι να περπατάς στην οδό των αγαθών και να τηρείς τους δρόμους των δικαίων».—2:20.

Οι εισαγωγές τριών τμημάτων του βιβλίου αποδίδουν στον Σολομώντα τις παροιμίες που περιέχουν αυτά τα τμήματα. (Παρ 1:1· 10:1· 25:1) Αυτό συμφωνεί με το γεγονός ότι ο Σολομών «μπορούσε να πει τρεις χιλιάδες παροιμίες». (1Βα 4:32) Αναμφίβολα πολλές παροιμίες αυτών των τμημάτων, αν όχι όλες, καταγράφηκαν κατά τη βασιλεία του Σολομώντα. Αναφερόμενος στον εαυτό του, ο Σολομών δήλωσε: «Ο συναθροιστής είχε γίνει σοφός, δίδασκε συνεχώς το λαό γνώση και στοχαζόταν και έκανε επισταμένη έρευνα, προκειμένου να βάλει σε τάξη πολλές παροιμίες. Ο συναθροιστής ζήτησε να βρει ευχάριστα λόγια, καθώς και να γράψει ορθά λόγια αλήθειας».—Εκ 12:9, 10.

Παρ’ όλα αυτά, έχουν προβληθεί διάφορα επιχειρήματα εναντίον της άποψης ότι οι περισσότερες παροιμίες πρέπει να αποδοθούν στον Σολομώντα. Έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι ορισμένες παροιμίες (Παρ 16:14· 19:12· 20:2· 25:3) είναι υποτιμητικές για τους μονάρχες και επομένως δεν μπορεί να ανάγονται στην εποχή του Σολομώντα. Ωστόσο, κατόπιν προσεκτικότερης εξέτασης, διαπιστώνεται ότι αυτές οι παροιμίες δεν είναι υποτιμητικές, αλλά απεναντίας εξυψώνουν τους βασιλιάδες, δείχνοντας ότι πρέπει να τους αποδίδεται ο οφειλόμενος φόβος λόγω της εξουσίας τους. (Παράβαλε 24:21.) Όσοι ισχυρίζονται ότι ένας πολύγαμος όπως ο Σολομών δεν θα είχε μιλήσει για τις σχέσεις των συζύγων με τρόπο που να υποδεικνύει τη μονογαμία (5:15-19· 18:22· 19:13, 14) παραβλέπουν το γεγονός ότι ο Νόμος δεν προωθούσε την πολυγαμία, αλλά απλώς την ανεχόταν και τη ρύθμιζε. Άλλωστε, οι Ιουδαίοι μπορεί κάλλιστα να εφάρμοζαν γενικά τη μονογαμία. Παρόμοια, αυτοί οι επικριτές ξεχνούν ότι οι Παροιμίες είναι θεόπνευστες και δεν εκφράζουν απλώς τις απόψεις του Σολομώντα. Μολαταύτα, ο Σολομών, μέσα από προσωπικές του παρατηρήσεις και βιώματα, μπορεί κάλλιστα να εκτίμησε πόσο σοφό είναι το αρχικό πρότυπο που έθεσε ο Θεός για το γάμο, δηλαδή η μονογαμία.—Παράβαλε Εκ 2:8· 7:27-29.

Οι παροιμίες που δεν αποδίδονται στον Σολομώντα προήλθαν από τα λόγια άλλων σοφών αντρών και μιας γυναίκας. (Παρ 22:17· 30:1· 31:1· βλέπε ΑΓΟΥΡ· ΛΕΜΟΥΗΛ.) Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς πήραν την τελική τους μορφή όλες αυτές οι παροιμίες. Η τελευταία χρονική ένδειξη που εμφανίζεται στο ίδιο το βιβλίο είναι μια αναφορά στη βασιλεία του Εζεκία. (25:1) Επομένως, έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι οι παροιμίες είχαν ήδη συγκεντρωθεί σε ένα βιβλίο πριν από το θάνατο αυτού του ηγεμόνα, περίπου το 717 Π.Κ.Χ. Η επανάληψη ορισμένων παροιμιών υποδηλώνει ότι το βιβλίο αποτελεί συγκέντρωση διαφόρων ξεχωριστών συλλογών.—Παράβαλε 10:1 και 15:20· 10:2 και 11:4· 14:20 και 19:4· 16:2 και 21:2.

Ύφος και Διάταξη. Το βιβλίο των Παροιμιών είναι γραμμένο σε εβραϊκό ποιητικό ύφος, το οποίο συνίσταται στο ρυθμό της σκέψης και χρησιμοποιεί παραλληλισμούς των οποίων οι ιδέες είναι είτε παρόμοιες (Παρ 11:25· 16:18· 18:15) είτε αντίθετες. (10:7, 30· 12:25· 13:25· 15:8) Το πρώτο του τμήμα (1:1–9:18) αποτελείται από σύντομες ομιλίες, τις οποίες απευθύνει ένας πατέρας στο γιο ή στους γιους του. Το τμήμα αυτό χρησιμεύει ως εισαγωγή για τις σύντομες, μεστές σε νόημα σκέψεις που περιέχουν τα υπόλοιπα τμήματα του βιβλίου. Τα τελευταία 22 εδάφια του βιβλίου είναι γραμμένα σε μορφή αλφαβητικής ακροστιχίδας, ενός τύπου σύνθεσης που χρησιμοποίησε και ο Δαβίδ για ορισμένους από τους ψαλμούς του.—Ψλ 9, 10, 25, 34, 37, 145.

Θεόπνευστες. Οι συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών πιστοποιούν ότι το βιβλίο των Παροιμιών αποτελεί μέρος του εμπνευσμένου Λόγου του Θεού. Ο απόστολος Πέτρος (1Πε 4:18· 2Πε 2:22· Παρ 11:31 [Ο΄]· 26:11) και ο μαθητής Ιάκωβος (Ιακ 4:6· Παρ 3:34, Ο΄) αναφέρθηκαν σε αυτό το βιβλίο, όπως έκανε και ο απόστολος Παύλος όταν έγραψε στους Κορινθίους (2Κο 8:21· Παρ 3:4, Ο΄), στους Ρωμαίους (Ρω 12:16, 20· Παρ 3:7· 25:21, 22) και στους Εβραίους (Εβρ 12:5, 6· Παρ 3:11, 12). Επιπρόσθετα, στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές μπορεί να βρει κανείς πολυάριθμες παράλληλες σκέψεις.—Παράβαλε Παρ 3:7 με Ρω 12:16· Παρ 3:12 με Απ 3:19· Παρ 24:21 με 1Πε 2:17· Παρ 25:6, 7 με Λου 14:7-11.

Το να Γνωρίζουμε τον Ιεχωβά Είναι η Οδός της Ζωής. Το βιβλίο των Παροιμιών αναφέρεται πολύ στη γνώση σε συνάρτηση με τη διάκριση, τη σοφία, την κατανόηση και την ικανότητα σκέψης. Επομένως, η γνώση που επιδιώκει να μεταδώσει και να προωθήσει αυτό το βιβλίο είναι κάτι περισσότερο από απλή εγκεφαλική γνώση, από παράθεση γεγονότων ή πληροφοριών. Οι Παροιμίες τονίζουν ότι κάθε αληθινή γνώση έχει ως αφετηρία το πόσο εκτιμάει κάποιος τη σχέση του με τον Ιεχωβά. Μάλιστα στο κεφάλαιο 1 και εδάφιο 7, το θέμα του βιβλίου δηλώνεται ως εξής: «Ο φόβος του Ιεχωβά είναι η αρχή της γνώσης».

Φυσικά, η πιο σημαντική γνώση που μπορεί να αποκτήσει κάποιος είναι σχετικά με τον ίδιο τον Θεό. «Κατανόηση είναι η γνώση για τον Αγιότατο», λέει το εδάφιο Παροιμίες 9:10. Αυτού του είδους η γνώση προχωρεί πέρα από το να γνωρίζει κάποιος απλώς ότι ο Θεός υπάρχει και ότι είναι ο Δημιουργός, ακόμη και πέρα από το να γνωρίζει πολλά γεγονότα σχετικά με την πολιτεία του. Η «γνώση» του Θεού υποδηλώνει βαθιά εκτίμηση για τις έξοχες ιδιότητές του και το μεγάλο όνομά του, καθώς επίσης στενή σχέση μαζί του.

Ο Ιησούς Χριστός είπε σε Ιουδαίους που είχαν γνώση σχετικά με τον Θεό: «Κανείς δεν γνωρίζει πλήρως τον Γιο, εκτός από τον Πατέρα, ούτε γνωρίζει κανείς πλήρως τον Πατέρα, εκτός από τον Γιο και εκείνον στον οποίο ο Γιος θέλει να τον αποκαλύψει». (Ματ 11:27) Η γνώση των ιδιοτήτων του Ιεχωβά βαθαίνει τον υγιή φόβο που αισθάνεται κάποιος για τον Θεό και τον βοηθάει να συνειδητοποιήσει ότι ο Ιεχωβά αξίζει κάθε λατρεία και υπηρεσία και ότι το να τον γνωρίζει και να τον υπακούει είναι η οδός της ζωής. «Ο φόβος του Ιεχωβά είναι πηγάδι ζωής· απομακρύνει από τις παγίδες του θανάτου» και «Ο φόβος του Ιεχωβά οδηγεί στη ζωή».—Παρ 14:27· 19:23.

Ιεχωβά ο Δημιουργός. Ο Ιεχωβά, με την απαράμιλλη σοφία του, είναι ο Δημιουργός των πάντων και Εκείνος που θέσπισε τους νόμους οι οποίοι διέπουν τα πάντα, γι’ αυτό και αξίζει τη λατρεία όλων των πλασμάτων. (Παρ 3:19, 20) Αυτός έφτιαξε το αφτί που ακούει και το μάτι που βλέπει, τόσο με κυριολεκτική όσο και με ηθική έννοια. Συνεπώς, πρέπει να αποβλέπει κανείς σε Αυτόν προκειμένου να βλέπει και να ακούει με αληθινή κατανόηση. Επίσης, πρέπει να συνειδητοποιεί ότι είναι υπόλογος σε Αυτόν που βλέπει και ακούει τα πάντα.—20:12.

Δικαιοσύνη. Το βιβλίο εξυψώνει τον Ιεχωβά ως το επίκεντρο όλων των πραγμάτων και Αυτόν από τον οποίο προέρχονται όλες οι δίκαιες αρχές. Για παράδειγμα: «Ο δείκτης και η ζυγαριά που είναι δίκαια ανήκουν στον Ιεχωβά· όλα τα πέτρινα ζύγια του σάκου είναι έργο του». (Παρ 16:11) Ως Νομοθέτης, θέλει να διέπονται όλες οι συναλλαγές από εντιμότητα και δικαιοσύνη. (11:1· 20:10) Όταν κάποιος φοβάται τον Θεό, μαθαίνει να αγαπάει ό,τι αγαπάει Εκείνος και να μισεί ό,τι μισεί Εκείνος και έτσι να κάνει την οδό της ζωής του ευθεία, διότι «ο φόβος του Ιεχωβά σημαίνει να μισεί κανείς το κακό». (8:13) Οι Παροιμίες αποκαλύπτουν ότι ο Ιεχωβά μισεί ιδιαίτερα τα επηρμένα μάτια, την ψεύτικη γλώσσα, τα χέρια που χύνουν αθώο αίμα, την καρδιά που μηχανεύεται βλαβερά σχέδια, τα πόδια που βιάζονται να τρέξουν στο κακό, τον ψευδομάρτυρα που ξεστομίζει ψέματα και οποιονδήποτε σπέρνει φιλονικίες ανάμεσα σε αδελφούς. (6:16-19· 12:22· 16:5) Όποιος μισεί αληθινά αυτά τα πράγματα βαδίζει σταθερά στην οδό της ζωής.

Επίσης, το βιβλίο των Παροιμιών φωτίζει την οδό των δικαίων δείχνοντας τι επιδοκιμάζει ο Ιεχωβά. «Εκείνοι που είναι άμεμπτοι στην οδό τους του φέρνουν ευχαρίστηση», όπως συμβαίνει και με τις προσευχές τους. (Παρ 11:20· 15:8, 29) «Ο αγαθός αποκτάει την επιδοκιμασία του Ιεχωβά». (12:2) «Εκείνον που επιδιώκει δικαιοσύνη τον αγαπάει».—15:9.

Κρίση και κατεύθυνση. Αυτός που γνωρίζει τον Ιεχωβά συνειδητοποιεί μέσω γνώσης και πείρας ότι, όπως λέει το εδάφιο Παροιμίες 21:30, «δεν υπάρχει σοφία ούτε διάκριση ούτε συμβουλή ενάντια στον Ιεχωβά». Γι’ αυτό, μολονότι μπορεί να ακούει για άλλα σχέδια ή να τα έχει στην καρδιά του, το συνετό άτομο κατευθύνει την οδό της ζωής του σε αρμονία με τη βουλή του Ιεχωβά, γνωρίζοντας πως κάθε αντίθετη συμβουλή, όσο λογική ή πειστική και αν φαίνεται, δεν μπορεί να σταθεί ενάντια στο λόγο του Ιεχωβά.—Παρ 19:21· παράβαλε Ιη 23:14· Ματ 5:18.

Ο Βασιλιάς Σολομών είπε υπό θεϊκή έμπνευση: «Να εμπιστεύεσαι στον Ιεχωβά με όλη σου την καρδιά . . . Σε όλες σου τις οδούς αυτόν να λαβαίνεις υπόψη, και αυτός θα κάνει ευθείς τους δρόμους σου». (Παρ 3:5, 6) Η καρδιά του ανθρώπου επιλέγει την οδό που επιθυμεί να ακολουθήσει, αλλά ακόμη και όταν αυτός επιλέγει τη σωστή οδό, πρέπει να αποβλέπει στον Ιεχωβά για να κατευθύνει τα βήματά του προκειμένου να επιτύχει.—16:3, 9· 20:24· Ιερ 10:23.

Αφού κάποιος επιλέξει το δρόμο της ζωής, πρέπει να αναγνωρίσει ότι ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται ζωηρά για αυτόν. Οι Παροιμίες μάς υπενθυμίζουν ότι τα μάτια του Ιεχωβά «είναι σε κάθε τόπο, παρατηρώντας κακούς και αγαθούς». (Παρ 15:3) «Διότι οι οδοί του ανθρώπου είναι ενώπιον του Ιεχωβά, και αυτός εξετάζει όλα τα μονοπάτια του». (5:21) Ο Ιεχωβά δεν εξετάζει μόνο αυτό που φαίνεται πως είναι κάποιος εξωτερικά, αλλά εξετάζει και την καρδιά του. (17:3) «Ο Ιεχωβά κάνει εκτίμηση των καρδιών» (21:2) και ζυγίζει την πραγματική αξία των σκέψεων, των κινήτρων και των ενδόμυχων επιθυμιών του ατόμου.

Οι κρίσεις του Ιεχωβά αποδεικνύεται ότι είναι απόλυτα και από κάθε άποψη δίκαιες και προς όφελος όσων επιζητούν την ευθύτητα. Στον ορισμένο καιρό ο Θεός θα καθαρίσει τη γη από τους πονηρούς, ο δε θάνατός τους θα είναι το τίμημα για την ελευθερία των δικαίων. Σε αρμονία με αυτό, η παροιμία δηλώνει: «Ο πονηρός είναι λύτρο για τον δίκαιο· και αυτός που φέρεται δόλια παίρνει τη θέση εκείνων που είναι ευθείς». (Παρ 21:18) Σε αυτούς τους πονηρούς συγκαταλέγονται οι υπερήφανοι, που είναι απεχθείς στον Ιεχωβά. «Δεν θα υπάρξει απαλλαγή από την τιμωρία» για αυτούς. (16:5) «Το σπίτι εκείνων που αυτοεξυψώνονται θα το κατεδαφίσει ο Ιεχωβά». (15:25) Εκείνους που ληστεύουν τους ασήμαντους «θα τους ληστέψει αφαιρώντας τους την ψυχή».—22:22, 23.

Παρατηρώντας αυτούς τους τρόπους με τους οποίους πολιτεύεται ο Ιεχωβά, το άτομο που σκέφτεται σωστά κάνει τις οδούς του ευθείες. (Παράβαλε Παρ 4:26.) Διακρίνει ότι το να ενδίδει κανείς στην προσωποληψία λόγω δωροδοκίας (17:23) ή λόγω της επιρροής κάποιας προσωπικότητας (18:5) τον κάνει να διαστρέφει την κρίση. “Κηρύσσοντας τον πονηρό δίκαιο και τον δίκαιο πονηρό” θα γινόταν απεχθής στα μάτια του Ιεχωβά. (17:15) Επίσης, μαθαίνει να μην έχει προκατάληψη, αλλά να ακούει πλήρως και τις δύο πλευρές ενός ζητήματος προτού εκφέρει κρίση.—18:13.

Ασφάλεια με ευτυχία. Σε όποιον διαφυλάττει την πρακτική σοφία και την ικανότητα σκέψης που λαβαίνει από τον Ιεχωβά, το βιβλίο των Παροιμιών λέει: «Ο Ιεχωβά θα είναι η πεποίθησή σου, και θα φυλάξει το πόδι σου από το να παγιδευτεί». (Παρ 3:21, 26· 10:29· 14:26) Αν κάποιος φοβάται τον Ιεχωβά, «τότε θα υπάρχει μέλλον». (23:17, 18) Επιπλέον, δεν υπάρχει μόνο ελπίδα για το μέλλον, αλλά επίσης ευτυχία και ασφάλεια στο παρόν. (3:25, 26) «Όταν ο Ιεχωβά ευαρεστείται στις οδούς ενός ανθρώπου, κάνει ακόμη και τους εχθρούς του να έχουν ειρήνη μαζί του». (16:7) Ο Θεός δεν θα αφήσει τον δίκαιο να πεινάσει. (10:3) Αν κάποιος τιμάει τον Θεό με τα πολύτιμα πράγματα που έχει στην κατοχή του, “οι αποθήκες των προμηθειών του θα γεμίσουν από αφθονία”. (3:9, 10) Ο Θεός προσθέτει ημέρες στη ζωή ενός τέτοιου ανθρώπου.—10:27.

Όποιος “βρίσκει καταφύγιο” στο όνομα του Ιεχωβά (κατανοώντας και αποδεχόμενος όλα όσα αντιπροσωπεύει αυτό το όνομα) θα διαπιστώσει ότι αυτό είναι σαν ισχυρός πύργος, ένα μέρος όπου, στους αρχαίους καιρούς, οι άνθρωποι έσπευδαν για προστασία από τον εχθρό.—Παρ 18:10· 29:25.

Η εκδήλωση ταπεινοφροσύνης ενώπιον του Ιεχωβά φέρνει “πλούτο και δόξα και ζωή”. (Παρ 22:4) Αυτός επιθυμεί έλεος και αλήθεια, πράγματα πιο πολύτιμα από τη θυσία. Εκείνοι που απομακρύνονται από το κακό, που φοβούνται τον Ιεχωβά και τον υπηρετούν με αυτόν τον τρόπο δεν θα υποστούν τη δυσμενή του κρίση. (Παρ 16:6· παράβαλε 1Σα 15:22.) Γνωρίζοντας τις οδούς του Ιεχωβά, μπορεί κανείς να ακολουθήσει «ολόκληρη την πορεία αυτού που είναι καλό».—Παρ 2:9.

Στόχος η Καρδιά. Για να επιτελέσει το σκοπό του, το βιβλίο των Παροιμιών έχει ως στόχο την καρδιά. Περισσότερες από 75 φορές παρουσιάζει την καρδιά να λαβαίνει γνώση, κατανόηση, σοφία και διάκριση, να είναι υπεύθυνη για λόγια και πράξεις ή να επηρεάζεται από περιστάσεις και καταστάσεις. Η καρδιά πρέπει να προσκολλάται στη διάκριση (Παρ 2:2) και να τηρεί δίκαιες εντολές (3:1), οι οποίες πρέπει να γράφονται «πάνω στην πλάκα της καρδιάς». (3:3) «Περισσότερο από όλα» πρέπει να προφυλάσσεται η καρδιά. (4:23) Με όλη του την καρδιά πρέπει να εμπιστεύεται κανείς στον Ιεχωβά.—3:5· βλέπε ΚΑΡΔΙΑ.

Διαπαιδαγώγηση και καρδιά. Οι Παροιμίες δίνουν μεγάλη αξία στις διάφορες μορφές διαπαιδαγώγησης. (Παρ 3:11, 12) Το βιβλίο λέει: «Όποιος αδιαφορεί για τη διαπαιδαγώγηση απορρίπτει την ίδια του την ψυχή, αλλά αυτός που ακούει τον έλεγχο αποκτάει καρδιά». (15:32) Έτσι λοιπόν, ο έλεγχος φτάνει στην καρδιά και τη διορθώνει, βοηθώντας το άτομο να αποκτήσει φρόνηση ή διάκριση. «Οι ανόητοι πεθαίνουν επειδή στερούνται καρδιάς [λόγω έλλειψης διάκρισης]». (10:21) Επειδή η εκπαίδευση των παιδιών πρέπει να αγγίζει την καρδιά τους, μας λέγεται: «Η ανοησία είναι συνδεδεμένη με την καρδιά του αγοριού· το ραβδί της διαπαιδαγώγησης θα την απομακρύνει από αυτό».—22:15.

Το Πνεύμα και η Ψυχή. Οι Παροιμίες δεν αποτελούν βιβλίο με δηλώσεις ανθρώπινης απλώς σοφίας, ένα βιβλίο για το πώς να ευαρεστεί κανείς ή να επηρεάζει ανθρώπους. Απεναντίας, οι Παροιμίες προχωρούν σε βάθος, διεισδύοντας στην καρδιά, η οποία επηρεάζει τη σκέψη και τα κίνητρα, στο πνεύμα, δηλαδή τη διανοητική τάση, και στην ψυχή, η οποία απαρτίζεται από κάθε ίνα της υπόστασης και της προσωπικότητας του ατόμου. (Εβρ 4:12) Μολονότι κάποιος μπορεί να νομίζει ότι έχει δίκιο ή να αυτοδικαιώνεται για τις πράξεις του εφόσον «όλες οι οδοί του ανθρώπου φαίνονται αγνές στα δικά του μάτια», το εδάφιο Παροιμίες 16:2 μας υπενθυμίζει ότι «ο Ιεχωβά κάνει εκτίμηση των πνευμάτων», άρα γνωρίζει ποια είναι η προδιάθεση του ατόμου. Ο κόσμος δίνει μεγάλη αξία στην κραταιότητα ή στην εξουσία, αλλά «ο μακρόθυμος είναι καλύτερος από τον κραταιό, και αυτός που ελέγχει το πνεύμα του από εκείνον που καταλαμβάνει πόλη».—Παρ 16:32.

Η απόκτηση της γνώσης και της σοφίας αυτού του θεόδοτου βιβλίου θα βοηθήσει πολύ κάποιον να βρει ευτυχία στην παρούσα ζωή και θα τον βάλει στην οδό που οδηγεί στην αιώνια ζωή. Εφόσον «αυτός που αποκτάει καρδιά αγαπάει την ψυχή του», οι θεόπνευστες συμβουλές και η διαπαιδαγώγηση που περιέχονται στο εν λόγω βιβλίο θα του προσθέσουν «μακρότητα ημερών και χρόνια ζωής» και «θα αποδειχτούν ζωή για την ψυχή» του αν τις ακολουθήσει. (Παρ 19:8· 3:2, 13-18, 21-26) «Ο Ιεχωβά δεν θα φέρει πείνα στην ψυχή του δικαίου». (10:3) «Αυτός που τηρεί την εντολή διατηρεί την ψυχή του», μας νουθετεί ο Σολομών.—19:16.

Σχέσεις με τους Άλλους. Οι Παροιμίες περιγράφουν τον αληθινό υπηρέτη του Θεού ως κάποιον ο οποίος χρησιμοποιεί τη γλώσσα του για καλό (Παρ 10:20, 21, 31, 32), δεν λέει ψέματα ούτε και πληγώνει τους άλλους με αστόχαστα λόγια. (12:6, 8, 17-19· 18:6-8, 21) Αν τον προκαλέσουν, απομακρύνει την οργή των εναντίων του απαντώντας με πραότητα. (15:1· 25:15) Δεν του αρέσουν οι διενέξεις ή οι καβγάδες, και ασκεί εγκράτεια ώστε να μην ξεσπάει με θυμό, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε να διαπράξει ανεπανόρθωτη ανοησία. (Παρ 14:17, 29· 15:18· παράβαλε Κολ 3:8.) Μάλιστα δεν κάνει συντροφιά με όσους είναι θυμώδεις και οργίλοι, επειδή γνωρίζει ότι θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε παγίδα.—Παρ 22:24, 25· παράβαλε 13:20· 14:7· 1Κο 15:33.

Αποδώστε καλό, όχι κακό. Οι θεόπνευστες Παροιμίες προτρέπουν τον καθένα να παίρνει την πρωτοβουλία να κάνει το καλό στους άλλους. Δεν πρέπει μόνο να ενεργεί με καλοσύνη προς εκείνους που “κατοικούν μαζί του με ασφάλεια”, οι οποίοι δεν του έχουν κάνει κακό (Παρ 3:27-30), αλλά προτρέπεται επίσης να ανταποδίδει καλό αντί κακού. (25:21, 22) Πρέπει να προσέχει πολύ την καρδιά του ώστε να μη νιώθει μέσα του χαρά με τη συμφορά κάποιου τον οποίο καταφρονεί ή κάποιου ο οποίος τον μισεί.—17:5· 24:17, 18.

Κουτσομπολιό και συκοφαντία. Πολύς λόγος γίνεται στο βιβλίο των Παροιμιών για τα προβλήματα, τη λύπη και τη βλάβη που προκαλεί το κουτσομπολιό, καθώς επίσης για το πόσο σοβαρή ενοχή βαρύνει αυτόν που σπερμολογεί. Η “εκλεκτή μπουκιά” του συκοφάντη «καταπίνεται λαίμαργα» από τον ακροατή του και δεν αντιμετωπίζεται ελαφρά αλλά δημιουργεί αναλλοίωτη εντύπωση, κατεβαίνοντας «στα έγκατα της κοιλιάς». Επομένως, προξενεί προβλήματα, και ο ομιλών δεν μπορεί να “πλύνει τα χέρια του” από την ενοχή. Μολονότι ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι είναι ευχάριστος και να συγκαλύπτει την αληθινή κατάσταση της καρδιάς του, ο Θεός θα φροντίσει να «αποκαλυφτεί μέσα στην εκκλησία» το μίσος και η κακία που έχει πραγματικά μέσα του. Θα πέσει στο λάκκο που έσκαψε για κάποιον άλλον.—Παρ 26:22-28.

Οικογενειακές σχέσεις. Στις Παροιμίες τονίζεται αυστηρά η γαμήλια πιστότητα. Πρέπει να βρίσκει κανείς ευχαρίστηση στη “σύζυγο της νεότητάς του” και να μην αναζητάει ικανοποίηση αλλού. (Παρ 5:15-23) Η μοιχεία θα επιφέρει καταστροφή και θάνατο σε όσους τη διαπράττουν. (5:3-14· 6:23-35) Η καλή σύζυγος είναι «στεφάνι» και ευλογία για το σύζυγό της. Αν, όμως, μια σύζυγος ενεργεί επαίσχυντα, είναι «σήψη στα κόκαλα» του συζύγου της. (12:4) Είναι δε μαρτύριο για έναν άντρα ακόμη και το να ζει με φιλόνικη σύζυγο. (25:24· 19:13· 21:19· 27:15, 16) Μολονότι εξωτερικά μπορεί να είναι ωραία και γοητευτική, μοιάζει με «χρυσό σκουλαρίκι της μύτης το οποίο βρίσκεται στο ρύγχος γουρουνιού». (11:22· 31:30) Μια ανόητη γυναίκα στην ουσία κατεδαφίζει το ίδιο της το σπίτι. (14:1) Η εξαιρετική αξία της καλής συζύγου—η φιλοπονία της, η αξιοπιστία της, η από μέρους της διαχείριση του σπιτικού με πιστότητα και υποταγή στο σύζυγό της—περιγράφεται πλήρως στο 31ο κεφάλαιο των Παροιμιών.

Οι γονείς θεωρούνται απόλυτα υπεύθυνοι για τα παιδιά τους, και δίνεται έμφαση στην αναγκαιότητα της διαπαιδαγώγησης. (Παρ 19:18· 22:6, 15· 23:13, 14· 29:15, 17) Η ευθύνη του πατέρα τονίζεται ιδιαίτερα, αλλά το παιδί πρέπει να σέβεται και τον πατέρα του και τη μητέρα του αν θέλει να λάβει ζωή από τον Ιεχωβά.—19:26· 20:20· 23:22· 30:17.

Φροντίδα για τα ζώα. Οι Παροιμίες ασχολούνται ακόμη και με το ενδιαφέρον για τα κατοικίδια ζώα. «Ο δίκαιος φροντίζει για την ψυχή του κατοικίδιου ζώου του». (Παρ 12:10) «Πρέπει να γνωρίζεις με βεβαιότητα ποια είναι η εμφάνιση του ποιμνίου σου».—27:23.

Κυβερνητική σταθερότητα και πιστότητα. Οι Παροιμίες διατυπώνουν αρχές για την καλή διακυβέρνηση. Όσοι κατέχουν υψηλές θέσεις, όπως οι βασιλιάδες, πρέπει να διερευνούν τα ζητήματα (Παρ 25:2), να εκδηλώνουν στοργική καλοσύνη και αλήθεια (20:28) και να συμπεριφέρονται δίκαια προς τους υπηκόους τους (29:4· 31:9), περιλαμβανομένων και των ασήμαντων (29:14). Δεν μπορούν να έχουν πονηρούς συμβούλους αν θέλουν να εδραιωθεί η διακυβέρνησή τους με δικαιοσύνη. (25:4, 5) Ο ηγέτης πρέπει να διαθέτει διάκριση και να μισεί το άδικο κέρδος.—28:16.

Ενώ η «δικαιοσύνη εξυψώνει ένα έθνος» (Παρ 14:34), η παράβαση οδηγεί σε κυβερνητική αστάθεια. (28:2) Η επανάσταση επίσης επιφέρει μεγάλη αστάθεια και αποδοκιμάζεται στα εδάφια Παροιμίες 24:21, 22: «Γιε μου, να φοβάσαι τον Ιεχωβά και το βασιλιά. Με εκείνους που θέλουν να έρθει αλλαγή μην έχεις ανάμειξη. Διότι η συμφορά τους θα συμβεί τόσο ξαφνικά ώστε ποιος θα αντιληφθεί την εξάλειψη εκείνων που θέλουν να έρθει αλλαγή;»

Χρήσιμες για Παροχή Συμβουλών. Εφόσον οι Παροιμίες καλύπτουν ευρύ φάσμα των ανθρώπινων επιδιώξεων, μπορούν να προμηθεύσουν τη βάση για την παροχή πολλών πρακτικών συμβουλών και νουθεσιών, όπως συνέβη και με τους συγγραφείς των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. «Η καρδιά του δικαίου στοχάζεται για να απαντήσει». (Παρ 15:28) Εντούτοις, δεν είναι σοφό να δίνονται συμβουλές στους χλευαστές. «Αυτός που διορθώνει το χλευαστή επισύρει ατίμωση στον εαυτό του, και αυτός που δίνει έλεγχο στον πονηρό—στίγμα στον εαυτό του. Μην ελέγχεις το χλευαστή για να μη σε μισήσει. Δίνε έλεγχο στον σοφό και θα σε αγαπήσει». (Παρ 9:7, 8· 15:12· παράβαλε Ματ 7:6.) Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι χλευαστές, γι’ αυτό και όσοι είναι σε θέση να συμβουλεύουν άλλους πρέπει να το κάνουν αυτό, όπως τονίζεται από τα εξής λόγια: «Τα χείλη του δικαίου βόσκουν πολλούς».—Παρ 10:21.

[Πλαίσιο στη σελίδα 605]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Βιβλίο αποτελούμενο από τμήματα σε μορφή ομιλιών καθώς και συλλογών με σοφά λόγια που αφορούν πρακτικά ζητήματα της ζωής

Μολονότι οι Παροιμίες αποδίδονται κυρίως στον Βασιλιά Σολομώντα, η συλλογή τους ολοκληρώθηκε αργότερα, κατά τη βασιλεία του Εζεκία

Η υπερέχουσα αξία της σοφίας

Η σοφία, μαζί με την κατανόηση, είναι το πρώτιστο (4:5-8· 16:16)

Αναγκαίες ενέργειες για την απόκτηση σοφίας (2:1-9· 13:20)

Οφέλη που προέρχονται από τη σοφία, όπως ασφάλεια, προστασία, τιμή και ευτυχέστερη, μεγαλύτερης διάρκειας ζωή (2:10-21· 3:13-26, 35· 9:10-12· 24:3-6, 13, 14)

Η προσωποποιημένη σοφία εργάστηκε μαζί με τον Ιεχωβά (8:22-31)

Οι ολέθριες συνέπειες που αντιμετωπίζει κάποιος όταν δεν ενεργεί σοφά (1:24-32· 2:22· 6:12-15)

Η κατάλληλη στάση προς τον Ιεχωβά

Να εμπιστεύεσαι στον Ιεχωβά (3:5, 6· 16:20· 18:10· 29:25)

Να τον φοβάσαι και να απορρίπτεις την κακία (3:7· 10:27· 14:26, 27· 16:6· 19:23)

Να τον τιμάς, υποστηρίζοντας την αληθινή λατρεία (3:9, 10)

Να δέχεσαι τη διαπαιδαγώγησή του ως έκφραση αγάπης (3:11, 12)

Να δείχνεις εκτίμηση για το λόγο του (3:1-4· 30:5, 6)

Να εξακριβώνεις τι μισεί ο Ιεχωβά και να ενεργείς σε αρμονία με αυτή τη γνώση (6:16-19· 11:20· 12:22· 16:5· 17:15· 28:9)

Αν ευαρεστούμε τον Ιεχωβά, εκείνος θα μας φροντίζει, θα μας προστατεύει και θα ακούει τις προσευχές μας (10:3, 9, 30· 15:29· 16:3)

Θαυμάσιες συμβουλές για την οικογενειακή ζωή

Η άξια σύζυγος είναι ευλογία από τον Ιεχωβά (12:4· 14:1· 18:22· 31:10-31)

Οι γονείς πρέπει να παρέχουν στα παιδιά τους εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση (13:1, 24· 22:6, 15· 23:13, 14· 29:15, 17)

Τα παιδιά πρέπει να σέβονται βαθιά τους γονείς τους (1:8, 9· 4:1-4· 6:20-22· 10:1· 23:22-26· 30:17)

Η αγάπη και η ειρήνη είναι πολύ επιθυμητές στο σπίτι (15:16, 17· 17:1· 19:13· 21:9, 19)

Να αντιστέκεσαι στην ανηθικότητα, αποφεύγοντας έτσι πολύ πόνο και παθήματα (5:3-23· 6:23-35· 7:4-27· 9:13-18)

Χαρακτηριστικά που πρέπει να καλλιεργούνται και αυτά που πρέπει να αποφεύγονται

Να καλλιεργείς στοχαστικό ενδιαφέρον για τους φτωχούς και τους ταλαιπωρημένους (3:27, 28· 14:21, 31· 19:17· 21:13· 28:27)

Να είσαι γενναιόδωρος, να αποφεύγεις την απληστία (11:24-26)

Να καλλιεργείς την επιμέλεια και να μην είσαι τεμπέλης (6:6-11· 10:26· 13:4· 20:4· 24:30-34· 26:13-16)

Η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη φέρνουν τιμή· η αυθάδεια και η υπερηφάνεια οδηγούν στην ταπείνωση (11:2· 16:18, 19· 25:6, 7· 29:23)

Να ασκείς εγκράτεια όσον αφορά το θυμό (14:29· 16:32· 25:28· 29:11)

Να αποφεύγεις την κακεντρέχεια ή την εκδικητικότητα (20:22· 24:17, 18, 28, 29· 25:21, 22)

Να πράττεις δικαιοσύνη στο καθετί (10:2· 11:18, 19· 14:32· 21:3, 21)

Πρακτικές κατευθυντήριες γραμμές για την καθημερινή ζωή

Να ανταποκρίνεσαι κατάλληλα στη διαπαιδαγώγηση, στον έλεγχο, στη συμβουλή (13:18· 15:10· 19:20· 27:5, 6)

Να είσαι αληθινός φίλος (17:17· 18:24· 19:4· 27:9, 10)

Να ασκείς διάκριση όσον αφορά την αποδοχή φιλοξενίας (23:1-3, 6-8· 25:17)

Ο υλισμός είναι μάταιος (11:28· 23:4, 5· 28:20, 22)

Η σκληρή εργασία φέρνει ευλογίες (12:11· 28:19)

Να καλλιεργείς εντιμότητα στις επαγγελματικές συναλλαγές (11:1· 16:11· 20:10, 23)

Πρόσεξε να μη γίνεσαι εγγυητής για άλλους, ιδιαίτερα για ξένους (6:1-5· 11:15· 22:26, 27)

Να απορρίπτεις την επιβλαβή ομιλία· να βεβαιώνεσαι ότι η ομιλία σου είναι εποικοδομητική (10:18-21, 31, 32· 11:13· 12:17-19· 15:1, 2, 4, 28· 16:24· 18:8)

Η κολακεία είναι δόλια (28:23· 29:5)

Να αποφεύγεις τους καβγάδες (3:30· 17:14· 20:3· 26:17)

Να απορρίπτεις τις κακές συναναστροφές (1:10-19· 4:14-19· 22:24, 25)

Μάθε να συμπεριφέρεσαι σοφά προς τους χλευαστές και τους ανόητους (9:7, 8· 19:25· 22:10· 26:4, 5)

Να αποφεύγεις τις παγίδες του δυνατού ποτού (20:1· 23:29-35· 31:4-7)

Μη φθονείς τους πονηρούς (3:31-34· 23:17, 18· 24:19, 20)