Πρέπει η Αρχαιολογία να σας Κάνει να Αμφιβάλλετε για τη Βίβλο;

ΓΙΑΤΙ έχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον η αρχαιολογία σήμερα; Επειδή είναι ένα πολύτιμο μέσον για την έρευνα του παρελθόντος του ανθρώπου. Για παράδειγμα, μέσα από την αρχαιολογία αποσαφηνίζεται η γεωγραφία και η ιστορία των χωρών της Βίβλου και των λαών τους. Κυρίως στηρίζεται στις θετικές επιστήμες και προσπαθεί να πετύχει το δικό τους επίπεδο ακρίβειας. Αλλά υπάρχει ένας κύριος παράγοντας που εργάζεται ενάντια στην επίτευξη αυτή—ο ανθρώπινος παράγοντας. Κάθε αρχαιολόγος έχει τις πεποιθήσεις του—μπορεί να είναι άθεος, αγνωστικιστής, Χριστιανός, Εβραίος ή Μουσουλμάνος. Σε ποια έκταση επηρεάζουν αυτές οι πεποιθήσεις ή προκαταλήψεις τις ερμηνείες του; Θα μπορούσαν αυτές να τον εμποδίζουν να φτάσει σε ακριβή συμπεράσματα;

Η αρχαιολογική έρευνα είναι μια μορφή ανιχνευτικής εργασίας. Η περιστασιακή μαρτυρία, με τη μορφή τεχνουργημάτων και υπολειμμάτων (αγγείων, αποσπασμάτων, ερειπίων, χαλασμάτων από προηγούμενους πολιτισμούς, σκελετών και των παρόμοιων), έρχεται στην επιφάνεια από τα βάθη της γης. Κατόπιν αρχίζει η φάση των συμπερασμάτων: Τι ήταν το αρχικό από το οποίο προήλθε το απόσπασμα αυτό; Σε ποια χρονική περίοδο θα μπορούσε να ταιριάζει το σχήμα του, το χρώμα και η σύνθεσή του; Ποια ήταν η χρήση του; Ποιος ήταν ο τόπος της προέλευσής του—η τοποθεσία που ανακαλύφθηκε ή κάποια άλλη; Προέρχεται από το στρώμα του εδάφους που βρέθηκε ή έχει βουλιάξει σε χαμηλότερο στρώμα με το πέρασμα του χρόνου λόγω τοπικών συνθηκών; Αυτοί και πολλοί άλλοι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν μια ερμηνεία. Γιαυτό τα συμπεράσματα βασίζονται σε περιστασιακές αποδείξεις και σε ένα μίγμα από υποκειμενικές και αντικειμενικές ερμηνείες.

Πόσο δίκιο είχε ο Εβραίος αρχαιολόγος Γιοχάναν Αχαρόνι όταν έγραψε: «Όταν πρέπει να δώσει μια ερμηνεία για τη χρονολογία ή τοποθεσία, τότε ο αρχαιολόγος βγαίνει έξω από το βασίλειο των θετικών επιστημών και πρέπει να βασίζεται πάνω σε υποκειμενικά κριτήρια και υποθέσεις [σε αβέβαιες υποθέσεις] για να φτάσει σε μια κατανοητή ιστορική εικόνα.»

Ποιες είναι μερικές από τις παγίδες που μπορεί να υπάρχουν όταν αξιολογούνται τα ευρήματα από ανασκαφές; Ο καθηγητής Αχαρόνι απαντάει: «Ο αρχαιολόγος θα πρέπει να κάνει προσεχτική διάκριση ανάμεσα στα διάφορα στρώματα του τύμβου του [ένας λοφίσκος που καλύπτει τα αρχαία ερείπια μιας πόλης] . . . Αυτό συνήθως δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, γιατί τα πραγματικά επίπεδα σε έναν συγκεκριμένο τύμβο δεν είναι τοποθετημένα ομοιόμορφα το ένα πάνω στο άλλο. . . . Συνήθως οι επιγραφές παρέχουν μόνο μια αφετηρία για τη διαστρωμάτωσή τους γιατί υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα τα επιγραμμένα αντικείμενα να χρησιμοποιούνταν για μεγάλες χρονικές περιόδους, ή επίσης να ξαναχρησιμοποιήθηκαν, αφού πετάχτηκαν πρώτα από τους αρχικούς ιδιοκτήτες. . . . Η σύγκριση με άλλες χώρες είναι επίσης μερικές φορές επικίνδυνη, γιατί μπορεί κανείς να πέσει μέσα σ’ ένα φαύλο κύκλο όπου τα αντικείμενα στον άλλο πολιτισμό να έχουν χρονολογηθεί από τη σχέση τους με τους Παλαιστίνιους, χωρίς ικανοποιητική αναφορά στις περιστάσεις της ανακάλυψής τους και στις σχετικές χρονολογίες. Αναμφίβολα οι ιστορικές θεωρήσεις είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες, εφόσον αυτές πάντοτε περιλαμβάνουν αρκετές προϋποθέσεις και υποκειμενικές απόψεις. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε, συνεπώς, ότι όλες οι ημερομηνίες δεν είναι απόλυτες και ότι σε ποικίλους βαθμούς είναι υποθετικές.—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Πώς Διέσχισαν οι Ισραηλίτες την Ερυθρά Θάλασσα;

Οι παραπάνω προειδοποιήσεις είναι πολύ κατάλληλες σήμερα όταν τόσοι πολλοί αρχαιολόγοι εκδίδουν έργα με αντιφατικά ευρήματα, θεωρίες και χρονολογίες. Ας πάρουμε σαν παράδειγμα την Ισραηλιτική έξοδο από την Αίγυπτο και τη διαφυγή τους μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Το Βιβλικό αρχείο δείχνει καθαρά ότι τα Αιγυπτιακά άρματα και το ιππικό κατεδίωξαν τον Ισραήλ και έφτασαν κοντά τους, καθώς πλησίασαν στην Ερυθρά Θάλασσα. Πώς θα μπορούσαν να ξεφύγουν οι Ισραηλίτες αφού η θάλασσα τους έκοβε το δρόμο; Η Βιβλική αφήγηση μας απαντάει:

«Ο δε Μωυσής εξέτεινε την χείρα αυτού επί την θάλασσαν και έκαμεν ο Κύριος την θάλασσαν να συρθή όλην εκείνην την νύκτα [πώς;] υπό σφοδρού ανατολικού ανέμου και κατέστησε την θάλασσαν ξηράν, και τα ύδατα διεχωρίσθησαν. Και εισήλθον οι υιοί του Ισραήλ εις το μέσον της θαλάσσης κατά το ξηρόν, και τα ύδατα ήσαν εις αυτούς τοίχος εκ δεξιών και εξ αριστερών αυτών.»—Έξοδος 14:21, 22.

Παρακαλούμε σημειώστε τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες της περιγραφής αυτής. Δεν μιλάει απλώς για έναν δυνατό άνεμο αλλά για ‘σφοδρό ανατολικό άνεμο.’ Τα νερά διαχωρίστηκαν, μετατρέποντας τη θαλάσσια λεκάνη σε ξερό έδαφος. Η προσοχή αυτή στη λεπτομέρεια αποκαλύπτει την περιγραφή ενός αυτόπτη μάρτυρα. Το ίδιο προκύπτει και από την ποιητική περιγραφή του γεγονότος αυτού στην ωδή του Μωυσή, που αναφέρεται στην Έξοδο κεφάλαιο 15. Καθώς τα άρματα και οι στρατιωτικές δυνάμεις του Φαραώ όρμησαν μέσα στο ίδιο χώρισμα, καταδιώκοντας τους Ισραηλίτες, «αι άβυσσοι εσκέπασαν αυτούς· ως πέτρα κατεβυθίσθησαν εις τα βάθη.»—Έξοδος 15:5.

Η μέθοδος του διαχωρισμού των νερών επιβεβαιώνεται και στην ωδή: «Και με την πνοήν του θυμού σου τα ύδατα επεσωρεύθησαν ομού· τα κύματα εστάθησαν ως σωρός, αι αβυσσοι έπηξαν εν τω μέσω της θαλάσσης.»—Έξοδος 15:8.

Τι Λένε οι Λόγιοι;

Αρκετοί ειδικοί έχουν φτάσει, με διάφορες θεωρίες, να εκλογικεύσουν το θαυματουργικό αυτό γεγονός. Δεν επιχειρούν κατ’ ανάγκη να πουν ότι οι Ισραηλίτες δεν διέσχισαν την Ερυθρά Θάλασσα αλλά προσπαθούν να δώσουν μια εξήγηση μακριά από τη θεϊκή παρέμβαση. Για παράδειγμα, οι Εβραϊκές λέξεις για την Ερυθρά Θάλασσα είναι γιαμ σουφ, «θάλασσα των βούρλων ή των καλαμιών». Έτσι μερικοί λένε ότι οι Ισραηλίτες απλώς διέσχισαν μια ελώδη περιοχή. Αλλά σε μια ελώδη περιοχή με δυσκολία θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα τείχος νερού στα δεξιά και στα αριστερά όπως λέει η περιγραφή. Τα νερά ενός έλους ασφαλώς δεν θα ‘κάλυπταν τις πολεμικές άμαξες και το ιππικό’ των στρατιωτικών δυνάμεων της Αιγύπτου.—Έξοδος 14:28.

Μια άλλη θεωρία προτάθηκε πρόσφατα από τον Χανς Γκέντικε, έναν Αιγυπτιολόγο. Η ερμηνεία του για την περιγραφή της Εξόδου είναι ότι το 1477 π.Χ. έγινε μια φοβερή ηφαιστειακή έκρηξη στο νησί της Θήρας, κάπου 800 χιλιόμετρα (500 μίλια) στα βορειοδυτικά του υποτιθέμενου σημείου διάβασης των Ισραηλιτών. Δημιούργησε ένα τσουνάμι, δηλαδή ένα τεράστιο θαλάσσιο κύμα, το οποίο θα μπορούσε να έχει κατακλύσει τη νοτιοανατολική Μεσόγειο και να έχει μπει μέσα από το δέλτα του Νείλου προς την άκρη του υψιπέδου της ερήμου. Αυτό, θεωρητικά θα μπορούσε να έχει πνίξει τους Αιγυπτίους στο χαμηλό έδαφος, αφήνοντας ασφαλείς τους Ισραηλίτες που υποτίθεται ότι βρίσκονταν σε υψηλότερο έδαφος.

Είναι αυταπόδεικτο ότι η θεωρία αυτή λίγη προσοχή δίνει στα γεγονότα όπως παρουσιάζονται στη Βίβλο. Αλλά τι σκέφτονται οι άλλοι λόγιοι για τη θεωρία του Δρ Γκέντικε; Ο Τσαρλς Κράμάλκοφ του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν την απέρριψε, εν μέρει γιατί «σε καμιά από τις Βιβλικές περιγραφές της Εξόδου δεν υπάρχει έστω και απομακρυσμένος υπαινιγμός για ένα τεράστιο κύμα.» Κατόπιν προχώρησε και διατύπωσε μια εναλλακτική θεωρία, λέγοντας ότι οι Ισραηλίτες πέρασαν τη θάλασσα με πλοίο και ότι οι Αιγύπτιοι τους ακολούθησαν και πνίγηκαν από θυελλώδεις άνεμους, οι οποίοι βούλιαξαν τις φορτηγίδες τους! Κατόπιν πρόσθεσε: «Δεν χρειάζεται να προσθέσω, ότι η αναπαράσταση αυτή είναι απλή υπόθεση. Αλλά βασίζεται περισσότερο στο Βιβλικό κείμενο απ’ όσο η εκδοχή του καθηγητή Γκέντικε.» Αυτό ασφαλώς είναι ένα θέμα γνώμης.

Ένας τρίτος λόγιος, ο Ελιέζερ Ντ. Ορέν του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν της Νεγκέβ, είχε σοβαρές αντιρρήσεις ενάντια στη θεωρία ενός τσουνάμι και έκανε μια άλλη υπόθεση που ο ίδιος θεωρούσε ακόμη πιο ρεαλιστική. Ωστόσο, πρόσθεσε την ακόλουθη σημαντική δήλωση. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι . . . με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να τεκμηριωθεί [η θεωρία αυτή] από τις αρχαιολογικές αποδείξεις. Προσωπικά, έχω την ισχυρή πεποίθηση ότι το Θαύμα της Θάλασσας—ένα αριστούργημα λογοτεχνικής σύνθεσης—έχει πολύ λίγα να κάνει με την ιστορία ή . . . ‘με τα πραγματικά γεγονότα.’»

Ποιος Έχει Δίκιο;

Η παρατήρηση του Δρ Ορέν μας φέρνει στο κεντρικό σημείο του θέματος. Πρέπει οι Χριστιανοί να πιστεύουν ότι μεγάλα κομμάτια της Βίβλου είναι απλώς ‘λογοτεχνικά αριστουργήματα,’ χωρίς να έχουν καμιά σχέση με τα «πραγματικά γεγονότα»; Ή μπορούν να εμπιστεύονται τη Βίβλο σαν τον εμπνευσμένο Λόγο του Θεού; Πρέπει να ταλαντευόμαστε από τις αντιφατικές θεωρίες των αρχαιολόγων και των λογίων; Ή πρέπει να δεχόμαστε σαν αξιόπιστη τη μαρτυρία των Βιβλικών συγγραφέων και του ίδιου του Ιησού Χριστού;

Ο απόστολος Παύλος «έγραψε στον συγχριστιανό του Τιμόθεο: «Από βρέφους γνωρίζεις τα ιερά γράμματα, τα δυνάμενα να σε σοφίσωσιν εις σωτηρίαν δια της πίστεως της εν Χριστώ Ιησού. Όλη η γραφή είναι θεόπνευστος και ωφέλιμος . . . προς επανόρθωσιν.» Προηγούμενα στους πιστούς της Ρώμης, δήλωσε: «Επειδή αν τινες δεν επίστευσαν, τι εκ τούτου; Μήπως η απιστία αυτών θέλει καταργήσει την πίστιν του Θεού; Μη γένοιτο. Αλλ’ έστω ο Θεός αληθής πας δε άνθρωπος ψεύστης.»—2 Τιμόθεον 3:15, 16· Ρωμαίους 3:3, 4.

Γιατί λοιπόν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πιστεύουν ότι η Βίβλος είναι θεόπνευστη; Εξαρτάται η πίστη τους από τα αρχαιολογικά ευρήματα; Κοντολογίς, η απόδειξη για τη θεοπνευστία βρίσκεται μέσα στην ίδια τη Βίβλο, και όχι στην αρχαιολογία. Το να γράφεις ακριβή ιστορία είναι ένα πράγμα· αλλά το να γράφεις ακριβή ιστορία προκαταβολικά είναι ένα άλλο πράγμα. Αυτό λέγεται προφητεία. Η Βίβλος περιέχει εκατοντάδες εκπληρωμένες προφητείες που βεβαιώνουν τη Θεία συγγραφή. Για παράδειγμα έχει υπολογιστεί ότι 332 διαφορετικές προφητείες των Εβραϊκών Γραφών εκπληρώθηκαν στον Ιησού Χριστό και μόνο.

Μια άλλη δυνατή υποστήριξη της αυθεντικότητας της Βίβλου είναι ότι η μαρτυρία της βασίζεται σε περιγραφές που έχουν παράσχει πραγματικοί αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων συχνά ο ίδιος ο συγγραφέας. Αυτή είναι η περίπτωση με την περιγραφή της Εξόδου που γράφτηκε από τον Μωυσή. Έχουμε κανένα λόγο να αμφιβάλλουμε για την εντιμότητα του σαν μάρτυρα; Όχι, όταν επιπλέον γνωρίζουμε ότι εμπνεύστηκε θεϊκά για να γράψει. (2 Τιμόθεον 3:16) Η αυτοκριτική του ευθύτητα είναι επίσης μια υπέροχη μαρτυρία για την αξιοπιστία του. Δεν κρύβει το γεγονός ότι σκότωσε έναν Αιγύπτιο υπερασπιζόμενος έναν Ισραηλίτη. Ούτε συγκαλύπτει την έλλειψη ταπεινοφροσύνης από μέρους του και την τιμωρία του όταν έβγαλε νερό από το βράχο. (Έξοδος 2:11, 12· Αριθμοί 20:9-13· παράβαλε με την περίπτωση του Δαβίδ στο 2 Σαμουήλ 11· Ψαλμός 51.) Για πιο λεπτομερείς αποδείξεις, παρακαλούμε να διαβάσετε το βιβλίο Είναι η Βίβλος Πράγματι ο Λόγος του Θεού; που έκδωσε η Εταιρία Σκοπιά.

Θα Πρέπει οι Θεωρίες να Κλονίζουν την Πίστη Σας;

Οι Χριστιανοί ενθαρρύνονται από τις θετικές μαρτυρίες που φέρνουν στο φως με τις ανασκαφές οι υπομονετικοί και επιδέξιοι αρχαιολόγοι, μαρτυρίες που συχνά επιβεβαιώνουν και επεξηγούν τα περιεχόμενα της Βίβλου. Γεγονότα και αντικείμενα μπορούν να μας πούνε πολλά πράγματα για τον τρόπο της ζωής στους αρχαίους χρόνους. Οι επιγραφές μπορούν να φέρουν πολύτιμες πληροφορίες. Βέβαια, εφόσον λίγοι άνθρωποι γράφουν ποτέ μια δυσφημιστική αυτοβιογραφία, οι επιγραφές πρέπει να αναλύονται με μεγάλη προσοχή.

Ωστόσο, όταν οι εμπειρογνώμονες αρχίζουν να διατυπώνουν τις ατομικές τους ερμηνείες και εικασίες και θεωρίες για τη σημασία των αρχαιολογικών ανακαλύψεων ή για τη χρονολόγηση ενός τεχνουργήματος, τότε ο Χριστιανός είναι σοφό να προχωρεί με προσοχή. Ο Ιεχωβά έμπνευσε πιστούς ανθρώπους να γράψουν τον Λόγο του, αλλά όχι να μας παραπλανήσουν με λογοτεχνικές φαντασιώσεις. Ο Γιοχάναν Αχαρόνι είχε δίκιο όταν δήλωνε: «Διάφορα εδάφια [της Γραφής] θεωρούνται από διάφορους λόγιους ότι είναι απλώς ουτοπικά ή λογοτεχνικές δημιουργίες που δεν έχουν καμιά πολιτική, γεωγραφική ή πρακτική βάση. Αμφισβητούμε εντονότατα την εγκυρότητα της γνώμης αυτής· φαίνεται ότι οι περισσότερες περιγραφές για τοποθεσίες έχουν γίνει με βάση πραγματικές καταστάσεις, ενώ η δική μας εσφαλμένη κατανόηση και οι ανεπαρκείς πληροφορίες μάς εμποδίζουν να καθορίσουμε την ακριβή τους χρονολογία.»—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Η σημερινή Βιβλική αρχαιολογία προφανώς χωρίζεται γενικά σε δύο ξεχωριστά στρατόπεδα. Από τη μια έχουμε τους θρησκόληπτους και τους πατριώτες ερευνητές που ψάχνουν να υποστηρίξουν από τα Βιβλικά αρχεία τις εθνικές ή εθνικιστικές αξιώσεις τους. Κι από την άλλη υπάρχει το στρατόπεδο εκείνων οι οποίοι, σύμφωνα με τα λόγια του Καθηγητή Τζ. Ε. Μπάρρετ, έχουν την τάση να ρεζιλεύουν τη θρησκοληψία, τον πατριωτισμό, ή την αποδεκτή σοφία των (συνήθως πιο ηλικιωμένων) συναδέλφων.» Ο ίδιος καθηγητής αρχαιολογίας προσθέτει: «Υπάρχει ένα περίεργο είδος αυτοδικαίωσης (για να μην αναφέρω σαδιστικής χαράς) ανάμεσα σ’ εκείνους που μας βεβαιώνουν ότι δεν είναι θρησκόληπτοι. . . . Ο σπουδαστής της σύγχρονης αρχαιολογίας θα πρέπει να είναι προσεχτικός από τα επαγγελματικά αυτά, εσωτερικά παιχνίδια τακτικής του να υπερτερείς από τους άλλους.»

Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι αρχαιολόγοι δεν είναι παρά άνθρωποι και αυτοί και ότι, συνεπώς, έχουν όλα τα αδύνατα σημεία της ατελής ανθρώπινης φύσης. Η φιλοδοξία, η επιθυμία για προβολή, το ανταγωνιστικό πνεύμα, η βαθιά υποκειμενικότητα—αυτοί και άλλοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τη γνώμη ή την ερμηνεία ενός ειδικού.

Για να επεξηγήσουμε το σημείο αυτό, ένας διακεκριμένος αρχαιολόγος τον 19ο αιώνα επέμενε υπερβολικά στις απόψεις του για τα αρχαία κοσμήματα που είχε ανακαλύψει στην Τροία και τις χρυσές μάσκες που είχε βρει στις Μυκήνες. Σχετικά με την επιμονή αυτή ένας σύγχρονος καθηγητής της αρχαιολογίας έκανε το ακόλουθο σχόλιο: «Τα δύο αυτά παραδείγματα δείχνουν την επιρροή που έχει το ρομαντικό ενδιαφέρον για τον αρχαίο κόσμο πάνω στην κρίση ενός αρχαιολόγου—τον πειρασμό να τακτοποιείς αυτά που βρίσκεις με αυτά που θέλεις να βρεις. Ίσως αυτό να ισχύει περισσότερο για τους Βιβλικούς αρχαιολόγους, η θρησκοληψία και ο πατριωτισμός των οποίων συχνά εκτρέφουν και ανανεώνουν το ρομαντικό ενδιαφέρον το οποίο απαρχής τους υποκίνησε να γίνουν αρχαιολόγοι.» (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.) Και βέβαια το ίδιο πρόβλημα μπορεί επίσης να επηρεάσει τον αγνωστικιστή ή τον αθεϊστή αρχαιολόγο, ανεξάρτητα από το πόσο ειλικρινής μπορεί να είναι.

Θα πρέπει λοιπόν, η Χριστιανική πίστη να κλονίζεται, εξαιτίας των θεωριών που διατυπώνουν πολλοί λόγιοι και αρχαιολόγοι; Θυμηθείτε, δεν είναι παρά μόνο θεωρίες και ανθρώπινες γνώμες, που αλλάζουν, μόδα και ιδιοτροπίες των ειδικών. Το ανθρώπινο στοιχείο, και μαζί του η περηφάνεια και η φιλοδοξία είναι επίσης πολύ φανερές. Αυτό που έγραψε ο Καθηγητής Μπάρρετ στο Βιβλική Αρχαιολογική Ανασκόπηση (Ιανουάριος/Φεβρουάριος 1981) είναι αληθινό: «Θρησκεία, πατριωτισμός, ιδεολογία, εκπαίδευση, και τα αντίθετα τους επηρεάζουν την κρίση του αρχαιολόγου, ακριβώς όπως και του ιστορικού. Σε στιγμές ειλικρίνειας, κάθε επαγγελματίας αρχαιολόγος το γνωρίζει αυτό—οι καλύτεροι λόγιοι το γνωρίζουν αυτό για τον εαυτό τους· άλλοι το γνωρίζουν μόνο για τους συναδέλφους τους.»—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Συνεπώς, ο λογικός Χριστιανός δεν θα περιμένει απόλυτη απόδειξη από την αρχαιολογία για καθετί που δηλώνεται στη Βίβλο, ιδιαίτερα στο ατελές αυτό σύστημα πραγμάτων. Παρόλ’ αυτά γνωρίζει ότι σύντομα θα έρθει ο καιρός που θα μπορέσει να ελέγξει τέλεια όλα τα άτομα και τα γεγονότα τα οποία έχουν σχέση με τη Γραφή. Πώς θα συμβεί αυτό; «Διότι έρχεται ώρα, καθ’ ην πάντες οι εν τοις μνημείοις θέλουσιν ακούσει την φωνήν αυτού [του Ιησού Χριστού], και θέλουσιν εξέλθει.» (Ιωάννης 5:28, 29) Ναι, στην ανάσταση θα είναι δυνατόν να ρωτήσει κανείς εκείνους που πραγματικά έζησαν τη Βιβλική ιστορία. Πόσο συναρπαστικό θα είναι να τους ακούς να συμπληρώνουν τις λεπτομέρειες των τόσων πολλών περιγραφών που μας προβληματίζουν σήμερα! Δεν θα χρειάζεται πια να καταφεύγει κανείς σε ανθρώπινες θεωρίες και εικασίες γι’ αυτές τις λεπτομέρειες. Οι ίδιοι οι αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων θα παρουσιάζουν αυτά που συνέβησαν! Θα είστε εκεί για να τους ακούσετε;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 7]

Πρέπει οι Χριστιανοί να πιστεύουν ότι η Βίβλος είναι απλώς ένα ‘λογοτεχνικό αριστούργημα’ άσχετο με τα πραγματικά γεγονότα;

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 10]

Έχει υπολογιστεί ότι 332 διαφορετικές προφητείες των Εβραϊκών Γραφών εκπληρώθηκαν στον Ιησού Χριστό και μόνο

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 11]

«Θρησκοληψία, πατριωτισμός, ιδεολογία, εκπαίδευση, και τα αντίθετά τους, επηρεάζουν την κρίση των αρχαιολόγων, ακριβώς όπως και των ιστορικών»

[Εικόνα στη σελίδα 9]

Στην πραγματικότητα πώς διέσχισαν οι Ισραηλίτες την Ερυθρά Θάλασσα;