«Ο Λόγος ο Σος Αλήθεια Εστί»
Εβραϊκή Ποίησις
ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΙΣΚΩΜΕ την αλήθεια σε κάθε μέρος του Λόγου του Θεού, είναι πολύ χρήσιμο να εκτιμούμε το συγγραφικό ύφος του κάθε συγγραφέως. Αυτό αληθεύει βεβαίως και για την Εβραϊκή ποίησι της Αγίας Γραφής.
Ήταν κατάλληλο να γραφούν ωρισμένα τμήματα της Βίβλου με ποιητικό ύφος. Γιατί; Διότι η ποίησις δεν ελκύει μόνο τη διάνοια, αλλά διεγείρει και τα συναισθήματα. Τοποθετεί τα νοήματα μ’ ένα συμμετρικό τρόπο, που βοηθεί τον αναγνώστη να τα αντιληφθή και να τα απομνημονεύση. Η ποίησις προσελκύει και την όρασι και την ακοή. Αλλά συχνά υπάρχουν προβλήματα στην ορθή κατανόησι της εννοίας της.
Μερικές εκφράσεις στην Αγία Γραφή δεν έχουν στην πραγματικότητα μια κατά γράμμα έννοια, αλλά είναι σχήματα λόγου. Είναι προφανές ότι η γη δεν στηρίζεται σε πραγματικά «θεμέλια» ούτε οι ποταμοί της ‘κροτούσι χείρας.’ (Ιώβ 38:4-6· Ψαλμ. 98:8) Εν τούτοις, πολλές σαφείς αλήθειες δηλώνονται, όταν χρησιμοποιούνται τέτοιες εκφράσεις: η γη παραμένει ακλόνητη στη θέσι της μέσω αμεταβλήτων νόμων, και οι ποταμοί παράγουν πράγματι κύματα, που μοιάζουν με χέρια, που χτυπούν τις παλάμες των με θόρυβο στις όχθες των. Ενώ αυτή η διαφορά ύφους από τον πεζό λόγο είναι συνήθως φανερή και συνεπώς κατανοητή, σε άλλα σημεία της Εβραϊκής ποιήσεως μπορεί να μην είναι.
Επί παραδείγματι, πώς πρέπει να ερμηνευθούν οι ποιητικές φράσεις του Λάμεχ στο βιβλίο της Γενέσεως 4:23;
«Επειδή άνδρα εφόνευσα εις πληγήν μου·
Και νέον εις μάστιγά μου»
Εφόνευσε ο Λάμεχ δυο πρόσωπα, έναν ‘άνδρα’ και ένα ‘νέο’; Μέχρι πριν δυο αιώνες, έτσι υποστήριζαν οι σχολιασταί. Εν τούτοις, από τότε άρχισε να γίνεται μια πιο ακριβής κατανόησις της Εβραϊκής ποιήσεως.
Είναι διαφορετική από ωρισμένη κλασική και σύγχρονη ποίησι, όπου η ομοιοκαταληξία είναι συνήθως ένα σημαντικό στοιχείο. Μάλλον, η Εβραϊκή ποίησις διακρίνεται απ’ αυτό που ονομάζεται παραλληλισμός. Τι εννοεί αυτό μπορεί να κατανοηθή καλύτερα με παραδείγματα.
Ο πιο κοινός τύπος του παραλληλισμού ονομάζεται συνώνυμος παραλληλισμός, στον οποίον η δεύτερη γραμμή επαναλαμβάνει τη σκέψι που περιλαμβάνεται σ’ ένα μέρος της πρώτης γραμμής, αλλά με διαφορετικές λέξεις. Ο Ψαλμός 24:1 είναι ένα παράδειγμα:
«Του Κυρίου είναι η γη, και το πλήρωμα αυτής·
Η οικουμένη, και οι κατοικούντες εν αυτή.»
Η φράσις «Του Κυρίου είναι» είναι απαραίτητη και στις δυο γραμμές. Εν τούτοις, οι όροι «η γη» και «η οικουμένη» είναι ποιητικά συνώνυμα, όπως επίσης και οι όροι «το πλήρωμα αυτής» και οι «κατοικούντες εν αυτή.»
Αυτός ο ίδιος ποιητικός τύπος έχει χρησιμοποιηθή στο στίχο που προσφωνεί ο Λάμεχ. Προφανώς εδολοφόνησε μόνο έναν άνθρωπο· η δεύτερη γραμμή της ποιητικής του δηλώσεως απηχεί την πρώτη, με το να την επαναλαμβάνη και να την επεκτείνη κατά κάποιον τρόπο, με το να ευρύνη το ίδιο νόημα με τη χρήσι διαφορετικών λέξεων.
Η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί επίσης τον αντιθετικό παραλληλισμό, δηλαδή, η κάθε γραμμή εκφράζει μια αντίθετη σκέψι. Ο Ψαλμός 37:9 το διευκρινίζει:
«Διότι οι πονηρευόμενοι θέλουσιν εξολοθρευθή·
Οι δε προσμένοντες τον Κύριον, ούτοι θέλουσι κληρονομήσει την γην.»
Υπάρχει επίσης και ο συνθετικός παραλληλισμός. Σ’ αυτή τη περίπτωσι, το δεύτερο μέρος ούτε επαναλαμβάνει την ίδια σκέψι που εκφράζει το πρώτο μέρος ούτε δείχνει κάποια αντίθεσι. Μάλλον, προσθέτει μια νέα σκέψι. Ο Ψαλμός 19:7 είναι ένα παράδειγμα:
«Ο νόμος του Κυρίου είναι άμωμος,
επιστρέφων ψυχήν·
Η μαρτυρία του Κυρίου πιστή,
σοφίζουσα τον απλούν·»
Παρατηρήστε ότι το δεύτερο τμήμα κάθε προτάσεως συμπληρώνει τη σκέψι. Γι’ αυτό, ολόκληρος ο στίχος είναι μια σύνθεσις, δηλαδή, το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη συγκέντρωσι πολλών στοιχείων. Μόνο με τα δεύτερα ημίση των γραμμών, όπως το «επιστρέφων ψυχήν» και «σοφίζουσα τον απλούν,» μπορεί ο αναγνώστης να γνωρίση πώς ‘ο νόμος είναι τέλειος’ και πώς ‘η μαρτυρία του Κυρίου είναι πιστή.’ Σε μια τέτοια σειρά συνθετικών παραλληλισμών, αυτή η διαίρεσις μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου μέρους χρησιμεύει σαν ρυθμική διακοπή. Έτσι υπάρχει, ταυτόχρονα με τη διαδοχή των σκέψεων, η διατήρησις κάποιας τεχνοτροπίας των στίχων, ένας παράλληλος τύπος. Γι’ αυτό τον λόγο ονομάζεται πολλές φορές τυπικός ή συντακτικός παραλληλισμός.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι τώρα η Εβραϊκή ποίησις είναι οπωσδήποτε κατανοητή. Όχι, δεν είναι. Επί παραδείγματι, έχουν κάμει διάφορες προσπάθειες για ν’ ανακαλύψουν το ακριβές μέτρο της, τους κανόνες που ορίζουν τον αριθμό των στίχων σε κάθε στροφή και τις συλλαβές σε κάθε γραμμή. Μερικοί προχώρησαν μέχρι του σημείου να τροποποιήσουν το Εβραϊκό κείμενο ώστε να προσαρμοσθή στις ιδικές των προδικασμένες γνώσεις για το ύφος της Εβραϊκής ποιήσεως. Αλλ’ όλες αυτές οι προσπάθειες για την ανεύρεσι ενός μετρικού συστήματος απέτυχαν εντελώς. Γιατί;
Ίσως επειδή είναι πιθανόν να μην υπάρχη μετρικό σύστημα για να το ανακαλύψουν. Ενώ η τεχνοτροπία της παραλλήλου ποιήσεως που εξετάσαμε ανωτέρω επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία σκέψεως και ευρύτητα εκφράσεως, εν τούτοις αυτό δεν συμβαίνει με το μέτρο που έχει την τάσι να είναι περιοριστικό. Όπως παρετήρησε ένας πρώην καθηγητής της Εβραϊκής στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης: «Δεν είναι κατάλληλο να δεσμεύωνται πάρα πολύ οι θεόπνευστες σκέψεις από την ανθρώπινη τέχνη. Αυτές πρέπει να είναι ελεύθερες, ή τουλάχιστον η μορφή με την οποία παρουσιάζονται πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να μη καταπιέζουν και αλλοιώνουν τις θείες αναλογίες των.»
Επί πλέον, υπάρχουν περιπτώσεις στις Εβραϊκές Γραφές όπου η διαφορά μεταξύ του πεζού λόγου και της ποιήσεως δεν είναι πολύ εμφανής. Μερικά μέρη μπορεί να περιέχουν πεζό λόγο, ο οποίος σχεδόν αποτελείται από ποιητικές λέξεις. Ενώ ο συγγραφεύς μπορεί να μην έχη γράψει σκοπίμως το υλικό του ως ποίησι—όπως συμβαίνει με τους Ψαλμούς—ωστόσο είναι πιθανόν να έχη χρησιμοποιήσει ελεύθερα εικόνες του λόγου ή λογοπαίγνια και παραλληλισμό ακόμη, για να τονίση το σημείο που θέλει. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, αν αυτά τα εδάφια έχουν τυπωθή στις σύγχρονες μεταφράσεις ως ποίησις ή όχι, μπορεί να εξαρτάται κάπως από τον τρόπο που αντιλαμβάνεται ο μεταφραστής την ποίησι.
Εφ’ όσον η κατανόησις της Εβραϊκής ποιήσεως είναι ατελής, χρειάζεται λίγο προσοχή όταν διαβάζωμε φράσεις που μοιάζουν με ποιητικούς παραλληλισμούς. Δεν πρέπει αυθαίρετα να νομίζωμε ότι επειδή δυο γραμμές φαίνονται να είναι ένας παραλληλισμός ότι είναι πάντοτε αυτό το αξιόλογο και τίποτε περισσότερο. Τα συμφραζόμενα ή κάποιο άλλο μέρος της Αγίας Γραφής μπορεί να ερμηνεύουν τους όρους διαφορετικά. Έτσι μια προφητεία σχετική με τον Μεσσία (που απεδείχθη ότι ήταν ο Ιησούς) στον Ζαχαρία 9:9 (Νέα Αγγλική Βίβλος) λέγει:
«Χαίρε σφόδρα, θύγατερ Σιών·
αλάλαζε, θύγατερ Ιερουσαλήμ·
ιδού, ο βασιλεύς σου έρχεται προς σε·
αυτός είναι δίκαιος, και εκέρδισε τη νίκη,
πραΰς, και καθήμενος επί όνου,
επί πώλου υιού υποζυγίου.»
Με μια επιπόλαιη ανάγνωσι, οι λέξεις «επί όνου» και «επί πώλου υιού υποζυγίου,» φαίνονται ότι δεν είναι τίποτε περισσότερο από παράλληλες εκφράσεις, που προσδιορίζουν στη πραγματικότητα μόνο ένα ζώο. Είναι αλήθεια ότι ο «όνος» και ο «πώλος» είναι ένα ζώο. Εν τούτοις, στην εκπλήρωσι, σύμφωνα με την αφήγησι του Ματθαίου (21:1-5), ο Ιησούς απέστειλε τους μαθητάς με τα λόγια «θέλετε ευρεί όνον δεδεμένην, και πωλάριον μετ’ αυτής.» Είπε επίσης: «Λύσατε και φέρετέ μοι.» Έτσι η Βίβλος αποδίδει την προφητεία του Ζαχαρίου σαν να εννοούνται δυο ζώα, δηλαδή, ο «όνος» ή «πώλος» και η μητέρα του, η «όνος.» Ο Ιησούς δεν εκάθησε επί της «όνου.»
Με μια καλύτερη κατανόησι του βασικού ποιητικού ύφους του Λόγου του Θεού που περιέχει την αλήθεια, οδηγούμεθα να εκτιμήσωμε τη λογοτεχνική του ομορφιά. Και το πιο σημαντικό, βοηθούμεθα να βρίσκωμε την πραγματική του σημασία.