Είναι η Ζωή μας Προκαθορισμένη;

ΤΟ σκηνικό παρουσιάζει μία καλαμένια καλύβα στα ειρηνικά βουνά του Λεσόθο, στη Νότια Αφρική. Καθώς ο ήλιος δύει, συμβαίνει κάτι που διαταράσσει τη βραδινή ηρεμία. Ο οικοδεσπότης και η σύζυγος του έχουν πιει πάρα πολύ μπύρα. Η συζήτηση τους καταλήγει σε καβγά. Εκείνος τη κτυπάει στο κεφάλι μ’ ένα βαρύ αντικείμενο κι εκείνη πέφτει αναίσθητη και τη νομίζουν για νεκρή. Αργότερα εκείνο το βράδι, καταφτάνουν οι συγγενείς για ν’ αρχίσουν τη συνηθισμένη αγρυπνία για τους νεκρούς. Στις 4 περίπου τα χαράματα εκπλήσσονται όταν βλέπουν τη γυναίκα να ξαναβρίσκει πάλι τις αισθήσεις της.

«Πήγα στη χώρα των προγόνων μας περνώντας μέσα από θαυμάσια πράσινα λιβάδια,» τους λέει. «Εκεί συνάντησα κάποιο γέρο που μου είπε ότι δεν είχε έρθει ακόμη η ώρα μου. Είπε ότι πρέπει να ξαναγυρίσω πίσω και να περιμένω μέχρις ότου εκείνοι με καλέσουν.»

Αυτό που διηγήθηκε αυτή η γυναίκα ήταν απλώς ένα όνειρο. Δείχνει μία κοινή πίστη για το θάνατο—«ο χρόνος του καθενός είναι προκαθορισμένος». Επίσης, πολλοί πιστεύουν ότι και ο τελικός προορισμός του καθενός είναι προορισμένος, είτε αυτός είναι για τον ουρανό είτε καταδίκη σε αιώνια βάσανα.

Από που προήλθε αυτή η πίστη; Έχει καλή επίδραση πάνω στους ανθρώπους; Πρέπει να την πιστεύετε;

Η Προέλευση και η Ανάπτυξη του Προκαθορισμού

Στους αρχαίους καιρούς οι άνθρωποι πίστευαν ότι η ζωή τους θα μπορούσε να καθοδηγείται από τα άστρα. Η πίστη αυτή, σύμφωνα με τη Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια, «πρωτοσυναντιέται και πρωτοσημειώνεται στην αρχαία Μεσοποταμία.» Με τον καιρό «Οι Βαβυλώνιοι μάντεις άρχισαν—με σκοπό να προλέγουν την πορεία της ζωής ενός ατόμου—να χρησιμοποιούν μερικούς πλανητικούς οιωνούς.» (Τα πλάγια γράμματα δικά μας) Έτσι, τέθηκε η βάση για μία μετέπειτα πίστη.

Αυτός ο συλλογισμός ξεκίνησε από τη Βαβυλώνα και αναπτύχτηκε και σ’ άλλα μέρη της γης. Είχε διαποτίσει την Εβραϊκή θρησκευτική σκέψη πριν από την εμφάνιση της Χριστιανοσύνης. Ο ιστορικός του πρώτου αιώνα Ιώσηπος μας λέει ότι οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι διαφωνούσαν γι’ αυτό. «Οι Φαρισαίοι», έγραψε «. . . αποδίδουν το κάθε τι στη Μοίρα ή στον Θεό.» Σύμφωνα με το Μουσουλμανικό Κοράνιο: «Καμιά ψυχή δεν μπορεί να πεθάνει αν δεν δώσει την άδεια ο Αλλάχ και αν δεν συμπληρώσει τον προκαθορισμένο χρόνο της.»—Σούρα 3:145, Μετάφραση Μωχάμετ Πίκτχωλ.

Η δοξασία του προκαθορισμού (ή προορισμού) εισήχθηκε στον Χριστιανικό κόσμο από τον Ρωμαιοκαθολικό «άγιο» Αυγουστίνο τον 5ο αιώνα. Μερικές φορές λέγεται το δόγμα του Αυγουστίνου. η Καθολική Εκκλησία εξακολουθεί να το κρατάει, όχι όμως στο βαθμό που δίδαξε ο Αυγουστίνος. Η Νέα Καθολική Εγκυκλοπαίδεια, Τόμος 11, σελίδα 713, αναφέρει: «Όλα τα πράγματα τα προγνωρίζει και τα προκαθορίζει ο Θεός.»—Βλέπε επίσης σελίδα 714 κάτω από τον τίτλο: «Ο Προκαθορισμός στην Καθολική Θεολογία».

Ο Προτεστάντης μεταρρυθμιστής του 16ου αιώνα Ιωάννης Καλβίνος ήταν πιο σαφής, όπως και ο Αυγουστίνος. Ο Καλβίνος όρισε ότι «ο προκαθορισμός είναι η αιώνια απόφαση του Θεού, με την οποία έχει ορίσει ο ίδιος τι θα πρέπει να γίνει σε κάθε άτομο της ανθρωπότητας. Επειδή δεν δημιουργήθηκαν όλοι με την ίδια μοίρα· για μερικούς έχει προοριστεί αιώνια ζωή, και για άλλους καταδίκη σε αιώνια βάσανα.» Σύμφωνα με τον Καλβίνο, ο Θεός όρισε την τύχη κάθε ατόμου, περιλαμβανομένης και της δίκης σας, «προτού δημιουργηθεί ο πρώτος άνθρωπος».

Η Γενική Επίδραση του στους Ανθρώπους

Ο Καλβίνος επηρέασε πλατιά το κοινό. Σχετικά μ’ αυτό, το βιβλίο Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού λέει: «Ο Καλβινισμός ήταν η πίστη για την οποία διεξήχθηκαν μεγάλοι πολιτικοί και πνευματικοί αγώνες τον 16ο και 17ο αιώνα στις πολύ ανεπτυγμένες χώρες, την Ολλανδία, την Αγγλία, και τη Γαλλία . . . το δόγμα του προκαθορισμού θεωρήθηκε το πιο χαρακτηριστικό δόγμα του . . . αυτό χρησίμευσε σαν ενθαρρυντικό σημείο για αναρίθμητους ήρωες της αγωνιστικής εκκλησίας, και στον 18ο και στον 19ο αιώνα . . . σχημάτισε την πολεμική κραυγή νέων μεγάλων αφυπνίσεων.»—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Αυτό το δόγμα, το «πιο χαρακτηριστικό» του Καλβινισμού, επηρέασε τους ανθρώπους με διάφορους τρόπους. Σχολιάζοντάς το αυτό, η Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια λέει: «Μείωσε στο ελάχιστο την ελευθερία του ανθρώπου και παρήγαγε έτσι είτε υπερβολική εμπιστοσύνη σ’ εκείνους που οι ίδιοι πίστευαν ότι ήταν οι εκλεκτοί, είτε απελπισία σ’ εκείνους που δεν μπορούσαν ν’ αποχτήσουν αυτοπεποίθηση.» Μερικές φορές αυτή η «υπερβολική εμπιστοσύνη» διαδόθηκε σ’ ολόκληρες κοινότητες, όπου οι άνθρωποι φαντάζονταν τον εαυτό τους σαν μία «εκλεκτή φυλή». Συνήθιζαν να δικαιολογούν την καταπίεση των άλλων φυλών θεωρώντας τις πρωτόγονες.

Ο προκαθορισμός προάγει μία μοιρολατρική άποψη για τη ζωή, κάτι πολύ κοινό ανάμεσα στους Νοτιοαφρικανούς, και τους μαύρους και τους λευκούς. Αυτό είναι ευνόητο έχοντας υπόψη την ισχυρή επιρροή του Καλβινισμού εκεί, ιδιαίτερα από τις Ολλανδικές Μεταρρυθμιστικές και Πρεσβυτεριανές Εκκλησίες. Όταν κάποιος πεθαίνει, ο Χόντζας σ’ αυτή τη χώρα μερικές φορές λέει: «Ένας άντρας έχει το δικαίωμα να σκοτώσει ό,τι του ανήκει.» Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός προκαλεί τους θανάτους, όπως ακριβώς ένας άνθρωπος έχει το δικαίωμα να σκοτώσει τα δικά του πρόβατα.

Η πίστη στον προκαθορισμό μπορεί να κάνει ένα άτομο να χάσει την πίστη του στον Θεό. Όταν έρθει μία καταστροφή ή μια σοβαρή αρρώστια, μπορεί το άτομο να κατηγορήσει τον Θεό, να στραφεί εναντίον του. Αυτή η πίστη μπορεί επίσης να οδηγήσει και σε απερισκεψίες. Μερικοί πιστεύουν ότι άσχετα με τους κινδύνους που διατρέχουν, η ζωή τους θα τερματιστεί μόνο στον ‘ορισμένο από τον Θεό χρόνο.’ Για παράδειγμα, η πίστη αυτή έχει οδηγήσει σε απρόσεχτο οδήγημα, με αποτέλεσμα να χάνονται ζωές σε μερικές Βορειοαφρικάνικες χώρες.

Τι Διδάσκει η Βίβλος;

Διδάσκει ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο ‘κατ’ εικόνα και ομοίωσή του.’ (Γένεσις 1:26) Αυτή η «ομοίωση», αναφέρεται σε ιδιότητες και όχι στη σωματική εμφάνιση. Για παράδειγμα, όπως ο Δημιουργός είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει, δημιούργησε και τον άνθρωπο με ελεύθερη θέληση. Από σεβασμό γι’ αυτό, ο Δημιουργός δεν ορίζει ούτε προκαθορίζει την πορεία που θα ακολουθήσει κάθε άτομο. Μήπως αυτό συγκρούεται με την ικανότητα του Θεού να βλέπει στο μέλλον; Όχι! Για παράδειγμα, ένα ραδιόφωνο δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον ν’ ακούει τα παγκόσμια νέα μέσα στο σπίτι του, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να το ανάψει και να διαλέξει σωστό σταθμό στην κατάλληλη ώρα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τη δύναμη του Δημιουργού να προγνωρίζει· τη χρησιμοποιεί μ’ ένα διακριτικό και επιλεκτικό τρόπο, δείχνοντας σεβασμό για την ελεύθερη θέληση που έδωσε στον άνθρωπο.

Η Βίβλος διδάσκει ότι οι συμπτώσεις και οι συμφορές είναι συχνά ζήτημα ‘καιρού και απρόβλεπτης περιστάσεως.’ (Εκκλησιαστής 9:11, 12) Για παράδειγμα, εξετάστε μία διασταύρωση που έχει μεγάλη κυκλοφορία. Μία «απρόβλεπτη περίσταση», όπως όταν δεν πιάσουν τα φρένα, στον «καιρό» που πρέπει, αυτό θα μπορούσε να προξενήσει μοιραίο ατύχημα. Η Βίβλος δεν διδάσκει ότι φταίει ο Θεός γι’ αυτά τα πράγματα ή ότι αυτός τα προκαθορίζει. Κατανοώντας την προσωπική τους ευθύνη, οι Χριστιανοί προσπαθούν να οδηγούν με ‘σωφροσύνη,’ φροντίζοντας ώστε τα αυτοκίνητα τους να διατηρούνται σε καλή κατάσταση για οδήγηση.—2 Τιμόθεον 1:7.

Σχετικά με την τελική μοίρα της ανθρωπότητας, η Αγία Γραφή διδάσκει ότι υπάρχουν τρεις πιθανότητες. Πρώτα-πρώτα, ο Θεός έχει «καλέσει» μία ορισμένη τάξη ανάμεσα από εκείνους που έχουν δεχτεί την προμήθεια του Θεού για σωτηρία. Αυτοί προορίζονται να ζήσουν στον ουρανό και ο αριθμός τους είναι ορισμένος—144.000. Κάτω από τον διορισμένο Βασιλιά του Θεού, τον Ιησού Χριστό, αυτοί θα σχηματίσουν μία ουράνια κυβέρνηση για την ευλογία της ανθρωπότητας. (Ρωμαίους 8:29, 30· Αποκάλυψις 14:1-3· 20:1-4) Μολονότι αυτή η τάξη και ο αριθμός της έχουν «προγνωριστεί», δεν ανήκει στα ίδια τα άτομα ν’ αποφασίσουν γι’ αυτό. Είναι δυνατόν ένα άτομο να μη ζει σύμφωνα με την ουράνια πρόσκληση, και να χρειαστεί έτσι αντικατάσταση. Γιαυτό η προειδοποίηση είναι: «Κράτει εκείνο το οποίον έχεις, δια να μη λάβη μηδείς τον στέφανόν σου.»—Αποκάλυψις 3:11· βλέπε επίσης Ματθαίος 24:13· Φιλιππησίους 3:12, 13· 2 Πέτρου 1:10· Ιούδας 3-5.

Οι δύο άλλες πιθανότητες αφορούν τα άτομα που θα ζήσουν για πάντα πάνω σ’ αυτή τη γη ή που θα χάσουν τελικά τη ζωή. Και στις δύο τάξεις ούτε ο αριθμός ούτε τα άτομα έχουν προκαθοριστεί. Η εκλογή εξαρτάται από τον άνθρωπο. Όπως λέει ο Δημιουργός: «Ιδού, έθεσα ενώπιον σας την οδόν της ζωής και την οδόν του θανάτου.» Αν κάποιος βρίσκεται στην «οδόν του θανάτου», δεν είναι πολύ αργά για ν’ αλλάξει η πρόσκληση του ίδιου του Θεού είναι: «Επιστρέψατε, επιστρέψατε από των οδών υμών των πονηρών δια τι να αποθάνητε;» Επίσης, αν κάποιος έχει διαλέξει την «οδόν της ζωής», πρέπει να είναι προσεχτικός να παραμείνει σ’ αυτήν. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά βάζουν στην καρδιά τους την προειδοποίηση του Θεού: «Όταν είπω προς τον δίκαιον ότι θέλει εξάπαντος ζήσει, και αυτός θαρρών εις την δικαιοσύνην αυτού πράξη αδικίαν, άπασα η δικαιοσύνη αυτού δεν θέλει μνημονευθή· και εν τη αδικία αυτού την οποίαν έπραξεν, εν αυτή θέλει αποθάνει.»—Ιερεμίας 21:8· Ιεζεκιήλ 33:11, 13.

Θαυμάσιο μέλλον περιμένει εκείνους που διαλέγουν και παραμένουν στην «οδόν της ζωής». Είτε αναστηθούν από τους νεκρούς είτε επιζήσουν στη νέα τάξη του Θεού, έχουν την προοπτική της αιώνιας ζωής. (Ψαλμός 37:10, 11, 29· Ιωάννης 11:25) «Το δε χάρισμα του Θεού [είναι] ζωή αιώνιος δια Ιησού Χριστού.» (Ρωμαίους 6:23) Τι περιλαμβάνεται στο να δεχτούμε αυτό το ανεκτίμητο «χάρισμα»; Οι διανομείς αυτού του περιοδικού θα μπορούσαν με χαρά να συζητήσουν αυτά τα ζητήματα μαζί σας στο σπίτι σας, χωρίς καμιά δαπάνη ή υποχρέωση από μέρους σας.

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ο Δημιουργός έχει δώσει στον άνθρωπο ελεύθερη θέληση και έτσι δεν ορίζει ούτε προκαθορίζει την πορεία που θα ακολουθήσει κάθε άτομο

Η ΟΔΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Η ΟΔΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ