Έχετε Ειπεί: «Ιδού Εγώ! Απόστειλόν Με»;
1. Πότε έλαβε χώραν η δεύτερη εκπλήρωσις της προφητείας, που εδόθη στον Ησαΐα στο ναό, και πώς μπορεί ένας να προσδιορίση ποιον ήγειρε ο Ιεχωβά σχετικά με αυτό;
ΠΟΛΥΑΡΙΘΜΕΣ προφητείες της Αγίας Γραφής έχει διαπιστωθή ότι είχαν τριπλή εκπλήρωσι, και ότι αυτή η τριπλή και τελική εκπλήρωσις θα ελάμβανε χώρα στον ιδικό μας εικοστόν αιώνα. Αυτό καθιστά αυτές τις προφητείες πολύ ζωτικού ενδιαφέροντος για μας, όπως αυτή η προφητεία που εδόθη στη διάρκεια της οράσεως του Ιεχωβά Θεού στο ναό του που είχε ο Ησαΐας. (Ησ. 6:1-13) Η δεύτερη εκπλήρωσις αυτής της πολύ σπουδαίας προφητείας έλαβε χώρα πριν από δέκα εννέα αιώνες, όταν ο Ιεχωβά Θεός ήγειρε ένα δεύτερον Ησαΐαν, ένα Μεγαλύτερον Ησαΐαν. Ποιος ήταν αυτός ο Μεγαλύτερος Ησαΐας; Το βρίσκομε στο δεύτερο κεφάλαιο της επιστολής που εγράφη στους εκχριστιανισθέντας Εβραίους, όπως διεφυλάχθη για μας στην Αγία Γραφή.
2. Τι είπε ο Ησαΐας σχετικά με τα τέκνα του, και πώς αυτό παρετέθη για να προσδιορισθή ο Μεγαλύτερος Ησαΐας;
2 Ο αρχικός Ησαΐας ήταν έγγαμος με δύο ή τρία τέκνα που είχε αποκτήσει με την Ισραηλίτιδα σύζυγό του, μια προφήτισσα. Χάριν προφητείας, ο Ησαΐας ενεπνεύσθη να πη: «Ιδού εγώ και τα παιδία, τα οποία μοι έδωκεν ο Ιεχωβά, δια σημεία και τεράστια εις τον Ισραήλ παρά του Ιεχωβά των δυνάμεων, του κατοικούντος εν τω όρει Σιών.» (Ησ. 8:18, ΜΝΚ) Οκτακόσια περίπου χρόνια αργότερα, ένας συγγραφεύς της Βίβλου έγραψε, στην προς Εβραίους επιστολή 2:11-14 (ΜΝΚ), σχετικά με τον Ιησού Χριστό: «Επειδή και ο αγιάζων και οι αγιαζόμενοι εξ ενός [εκ του Θεού] είναι πάντες· δι’ ην αιτίαν δεν επαισχύνεται να ονομάζη αυτούς αδελφούς, λέγων,. . . “Ιδού εγώ, και τα παιδία τα οποία μοι έδωκεν ο Ιεχωβά.” Επειδή λοιπόν τα παιδία εμέθεξαν από σαρκός και αίματος, και αυτός παρομοίως μετέλαβεν από των αυτών, δια να καταργήση δια του θανάτου τον έχοντα το κράτος του θανάτου, τουτέστι τον διάβολον.» Αυτό προσδιορίζει τον Ιησού Χριστό ως τον Μεγαλύτερον Ησαΐαν.
3. (α) Γιατί αυτός ο Μεγαλύτερος Ησαΐας δεν εχρειάζετο μία όρασι του Ιεχωβά στο ναό του; (β) Πώς το ανθρώπινο όνομά του προσηρμόζετο καλά στον τίτλο του λειτουργήματός του;
3 Μήπως αυτός ο Μεγαλύτερος Ησαΐας εχρειάζετο μία θαυματουργική όρασι του Ιεχωβά ενθρονισμένου στο ναό του με τα σεραφείμ να τον υπηρετούν, όπως είχε ο αρχικός Ησαΐας; Όχι, διότι αυτός ήταν ο ουράνιος Υιός του Θεού και είχε ιδεί «τον Βασιλέα, Ιεχωβά των δυνάμεων», στον ίδιο τον ουράνιο θρόνο του, και απελάμβανε ουρανία δόξα με τον Ιεχωβά. (Ιωάν. 17:5, 11, 20-24) Με το να εγκαταλείψη την ουρανία δόξα του και με το να μεταφερθή η δύναμις της ζωής του από τον ουρανό στη γη με τη θαυματουργό δύναμι του Ιεχωβά, είχε γίνει ο άνθρωπος Ιησούς Χριστός. (Λουκ. 1:26-38· Φιλιππησ. 2:5-11) Το ανθρώπινο όνομα που διέταξε ο Ιεχωβά Θεός να δοθή στον Υιό του στη γη ήταν Ιησούς, που είναι η συντετμημένη μορφή του Γιεχόσουα. Η σημασία του αντιστοιχεί με τη σημασία του ονόματος Ησαΐας, αλλά με αντίστροφη σειρά, Ιησούς (ή Γιεχόσουα) σημαίνει «ο Ιεχωβά Είναι Σωτηρία», ενώ Ησαΐας σημαίνει «Σωτηρία του Γιαχ (Ιεχωβά).» Η περίπτωσις προσαρμόζεται καλά στο γεγονός ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Μεγαλύτερος Ησαΐας. Προτού γίνη άνθρωπος, ως ο ουράνιος Υιός του Θεού ήταν μαζί με τον Ιεχωβά στον καιρό που Αυτός είπε στον προφήτη Ησαΐα στην όρασι του ναού: «Τις θέλει υπάγει δια ημάς;» δηλαδή, ‘για μένα τον Ιεχωβά και για τον μονογενή μου Υιό.’—Ησ. 6:8.
4. Πότε και πού είπε ο Ιησούς, να το πούμε έτσι: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με», και πώς διωρίσθη ως ο Μεγαλύτερος Ησαΐας;
4 Έτσι ο Ιεχωβά Θεός απέστειλε τον ευπειθή Υιό του από τον ουρανό. Αλλά πότε ο Υιός του Θεού στη γη είπε ως απάντησι στην πρόσκλησι του Ιεχωβά: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με»; Αυτό συνέβη τον καιρό που παρουσιάσθηκε για να βαπτισθή από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή στον Ποταμό Ιορδάνη, το φθινόπωρο του 29 μ.Χ. Τότε, με μια φωνή από τους ουρανούς που έγινε ακουστή, ο Ιεχωβά Θεός ανήγγειλε την αποδοχή από μέρους του τού βαπτισμένου Υιού του Ιησού. Έτσι ο Ψαλμός 40:6-8 παρατίθεται για εφαρμογή στον Ιησού Χριστό τον καιρό του βαπτίσματός του, με τα λόγια που αναγράφονται στα εδάφια Εβραίους 10:5-9: «Δια τούτο εισερχόμενος εις τον κόσμον, λέγει,. . , “Ιδού, έρχομαι, δια να κάμω . . . το θέλημά σου”.» Εκεί, μετά το εν ύδατι βάπτισμα του Ιησού, ο Ιεχωβά Θεός τον έχρισε με άγιο πνεύμα για να γίνη ο Χριστός (Κεχρισμένος) κι έτσι τον δώρισε να κηρύξη ως ο Μεγαλύτερος Ησαΐας, στον λαό του, τον Ισραήλ.—Ματθ. 15:24· 10:5, 6.
5, 6. Πώς έδειξε ο Ιησούς ότι ανεγνώριζε ότι ώφειλε να δώση περαιτέρω εκπλήρωσι της αποστολής που είχε δοθή στον Ησαΐα στο ναό;
5 Ο Ησαΐας εξεπλήρωσε την αποστολή που έλαβε στο ναό. Ανεγνώρισε τώρα ο Ιησούς Χριστός ότι είχε διορισθή από τον Ιεχωβά για να δώση μια περαιτέρω εκπλήρωσι στην αποστολή, που είχε λάβει ο Ησαΐας στην όρασι του ναού; Ναι, ο Ιησούς το έδειξε αυτό με τον τρόπο που παρέθεσε και εφήρμοσε τους λόγους της θείας εκείνης αποστολής. Ο Ιησούς το έκαμε αυτό το έτος 31 μ.Χ., αφού είχε ειπεί σε μεγάλα πλήθη του λαού του στην παραβολή του σπορέως, ο οποίος έσπειρε σπόρο σε διάφορα είδη εδάφους. Κατόπιν, ο Ιησούς εξήγησε στους μαθητάς του γιατί ωμιλούσε στα πλήθη με παραβολές, λέγοντας:
6 «Εις εσάς εδόθη να γνωρίσητε τα μυστήρια της βασιλείας των ουρανών, εις εκείνους όμως δεν εδόθη. Διότι όστις έχει, έτι θέλει δοθή εις αυτόν, και θέλει περισσευθή· όστις όμως δεν έχει, και ό,τι έχει θέλει αφαιρεθή απ’ αυτού. Δια τούτο λαλώ προς αυτούς δια παραβολών, διότι βλέποντες δεν βλέπουσι, και ακούοντες δεν ακούουσιν, ουδέ νοούσι. Και εκπληρούται επ’ αυτών η προφητεία του Ησαΐου, η λέγουσα, “Με την ακοήν θέλετε ακούσει, και δεν θέλετε εννοήσει· και βλέποντες θέλετε ιδεί, και δεν θέλετε καταλάβει· διότι επαχύνθη η καρδία του λαού τούτου, και με τα ώτα βαρέως ήκουσαν, και τους οφθαλμούς αυτών έκλεισαν, μήποτε ίδωσι με τους οφθαλμούς, και ακούσωσι με τα ώτα, και νοήσωσι με την καρδίαν, και επιστρέψωσι, και ιατρεύσω αυτούς”.»—Ματθ. 13:1-15.
7. Ποιο σχόλιο του αποστόλου Ιωάννου δείχνει ότι η εντολή προς τον Ησαΐαν εξεπληρώνετο, επίσης, στον Ιησού Χριστό;
7 Δύο χρόνια αργότερα, και τέσσερες ακριβώς ημέρες προτού θανατωθή ο Ιησούς Χριστός με την παρακίνησι των Ιουδαίων αρχόντων στην Ιερουσαλήμ, ωμίλησε για τον εαυτό του ως το Φως του κόσμου. Σχολιάζοντας αυτό το επεισόδιο, ο Χριστιανός απόστολος Ιωάννης λέγει: «Ταύτα ελάλησεν ο Ιησούς, και απελθών εκρύφθη απ’ αυτών. Αλλ’ ενώ έκαμε τόσα θαύματα έμπροσθεν αυτών, δεν επίστευον εις αυτόν· δια να πληρωθή ο λόγος του προφήτου Ησαΐου, τον οποίον είπε, “Ιεχωβά, τις επίστευσεν εις το κήρυγμα ημών; και ο βραχίων του Ιεχωβά εις τίνα απεκαλύφθη;” Δια τούτο δεν ηδύναντο να πιστεύωσι, διότι πάλιν είπεν ο Ησαΐας, “Ετύφλωσε τους οφθαλμούς αυτών, και εσκλήρυνε την καρδίαν αυτών· δια να μη ίδωσι με τους οφθαλμούς, και νοήσωσι με την καρδίαν, και επιστρέψωσι, και ιατρεύσω αυτούς”. Ταύτα είπεν ο Ησαΐας, ότε είδε την δόξαν αυτού, και ελάλησε περί αυτού.»—Ιωάν. 12:36-41, ΜΝΚ· Ησ. 53:1· 6:1-10.
8. Τι δεν επίστευσαν οι περισσότεροι από τους Ιουδαίους άρχοντας σχετικά με τον Ιησού, και επομένως σε τι προσπάθησαν να παρέμβουν;
8 Οι περισσότεροι από τους Ιουδαίους άρχοντας δεν επίστευσαν στον Ιησού ως τον Μεσσία (Χριστόν) που είχε σταλή από τον Ιεχωβά Θεό και ως τον πνευματικό Αρχιερέα τον όμοιον με τον Μελχισεδέκ. (Ιωάν. 12:42, 43· Ψαλμ. 110:1-4· Εβρ. 6:19 έως 7:28) Έτσι σχεδίασαν κι εργάσθηκαν για να επιτύχουν τον θάνατό του, νομίζοντας ότι έτσι θα παρενέβαιναν στα ιερατικά καθήκοντα του Ιησού και στην προσφορά εκ μέρους του πνευματικού θυμιάματος στον Θεό, όπως εξεικονίζετο από τον αρχιερέα του Ισραήλ την ετησία Ημέρα του εξιλασμού.—Λευιτ. 16:12, 13.
9. (α) Σε ποια θέσι έθεσε αυτό τους Ιουδαίους άρχοντας στα όμματα του Ιεχωβά, και τι συνέβη προφανώς για να δείξη αυτό; (β) Πώς εξακολούθησαν την εναντίωσί τους στον Ιησού μετά την ανάληψί του στον ουρανό;
9 Αυτό, φυσικά, έθεσε τους Ιουδαίους άρχοντας σε κακή θέσι στα όμματα του Ιεχωβά Θεού. Δεν εστερείτο, λοιπόν, σοβαράς σημασίας το ότι, όταν ο Ιησούς απέθανε στο ξύλο του μαρτυρίου στο Γολγοθά, όταν οι Ιουδαίοι άρχοντες τον εχλεύαζαν, έγινε μεγάλος σεισμός στην Ιερουσαλήμ και εσχίσθη το καταπέτασμα του ναού εις δύο, από την κορυφή έως κάτω. (Ματθ. 27:39-54· Λουκ. 23:35-48· Ιωάν. 18:35· 19:15-21· Πράξ. 3:17, 18) Ακόμη και μετά την ανάστασι του Ιησού εκ νεκρών και την ανάληψί του στον ουρανό, οι Ιουδαίοι άρχοντες εξέφρασαν την αντίθεσί τους σ’ αυτόν με το να καταδιώκουν τους μαθητάς του, οι οποίοι, επειδή είχαν χρισθή με άγιο πνεύμα την Πεντηκοστή, είχαν γίνει πνευματικοί υφιερείς στον Αρχιερέα του Ιεχωβά, τον Ιησού Χριστό.
ΔΕΥΤΕΡΑ ΕΚΠΛΗΡΩΣΙΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
10. Γιατί η δεύτερη εκπλήρωσις της αποστολής του Ησαΐα δεν έληξε με το θάνατο του Ιησού;
10 Η εκπλήρωσις της προφητικής αποστολής του Ησαΐα δεν έληξε με το θάνατο του Ιησού, αλλ’ από την Πεντηκοστή του 33 μ.Χ. κι εμπρός ο αναστημένος Ιησούς κατηύθυνε από τον ουρανό την εκπλήρωσι της αποστολής μέσω των κεχρισμένων μαθητών του στη γη. Αυτοί οι μαθηταί είχαν προσκιασθή από τα παιδιά του Ησαΐα, τα οποία, όπως είπε ο Ησαΐας, του είχε δώσει ο Ιεχωβά για σημεία και τεράστια στον Ισραήλ.—Ησ. 8:18.
11. Όταν ο Παύλος έγραψε στη Ρώμη το 56 μ.Χ. περίπου, πώς έδειξε ότι η εκπλήρωσις της αποστολής του Ησαΐα εξακολουθούσε να προωθήται;
11 Έτσι αυτά τα πνευματικά «παιδία» προώθησαν την αποστολή που είχε δώσει ο Ιεχωβά Θεός στον Μεγαλύτερον Ησαΐαν, τον Ιησού Χριστό. Γι’ αυτό ο Χριστιανός απόστολος Παύλος, γράφοντας στην εκκλησία στη Ρώμη, παρέθεσε λόγους από την αποστολή του Ησαΐα όπως του είχε δοθή στο ναό και έγραψε: «Ο Ισραήλ δεν επέτυχεν εκείνο το οποίον ζητεί· οι εκλεκτοί όμως επέτυχον, οι δε λοιποί ετυφλώθησαν (καθώς είναι γεγραμμένον, “Έδωκεν εις αυτούς ο Θεός πνεύμα νυσταγμού, οφθαλμούς δια να μη βλέπωσι, και ώτα δια να μη ακούωσιν”·) έως της σήμερον ημέρας.» (Ρωμ. 11:7, 8) Ο Παύλος έγραψε το 56 μ.Χ. περίπου, είκοσι τρία περίπου χρόνια μετά τον θάνατο και την ανάστασι του Κυρίου Ιησού Χριστού, του Μεγαλυτέρου Ησαΐα.
12, 13. Πώς αργότερα ο Παύλος, στην ίδια τη Ρώμη, έδειξε ότι η προφητεία του ναού που εδόθη στον Ησαΐα εξακολουθούσε να έχη εφαρμογή;
12 Αργότερα πάλι, το έτος 60 μ.Χ. περίπου, ο απόστολος Παύλος ήταν κρατούμενος σε μια οικία στη Ρώμη μ’ ένα στρατιώτη φρουρό. Μερικές ημέρες μετά που ετέθη υπό φρούρησιν εκεί, ήλθαν ‘οι όντες εκ των Ιουδαίων πρώτοι’ και άλλοι για να ομιλήσουν μαζί του, κατόπιν συνεντεύξεως. Και μετά τη συζήτησι μαζί τους, ο Παύλος έδειξε και πάλι ότι η προφητεία στο ναό που είχε δοθή στον Ησαΐα εξακολουθούσε να έχη εφαρμογή στους Ιουδαίους, διότι διαβάζομε:
13 «Και άλλοι μεν επείθοντο εις τα λεγόμενα, άλλοι δε ηπίστουν. Ασύμφωνοι δε όντες προς αλλήλους, ανεχώρουν, αφού ο Παύλος είπεν ένα λόγον, Ότι καλώς ελάλησε το Πνεύμα το Άγιον προς τους πατέρας ημών δια Ησαΐου του προφήτου· λέγον, “Ύπαγε προς τον λαόν τούτον και ειπέ, Με την ακοήν θέλετε ακούσει, και δεν θέλετε νοήσει· και βλέποντες θέλετε ιδεί, και δεν θέλετε καταλάβει. Διότι επαχύνθη η καρδία του λαού τούτου, και με τα ώτα βαρέως ήκουσαν, και τους οφθαλμούς αυτών έκλεισαν· μήποτε ίδωσι με τους οφθαλμούς, και ακούσωσι με τα ώτα, και νοήσωσι με την καρδίαν, και επιστρέψωσι, και ιατρεύσω αυτούς”.»—Πράξ. 28:17-27.
14. (α) Σε προφητεία προείπε ο Ιησούς ότι οι Ιουδαίοι θα επέμεναν στην κακή κατάστασί τους—έως πότε; (β) Πότε και πώς επαλήθευσε η προφητεία του;
14 Την εποχή εκείνη η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού της επλησίαζε. Ο Μεγαλύτερος Ησαΐας, ο Ιησούς Χριστός, το είχε προείπει, δείχνοντας έτσι ότι οι Ιουδαίοι γενικώς θα εξακολουθούσαν την τυφλή, κωφή και σκληρόκαρδη κατάστασί των—έως πότε; Ώσπου να επήρχετο σ’ αυτούς το χειρότερο, που θα αντιστοιχούσε με ό,τι συνέβη στον Ιούδα και την Ιερουσαλήμ και τον πρώτο ναό της το 607 π.Χ. Το χειρότερο επήλθε πράγματι στους Ιουδαίους των αποστολικών χρόνων το έτος 70 μ.Χ. Τότε, όπως είχε προείπει ο Ιησούς στην προφητεία του για το τέλος αυτού του συστήματος πραγμάτων, η Ιερουσαλήμ και ο ναός της κατεστράφησαν, οι Ιουδαίοι που είχαν επιζήσει ωδηγήθησαν σ’ αιχμαλωσία και η γη του Ιούδα ερημώθηκε από τις Ρωμαϊκές στρατιές οδηγούμενες από τον Στρατηγό Τίτον.—Λουκ. 21:5-7, 20-24.
15. (α) Μήπως οι εκχριστιανισμένοι Ιουδαίοι, που ήσαν στην Ιουδαία, εξακολούθησαν να πηγαίνουν εκεί ωσότου όλες οι οικίες παραμείνουν χωρίς άνθρωπο; (β) Με άμεση ενέργειά τους, τι απέδειξαν ότι ήσαν, σ’ εκπλήρωσι της προφητείας του Ησαΐα;
15 Σημειώστε, εν τούτοις, το εξής γεγονός. Οι εκχριστιανισμένοι Ιουδαίοι δεν παρέμειναν στη γη του Ιούδα ωσότου οι πόλεις πέσουν σε ερείπια, «ώστε να μη υπάρχη κάτοικος», και οι οικίες μείνουν χωρίς άνθρωπο, και αυτή η γη καταστραφή ως την ερήμωσί της από τις Ρωμαϊκές λεγεώνες. Όχι, αλλά, όταν είδαν να φαίνεται το σημείον της καταστροφής της Ιερουσαλήμ το έτος 66 μ.Χ., ακολούθησαν τη συμβουλή του Ιησού και εγκατέλειψαν την Ιερουσαλήμ και όλη την Ιουδαία αμέσως και διέφυγαν περνώντας τον Ιορδάνη Ποταμό στην Περαία. Έτσι διέφυγαν την τρομερή καταστροφή των Ιουδαίων στην Ιουδαία το 70 μ.Χ. ως μία δεύτερη εκπλήρωσι της προφητείας του Ησαΐα. (Ησ. 6:11, 12) Έτσι οι εκχριστιανισμένοι εκείνοι Ιουδαίοι, οι οποίοι ακολούθησαν τον Μεγαλύτερον Ησαΐα, ήσαν το «άγιον σπέρμα», που προώθησε την αγνή, αληθινή λατρεία του Ιεχωβά Θεού, η οποία λατρεία δεν χρειάζεται καμμιά επίγεια αγία πόλι ούτε κάποιο επίγειο ναό στο Όρος Μοριά.—Ησ. 6:13.
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΛΗΡΩΣΙΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΝΑΟΥ
16. (α) Πώς συμβαίνει ώστε να είναι δυνατόν να εκτελήται σήμερα μια τελική εκπλήρωσις της αποστολής του ναού που είχε δοθή στον Ησαΐα; (β) Ανάμεσα σε ποια εθνική ομάδα λαμβάνει αυτό χώραν;
16 Από τότε έχουν περάσει χίλια εννεακόσια χρόνια. Η προφητεία, που περιλαμβάνεται στη θεία αποστολή, που είχε ανατεθή στον Ησαΐα στο ναό, δεν έχει τελείως εκπληρωθή ακόμη. Ο Μεγαλύτερος Ησαΐας, ο ενδοξασμένος Ιησούς Χριστός, κατευθύνει την τρίτη και τελική εκπλήρωσι της προφητικής αποστολής. Έχει ακόμη στη γη ένα μικρό υπόλοιπο εκείνων, για τους οποίους μπορεί να λέγη: «Ιδού εγώ και τα παιδία, τα οποία μοι έδωκεν ο Ιεχωβά, δια σημεία και τεράστια εις τον Ισραήλ παρά του Ιεχωβά των δυνάμεων.» (Ησ. 8:18, ΜΝΚ· Εβρ. 2:13, 14) Σήμερα αυτοί βρίσκονται ανάμεσα, όχι του φυσικού Ισραήλ με τη μικρή του δημοκρατία στη Μέση Ανατολή, αλλά του πνευματικού Ισραήλ. Την ημέρα της Πεντηκοστής του 33 μ.Χ., όταν ο Μεγαλύτερος Ησαΐας εξέχεε άγιο πνεύμα επάνω στους πιστούς μαθητάς του στην Ιερουσαλήμ, ήλθε σε ύπαρξι ένας πνευματικός Ισραήλ, ενώ ο φυσικός Ισραήλ ως έθνος είχε απορριφθή.
17. Πώς ένας καθ’ ομολογίαν πνευματικός Ισραήλ έφθασε να υπάρχη μαζί με τον αληθινό πνευματικό Ισραήλ;
17 Τριάμισυ περίπου χρόνια ύστερ’ από αυτό, άγιο πνεύμα άρχισε να εκχέεται, επίσης, επάνω και σε μη Ιουδαίους, οι οποίοι έγιναν μαθηταί του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, του Ιησού Χριστού. (Γαλ. 6:14-16· Πράξ. 2:1-42· 10:1 έως 11:18) Ύστερ’ από τριακόσια χρόνια εγκαθιδρύθη ο «Χριστιανικός κόσμος» από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Μέγαν, τον Μέγιστον Ποντίφικα της Ρώμης, με τους επισκόπους μιας Χριστιανικής θρησκείας που είχε διαφθαρή. Ως αυτή την εποχή μας αυτός ο «Χριστιανικός κόσμος» ισχυρίσθη ότι είναι ο πνευματικός Ισραήλ. Ανάμεσα σ’ αυτόν, καθώς και έξω απ’ αυτόν, ευρίσκονται τα πραγματικά θεόδοτα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, του Ιησού Χριστού.
18. Εν τούτοις, ποιοι είπαν στον Ιεχωβά στο ναό του: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με», και στην περίπτωσί των, τι αντιστοιχεί με την όρασι του ναού που είχε ο Ησαΐας;
18 Ώστε, λοιπόν, ανάμεσα σε όλο τον «Χριστιανικό κόσμο» σήμερα, ποιοι είναι εκείνοι οι οποίοι είπαν στον Ιεχωβά στο ναό του; «Ιδού εγώ, απόστειλόν με»; Τα αποκυημένα από το πνεύμα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα το έχουν ειπεί. Αυτοί οι κεχρισμένοι Χριστιανοί, όχι οι θρησκευόμενοι του «Χριστιανικού κόσμου», διέκριναν ότι Κύριος ο Θεός Ιεχωβά είναι τώρα στον πνευματικό ναό του, και αυτή η διάκρισις που έκαμαν αντιστοιχεί με την όρασι του ‘Βασιλέως, Ιεχωβά των δυνάμεων,’ που είχε ο Ησαΐας στο ναό το έτος που ο Βασιλεύς του Ιούδα Οζίας πέθανε από λέπρα.—Ησ. 6:1.
19. Πότε επεστήθη μ’ εντυπωσιακό τρόπο η προσοχή στην έλευσι του Κυρίου στο ναό του σε μια συνέλευσι στο Σήνταρ Πόιντ, Οχάιο, και πώς;
19 Ο Ιεχωβά Θεός ήταν παρών στον πνευματικό του ναό για έργο κρίσεως από το έτος 1918. Σ’ αυτό επεστήθη μ’ εντυπωσιακό τρόπο η προσοχή αυτών των ‘παιδίων’ του Μεγαλυτέρου Ησαΐα την Παρασκευή, 8 Σεπτεμβρίου 1922, την εξέχουσα ημέρα της δευτέρας γενικής συνελεύσεως των Διεθνών Σπουδαστών της Γραφής στο Σήνταρ Πόιντ, Οχάιο, Η.Π.Α. Η κυριωτέρα ομιλία της ημέρας εκείνης είχε το θέμα «Επλησίασεν η βασιλεία των ουρανών.» (Ματθ. 4:17) Αυτή η ομιλία εδημοσιεύθη αργότερα στο τεύχος 1 Νοεμβρίου 1922 του περιοδικού Η Σκοπιά (στη Αγγλική) και στη σελίδα 334 κάτω από την επικεφαλίδα «Έλευσις στον Ναόν Του», και στη σελίδα 336 κάτω από την επικεφαλίδα «Αλλαγή Έργου», βρίσκομε τη σχετική πληροφορία. Από τότε έχει επιβεβαιωθή από τον χρονολογικό πίνακα της Γραφής και την εκπλήρωσι της Βιβλικής προφητείας ότι ο Ιεχωβά ήλθε στον πνευματικό του ναό την άνοιξι του 1918, σε μια σύγχρονη εκπλήρωσι της προφητείας των εδαφίων Μαλαχίας 3:1-5.a
20. Ποιον προεικόνιζε ο βασιλεύς του Ιούδα Οζίας, και γιατί ο Οζίας επατάχθη με λέπρα;
20 Το έτος 1918 η ασεβής διαγωγή των πολιτικών αρχόντων του «Χριστιανικού κόσμου» είχε φθάσει σ’ ένα κατακόρυφο, όπως προεσκιάσθη από την αλαζονική διαγωγή του Βασιλέως Οζία του βασιλείου του Ιούδα. Ο Οζίας ήταν βασιλεύς αλλά δεν είχε ιερατικά καθήκοντα ή προνόμια. Έτσι εξεικονίζει το πολιτικό κυβερνών στοιχείο του «Χριστιανικού κόσμου,» το οποίο ισχυρίζεται ότι είναι ο πνευματικός Ισραήλ. Όταν ο Οζίας είχε οικοδομήσει το έθνος σε μεγάλη ισχύ μ’ ένα στρατιωτικό και οικονομικό τρόπο, έγινε αλαζών. Ετόλμησε ν’ αναλάβη ο ίδιος το λειτούργημα του ιερέως στον άγιο ναό του Θεού κι έτσι να θέση κατά μέρος το ιερατείο το διωρισμένο από τον Ιεχωβά, που είχε εγκαθιδρυθή στην οικογένεια του Ααρών, αδελφού του προφήτου Μωυσέως. Είναι προφανές ότι πριν από την όρασι του ενθρονισμού του Ιεχωβά στο ναό που είδε ο Ησαΐας, ο Βασιλεύς Οζίας από τη φυλή του Ιούδα είχε εισβάλει στο άγιο διαμέρισμα του ναού για να προσφέρη θυμίαμα όπως ο Ααρωνικός ιερεύς της φυλής του Λευί. Ο Αρχιερεύς Αζαρίας και ογδόντα ιερείς διεμαρτυρήθησαν. Όταν ο Βασιλεύς Οζίας ωργίσθη με τους πιστούς αυτούς ιερείς, ο Ιεχωβά Θεός επάταξε με λέπρα τον αλαζόνα Βασιλέα Οζία. Υπεχρεώθη να εγκαταλείψη «τον θρόνον του Ιεχωβά» στον πιστό γυιό του Ιωθάμ, και απέθανε το 774 π.Χ.—2 Χρον. 26:1-23.
21. (α) Ποια γενικά μέτρα έλαβαν οι πολιτικοί άρχοντες του «Χριστιανικού κόσμου» για να κερδίσουν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο; (β) Ποια στάσι διεκήρυξαν τότε τα δοσμένα από τον Θεό «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, και σε ποιο έργο απεφάσισαν να παραμείνουν προσκολλημένοι;
21 Όπως ο ασεβής Οζίας, έτσι και οι κυβερνητικοί παράγοντες του «Χριστιανικού κόσμου» επέδειξαν τη μεγάλη στρατιωτική των πρόοδο και δύναμι στα έτη 1914-1918. Έφεραν όλους τους οικονομικούς πόρους των επί σκηνής για να κερδίσουν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στρατιωτικοποίησαν ολόκληρο τον πληθυσμό των εθνών, και μόνον τέσσερα από τα είκοσι εννέα έθνη, που ενεπλάκησαν στον πόλεμο, δεν αποτελούσαν μέρος του «Χριστιανικού κόσμου». Εν τούτοις, τα δοσμένα από τον Θεό «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, οι κεχρισμένοι μάρτυρες του Ιεχωβά, δεν μπορούσαν να συμβαδίσουν με τους πολιτικούς άρχοντας στον παγκόσμιο πόλεμό τους για το ζήτημα της παγκοσμίου κυριαρχίας. Συγκεκριμένως στο τεύχος 1ης Ιανουαρίου 1916 του περιοδικού Η Σκοπιά και Κήρυξ της του Χριστού Παρουσίας (στην Αγγλική), σελίδες 5, 6, κάτω από την επικεφαλίδα «Μιλιταρισμός και Ναυτικισμός—Έως Πότε;» αυτό το υπόλοιπο των ομοίων με τέκνα μαθητών του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, Ιησού Χριστού, διεκήρυξαν την ουδετερότητά των.b Ανεγνώριζαν τους εαυτούς των ότι ήσαν οι πνευματικοί υφιερείς του Ιησού Χριστού, του ουρανίου Αρχιερέως του Ιεχωβά, όπως αναφέρεται στα εδάφια 1 Πέτρου 2:5-9. Ανεγνώριζαν ότι οι Καιροί των Εθνών του κόσμου είχαν λήξει το 1914 και ότι η Μεσσιανική βασιλεία του Θεού είχε αναλάβει εξουσία στους ουρανούς. Έτσι ήταν ανάγκη να παραμείνουν στα πνευματικά ιερατικά των καθήκοντα στον Θεό.
22. Πώς οι πολιτικοί άρχοντες του «Χριστιανικού κόσμου» προέβησαν σε ενέργεια όμοια με του αλαζόνος Βασιλέως Οζία;
22 Κατόπιν οι κυβερνητικοί παράγοντες του «Χριστιανικού κόσμου» άρχισαν να παραβιάζουν τον τομέα της υπηρεσίας εκείνων, οι οποίοι ήσαν ή ωμολογούσαν ότι είναι διωρισμένοι διάκονοι και ιερείς του Υψίστου Θεού. Για να επιβάλουν ολοκληρωτική στρατιωτικοποίησι, οι πολιτικοί άρχοντες, με την υποστήριξι των στρατιωτικών αξιωματούχων, προσπάθησαν να εισβάλουν στο διακονικό, ιερατικό λειτούργημα των δούλων του Θεού. Απήτησαν από αυτούς να προσεύχωνται για να κερδηθή ο πόλεμος· εξέδωσαν προπαγανδιστικό πολεμικό υλικό για να χρησιμοποιούν οι κήρυκες από τους άμβωνάς των· μετέτρεψαν τις εκκλησίες σε κέντρα πολεμικής στρατολογίας· εζήτησαν από διακόνους να υπηρετήσουν ως ιερείς του στρατού· εχαρακτήρισαν τον αγώνα ως ένα «άγιο πόλεμο», που οι Χριστιανοί διάκονοι ήσαν υποχρεωμένοι να υποστηρίξουν. Έτσι, όπως ο Βασιλεύς Οζίας των αρχαίων χρόνων, εισέβαλαν στον άγιο χώρο της Χριστιανικής διακονίας για να προσφέρουν εκείνο που θεωρούσαν ότι δίνει ευάρεστη οσμή στον Θεό.
23. Ποια ήταν η στάσις του κλήρου του «Χριστιανικού κόσμου» απέναντι στην αλαζονεία του συγχρόνου Βασιλέως Οζία;
23 Μήπως έλαβε ο κλήρος του «Χριστιανικού κόσμου», Καθολικός και Προτεσταντικός, τη στάσι του Αρχιερέως Αζαρία και των ογδόντα υφιερέων του και έφερε αντίρρησι σ’ αυτό; Όχι! ‘Παρουσίασαν όπλα’ και παρεβίασαν τη Χριστιανική ουδετερότητα και εχαρακτήρισαν εκείνους που για λόγους συνειδήσεως έφεραν αντίρρησι ως «δειλούς.» Συνεβάδισαν αμέσως με τους πολιτικούς άρχοντας και τους μιλιταριστάς του «Χριστιανικού Κόσμου.» Εξέλεξαν τον Καίσαρα ως βασιλέα αντί του Θεού.c
24. Πώς οι πολιτικές αρχές του «Χριστιανικού κόσμου» ενήργησαν εναντίον των ιερατικών «παιδίων» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα λόγω των αντιρρήσεών των;
24 Αυτό που έκαμαν οι πολιτικές αρχές στους θρησκευτικούς κληρικούς ήταν αρκετά ασεβές και ιερόσυλο. Αλλ’ αυτός ο σύγχρονος Βασιλεύς Οζίας ενήργησε ακόμη πιο αλαζονικά από αυτό. Επειδή τα δοσμένα από τον Θεό «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, οι μάρτυρες του Ιεχωβά, αρνήθηκαν να συμφωνήσουν μ’ αυτή την αλαζονική διαγωγή του συγχρόνου Βασιλέως Οζία, ωργίσθησαν και κατεδίωξαν αυτούς τους ιερατικούς μαθητάς του Μεγαλυτέρου Ησαΐα. Τελικά, με πλήρη συγκατάθεσι και επιδοκιμασία του κλήρου του «Χριστιανικού κόσμου», οι στρατιωτικοποιημένοι πολιτικοί άρχοντες απηγόρευσαν τα Βιβλικά έντυπα αυτών των μαρτύρων του Ιεχωβά Θεού. Έρριξαν τον πρόεδρο και τον γραμματέα-ταμίαν και έξη άλλα κυριώτερα μέλη της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά σε Ομοσπονδιακή φυλακή, καταδικασμένους να παραμείνουν εκεί τουλάχιστον είκοσι χρόνια.d
25. Τι εσκέφθη να κάμη ο σύγχρονος Βασιλεύς Οζίας, και ποιες προφητείες του Μεγαλυτέρου Ησαΐα εξεπλήρωσε έτσι;
25 Έτσι ο σύγχρονος Βασιλεύς Οζίας ενόμισε ότι θα επέβαλλε για πάντα σιγή σ’ αυτούς τους ιερατικούς μάρτυρας του Ιεχωβά, οι οποίοι διεμαρτυρήθησαν εναντίον του τρόπου λατρείας του Θεού που διέτασσε η πολιτική. Εξεπλήρωναν αυτό που είπε ο Μεγαλύτερος Ησαΐας, και αναγράφεται στο εδάφιο Ματθαίος 24:9 και αυτό που είχε αποκαλύψει σχετικά με το βλάσφημο θηρίο που βγήκε από την άβυσσο της θαλάσσης, που εκτίθεται στα εδάφια Αποκάλυψις 11:7-10 και 13:7-12, 18.
26. Με τι επατάχθη τότε ο σύγχρονος Βασιλεύς Οζίας, και αυτό με ποια έννοια;
26 Τότε ο Ιεχωβά Θεός, ο οποίος ήταν παρών στον πνευματικό ναό του, επάταξε τον σύγχρονο Βασιλέα Οζία με πνευματική λέπρα.e Όχι απλώς επειδή οι Καιροί των Εθνών της επιγείου κυριαρχίας αυτών των πολιτικών αρχόντων είχαν λήξει το 1914, αλλά τώρα επειδή προέβαλλαν εναντίωσι στον Αρχιερέα του Θεού Ιησού Χριστό και τους υφιερείς του, οι πολιτικοί άρχοντες γίνονται απεχθείς ως λεπροί στα όμματα του Ιεχωβά. Δεν έχουν μέρος στο ιερατείο και τη Βασιλεία του Θεού. Τα αξιώματά των πολιτικής διακυβερνήσεως της γης είναι καταδικασμένα σε καταστροφή στον «πόλεμον της ημέρας εκείνης της μεγάλης του Θεού του Παντοκράτορος» τον Αρμαγεδδώνα.—Αποκάλ. 16:14, 16.
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
27. (α) Πότε και κάτω από ποιες περιστάσεις ερώτησε ο Ιεχωβά που ήταν στο ναό του ποιον θα απέστελλε στον «Χριστιανικό κόσμο»; (β) Ποιοι απήντησαν, και σε ποια κατάστασι;
27 Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε στις 11 Νοεμβρίου 1918, και το επόμενο έτος οι φυλακισμένοι αξιωματούχοι της Εταιρίας Σκοπιά και οι σύντροφοί των απελύθησαν. Σε παγκόσμιο κλίμακα τα καταδιωκόμενα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα βαθμιαίως ελευθερώνοντο από τους περιορισμούς των, ειδικώς από τους περιορισμούς που ωφείλοντο σε φόβο και τρόμο γηίνων ανθρώπων. Η μεταπολεμική περίοδος παγκοσμίου ευκαιρίας για το κήρυγμα της εγκαθιδρυμένης βασιλείας του Θεού είχε διανοιχθή. Τότε, από το 1919 κι έπειτα, ο Ιεχωβά Θεός στον πνευματικό του ναό, άρχισε να ερωτά ποιον θ’ απέστελλε και ποιος επρόκειτο να υπάγη γι’ αυτόν και τον Μεγαλύτερο Ησαΐα του, να ομιλήση στους πνευματικώς τυφλούς, κωφούς, σκληρόκαρδους λαούς του «Χριστιανικού κόσμου». Όχι ο πολιτικώς κυριαρχούμενος κλήρος του «Χριστιανικού κόσμου», αλλά τα καθαρισμένα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, οι κεχρισμένοι μάρτυρες του Ιεχωβά, απήντησαν με τα λόγια του αρχαίου Ησαΐα: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με.» Με χείλη καθαρισμένα με τον «άνθρακα πυρός» του αγίου πνεύματος του Θεού, ετέλεσαν την πρώτη μεταπολεμική γενική συνέλευσί των στο Σήνταρ Πόιντ, της Πολιτείας Οχάιο, από 1-8 Σεπτεμβρίου 1919 και αναδιωργανώθηκαν για εκτεταμένη υπηρεσία.
28. Πότε ανενέωσαν, με μεγαλύτερη εκτίμησι και ενθουσιασμό, την παράκλησί τους για ν’ αποσταλούν;
28 Στη δεύτερη συνέλευσι των Διεθνών Σπουδαστών της Γραφής στο Σήνταρ Πόιντ, Οχάιο, από 5-13 Σεπτεμβρίου 1922, ανοίχθηκαν πραγματικά οι οφθαλμοί αυτών των κεχρισμένων «παιδίων» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα μέσω του αγίου Λόγου και του πνεύματος του Θεού και της οργανώσεώς του τού ναού, κι εξετίμησαν ότι ο Ιεχωβά ήταν παρών στον πνευματικό ναό του, όχι από το 1878, αλλ’ από μια πιο πρόσφατη εποχή.f Έτσι με πληρέστερη εκτίμησι και με ακόμη μεγαλύτερο ενθουσιασμό ανενέωσαν την παράκλησί τους ν’ αποσταλούν σε μια αποστολή όπως του Ησαΐα.
29. Απήντησαν άλλοι από τα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα από την εποχή των συνελεύσεων του Σήνταρ Πόιντ, και τι οφείλουν να κάμουν τώρα;
29 Άλλοι από τα κεχρισμένα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα, που δεν ήσαν παρόντα σ’ αυτές τις δύο συνελεύσεις του 1919 και 1922 στο Σήνταρ Πόιντ, διέκριναν από τότε ότι ο Ιεχωβά Θεός ήταν στον πνευματικό του ναό από το 1918 και απήντησαν στην πρόσκλησί Του για υπηρεσία, λέγοντας στην πραγματικότητα: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με.» Ένα υπόλοιπο από αυτούς είναι ακόμη στη ζωή σήμερα. Είσθε ένας από αυτούς; Έχετε ειπεί: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με»; Αν ναι, πρέπει να εκπληρώσετε την αποστολή σας.
30. Ποιοι, ιδιαιτέρως από το 1935 μ.Χ., έχουν λάβει τη στάσι των μαζί με τα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα;
30 Ιδιαιτέρως από το 1935 μ.Χ. πολλά όμοια με πρόβατα άτομα άκουσαν αυτά τα κεχρισμένα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα να ομιλούν και να υπηρετούν ως σημεία και τεράστια ανάμεσα στον «Χριστιανικό κόσμο», τον κατ’ όνομα πνευματικό Ισραήλ. Αυτός ο ‘πολύς όχλος’ των ομοίων με πρόβατα ανθρώπων έδειξαν ότι δεν έχουν κλείσει τα ώτα των ή σφραγίσει τους οφθαλμούς των ούτε άφησαν να παχυνθή η καρδία των, όπως έχει κάμει ο «Χριστιανικός κόσμος». Προτού η προειπωμένη καταστροφή επέλθη επάνω στον «Χριστιανικό κόσμο», αυτοί έχουν λάβει τη στάσι των μαζί με τα κεχρισμένα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα και ευφράνθηκαν με την όρασι του Ιεχωβά στο ναό του.
31. (α) Σε ποια πρόσκλησι είπε στην πραγματικότητα «Ιδού εγώ» αυτός ο ‘πολύς όχλος’ των ‘άλλων προβάτων’; (β) Τι πρέπει, λοιπόν, να εξακολουθήσουν να κάνουν αυτοί, και γιατί πρέπει να θεωρούνται ευτυχείς;
31 Στην πρόσκλησι του Ιεχωβά να συνεργασθούν μ’ αυτό το κεχρισμένο υπόλοιπο, αυτός ο ‘πολύς όχλος’ των ‘άλλων προβάτων’ είπε στην πραγματικότητα: «Ιδού εγώ, απόστειλόν με.» (Αποκάλ. 7:9-15· Ιωάν. 10:16) Είσθε ένα από αυτά τα «άλλα πρόβατα»; Ως ένα τέτοιο πρόβατο, έχετε ειπεί αυτά τα λόγια: Τότε εξακολουθήστε να βοηθήτε τα κεχρισμένα «παιδία» του Μεγαλυτέρου Ησαΐα στην εκτέλεσι της θείας αποστολής των από το ναό. Ενωθήτε μαζί τους ομιλώντας στους λαούς του «Χριστιανικού κόσμου» και δίνοντας την προειδοποίησι ότι «αι οικίαι» του «Χριστιανικού κόσμου» θα παραμείνουν χωρίς άνθρωπο και η γη του θα ερημωθή διότι επιμένει στην άρνησί του να ιδή, ν’ ακούση και να εννοήση. Ευτυχείς είσθε σεις διότι βλέπετε, ακούετε και εννοείτε με την καρδιά σας, και διότι, επίσης, ενεργείτε αναλόγως. Έτσι θα διαφύγετε την ολοκληρωτική, αιωνία καταστροφή του!—Ματθ. 13:13-16.
(Περισσότερα σχετικά με το πώς εκτελείται σήμερα παγκοσμίως από τους μάρτυρας του Ιεχωβά η αποστολή του ναού, θα δημοσιευθούν στο προσεχές τεύχος της Σκοπιάς, σε μια έκθεσι παγκοσμίου υπηρεσίας.)
[Υποσημειώσεις]
a Βλέπε το Βιβλίον «Αγιασθήτω το Όνομά Σου», ιδιαιτέρως κεφάλαιο 16, με τον τίτλο «Ο Υποσχεμένος Πρόδρομος Ετοιμάζει την Οδόν», σελ. 292 (στην Αγγλική).
Στη σελίδα 334, που αναφέρεται ανωτέρω, παράγραφος 8, η έντυπη ομιλία έλεγε: «Πιστεύομε, επομένως, ότι η ημέρα της προετοιμασίας έληξε το 1914· και ότι το 1918, ή περίπου τότε, ο Κύριος ήλθε στο ναό του. Αυτή η έλευσις στο ναό ήταν για κρίσι, διότι η κρίσις πρέπει ν’ αρχίση από τον οίκον του Θεού. (1 Πέτρ. 4:17)»
b Βλέπε σελίδες 30-40, κάτω από τους υποτίτλους «Οι Εκκλησίες Εγκαταλείπουν την Ουδετερότητα» και Η «Προετοιμασία των Καιροσκόπων», στο βιβλίο Κήρυκες Παρουσιάζουν Όπλα, υπό Ραίυ Χ. Άμπραμς, Διδάκτορος Φιλοσοφίας, Νέα Υόρκη έκδοσις 1933 (στην Αγγλική).
c Βλέπε Η Σκοπιά του Πύργου υπό ημερομηνίαν 1ης Σεπτεμβρίου 1922, σελίς 334, τελευταία παράγραφος· κατόπιν Η Σκοπιά του Πύργου υπό ημερομηνίαν 15 Ιανουαρίου 1918, σελίδες 24, 25, κάτω από τον τίτλο «Απόφασις», στην Αγγλική.
d Βλέπε Κήρυκες Παρουσιάζουν Όπλα υπό Ραίυ Χ. Άμπραμς, σελίδες 182-185 (στην Αγγλική), κάτω από την επικεφαλίδα «Οι Ρωσσελισταί», και σελίδα 219, παράγραφος 1.
e Παράβαλλε αυτό με τα εδάφια Αποκάλυψις 16:2, 10, 11.
f Βλέπε το βιβλίον της Εταιρίας Σκοπιά, Ο Καιρός Εστίν Εγγύς (έκδοσις 1889, στην Αγγλική), σελίδες 218 -247, για το τι επιστεύετο ότι θα σημειώση το έτος 1878. Αργότερα Η Σκοπιά του Πύργου της 1ης και 15ης Φεβρουαρίου 1928, έκαμε τον υπολογισμό ότι το 1918 ήταν ο καιρός της ελεύσεως στο ναό.