Από Πού Προήλθε;

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Ροδεσία.

Η ‘γραφή ήταν στον τοίχο,’ αλλ’ αυτός διεσώθη ‘με το δέρμα των οδόντων του.’ Στους ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με την Αγγλική γλώσσα, αυτά τα λόγια μπορεί να φανούν παράξενα.

Οι ιδιωματισμοί και οι μεταφορικές εκφράσεις, χωρίς αμφιβολία, προσθέτουν χρώμα και βάθος σε μια γλώσσα. Πόσο περιγραφική γίνεται η αφθονία όταν πούμε ότι μια χώρα ‘ρέει γάλα και μέλι!’ Ή, πόσο ωραία μπορεί να περιγράφη κανείς ένα άτομο που αντιμετωπίζει ένα δίλημμα αν πη ότι βρίσκεται ‘μεταξύ του Διαβόλου και της βαθειάς θάλασσας’ (‘μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα’)! Επίσης, η ματαιότης ενός σχεδίου μπορεί να παρομοιωθή με το ‘μαστίγωμα ενός νεκρού αλόγου’ (‘κτύπημα του ανέμου’).

Το να πήτε ότι σας τρόχισαν τα δόντια έχει βαθύτερη σημασία από το να πήτε απλώς ότι σας εξώργισαν. Και είναι αρκετά περιγραφικό να πήτε για κάποιο απατηλό άτομο ότι του αρέσει να ‘τρέχη με τον λαγό ενώ κυνηγά με τα σκυλιά’ (‘θέλει και την πίττα γερή και τον σκύλο χορτάτο’).

Είχατε ποτέ τη δυσάρεστη εμπειρία να προσπαθήσετε να κοιμηθήτε σ’ ένα κρεββάτι που δεν είχατε στρώσει προσεκτικά; Το ότι υφίστασθε τις συνέπειες των ιδικών σας πράξεων εκφράζεται πολύ ωραία από το ρητό ‘όπως στρώσης θα κοιμηθής.’

Αν γνωρίζατε ότι ο Γαργαντούας ήταν ένας μυθικός ήρωας ο οποίος, όταν ήταν μιας ημέρας βρέφος, εχρειάζετο 17.913 αγελάδες για να του προμηθεύουν γάλα, μπορείτε να καταλάβετε τη σημασία μιας ‘γαργαντουανής ορέξεως.’ Και τι θα λεχθή για τον Δαμοκλή; Σύμφωνα με τον Ελληνικό μύθο, ο Δαμοκλής ήταν ένας αυλικός του Βασιλέως Διονυσίου και συχνά εγκωμίαζε τον μονάρχη για τα πλούτη του και την ευτυχία του. Κάποια μέρα, ο βασιλιάς, για να δείξη στο Δαμοκλή πόσο αβέβαιη ήταν μια τέτοια ευτυχία, τον προσκάλεσε σ’ ένα συμπόσιο. Ο Δαμοκλής κάθισε στο τραπέζι, αλλά πάνω από το κεφάλι του βρισκόταν ένα ξίφος το οποίο κρεμόταν σε μια τρίχα μόνο. Έτσι, ‘η Δαμόκλειος σπάθη’ είναι η έκφρασις που χρησιμοποιείται για να περιγράψη την κατάστασι ενός ακόμη που βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο να χάση τη ζωή του, ή τουλάχιστον περιγράφει την υπερβολικά επισφαλή θέσι στην οποία μπορεί να βρίσκεται κάποιος.

Διερωτηθήκατε ποτέ πώς προήλθαν οι διάφορες ασυνήθεις εκφράσεις; Αν το γνωρίζη κανείς αυτό, συχνά μπορεί να καταλάβη το βάθος της εννοίας που έχουν.

Η Συμβουλή της Βίβλου

Ίσως πολλοί εκπλαγούν αν μάθουν ότι μερικά γραφικά γεγονότα συνεισέφεραν πολλά στην Αγγλική γλώσσα. Παραδείγματος χάριν, η θαυμαστή γραφή με το χέρι στον τοίχο του παλατιού του Βασιλέως Βαλτάσαρ εσήμαινε καταδίκη για την ισχυρή Βαβυλώνα. (Δαν. 5:1-6, 17-31) Το να ‘διασωθή κανείς με το δέρμα των οδόντων του’ θυμίζει σ’ έναν αναγνώστη της Βίβλου την έκφρασι που χρησιμοποιήθηκε από τον θεοσεβή άνδρα Ιώβ, ο οποίος υπέμεινε πολλές οδυνηρές δοκιμασίες και είπε: «Διεσώθην με το δέρμα των οδόντων μου.» (Ιώβ 19:20) Τόσο κοντά στον θάνατο έφθασε ο Ιώβ ώστε μπορούσε πράγματι να λέγη ότι σώθηκε με το δέρμα (όχι μέσω του δέρματος) των οδόντων του. Είναι ενδιαφέρον το ότι οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι το σμάλτο που καλύπτει τα δόντια δεν είναι απλώς και μόνο ένα νεκρό περίβλημα. Αντιθέτως, το ονομάζουν «υπέρδέρμα,» το οποίο παράγεται από τα επιθηλικά κύτταρα του δέρματος.

Τώρα που μιλούμε για τα δόντια, έρχεται στη μνήμη ο τρόπος με τον οποίον το Γραφικό βιβλίο του Ιεζεκιήλ διευκρίνισε κατάλληλα το γεγονός ότι ο λαός του αρχαίου Ισραήλ υπέφερε λόγω των αμαρτιών των προγόνων τους. Αντιστοίχως, μέσω του προφήτου Ιεζεκιήλ, ο Ιεχωβά Θεός είπε την εξής παροιμία: «Οι πατέρες έφαγον όμφακα και οι οδόντες των τέκνων ημωδίασαν;»—Ιεζ. 18:1, 2.

Ο Σολομών, ο σοφός βασιλεύς του αρχαίου Ισραήλ, μίλησε για τη ‘μύγα μέσα στο μύρο,’ για να δείξη το επιζήμιο αποτέλεσμα που μπορεί να έχει μια «μικρά αφροσύνη» σ’ ένα άτομο που προηγουμένως ήταν γνωστό για ‘σοφία και τιμή.’ (Εκκλησ. 10:1) Η Βίβλος επίσης δείχνει ότι «ο φειδόμενος της ράβδου αυτού μισεί τον υιόν αυτού.» (Παροιμ. 13:24) Μιλεί για το ‘πτηνόν του ουρανού που φέρει την φωνήν.’ (Εκκλησ. 10:20) Και ο προφήτης Ιερεμίας έγραψε ότι «η πάρδαλις δεν δύναται να αλλάξη τα ποικίλματα αυτής, όπως ακριβώς οι πονηροί άνθρωποι δεν μπορούν να βελτιώσουν την προσωπικότητα τους.—Ιερεμ. 13:23.

Μερικές φορές λέγεται για τους σημερινούς κωμικούς ότι ‘σείουν το σπίτι’ από τα βραχνά γέλια του ακροατηρίου. Ο κριτής Σαμψών κατά γράμμα το έκανε αυτό καθ’ ον χρόνον οι Φιλισταίοι οι οποίοι τον εχλεύαζαν, διασκέδαζαν βλέποντας τον. Αν και ο Σαμψών ήταν τυφλός, ωδηγήθηκε από ένα αγόρι στις δύο κύριες κολώνες του μεγάλου κτιρίου το οποίο ήταν γεμάτο από χιλιάδες παρατηρητές. Κατόπιν, στο αποκορύφωμα της ευθυμίας, ο Σαμψών γκρέμισε τον οίκο, σκορπώντας θάνατο και καταστροφή, εφαρμόζοντας τη θεόδοτη δύναμί του πάνω στις κολώνες.—Κριτ. 16:25-30.

Άλλες Πηγές

Ενδιαφέρουσα είναι η Αγγλική έκφρασις «χόπους-πόκους,» η οποία συχνά υπονοεί τα λόγια ή τις ενέργειες που γίνονται για ν’ αποκρύψουν μια απάτη. Μερικοί λέγουν ότι αυτός ο όρος προέρχεται από τις Λατινικές λέξεις που εχρησιμοποιούντο από τους Καθολικούς ιερείς στη μετουσίωσι της θείας Ευχαριστίας. Καθώς ο ιερεύς σήκωνε τον άρτο πάνω από το κεφάλι, του, έλεγε: «Χοκ εστ Κόρπους,» που σημαίνει «αυτό είναι το σώμα.» Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διδάσκει ότι τη στιγμή εκείνη που σηκώνεται ο άρτος πάνω από το κεφάλι λαμβάνει χώρα μια θαυμαστή αλλαγή, δηλαδή ο άρτος κατά γράμμα μετασχηματίζεται στο σαρκικό σώμα του Ιησού Χριστού. Προφανώς, μερικοί μπόρεσαν να διαβλέψουν την απάτη και την ωνόμασαν «χόπους-πόκους.»—Παράβαλε με Λουκάν 22:19.

Με διαφορετικό κάπως τρόπο, ο «Θείος Σαμ» (Uncle Sam) έφθασε ν’ αντιπροσωπεύη την Αμερικανική κυβέρνησι. Από που προήλθε αυτό; Ένας άνδρας, ονόματι Έλμπερτ Άντερσον, κάποτε ωνόμασε τα καταστήματα του στον Χάτσον Ρήβερ E.A.—U.S. (Έλμπερτ Άντερσον—Γιουνάητεντ Στέητς U.S.) Τον ίδιο καιρό, ένας κυβερνητικός επιθεωρητής ονόματι Σάμιουελ Ουίλσον έγινε γνωστός ως «Θείος Σαμ» (Uncle Sam). Μια μέρα ένας υπάλληλος ρωτήθηκε σχετικά με την έννοια του «U.S.» και, αστειευόμενος απήντησε «Θείος Σαμ.» Αν και έχει μια τέτοια απλή προέλευσι, ωστόσο ‘έπιασε’!

Οι Ιρλανδοί πρόσθεσαν τις λέξεις «Μπλάρνεϋ στον» στην Αγγλική γλώσσα. Το 1602 ο Κόρμακ Μακάρθυ κατείχε το Κάστρο του Μπλάρνεϋ, αλλά έκανε ανακωχή με τον Κάριου, τον λόρδο πρόεδρο, υπό τον όρο να παραδώση το φρούριο στην Αγγλική φρουρά. Κάθε μέρα, ο Κάριου επιζητούσε τη τήρησι της συμφωνίας και τον παρηγορούσαν με πρωτόκολλα και ευγενικά λόγια μέχρις ότου έγινε ο περίγελως των υπουργών της Βασιλίσσης Ελισάβετ. Έτσι, η λέξις μπλάρνεϋ έφθασε να σημαίνη ευγενικά λόγια χωρίς νόημα που σκοπό έχουν να επιτύχουν κάτι. Στο κάστρο υπάρχει κάποια επιγραφή, και σήμερα εκατοντάδες επισκέπτες πηγαίνουν κάθε χρόνο εκεί για να προσκυνήσουν το λίθο του Μπλάρνεϋ, έχοντας την ιδέα μερικοί τουλάχιστον απ’ αυτούς ότι θ’ αποκτήσουν τη δύναμι της ευγλωττίας και της καταπληκτικής κολακείας.

Η Συμβολή της Αφρικής

Εδώ στην Αφρική η Αγγλική γλώσσα έχει επηρεασθή από πολλές νέες λέξεις που προέρχονται από τις ιθαγενείς γλώσσες. Ενώ μερικοί απ’ αυτούς τους όρους χρησιμοποιούνται μόνο στην Αφρική, άλλοι χρησιμοποιούνται ευρύτερα—όπως, παραδείγματος χάριν, η λέξις σαφάρι. Σαφάρι είναι μια λέξις στη διάλεκτο Σουαχίλι που σημαίνει ‘το να πάη κανείς σε μια κυνηγητική αποστολή.’ Συνήθως αυτό υπονοεί ένα ταξίδι μέσα σε πυκνή ζούγκλα, και σκονισμένους χωματόδρομους, κάτω από το ζεστό τροπικό ήλιο. Ωστόσο, στην Αγγλία σήμερα μπορείτε να πάτε ‘σε σαφάρι’ με άνετα σύγχρονα μέσα μεταφοράς σε ασφαλτοστρωμένους δρόμους, βλέποντας τα ζώα σε ωραία πάρκα.

«Μάμπο Τζάμπο» ήταν το όνομα μιας θεότητος στη Δυτική Αφρική και έχει φθάσει να σημαίνη μια ανόητη ομιλία. Επίσης. «Τζάμπο» ήταν το όνομα ενός ελέφαντα, αλλά τώρα χρησιμοποιείται για να καθορίση κάτι πελώριο.

Στην Αμερική μπορεί να ευχαριστηθήτε αν σας καλέσουν για υπαίθριο δείπνο ή μπάρμπεκιου, αλλά εδώ στην Αφρική θα σας προσκαλέσουν σ’ ένα μπρααϊβλεϊς. Πρόκειται για μια κοινωνική εκδήλωσι, όπου νόστιμες μπριζόλες ή ολόκληρα κοτόπουλα ψήνονται σε μια ψησταριά πάνω από μια φωτιά στο ύπαιθρο. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μενού είναι το μπόεργορς, σπιτίσιο λουκάνικο με αρκετά καρυκεύματα. Πιθανόν να σας προσκαλέσουν επίσης να δοκιμάσετε λίγο υγρό αναψυκτικό, όπως λίγη σάντζα, και νυάμα χυλό από καλαμπόκι με ψημένο κρέας σε μια πλούσια σάλτσα από κρεμμύδια και ντομάτες. Στην πραγματικότητα, θα σας μείνη αξέχαστη η πρώτη φορά που θα φάτε μπρααϊβλεϊς.

Νέες Προσθήκες

Η γλώσσα συνεχίζει ν’ αναπτύσσεται, καθώς νέες εκφράσεις προστίθενται κατά καιρούς. Παραδείγματος χάριν, με την Ρωσική καθέλκυσι του διαστημοπλοίου Σπούτνικ το 1957, αυτή η λέξις έγινε μέρος της Αγγλικής γλώσσης. Επίσης, προφανώς εκείνο που υπενοείτο απ’ αυτό ήταν η λέξις «μπίτνικ» και άλλα «νικς.» Με τη μίνι φούστα επίσης είδαμε να γεννιώνται πολλές λέξεις «μίνι,» όπως μίνι κρίσις, μίνι λεωφορείο, και μίνι πόλεμος. Σήμερα μερικά από τα μικρότερα ανεξάρτητα κράτη, όπως η Μποτσουάνα, η Σουαζιλάνδη και το Λεσόθο, καλούνται μίνι κράτη. Η αντίληψις της Μολύνσεως που έχομε δημιούργησε λέξεις όπως οικολογία, οικολογικό σύστημα, οικολογική καταστροφή, οικολογική κρίσις και οικολογική δραστηριότης.

Η γλώσσα στην πραγματικότητα είναι ενδιαφέρουσα, και οι ασυνήθεις εκφράσεις και οι ιδιωματισμοί της προσδίδουν χρώμα. Αν γνωρίζωμε την προέλευσί τους θα βοηθηθούμε να καταλάβωμε τα πράγματα που διαβάζομε, και θα γίνωμε επίσης πιο εκφραστικοί όταν γράφωμε και μιλούμε. Μολονότι συζητήσαμε την προέλευσί σε μερικές μόνο ασυνήθιστες Αγγλικές εκφράσεις, πιθανόν να διερωτηθήτε από πού προέρχονται οι άλλες. Ωστόσο, αν η περιέργεια σας είναι πολύ έντονη προσέξτε να μη δαπανήσετε πολύ χρόνο, διότι η έρευνά σας μπορεί ν’ αποβή μάταιη. Πιθανόν να διαπιστώσετε ότι κυνηγάτε ‘την άγρια χήνα’ ή τον άνεμο.

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Το μικρό πτηνό που φέρνει τη φωνή

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Μήπως η «Δαμόκλειος σπάθη» κρέμεται πάνω απ’ το κεφάλι σας;

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Όποιος φείδεται της ράβδου, μισεί τον γιο του