Η Επί του Όρους Ομιλία—Όταν Νηστεύης, “Άλειψον την Κεφαλήν Σου”
Ο ΙΗΣΟΥΣ, αφού μίλησε για την ελεημοσύνη και την προσευχή, κατηύθυνε την προσοχή σε μια τρίτη κυρία πλευρά λατρείας που ασκούσαν οι Ιουδαίοι, δηλαδή, τη νηστεία. Αλλά προτού εξετάσωμε τι είπε ο Υιός του Θεού γι’ αυτό το ζήτημα, ας δούμε μερικές κατατοπιστικές πληροφορίες.
Η νηστεία δεν ανεφέρετο συγκεκριμένα στο νόμο του Θεού μέσω του Μωυσέως. Αλλά ο Νόμος παρήγγειλε την Ημέρα του Εξιλασμού να ‘ταπεινώνουν’ οι Ισραηλίται τον εαυτό τους, πράγμα το οποίο φαίνεται ότι υπονοεί τη νηστεία. (Λευιτ. 23:27· Αριθμ. 29:7· βλέπε επίσης Λευιτικόν 16:29-31· παράβαλε με Ψαλμόν 35:13· Ησαΐαν 58:3, 5.) Μολονότι αυτή ήταν η μόνη δημοσία νηστεία που απαιτείτο από τον Μωσαϊκό νόμο, οι Ισραηλίται τηρούσαν και πολλές άλλες. Νήστευαν δημοσίως σε επετείους εθνικών καταστροφών και στη διάρκεια καιρών ξηρασίας, ελλείψεως συγκομιδών, ασθενείας και πολέμου.—Ζαχ. 7:5· 8:19.
Επί πλέον, ωρισμένοι έκαναν εκούσιες, ιδιωτικές νηστείες για να ζητήσουν κάποια ειδική εύνοια από τον Θεό ή όταν πενθούσαν. (2 Σαμ. 12:16) Η νηστεία μπορούσε να διαρκέση μια μόνο μέρα ή μια μεγαλύτερη χρονική περίοδο: Η Ιουδαϊκή παράδοσις λέγει ότι η πραγματική αποχή από τροφές ελάμβανε χώρα, όχι στη διάρκεια της 24ωρης περιόδου, αλλά μόνο στη διάρκεια των ωρών της ημέρας. Συνήθως, τα άτομα έκαναν αυτές τις εθελοντικές νηστείες μόνο σε καιρούς καταστροφής.
Αλλά τα πράγματα διέφεραν με τους Φαρισαίους. Σύμφωνα με μια παραβολή του Ιησού, ωρισμένα μέλη αυτής της θρησκευτικής αδελφότητος είχαν αποφασίσει να ‘νηστεύουν δις της εβδομάδος.’ (Λουκ. 18:12) Οι συνήθεις ημέρες γι’ αυτές τις νηστείες ήσαν η Δευτέρα και η Πέμπτη. Προφανώς, οι Φαρισαίοι πίστευαν ότι οι εκούσιες νηστείες που εγίνοντο τακτικά θα έφερναν ευλογίες από τον Θεό και θα απέτρεπαν εθνικές καταστροφές. Ως ενδεικτικό των υπερβολών στις οποίες κατέφευγαν μερικοί, το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ αναφέρει σχετικά μ’ ένα ραββίνο ο οποίος έζησε στη διάρκεια του πρώτου αιώνος μ.Χ.:
«Ο Ρ(αββίνος) Σαδώκ έκανε νηστείες επί σαράντα χρόνια για να μην καταστραφή η Ιερουσαλήμ, [και αδυνάτισε τόσο πολύ ώστε] όταν έτρωγε κάτι μπορούσε κανείς να δη την τροφή [καθώς περνούσε από τον λάρυγγά του]. Όταν ήθελε να ενισχυθή με κάτι, του έφερναν συνήθως ένα σύκο και εκείνος ρουφούσε το χυμό και πέταγε το υπόλοιπο.»
Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΝΗΣΤΕΙΑ
Ο Ιησούς άρχισε τις συμβουλές του σχετικά με την αποχή από τροφές λέγοντας: «Και όταν νηστεύητε, μη γίνεσθε ως οι υποκριταί σκυθρωποί· διότι αφανίζουσι τα πρόσωπα αυτών, δια να φανώσιν εις τους ανθρώπους ότι νηστεύουσιν.»—Ματθ. 6:16α.
Ο Ιησούς ποτέ δεν παρήγγειλε στους μαθητάς του να νηστεύουν και αυτοί ήσαν γνωστοί ως άνθρωποι οι οποίοι δεν νηστεύουν τακτικά. (Ματθ. 9:14, 15) Εξ άλλου, ο Υιός του Θεού δεν κατηύθυνε τους ακολούθους του ν’ αποφεύγουν τελείως αυτή τη συνήθεια. Η φράσις «όταν νηστεύητε,» δείχνει ότι μερικοί από τους μαθητάς του θα νήστευαν σε μερικές περιπτώσεις.—Βλέπε Πράξεις 13:2, 3· 14:23.
Αλλά δεν έπρεπε ποτέ να «αφανίζουσι τα πρόσωπα αυτών, δια να φανώσιν εις τους ανθρώπους ότι νηστεύουσιν.» Οι υποκριταί, στους οποίους ανεφέρετο ο Ιησούς σκοπίμως παρουσιάζοντο με ‘σκυθρωπό πρόσωπο.’ Παραμελούσαν την εμφάνισί τους στη διάρκεια των ημερών νηστείας, πιθανώς με το να μην πλένωνται ή να κτενίζωνται και με το να βάζουν στάκτη στα κεφάλια τους. Το πραγματικό ελατήριο, για το οποίο ενεργούσαν έτσι, ήταν «δια να φανώσιν εις τους ανθρώπους ότι νηστεύουσιν.» Απελάμβαναν τα βλέμματα θαυμασμού και τα πνεύματα επιδοκιμασίας των συνανθρώπων τους, οι οποίοι εντυπωσιάζοντο από την εξωτερική εκδήλωσι ευσεβείας των.
Όπως στην περίπτωσι ατόμων που έκαναν επίδειξι ελεημοσύνης και προσηύχοντο δημοσίως για να βλέπωνται από τους ανθρώπους, ο Ιησούς είπε για κείνους οι οποίοι νήστευαν για παρόμοιους λόγους: «Αληθώς σας λέγω, ότι έχουσιν ήδη τον μισθών αυτών.» (Ματθ. 6:16β· παράβαλε με 6:2, 5.) Αντί να λάβουν ευλογίες από τον Θεό, ο ‘μισθός’ τους ήταν ο θαυμασμός των συνανθρώπων τους. Τον ελάμβαναν στο πλήρες και ο Θεός δεν προσέφερε τίποτα σ’ αυτό τον μισθό.
«Συ όμως όταν νηστεύης,» συνέχισε ο Ιησούς, «άλειψον την κεφαλήν σου και νίψον το πρόσωπόν σου.» (Ματθ. 6:17) Το να τρίβουν το σώμα με έλαιον και να πλένωνται ήσαν τακτικές συνήθειες των Ιουδαίων. Ωστόσο, Ιουδαϊκή παράδοσις απηγόρευε αυτές τις συνήθειες σε δημόσιες μέρες νηστείας, όπως την Ημέρα του Εξιλασμού και την ενάτη ημέρα του πέμπτου μηνός, του Αβ (που ήταν η επέτειος της καταστροφής του ναού του Θεού στην Ιερουσαλήμ). Οι Φαρισαίοι απεφάσισαν να τηρούν παρόμοιες απαγορεύσεις στη διάρκεια των εκουσίων νηστειών τους δύο φορές την εβδομάδα. Εν τούτοις, αν μερικοί ακροαταί του Ιησού επιθυμούσαν να νηστεύουν, έπρεπε ‘ν’ αλείψουν την κεφαλήν των και να νίψουν το πρόσωπό των,’ δηλαδή να φαίνωνται φυσιολογικοί.
Η αιτία, γι’ αυτό, όπως δήλωσε ο Ιησούς, ήταν η εξής: «Δια να μη φανής εις τους ανθρώπους ότι νηστεύεις, αλλ’ εις τον Πατέρα σου τον εν τω κρυπτώ.» (Ματθ. 6:18α) Έπρεπε να ευαρεστούν, όχι τους ανθρώπους, αλλά τον Θεό, ο οποίος είναι «εν τω κρυπτώ,» αόρατος στα ανθρώπινα μάτια. Έτσι, δεν εχρειάζετο ορατή απόδειξις νηστείας.
Αλλά ο Ιησούς διαβεβαίωσε ότι, μολονότι οι άνθρωποι ίσως δεν παρατηρούσαν και δεν επαινούσαν κάποιον ο οποίος ηρνείτο να κάνη δημόσια εκδήλωσι νηστείας, «ο Πατήρ μου ο βλέπων εν τω κρυπτώ θέλει σοι ανταποδώσει» (Ματθ. 6:18β) Ο Θεός πράγματι ‘βλέπει,’ παρατηρώντας πώς οι δούλοι του προσφέρουν τη λατρεία τους. Αυτό που έχει αξία ενώπιον του Θεού είναι, όχι μια εξωτερική εκδήλωσις έργων ευσεβείας, αλλά ειλικρίνεια καρδιάς μαζί με έργα αγαθωσύνης προς τον συνάνθρωπο. (1 Σαμ. 16:7· 1 Χρον. 28:9) Σχετικά με τη νηστεία, ο Ησαΐας έγραψε:
«Ιδού, εν τη ημέρα της νηστείας σας ευρίσκετε ηδονήν και καταθλίβετε πάντας τους μισθωτούς σας. Ιδού, νηστεύετε δια δίκας και έριδας και γρονθίζετε ασεβώς [λόγω του ότι είσθε οξύθυμοι ένεκα της πείνας]· μη νηστεύετε, καθώς την σήμερον, δια να ακουσθή άνωθεν η φωνή σας. Τοιαύτη είναι η νηστεία, την οποίαν εγώ εξέλεξα; να ταλαιπωρή ο άνθρωπος την ψυχήν αυτού μίαν ημέραν; να κλίνη την κεφαλήν αυτού ως σπάρτον και να υποστρόνη σάκκον και στάκτην εις εαυτόν; νηστείαν θέλεις ονομάσει τούτο και ημέραν δεκτήν εις τον Κύριον;
«Η νηστεία, την οποίαν εγώ εξέλεξα, δεν είναι αύτη; το να λύης τους δεσμούς της κακίας, το να διαλύης τα βαρέα φορτία και το να αφήνης ελευθέρους τους καταδεδυναστευμένους και το να συντρίβης πάντα ζυγόν; Δεν είναι το να διαμοιράζης τον άρτον σου εις τον πεινώντα και να εισάγης εις την οικίαν σου τους αστέγους πτωχούς; όταν βλέπης τον γυμνόν, να ενδύης αυτόν, και να μη κρύπτης σεαυτόν από της σαρκός σου;»—Ησ. 58:3-7.
Ο Ιησούς διαβεβαίωσε ότι ο Θεός θα έδιδε «μισθόν» σ’ εκείνους των οποίων οι περιοδικές νηστείες υπεκινούντο από κατάλληλο ελατήριο. Η αμοιβή τους υπερβαίνει κατά πολύ την αμοιβή που μπορούν να δώσουν οι άνθρωποι. Στην πραγματικότητα, οι ακροαταί της επί του Όρους Ομιλίας, είχαν την ευκαιρία ν’ αποκτήσουν αθάνατη ζωή στους ουρανούς, ως μέλη της Μεσσιανικής βασιλείας του Θεού.—Λουκ. 22:28-30· Ιωάν. 14:2-4· Αποκάλ. 20:6.