Η Επί του Όρους Ομιλία—“Να Μη Αντισταθήτε προς τον Πονηρόν”
Ο ΙΗΣΟΥΣ, αφού συζήτησε για τους όρκους και τις σχέσεις στην επί του Όρους Ομιλία του, μίλησε και για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς σε άτομα που μπορεί να προξενούν βλάβη και να προσβάλουν τους άλλους. Άρχισε τονίζοντας κάτι που το ακροατήριό του είχε μάθει από τον Μωσαϊκό νόμο: «Ηκούσατε ότι ερρέθη, Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος.»—Ματθ. 5:38· παράβαλε με Έξοδον 21:23-25· Λευιτικόν 24:19-21.
Μερικοί έχουν επικρίνει αυτό τον νόμο λέγοντας ότι είναι σκληρός. Ωστόσο, δεν επεκύρωσε την προσωπική εκδίκησι, όπως είναι η επονείδιστη «βεντέττα» των πιο πρόσφατων χρόνων, διότι οι ίδιες οι Εβραϊκές Γραφές λέγουν επίσης: «Μη είπης, Καθώς έκαμεν εις εμέ, ούτω θέλω κάμει εις αυτόν· θέλω αποδώσει εις τον άνθρωπον κατά το έργον αυτού.» (Παροιμ. 24:29) Ο νόμος «οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος» έπρεπε να εφαρμόζεται αφού τα άτομα υφίσταντο δίκη «ενώπιον του Κυρίου, ενώπιον των ιερέων και των κριτών κατ’ εκείνας τας ημέρας.»—Δευτ. 19:15-21.
«Εγώ όμως σας λέγω,» συνέχισε ο Ιησούς «να μη αντισταθήτε προς τον πονηρόν.» (Ματθ. 5:39α) Πώς πρέπει να κατανοηθή αυτό; Ο Ιησούς βοήθησε τους ακροατάς του, δίνοντας τέσσερις παραβολές που θα τους βοηθούσαν κατάλληλα να συμπεριφέρωνται με «τον πονηρόν,» δηλαδή ένα άτομο που θα τους έβλαπτε με κάποιο τρόπο.
1—ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ Ή ΒΛΑΒΗ
Ο Ιησούς πρώτα εξήγησε τι πρέπει να κάνουν οι ακροαταί του όταν θα υφίσταντο προσβολή ή βλάβη: «Όστις σε ραπίση εις την δεξιάν σου σιαγόνα, στρέψον εις αυτόν και την άλλην.»—Ματθ. 5:39β.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ένα άτομο που χαστουκίζεται ή γρονθοκοπείται πρέπει να ‘ζητά περισσότερα,’ αρνούμενος να υπερασπίση τον εαυτό του. Ο Ιησούς, όταν εκτυπήθη κατά πρόσωπο στη διάρκεια της άδικης δίκης του ενώπιον του αρχιερέως, αντιστάθηκε σε μια τέτοια κακομεταχείρισι, λέγοντας: «Εάν κακώς ελάλησα, μαρτύρησον περί του κακού· αν δε καλώς, τι με δέρεις;»—Ιωάν. 18:22, 23· παράβαλε με Πράξεις 23:3.
Το γεγονός ότι ο Ιησούς ανεφέρθη σε ράπισμα «εις την δεξιάν σου σιαγόνα» υπενθύμιζε στο ακροατήριό του, όχι τόσο ένα κτύπημα που επιφέρει πόνο, αλλά ένα πλήγμα που επιφέρει προσβολή και όνειδος. Το σχολιολόγιο στο βιβλίο του Ματθαίου υπό Γ. Φ. Αλμπράιτ και Κ. Σ. Μαν δηλώνει: «Ο Ιησούς εδώ ομιλεί για κάτι που αληθεύει ακόμη στην Εγγύς Ανατολή—για το πιο προσβλητικό από όλα τα σωματικά κτυπήματα, που είναι το ράπισμα στη δεξιά σιαγόνα με την οπίσθια πλευρά της χειρός.» Η Ιουδαϊκή παράδοσις έθετε το πρόστιμο για ένα τέτοιο προσβλητικό ράπισμα με την ανάποδη του χεριού, δηλαδή 400 ζουζ (αντίστοιχο 400 δηναρίων), που ισοδυναμούσε με τα ημερομίσθια ενός και πλέον έτους ενός εργάτου σε γεωργικές εργασίες.
Η αφήγησις του Ευαγγελίου του Λουκά, που εγράφη κυρίως για μη Ιουδαίους, εκφράζει τα λόγια του Ιησού πιο γενικά: «Εις τον τύπτοντά σε επί την σιαγόνα πρόσφερε και την άλλην.» (Λουκ. 6:29α) Αυτό εφαρμόζεται, όχι απλώς σ’ ένα προσβλητικό ράπισμα, αλλ’ αντιθέτως σε κτυπήματα που γίνονται με βία. Σε οποιαδήποτε περίπτωσι, η συμβουλή του Ιησού ήταν ‘να στρέψης και την άλλη σιαγόνα.’ Ήθελε να είναι οι ακόλουθοί του πρόθυμοι να υπομείνουν προσωπική προσβολή και βλάβη χωρίς να καταφεύγουν σε αντεκδίκησι. Μ’ αυτόν τον τρόπο, μπορούσαν να μιμηθούν τον ίδιο τον Ιησού, για τον οποίον ο απόστολος Πέτρος γράφει: «Όστις λοιδορούμενος δεν αντελοιδόρει, πάσχων, δεν ηπείλει, αλλά παρέδιδεν εαυτόν εις τον κρίνοντα δικαίως.»—1 Πέτρ. 2:23· παράβαλε με Ησαΐαν 50:6.
2—ΟΤΑΝ ΚΑΠΟΙΟΣ ‘ΘΕΛΗ ΝΑ ΚΡΙΘΗ ΜΕΤΑ ΣΟΥ’
Κατόπιν, ο Ιησούς είπε πώς πρέπει ν’ αντιδρά ένα άτομο όταν κάποιος προσπαθή να του αποστερήση κάτι μέσω νομίμου διαδικασίας: «Εις τον θέλοντα να κριθή μετά σου (να υπάγη εις το δικαστήριο μετά σου, ΜΝΚ) και να λάβη τον χιτώνά σου (εσωτερικό ένδυμα) άφες εις αυτόν και το ιμάτιον» (εξωτερικόν ένδυμα).—Ματθ. 5:40.
Στον αρχαίο καιρό, εσυνηθίζετο να δίνουν οι άνθρωποι ένα ένδυμα ως εγγύησι πληρωμής ενός χρέους. (Ιώβ 22:6) Αν ένας χρεώστης δεν μπορούσε να πληρώση, το δικαστήριο θα έδιδε το ένδυμα στον πιστωτή. (Παροιμ. 13:13· 27:13) Ωστόσο, ο νόμος του Θεού εδήλωνε ότι ένα «ιμάτιον» (εξωτερικό ένδυμα) που εδίδετο ως ενέχυρο δεν μπορούσε να κρατηθή στη διάρκεια της νύχτας επειδή ο χρεώστης μπορεί να το χρειαζόταν ως κάλυμμα για τον ύπνο.—Έξοδ. 22:26, 27· Δευτ. 24:12, 13.
Ο Ιησούς συμβούλευσε τους ακολούθους του να δίδουν πρόθυμα τον «χιτώνα» (εσωτερικό ένδυμα) που θα μπορούσε να ζητήση ένας αντίδικος κατά νόμον· και πρέπει να το κάμουν αυτό απλώς ‘αν θέλη κάποιος να κριθή,’ δηλαδή να πάη στο δικαστήριο, προτού αρχίσουν στην πραγματικότητα οι διαδικασίες στο δικαστήριο. Επί πλέον, θα έπρεπε να κάνουν κάτι ακόμη περισσότερο με το ν’ αφήσουν και το «ιμάτιον» (εξωτερικό ένδυμα) σ’ αυτόν, μολονότι ο νόμος του Θεού δεν απαιτούσε κάτι τέτοιο.
Σύμφωνα μ’ αυτή τη συμβουλή, ο απόστολος Παύλος έγραψε στους Χριστιανούς στην Κόρινθο: «Τώρα λοιπόν είναι διόλου ελάττωμα εις εσάς ότι έχετε κρίσεις μεταξύ σας. Δια τι μάλλον δεν αδικείσθε; δια τι μάλλον δεν αποστερείσθε;» (1 Κορ. 6:7). Έπρεπε να είναι πρόθυμοι να υποστούν προσωπική απώλεια παρά να δουν τη φήμη της εκκλησίας να καταρρακώνεται δημοσία από κάποια διαμάχη σε δικαστήριο.
Ο τρόπος με τον οποίον η αφήγησις του Λουκά αναφέρει τα λόγια του Ιησού επιτρέπει εφαρμογή αυτών των λόγων ακόμη και σε περιπτώσεις πλην των δικαστικών ενεργειών: «Από του αφαιρούντος το ιμάτιόν σου (εξωτερικόν ένδυμα) μη εμποδίσης και τον χιτώνα (εσωτερικό ένδυμα). (Λουκ. 6:29β) Ο Λουκάς ίσως είχε υπ’ όψι του ανθρώπους τους οποίους επλησίαζαν στον δρόμο λησταί που ήθελαν να τους αρπάξουν τα εξωτερικά τους ενδύματα. Οι μαθηταί του Ιησού, αντί ν’ αγωνισθούν για ν’ αποτρέψουν μια τέτοια κατάσχεσι δαπανηρών ίσως ενδυμάτων, θα έκαναν καλά να προχωρούσαν ακόμη περισσότερο απ’ αυτό που τους εζητείτο και να δώσουν «και τον χιτώνα,» δηλαδή και το εσωτερικό ένδυμα. Αυτό ίσως έσωζε τη ζωή τους όταν αντιμετώπιζαν επικίνδυνους εγκληματίες, ή ίσως επέφερε άλλα ωφέλιμα αποτελέσματα.—Παροιμ. 15:1· Ματθ. 5:16.
Εν τούτοις, ο Υιός του Θεού δεν εννοούσε ότι οι άνθρωποι πρέπει ν’ αρνούνται να εμπλακούν σε κάποια δίκη ή ότι θα έπρεπε να επιτρέπουν σε πονηρά άτομα να τους αφαιρούν τα υλικά τους αποκτήματα κι έτσι να τους φέρουν σε μια κατάστασι φτώχειας. Σημειώνομε ότι ο απόστολος Παύλος δεν κατενόησε μ’ αυτό τον τρόπο τα λόγια του Ιησού, διότι ο Παύλος παρουσιάσθηκε ενώπιον των Ρωμαίων αξιωματούχων προσπαθώντας να ‘απολογηθή και να βεβαιώση (εγκαθιδρύση νομικώς, ΜΝΚ) το ευαγγέλιον.’ (Φιλιππ. 1:7· παράβαλε με Πράξεις 25:8-12.) Οι Χριστιανοί μπορεί να λαμβάνουν νομική ενέργεια εναντίον κοσμικών ανθρώπων ή αρχών για να υπερασπίσουν αυτό που δικαιωματικά τους ανήκει. Ωστόσο, ενεργώντας έτσι, δεν θα πρέπει να διατηρούν μια πολεμική διάθεσι, αλλά, αντιθέτως, ειρηνική. Στην καθημερινή ζωή, όμως, οι Χριστιανοί πρέπει ν’ αναπτύσσουν μια διάθεσι υποχωρητικότητος.—Ρωμ. 12:17-19.
3—ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΕ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥΣ ΚΟΣΜΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
Κατόπιν, ο Ιησούς δήλωσε: «Και αν σε αγγαρεύση τις μίλιον έν, ύπαγε μετ’ αυτού δύο.»—Ματθ. 5:41.
Η λέξεις αγγαρεύω έχει υιοθετηθή από την Περσική γλώσσα. Αρχικά, αυτός ο όρος εσχετίζετο με τη δραστηριότητα δημοσίων ταχυδρόμων, ή αγγελιαφόρων, που ήσαν εξουσιοδοτημένοι από τον βασιλέα της Περσίας. Οι ταχυδρόμοι είχαν εξουσία να θέτουν στην υπηρεσία τους ανθρώπους, άλογα, πλοία και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να επισπεύση την επίσημη εργασία. (Παράβαλε με Εσθήρ 3:13, 15· 8:10, 14.) Αυτό το σύστημα υιοθετήθηκε από τους Ρωμαίους. Στη διάρκεια της επιγείου διακονίας του Ιησού, κυβερνητικοί αξιωματούχοι μπορούσαν να αναγκάσουν τους Ιουδαίους να μεταφέρουν φορτία ή να κάνουν άλλα είδη αναγκαστικής εργασίας. (Ματθ. 27:32· Μάρκ. 15:21) Οι Ιουδαίοι θεωρούσαν αυτή την υποχρεωτική υπηρεσία στους Εθνικούς ως άκρως αηδιαστική. Ωστόσο, ο Ιησούς συμβούλευσε τους ακροατάς του να την εκτελούν πρόθυμα. Στην πραγματικότητα, αν εξαναγκάζοντο να διανύσουν ένα Ρωμαϊκό μίλι (περίπου 5.000 πόδια ή 1,5 χιλιόμετρα), έπρεπε πρόθυμα να διανύσουν τη διπλάσια απόστασι.
4—ΑΠΑΙΤΗΣΙΣ ΓΙΑ ΥΛΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ
Ο Ιησούς κατόπιν ενεθάρρυνε γενναιοδωρία στην παροχή υλικής βοηθείας: «Εις τον ζητούντα παρά σου δίδε και τον θέλοντα να δανεισθή από σου μη αποστραφής.»—Ματθ. 5:42.
Οι ακροαταί του Ιησού θα ενεθυμούντο ότι ο νόμος του Θεού απαγόρευε στους Ισραηλίτας να επιβάλλουν τόκο σε δάνεια που έδιναν σε συμπατριώτες τους Ιουδαίους. (Έξοδ. 22:25· Λευιτ. 25:37· Δευτ. 23:20) Επί πλέον, αυτός ο νόμος επίσης εδήλωνε: «Δεν θέλεις σκληρύνει την καρδίαν σου ουδέ θέλεις κλείσει την χείράν σου από του πτωχού αδελφού σου· αλλ’ εξάπαντος θέλεις ανοίξει την χείρά σου προς αυτόν, και εξάπαντος θέλεις δανείσει εις αυτόν ικανά δια την χρείαν αυτού, εις ό,τι χρειάζεται.» (Δευτ. 15:7, 8) Ο Ιησούς, ως Μεσσίας και «εκπληρωτής» του νόμου του Θεού, προχώρησε ακόμη περισσότερο, ενθαρρύνοντας το πνεύμα της γενναιοδωρίας.—Ματθ. 5:17· Πράξ. 20:35.
Η συμβουλή του Ιησού εδώ έχει οπωσδήποτε μεγάλη αξία. Άτομα που προτιμούν να μην έχουν καθόλου προσωπική υπερηφάνεια και αποχωρίζονται ακόμη και πολύτιμα αγαθά τους αντί να μάχωνται για να τ’ αποκτήσουν, άτομα που εκτελούν δυσάρεστα καθήκοντα χωρίς να παραπονούνται και τα οποία πρόθυμα δίδουν από τα αποκτήματά τους για να βοηθήσουν άλλους που βρίσκονται σε άμεση ανάγκη, είναι ευχάριστα και στους συνανθρώπους των και αγαπώνται από τον Θεό.—2 Κορ. 9:7.