Κεφάλαιο 11

Πώς να Διατηρείτε Ανοιχτές τις Γραμμές Επικοινωνίας

 1, 2. Τι είναι επικοινωνία, και γιατί είναι σημαντική;

Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ είναι κάτι περισσότερο από απλή συνομιλία. Όπως το διατύπωσε ο απόστολος Παύλος: Αν ο ακροατής σας δεν καταλαβαίνει τα λόγια σας, «θέλετε λαλεί εις τον αέρα». (1 Κορινθίους 14:9) Καταλαβαίνουν τα παιδιά σας εκείνο που τους λέτε, και καταλαβαίνετε εσείς πραγματικά αυτό που προσπαθούν να σας πουν τα παιδιά σας;

² Για μια πραγματική επικοινωνία, απαιτείται να υπάρχει μετάδοση σκέψεων, ιδεών και αισθημάτων από ένα μυαλό σ’ ένα άλλο. Αν η αγάπη χαρακτηριστεί η καρδιά της ευτυχισμένης οικογενειακής ζωής, τότε η επικοινωνία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το ζωογόνο αίμα της. Η διακοπή της επικοινωνίας μεταξύ γαμήλιων συντρόφων προξενεί προβλήματα· η διακοπή αυτή είναι το ίδιο σοβαρή, αν όχι περισσότερο, όταν συμβαίνει στην επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιών.

ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΣΤΕ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΑ

 3. Σε ποια περίοδο της ζωής του παιδιού τους πρέπει να αναμένουν οι γονείς προβλήματα επικοινωνίας;

³ Οι μεγαλύτερες εντάσεις στις γραμμές επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών δημιουργούνται, όχι στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, αλλά στα χρόνια της εφηβικής ηλικίας. Οι γονείς πρέπει να καταλάβουν ότι αυτό θα είναι αναπόφευκτο. Δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένουν ότι, επειδή τα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών τους περνούν σχεδόν χωρίς δυσκολίες, το ίδιο θα συμβεί και στα μετέπειτα. Προβλήματα θα παρουσιαστούν οπωσδήποτε, και η ελεύθερη, αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα για τη λύση ή τη μείωσή τους. Με την κατανόηση αυτή υπόψη, οι γονείς πρέπει να έχουν το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, να σκέφτονται το μέλλον, επειδή «κάλλιον το τέλος του πράγματος παρά την αρχήν αυτού».—Εκκλησιαστής 7:8.

 4. Πρέπει όλη η οικογενειακή επικοινωνία να γίνεται μόνο με τη μορφή συνομιλίας; Εξηγήστε.

⁴ Πολλά πράγματα συμβάλλουν στη δημιουργία, στην ανάπτυξη και στη διατήρηση των γραμμών της οικογενειακής επικοινωνίας σε λειτουργία. Με τα χρόνια, οι δυο σύζυγοι αναπτύσσουν μεταξύ τους τόσο βαθιά εμπιστοσύνη και αμοιβαία κατανόηση, που η επικοινωνία είναι δυνατή ακόμα και χωρίς λόγια—μόνο μ’ ένα βλέμμα, ένα χαμόγελο ή ένα άγγιγμα μπορούν να πουν πολλά μεταξύ τους. Σκοπός των γονέων πρέπει να είναι να αναπτύξουν την ίδια ισχυρή βάση για επικοινωνία και με τα παιδιά τους. Προτού το μωρό αρχίσει να καταλαβαίνει λόγια, οι γονείς του μπορούν να του μεταδώσουν το αίσθημα της ασφάλειας και της αγάπης. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, αν η οικογένεια εργάζεται, παίζει και, το κυριότερο, λατρεύει τον Θεό μαζί, τότε δημιουργούνται ισχυρές γραμμές επικοινωνίας. Για να διατηρηθούν, όμως, ανοιχτές αυτές οι γραμμές απαιτείται πραγματική προσπάθεια και σοφία.

ΝΑ ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΤΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΝΑ ΕΚΦΡΑΖΕΤΑΙ

 5-7. (α) Γιατί είναι καλό να προσέχουν οι γονείς να μην εμποδίζουν το παιδί τους να εκφράζεται; (β) Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να διδάξουν στα παιδιά τους ευγένεια και λεπτότητα;

⁵ Μερικοί λένε ότι τα παιδιά πρέπει «στόμα να έχουν και μιλιά να μην έχουν». Έχουν δίκιο σ’ αυτό—μερικές φορές. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι, όπως λέει ο Λόγος του Θεού, υπάρχει «καιρός του σιγάν και καιρός του λαλείν». (Εκκλησιαστής 3:7) Αλλά τα παιδιά διψούν για προσοχή και οι γονείς πρέπει να είναι προσεκτικοί να μην καταπνίγουν χωρίς λόγο την ελεύθερη έκφραση. Μην περιμένετε να αντιδράσει ένα μικρό παιδί στις διάφορες εμπειρίες με τον ίδιο τρόπο που θα αντιδράσει κι ένας ενήλικος. Ο ενήλικος βλέπει ένα μεμονωμένο περιστατικό σαν μέρος του μεγάλου πανοράματος της ζωής. Το παιδί μπορεί να το συναρπάσει κάποιο ζήτημα άμεσου ενδιαφέροντος και να απορροφηθεί τόσο πολύ ώστε να ξεχάσει σχεδόν όλα τα άλλα. Μπορεί να ορμήσει μέσα στο δωμάτιο και με έξαψη να αρχίσει να αφηγείται κάποιο περιστατικό στον πατέρα του ή στη μητέρα του. Αν ο γονέας το διακόψει θυμωμένα, λέγοντας «Σταμάτα!» ή πει κάτι άλλο οργισμένα, ο ενθουσιασμός του παιδιού μπορεί να διαλυθεί. Η παιδική φλυαρία μπορεί να μη φαίνεται ότι μεταδίδει πολλά πράγματα. Αλλά, αν ενθαρρύνετε τώρα τα παιδιά σας να εκφράζονται φυσιολογικά, μπορεί να τα αποτρέψετε από το να αρχίσουν αργότερα στη ζωή να κρατούν μέσα τους όσα εσείς θέλετε και πρέπει να ξέρετε.

⁶ Η ευγένεια και η λεπτότητα συμβάλλουν στην καλή επικοινωνία. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να είναι ευγενικά, και οι γονείς πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα σχετικά μ’ αυτό στην επικοινωνία τους με τα παιδιά τους, καθώς επίσης και με άλλους τρόπους. Ο έλεγχος είναι αναγκαίος και πρέπει να γίνεται όταν χρειάζεται, ακόμα και με αυστηρότητα. (Παροιμίαι 3:11, 12· 15:31, 32· Τίτον 1:13, ΝΔΜ) Εντούτοις, αν οι γονείς κατά συνήθεια διακόπτουν τα παιδιά τους, τα διορθώνουν συνέχεια ή, το χειρότερο, τα υποτιμούν, ακόμα μάλιστα και τα γελοιοποιούν όταν αυτά μιλούν, είναι πιθανό να κλειστούν στον εαυτό τους—ή να πάνε σε κάποιον άλλο όταν θελήσουν πάλι να μιλήσουν για κάτι. Όσο μεγαλώνει ο γιος ή η κόρη τόσο περισσότερο θα συμβαίνει αυτό. Γιατί να μην κάνετε αυτό—στο τέλος της μέρας καθήστε και ξαναφέρτε στο νου σας τις συζητήσεις που κάνατε με το γιο σας ή την κόρη σας, και κατόπιν ρωτήστε τον εαυτό σας: Πόσες φορές είπα πράγματα που έδειχναν εκτίμηση, ενθάρρυνση και έπαινο; Και πόσες φορές είπα πράγματα που έδειχναν το αντίθετο, που υποτιμούσαν το παιδί, πράγματα που έδειχναν δυσαρέσκεια, ενόχληση ή αγανάκτηση; Μπορεί να εκπλαγείτε από όσα θα αποκαλύψει αυτή η επανεξέταση.—Παροιμίαι 12:18, ΜΝΚ.

⁷ Χρειάζεται οι γονείς να εκδηλώνουν συχνά υπομονή και αυτοκυριαρχία. Οι νεαροί έχουν την τάση να είναι υπερβολικά αυθόρμητοι. Μπορεί να εκφράσουν απερίσκεπτα ό,τι τους κατεβεί στο μυαλό, διακόπτοντας ίσως και μια συνομιλία ενηλίκων. Ο γονέας τότε θα μπορούσε απότομα να επιπλήξει το νεαρό που θα το έκανε αυτό. Αλλά, μερικές φορές, θα είναι πιο σοφό να ακούσει με ευγένεια, δίνοντας έτσι ένα παράδειγμα αυτοκυριαρχίας, και, έπειτα, αφού απαντήσει σύντομα, να υπενθυμίσει με καλοσύνη στο παιδί την ανάγκη να είναι ευγενικό και διακριτικό. Και εδώ, λοιπόν, πάλι μπορεί να εφαρμοστεί η συμβουλή να είναι κανείς «ταχύς εις το να ακούη, βραδύς εις το να λαλή, βραδύς εις οργήν».—Ιακώβου 1:19.

 8. Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να έρχονται σ’ αυτούς για καθοδήγηση;

⁸ Ασφαλώς θα θέλετε να έρχονται τα παιδιά σας σ’ εσάς και να ζητούν την καθοδήγησή σας όταν έχουν προβλήματα. Μπορείτε να τα ενθαρρύνετε να το κάνουν αυτό, δείχνοντας ότι κι εσείς, επίσης, ζητάτε καθοδήγηση στη ζωή και έχετε κάποιον στον οποίο στρέφεστε με υποταγή. Ένας πατέρας, σχολιάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσει καλή επικοινωνία με τα παιδιά του ενώ είναι ακόμα μικρά, είπε τα εξής:

«Σχεδόν κάθε βράδυ προσεύχομαι με τα παιδιά την ώρα που πηγαίνουν για ύπνο. Την ώρα αυτή τα παιδιά είναι συνήθως στο κρεβάτι τους και εγώ γονατίζω εκεί δίπλα και τα παίρνω στην αγκαλιά μου. Λέω μια προσευχή και συχνά λένε και αυτά μια προσευχή μετά. Συνήθως με φιλούν και λένε ‘Μπαμπάκα, σ’ αγαπώ’, και μετά μου ανοίγουν την καρδιά τους. Μέσα στη ζεστασιά του κρεβατιού τους και στην ασφάλεια της πατρικής αγκαλιάς, μπορεί να μιλήσουν για κάποιο προσωπικό τους πρόβλημα για το οποίο χρειάζονται βοήθεια ή μπορεί απλώς να εκφράσουν τα τρυφερά τους αισθήματα».

Στις ώρες των γευμάτων και σε άλλες περιπτώσεις, αν οι προσευχές σας είναι, όχι στερεότυπες, αλλά εκφραστικές, συμβάλλουν πάρα πολύ σε μια σωστή σχέση με τα παιδιά σας αν βγαίνουν από την καρδιά σας και αντανακλούν μια γνήσια προσωπική σχέση με τον ουράνιο Δημιουργό και Πατέρα σας.—1 Ιωάννου 3:21· 4:17, 18.

ΤΑ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

 9. Τι μπορεί να λεχθεί για τα προβλήματα και τις ανάγκες των εφήβων σε σύγκριση μ’ εκείνες των μικρότερων παιδιών;

⁹ Η εφηβική ηλικία είναι ένας καιρός μεταβατικός, ένας καιρός που ο γιος σας, ή η κόρη σας, δεν είναι πια παιδάκι, αλλά ούτε και ενήλικος. Το σώμα των εφήβων υφίσταται αλλαγές και αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν τα συναισθήματα. Τα προβλήματα και οι ανάγκες των εφήβων διαφέρουν από τα προβλήματα και τις ανάγκες της προεφηβικής περιόδου. Γι’ αυτό, οι γονείς πρέπει να προσαρμόσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα και τις ανάγκες, επειδή αυτό που είχε επιτυχία όταν το παιδί τους ήταν στην προεφηβική του ηλικία, δεν έχει πάντοτε επιτυχία όταν είναι στην εφηβική του ηλικία. Πρέπει να του εξηγείτε περισσότερο τους λόγους και αυτό απαιτεί περισσότερη, όχι λιγότερη, επικοινωνία.

10. (α) Γιατί οι απλές εξηγήσεις για το σεξ δεν ικανοποιούν τους εφήβους; (β) Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να ανοίγουν συζητήσεις με το παιδί τους για το σεξ;

¹⁰ Για παράδειγμα, οι απλές εξηγήσεις που δίνατε στο μικρό σας παιδί για το σεξ, δεν ικανοποιούν τις ανάγκες των εφήβων. Οι έφηβοι αισθάνονται σεξουαλικές παρορμήσεις, αλλά συχνά ντρέπονται να πλησιάσουν τον πατέρα τους ή τη μητέρα τους και να κάνουν ερωτήσεις. Οι γονείς πρέπει να παίρνουν την πρωτοβουλία, και αυτό δεν θα είναι εύκολο αν δεν έχουν αναπτύξει και διατηρήσει καλή επικοινωνία με τα παιδιά τους, ιδιαίτερα με το να είναι θερμοί σύντροφοί τους, και στη δουλειά και στο παιχνίδι. Η έναρξη της εκσπερμάτωσης για το αγόρι ή της εμμηνόρροιας για το κορίτσι θα είναι λιγότερο ανησυχητική, αν έχουν δοθεί εξηγήσεις γι’ αυτά τα πράγματα από πριν. (Λευιτικόν 15:16, 17· 18:19) Ο πατέρας μπορεί, ίσως σε κάποιο περίπατο με το γιο του, να στρέψει τη συζήτηση στο θέμα του αυνανισμού, λέγοντας ότι πολλοί νεαροί έχουν τουλάχιστον κάποιο πρόβλημα μ’ αυτόν, και να ρωτήσει: «Πώς τα πας εσύ μ’ αυτό το θέμα;» ή «Σ’ έχει προβληματίσει καθόλου εσένα;» Ακόμα και μερικές οικογενειακές συζητήσεις μπορούν να γίνουν για προβλήματα σχετικά με την εφηβική ηλικία, στις οποίες και ο πατέρας και η μητέρα θα προσφέρουν τις συμβουλές τους μ’ έναν άνετο αλλά χωρίς υπεκφυγές τρόπο.

ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

11. Σε τι διαφέρουν οι έφηβοι από τους ενηλίκους;

¹¹ «Απόκτησον σοφίαν· και υπέρ πάσαν απόκτησίν σου, απόκτησον σύνεσιν [κατανόηση, ΜΝΚ]». (Παροιμίαι 4:7) Γονείς, να αντιλαμβάνεστε πώς σκέφτονται και ενεργούν οι νέοι· να καταλαβαίνετε τα αισθήματά τους. Μην ξεχνάτε πώς αισθανόσασταν εσείς όταν ήσασταν στη νεανική σας ηλικία. Να θυμάστε, επίσης, ότι ενώ κάθε ενήλικος ξέρει τι σημαίνει να είναι κανείς νεαρός, επειδή και ο ίδιος ήταν κάποτε, κανένα νεαρό άτομο δεν ήταν πριν ενήλικος. Ο έφηβος δεν θέλει πλέον να τον μεταχειρίζονται σαν μικρό παιδί, αλλά δεν είναι και ενήλικος και γι’ αυτό πολλά από τα ενδιαφέροντα των ενηλίκων δεν τα έχει ακόμα. Εξακολουθεί να έχει το παιχνίδι στη σκέψη του και χρειάζεται χρόνο και γι’ αυτό.

12. Τι μεταχείριση θέλει να έχει από τους γονείς του ο έφηβος;

¹² Υπάρχουν ορισμένα πράγματα που θέλει ιδιαίτερα ο νέος από τους γονείς του σ’ αυτό το στάδιο της ζωής. Θέλει από τους γονείς του να τον καταλαβαίνουν· θέλει, όσο ποτέ άλλοτε, να του φέρονται σαν άτομο με προσωπικότητα· θέλει κατευθυντήριες γραμμές και καθοδήγηση, οι οποίες να είναι συνεπείς και να λαβαίνουν υπόψη το ότι πλησιάζει στην ενηλικίωση· θέλει πάρα πολύ να αισθάνεται ότι τον χρειάζονται και ότι τον εκτιμούν.

13. Πώς μπορεί να αντιδράσουν στους περιορισμούς που τους θέτουν οι γονείς τους τα εφηβικής ηλικίας παιδιά, και γιατί;

¹³ Οι γονείς δεν πρέπει να εκπλήσσονται που αρχίζει στα εφηβικά χρόνια να εμφανίζεται κάποια εναντίωση στους περιορισμούς. Αυτό οφείλεται στο ότι ο νέος πλησιάζει στην τελική ανεξαρτησία και στη φυσιολογική επιθυμία για ευρύτερο πεδίο κινήσεων και επιλογών. Τα αβοήθητα βρέφη έχουν ανάγκη συνεχούς φροντίδας από τους γονείς και τα μικρά παιδιά έχουν ανάγκη ιδιαίτερης προστασίας, αλλά καθώς μεγαλώνουν, το πεδίο των δραστηριοτήτων τους διευρύνεται και οι δεσμοί με άτομα έξω από τον οικογενειακό κύκλο αυξάνουν και ενισχύονται. Το γεγονός ότι ο γιος (ή η κόρη) προσπαθεί στα τυφλά να αποκτήσει ανεξαρτησία μπορεί να τον κάνει δύσκολο στο χειρισμό του. Οι γονείς δεν μπορούν να αφήσουν την εξουσία τους να αγνοείται ή να παραμερίζεται—για το καλό των παιδιών τους. Με σοφία, όμως, μπορούν να τα βγάλουν πέρα και να διατηρήσουν την επικοινωνία με τα παιδιά τους, αν έχουν υπόψη τους τι αποτελεί την κινητήρια δύναμη αυτής της μάλλον ενοχλητικής διαγωγής.

14. Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να χειριστούν με επιτυχία την επιθυμία του παιδιού για μεγαλύτερη ανεξαρτησία;

¹⁴ Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς που αντιμετωπίζουν την τάση για μεγαλύτερη ανεξαρτησία που έχει ο γιος ή η κόρη τους; Αυτή η τάση μοιάζει μ’ ένα συμπιεσμένο ελατήριο που κρατάτε στο χέρι σας. Αν το αφήσετε ξαφνικά, θα πεταχτεί ανεξέλεγκτα προς μια απρόβλεπτη κατεύθυνση. Αν το κρατήσετε πιεσμένο πολύ καιρό, και εσείς θα εξαντληθείτε και αυτό θα εξασθενήσει. Αλλά αν το αφήνετε προοδευτικά και συγχρόνως το ελέγχετε, θα σταθεί στη σωστή του θέση.

15. Τι δείχνει ότι η ανάπτυξη του Ιησού μέχρι την ενηλικίωση έγινε κάτω από την κατεύθυνση των γονέων του;

¹⁵ Βρίσκουμε ένα παράδειγμα τέτοιας ελεγχόμενης προόδου προς την ανεξαρτησία στην περίπτωση του Ιησού όταν ήταν νεαρό αγόρι. Για τα προεφηβικά του χρόνια, η ιστορική αφήγηση στο εδάφιο Λουκάς 2:40 λέει ότι «το δε παιδίον ηύξανε και εδυναμούτο κατά το πνεύμα πληρούμενον σοφίας, και χάρις Θεού ήτο επ’ αυτό». Οι γονείς του, αναμφίβολα, έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξή του, γιατί, αν και ήταν τέλειος ο Ιησούς, η σοφία του δεν ήταν αυτόματη. Παρείχαν τακτικά το πνευματικό κλίμα για την εκπαίδευσή του, όπως λέει προχωρώντας η αφήγηση. Σε ηλικία 12 χρονών, ενώ η οικογένεια ήταν στην Ιερουσαλήμ και παρακολουθούσε τη γιορτή του Πάσχα, ο Ιησούς πήγε στο ναό και έπιασε συζήτηση με τους εκεί θρησκευτικούς δασκάλους. Είναι φανερό ότι οι γονείς του είχαν παραχωρήσει αυτό το βαθμό ελευθερίας κινήσεων στο 12χρονο γιο τους. Αναχώρησαν από την Ιερουσαλήμ χωρίς να καταλάβουν ότι αυτός έμεινε πίσω, υποθέτοντας ίσως ότι ήταν μαζί με άλλους φίλους ή συγγενείς που επέστρεφαν. Μετά από τρεις μέρες τον βρήκαν στο ναό, όχι να προσπαθεί να διδάξει τους μεγαλυτέρους του, αλλά «ακούοντα αυτούς και ερωτώντα αυτούς». Η μητέρα του τόνισε την αγωνία που είχαν περάσει, και ο Ιησούς, χωρίς να δείξει έλλειψη σεβασμού, απάντησε ότι σκέφτηκε πως σίγουρα θα ήξεραν πού να τον βρουν όταν θα ήταν έτοιμοι να αναχωρήσουν. Μολονότι είχε κάποια ελευθερία κινήσεων, η αφήγηση λέει ότι ο Ιησούς από τότε «ήτο υποτασσόμενος εις αυτούς», και συμμορφωνόταν με τις εντολές και τους περιορισμούς που του έθεταν καθώς έμπαινε στην εφηβεία και «προέκοπτεν εις σοφίαν και ηλικίαν και χάριν παρά Θεώ και ανθρώποις».—Λουκάς 2:41-52.

16. Όταν οι γονείς έχουν προβλήματα μ’ έναν έφηβο, τι πρέπει να έχουν υπόψη τους;

¹⁶ Με παρόμοιο τρόπο, οι γονείς πρέπει να παραχωρούν στους εφηβικής ηλικίας γιους ή κόρες τους ένα βαθμό ανεξαρτησίας, αυξάνοντάς τον προοδευτικά καθώς τα παιδιά τους πλησιάζουν στην ενηλικίωση και αφήνοντάς τα να παίρνουν όλο και περισσότερες προσωπικές αποφάσεις κάτω από πατρική καθοδήγηση και επίβλεψη. Όταν παρουσιάζονται δυσκολίες, η κατανόηση των αιτιών θα βοηθήσει τους γονείς να αποφεύγουν να μεγαλοποιούν τα μικροπράγματα. Πολλές φορές, ο έφηβος δεν στασιάζει εσκεμμένα κατά των γονέων του, αλλά προσπαθεί να αποκτήσει ένα βαθμό ανεξαρτησίας χωρίς να γνωρίζει πώς πρέπει να το κάνει αυτό. Είναι, λοιπόν, δυνατό να κάνουν λάθη οι γονείς, μεγαλοποιώντας ίσως λάθος πράγματα. Αν το ζήτημα δεν είναι και τόσο σοβαρό, αγνοήστε το. Αλλά όταν είναι σοβαρό, να είστε σταθεροί. Μη «διυλίζετε τον κώνωπα», αλλά ούτε και να ‘καταπίνετε την κάμηλον’.—Ματθαίος 23:24.

17. Ποιους παράγοντες πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι γονείς όταν επιβάλλουν περιορισμούς στα εφηβικής ηλικίας παιδιά τους;

¹⁷ Οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν στη διατήρηση μιας καλής σχέσης με τους εφηβικής ηλικίας γιους και κόρες τους με το να δείχνουν ισορροπία στους περιορισμούς που τους επιβάλλουν. Μην ξεχνάτε ότι ενώ «η άνωθεν . . . σοφία πρώτον μεν είναι καθαρά», είναι επίσης και «επιεικής [λογική, ΜΝΚ]» και «πλήρης ελέους», καθώς και «ανυπόκριτος». (Ιακώβου 3:17) Υπάρχουν μερικά πράγματα που η Αγία Γραφή δείχνει ότι είναι εντελώς απαράδεκτα, όπως είναι η κλοπή, η πορνεία, η ειδωλολατρία και παρόμοια χονδροειδή σφάλματα. (1 Κορινθίους 6:9, 10) Για πολλά άλλα πράγματα, το ορθό ή το εσφαλμένο μπορεί να εξαρτάται από το βαθμό ή την έκταση που έχει πάρει το ζήτημα. Το φαγητό είναι καλό, αλλά αν τρώμε πάρα πολύ, γινόμαστε λαίμαργοι. Το ίδιο συμβαίνει και με μερικές μορφές διασκέδασης, όπως είναι ο χορός, τα παιχνίδια, τα πάρτι, και τα παρόμοια. Πολλές φορές, δεν είναι το τι γίνεται, αλλά ο τρόπος με τον οποίο γίνεται και η συντροφιά με την οποία γίνεται. Όπως, λοιπόν, δεν θα καταδικάζαμε το φαγητό όταν εκείνο που πραγματικά εννοούμε είναι η λαιμαργία, έτσι και οι γονείς δεν πρέπει να βιάζονται να καταδικάσουν ολοκληρωτικά μια νεανική δραστηριότητα, αν εκείνο στο οποίο αντιτίθενται είναι οι ακρότητες ή ο βαθμός στον οποίο επιδίδονται σ’ αυτήν μερικοί, ή οι ανεπιθύμητες καταστάσεις που μπορεί να παρουσιαστούν.—Παράβαλε Κολοσσαείς 2:23.

18. Πώς θα μπορούσαν οι γονείς να προειδοποιήσουν τα παιδιά τους για τις συναναστροφές τους;

¹⁸ Όλοι οι νέοι αισθάνονται την ανάγκη να έχουν φίλους. Λίγοι μπορούν να θεωρούνται «ιδεώδεις», αλλά μήπως δεν έχουν και τα παιδιά σας τα αδύνατα σημεία τους; Μπορεί να θέλετε να περιορίσετε τη συναναστροφή που κάνουν με μερικά νεαρά άτομα, επειδή πιστεύετε ότι αυτή μπορεί να είναι επιβλαβής. (Παροιμίαι 13:20· 2 Θεσσαλονικείς 3:13, 14· 2 Τιμόθεον 2:20, 21) Σε άλλα παιδιά, μπορεί να δείτε μερικά πράγματα που σας αρέσουν και μερικά που δεν σας αρέσουν. Αντί να αποκλείσετε τελείως ένα παιδί για κάποιο ελάττωμά του, ίσως να ήταν καλύτερο να εκφράσετε στα παιδιά σας την εκτίμησή σας για τις καλές ιδιότητες του φίλου τους ενώ, συγχρόνως, θα τονίσετε την ανάγκη να προσέχουν τα αδύνατα σημεία, ενθαρρύνοντας το γιο ή την κόρη σας να αποδειχτεί δύναμη προς το καλό σ’ αυτά τα σημεία, για το διαρκές όφελος του φίλου τους.

19. Σύμφωνα με την αρχή που εκτίθεται στο εδάφιο Λουκάς 12:48, πώς μπορούν να βοηθηθούν τα παιδιά σας να έχουν τη σωστή άποψη για την ελευθερία;

¹⁹ Ένας τρόπος για να βοηθήσετε τον έφηβο γιο σας (ή την έφηβη κόρη σας) να αναπτύξει μια ορθή άποψη για την αυξανόμενη ελευθερία του, είναι να τον κάνετε να καταλάβει τη μεγαλύτερη ευθύνη που συνοδεύει τη μεγαλύτερη ελευθερία. «Εις πάντα δε, εις τον οποίον εδόθη πολύ, πολύ θέλει ζητηθή παρ’ αυτού». (Λουκάς 12:48) Όσο πιο υπεύθυνα άτομα δείχνουν οι νέοι ότι είναι, τόσο μεγαλύτερη εμπιστοσύνη μπορούν να τους δείχνουν και οι γονείς τους.—Γαλάτας 5:13· 1 Πέτρου 2:16.

ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙΤΕ ΟΤΑΝ ΔΙΝΕΤΕ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΚΑΙ ΔΙΟΡΘΩΣΗ

20. Τι απαιτείται, εκτός από τη δύναμη που έχετε να επιβάλλεστε στα παιδιά σας, για να μη διακοπεί η επικοινωνία;

²⁰ Αν ένα άτομο σας συμβουλεύει, αλλά δεν καταλαβαίνει τη θέση σας, αισθάνεστε ότι η συμβουλή του δεν είναι ρεαλιστική. Αν έχει τη δύναμη να σας αναγκάσει να ακολουθήσετε τις απαιτήσεις του, είναι πιθανόν να το θεωρήσετε αυτό άδικο και να αγανακτήσετε. Οι γονείς πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι ‘καρδιά με κατανόηση είναι εκείνη που ερευνά για γνώση’ και ‘ο άνθρωπος που έχει γνώση ενισχύει δύναμη’. (Παροιμίαι 15:14, ΜΝΚ· 24:5, ΜΝΚ) Μπορεί να έχετε τη δύναμη να επιβάλλεστε στα παιδιά σας, αλλά αν αυτή ενισχύεται από γνώση και κατανόηση, θα είστε πιο αποτελεσματικοί στην επικοινωνία σας μαζί τους. Αν δεν δείχνετε κατανόηση όταν διορθώνετε νεαρά άτομα, μπορεί να προκαλέσετε «χάσμα γενεών» και διακοπή της επικοινωνίας.

21. Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν οι γονείς τα παιδιά τους που μπλέκονται σε σοβαρά αδικήματα;

²¹ Τι θα κάνετε αν το παιδί σας μπλέξει άσχημα, αν κάνει κάποιο σοβαρό λάθος ή αν διαπράξει ένα αδίκημα που σας ξαφνιάζει; Δεν πρέπει ποτέ να παραβλέπετε τα αδικήματα. (Ησαΐας 5:20· Μαλαχίας 2:17) Πρέπει, όμως, να καταλάβετε ότι τώρα, όσο ποτέ άλλοτε, ο γιος σας (ή η κόρη σας) χρειάζεται βοήθεια με κατανόηση, καθώς και επιδέξια κατεύθυνση. Όπως ο Ιεχωβά Θεός, μπορείτε κι εσείς στην ουσία να πείτε: ‘Έλα τώρα, και ας τακτοποιήσουμε τα ζητήματα· η κατάσταση είναι σοβαρή, αλλά όχι και ανεπανόρθωτη’. (Ησαΐας 1:18, ΜΝΚ) Τα ξεσπάσματα οργής και οι σκληρές επικρίσεις μπορεί να καταπνίξουν την επικοινωνία. Πάρα πολλοί νέοι που έκαναν κάποιο αδίκημα είπαν: «Δεν μπορούσα να μιλήσω στους γονείς μου—θα γίνονταν έξω φρενών μαζί μου». Το εδάφιο Εφεσίους 4:26 λέει: «Οργίζεσθε και μη αμαρτάνετε». Να ελέγχετε τα συναισθήματά σας καθώς ακούτε αυτά που σας λέει ο γιος σας (ή η κόρη σας). Ύστερα, η διόρθωση που θα επιβάλετε θα γίνει πιο εύκολα αποδεκτή, επειδή είχατε δείξει προθυμία να τον ακούσετε.

22. Γιατί δεν πρέπει ποτέ οι γονείς να αφήσουν να εννοηθεί ότι έχουν χάσει κάθε ελπίδα για τα παιδιά τους;

²² Ίσως να μην πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά για μια δύσκολη περίοδο, στην οποία εμφανίζεται επίμονα κάποιο ανεπιθύμητο χαρακτηριστικό. Αν και η διαπαιδαγώγηση είναι ουσιώδης, οι γονείς δεν πρέπει ποτέ να αφήσουν με τα λόγια ή τη στάση τους να εννοηθεί ότι έχουν χάσει κάθε ελπίδα για το παιδί τους. Η μακροθυμία σας θα δείξει το βάθος της αγάπης σας. (1 Κορινθίους 13:4) Μην καταπολεμάτε το κακό με το κακό, αλλά νικάτε το με το καλό. (Ρωμαίους 12:21) Μόνο ζημιά γίνεται όταν ταπεινώνουν τον νέο μπροστά σε άλλους με δηλώσεις ότι είναι «τεμπέλης», «ανυπάκουος», «άχρηστος», ή «αδιόρθωτος». Η αγάπη δεν παύει να ελπίζει. (1 Κορινθίους 13:7) Ένας νέος μπορεί να φτάσει στο σημείο να πάρει τον κακό δρόμο και να φύγει από το σπίτι. Οι γονείς, μολονότι με κανένα τρόπο δεν το επιδοκιμάζουν αυτό, μπορούν να κρατήσουν το δρόμο για την επιστροφή του ανοιχτό. Πώς; Δείχνοντας ότι απορρίπτουν, όχι αυτόν, αλλά την πορεία ενεργείας του. Μπορούν να εξακολουθούν να του εκφράζουν την πεποίθησή τους ότι έχει μέσα του καλές ιδιότητες καθώς και την ελπίδα τους ότι αυτές οι ιδιότητες θα νικήσουν. Αν τελικά νικήσουν, τότε το παιδί, όπως ο άσωτος γιος της παραβολής του Ιησού, θα μπορέσει να πάρει το δρόμο για το σπίτι, βέβαιος ότι, τώρα που επιστρέφει μετανιωμένος, δεν θα τον υποδεχτούν με σκληρότητα ή ψυχρότητα.—Λουκάς 15:11-32.

ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ

23. Γιατί είναι σημαντικό για τους εφήβους να αισθάνονται ότι είναι πολύτιμα μέλη της οικογένειας;

²³ Όλα τα ανθρώπινα πλάσματα έχουν ανάγκη κάποιας αναγνώρισης, να τους δέχονται οι άλλοι και να τους επιδοκιμάζουν, να αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου. Ασφαλώς, ένα άτομο, για να γίνει δεκτό από τους άλλους και να κερδίσει την επιδοκιμασία τους, δεν πρέπει να είναι υπερβολικά ανεξάρτητο. Πρέπει να παραμένει μέσα στα όρια της διαγωγής που επιδοκιμάζεται από την ομάδα στην οποία ανήκει. Οι έφηβοι αισθάνονται την ανάγκη να ανήκουν στην οικογένεια. Κάντε τους να αισθάνονται ότι είναι πολύτιμα μέλη της, ότι συμβάλλουν στην ευημερία της, ότι έχουν την άδεια ακόμα και να μετέχουν σε μερικά από τα σχέδια και τις αποφάσεις της.

24. Τι πρέπει να αποφεύγουν οι γονείς για να μη φθονήσει το ένα παιδί το άλλο;

²⁴ «Μη γινώμεθα κενόδοξοι», λέει ο απόστολος, «αλλήλους ερεθίζοντες, αλλήλους φθονούντες». (Γαλάτας 5:26) Ο έπαινος από το γονέα όταν ο γιος ή η κόρη κάνει κάτι καλό, θα εμποδίσει την ανάπτυξη ενός τέτοιου πνεύματος· αλλά οι υποτιμητικές συγκρίσεις ενός νεαρού ατόμου με κάποιο άλλο, που συχνά θεωρείται ανώτερο, θα δημιουργήσει φθόνο ή μνησικακία. Ο απόστολος είπε ότι ο καθένας πρέπει να «εξετάζη το έργον του και τότε ο λόγος της καυχήσεώς του θα είναι εις τον εαυτόν του μόνον, και όχι εν συγκρίσει με άλλον». (Γαλάτας 6:4, ΚΔΤΚ) Ο νέος θέλει να γίνεται δεκτός από τους άλλους για ό,τι είναι ο ίδιος και για ό,τι μπορεί να κάνει, και αυτά να είναι τα πράγματα για τα οποία να τον αγαπούν οι γονείς του.

25. Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν ένα αίσθημα αξίας;

²⁵ Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το γιο τους (ή την κόρη τους) να αναπτύξει ένα αίσθημα αξίας, εκπαιδεύοντάς τον να αναλάβει τις ευθύνες της ζωής σε όλους τους τομείς. Οι γονείς έχουν εκπαιδεύσει τα παιδιά τους από τη βρεφική ηλικία στην εντιμότητα, την ειλικρίνεια και την ορθή συμπεριφορά προς τους άλλους· τώρα θα οικοδομήσουν σ’ αυτό το πρώτο θεμέλιο, δείχνοντας πώς αυτές οι ιδιότητες εφαρμόζονται στην ανθρώπινη κοινωνία. Σ’ αυτό περιλαμβάνεται και το πώς αναλαμβάνει κανείς τις ευθύνες μιας δουλειάς και αποδεικνύεται άξιος εμπιστοσύνης. Τον καιρό που ο Ιησούς «προέκοπτεν εις σοφίαν» ως έφηβος νεαρός, είναι φανερό ότι μάθαινε μια τέχνη από το θετό του πατέρα, τον Ιωσήφ, γιατί όταν έφτασε σε ηλικία 30 χρονών και άρχισε το δημόσιο έργο κηρύγματος της Βασιλείας, οι άνθρωποι τον αποκαλούσαν ‘τέκτονα’, δηλαδή ξυλουργό. (Μάρκος 6:3) Στην περίοδο της εφηβείας, τα αγόρια ιδιαίτερα πρέπει να μάθουν τι σημαίνει να εργάζονται και να ικανοποιούν έναν εργοδότη ή έναν πελάτη, έστω και αν η δουλειά είναι τόσο απλή στη φύση της όπως το να κάνουν διάφορα θελήματα. Οι γονείς μπορούν να τους δείξουν ότι με το να είναι επιμελείς, σοβαροί και αξιόπιστοι εργάτες, αποκτούν αυτοσεβασμό, καθώς και το σεβασμό και την εκτίμηση των άλλων· ότι, όχι μόνο είναι καύχημα για τους γονείς τους και την υπόλοιπη οικογένειά τους, αλλά και ‘στολίζουσι κατά πάντα την διδασκαλίαν του Σωτήρος ημών Θεού’.—Τίτον 2:6-10.

26. Ποιο αρχαίο έθιμο αναγνώριζε ότι η κόρη αποτελούσε πολύτιμο μέλος της οικογένειας;

²⁶ Τα κορίτσια, επίσης, μπορούν να μάθουν την τέχνη του νοικοκυριού και της συντήρησης ενός σπιτιού, για να κερδίσουν εκτίμηση και έπαινο και μέσα από την οικογένεια και από τους έξω. Η αξία μιας κόρης στην οικογένειά της φαίνεται από τη συνήθεια που υπήρχε στα Βιβλικά χρόνια να ζητούν προίκα ή νυφικό τίμημα πριν δώσουν την κόρη τους σε γάμο. Αυτό, ασφαλώς, το θεωρούσαν σαν αποζημίωση για το ότι η οικογένεια θα έχανε τις υπηρεσίες της.—Γένεσις 34:11, 12· Έξοδος 22:16.

27. Γιατί πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλα οι ευκαιρίες για μόρφωση;

²⁷ Οι ευκαιρίες για μόρφωση πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλα για να αποκτούν οι νέοι τα εφόδια να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της ζωής στο παρόν σύστημα πραγμάτων. Τέτοιου είδους νέοι περιλαμβάνονται στην ενθάρρυνση του αποστόλου να «μανθάνωσι δε και οι ημέτεροι να προΐστανται καλών έργων εις τας αναγκαίας χρείας [να απασχολούνται σε έντιμη εργασία για να βγάζουν τα αναγκαία για τη ζωή, Νέα Αγγλική Βίβλος (New English Bible)], δια να μη ήναι άκαρποι».—Τίτον 3:14.

Ο ΗΘΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

28, 29. (α) Ποια συμβουλή δίνει η Αγία Γραφή για τις συναναστροφές; (β) Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να ακολουθούν αυτή τη συμβουλή;

²⁸ Οι γονείς, όπως είναι ευνόητο, ανησυχούν όταν οι περιστάσεις, ίσως η γειτονιά στην οποία κατοικούν ή το σχολείο στο οποίο πηγαίνουν τα παιδιά τους, τα αναγκάζουν να συναναστρέφονται με μερικούς νεαρούς που έχουν στραφεί στην εγκληματικότητα και στην αυτοκαταστροφή. Οι γονείς μπορεί να αντιλαμβάνονται την αλήθεια της δήλωσης της Αγίας Γραφής ότι «φθείρουσι τα καλά ήθη αι κακαί συναναστροφαί». Είναι, επομένως, απρόθυμοι να δεχτούν το επιχείρημα του παιδιού που εκλιπαρεί: «Όλοι οι άλλοι το κάνουν αυτό· γιατί όχι κι εγώ;» Το πιθανότερο είναι ότι δεν το κάνουν όλοι, αλλά έστω και αν το κάνουν, αυτό δεν αποτελεί λόγο για να κάνει το ίδιο και το παιδί σας αν πρόκειται για κάτι εσφαλμένο ή άσοφο. «Μη ζήλευε τους κακούς ανθρώπους, μηδέ επιθύμει να ήσαι μετ’ αυτών· διότι η καρδία αυτών μελετά καταδυνάστευσιν, και τα χείλη αυτών λαλούσι κακουργίας. Δια της σοφίας οικοδομείται οίκος και δια της συνέσεως στερεόνεται».—1 Κορινθίους 15:33· Παροιμίαι 24:1-3.

²⁹ Δεν μπορείτε να τρέχετε συνέχεια πίσω από τα παιδιά σας, ούτε στη διάρκεια της σχολικής τους ηλικίας ούτε στην υπόλοιπη ζωή τους. Ωστόσο, με το να οικοδομείτε το σπιτικό σας με σοφία, μπορείτε να εφοδιάσετε τα παιδιά σας μ’ έναν καλό ηθικό κώδικα και με ορθές αρχές για καθοδήγηση. «Οι λόγοι των σοφών είναι ως βούκεντρα». (Εκκλησιαστής 12:11) Στους αρχαίους χρόνους, τα βούκεντρα ήταν μακριά ραβδιά με αιχμηρές άκρες. Τα χρησιμοποιούσαν για να κεντρίζουν τα ζώα και να τα κάνουν να προχωρούν στη σωστή κατεύθυνση. Τα σοφά λόγια του Θεού θα μας βοηθήσουν να προχωρούμε στο σωστό δρόμο και, αν παρεκκλίνουμε, θα κάνουν τη συνείδησή μας να μας κεντρίσει για να αλλάξουμε την πορεία μας. Για τη διαρκή ευτυχία των παιδιών σας, εφοδιάστε τα με τέτοια σοφία. Μεταδώστε την στα παιδιά σας και με τα λόγια και με το παράδειγμα. Ενσταλάξτε σ’ αυτά μια σειρά αληθινών αξιών, και αυτό ακριβώς θα αναζητούν και τα παιδιά σας σ’ αυτούς που θα διαλέγουν για δικούς τους συντρόφους.—Ψαλμός 119:9, 63.

30. Πώς μπορούν οι γονείς να εφοδιάσουν τα παιδιά τους με ένα θεόδοτο ηθικό κώδικα;

³⁰ Και σε όλα αυτά, μην ξεχνάτε ότι οι ηθικές αξίες είναι πολύ πιο πιθανόν να εντυπωθούν αν υπάρχει ένα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο αυτές οι αρχές γίνονται σεβαστές και ακολουθούνται. Να έχετε εσείς οι ίδιοι τη στάση που θέλετε να έχουν και τα παιδιά σας. Στο σπίτι σας, μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, φροντίστε να βρίσκουν τα παιδιά σας κατανόηση από τους ενηλίκους, αγάπη, συγχωρητικότητα, έναν ασφαλή βαθμό ελευθερίας και ανεξαρτησίας καθώς και δικαιοσύνη, δίκαιη μεταχείριση και το αναγκαίο αίσθημα ότι οι άλλοι τους δέχονται και ότι ανήκουν κάπου. Μ’ αυτούς τους τρόπους, εντυπώστε στα παιδιά σας το θεόδοτο ηθικό κώδικα που θα πάρουν μαζί τους και έξω από τον οικογενειακό κύκλο. Καλύτερη κληρονομιά από αυτή δεν θα μπορέσετε να τους δώσετε.—Παροιμίαι 20:7.