Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και το Ζήτημα του Αίματος
1. Ποιο γεγονός σχετικά με το αίμα έχει κατανοηθεί καλύτερα;
1 ΤΟ ΑΙΜΑ είναι ζωτικό για τη ζωή. Μολονότι αυτό αναγνωρίστηκε από τους αρχαίους χρόνους, η σύγχρονη έρευνα παρέχει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε πληρέστερα τις λειτουργίες του που συμβάλλουν στη διατήρηση της ζωής.
2. Ποια είναι μια παραδεδεγμένη θεραπευτική μέθοδος, αλλά ποιοι διαφωνούν;
2 Η μέθοδος της μετάγγισης ανθρώπινου αίματος κατέχει εξέχουσα θέση στη σύγχρονη ιατρική περίθαλψη. Εκείνοι που ανήκουν στον τομέα της ιατρικής, καθώς και πολλοί άλλοι, θεωρούν τη μεταφορά αίματος από έναν άνθρωπο σε κάποιον άλλο σαν μια αποδεκτή θεραπευτική μέθοδο.1a Υπάρχουν όμως άνθρωποι που δεν δέχονται μεταγγίσεις αίματος. Αυτοί είναι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά.
3, 4. Σε ποια άποψη της Αγίας Γραφής σχετικά με τη ζωή, εμμένουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και ποιες ερωτήσεις εγείρονται;
3 Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αγαπούν τη ζωή και τρέφουν βαθύ σεβασμό γι’ αυτή. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν καπνίζουν, δεν παίρνουν εθιστικά ναρκωτικά και δεν καταφεύγουν σε εκτρώσεις. Έχουν μάθει από την Αγία Γραφή να θεωρούν τη ζωή ιερή, ως κάτι που πρέπει να προστατεύεται και να διαφυλάσσεται και για τους ίδιους και για τα παιδιά τους.
4 Γιατί, λοιπόν, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αρνούνται να δεχτούν μεταγγίσεις αίματος; Υπάρχει κάποια λογική βάση γι’ αυτή την πεποίθηση στην οποία εμμένουν ακόμη κι όταν αντιμετωπίζουν το θάνατο; Και είναι η θέση τους σ’ αυτό το ζήτημα εντελώς ασυμβίβαστη με τις σύγχρονες ιατρικές γνώσεις και αρχές;
5. Ποιος είναι ο σκοπός αυτού του βιβλιαρίου και πώς θα γίνει ο χειρισμός της ύλης;
5 Αυτό το θέμα πρέπει να ενδιαφέρει όλους όσοι ανήκουν στον ιατρικό κλάδο, γιατί ένας γιατρός μπορεί οποτεδήποτε να αντιμετωπίσει το ζήτημα της μετάγγισης αίματος. Αυτό είναι πολύ πιθανό να συμβεί, γιατί υπάρχουν πάνω από τρία εκατομμύρια Μάρτυρες του Ιεχωβά σε όλη τη γη. Ίσως μερικοί απ’ αυτούς να κατοικούν στην κοινότητά σας. Αυτά που ακολουθούν γράφτηκαν για να βοηθήσουν τους γιατρούς να καταλάβουν τους ασθενείς που είναι Μάρτυρες του Ιεχωβά και να εξετάσουν ποιες λογικές διευθετήσεις μπορούν να κάνουν για να λάβουν υπόψη την άποψή τους. Πρώτα θα εξετάσουμε τη θρησκευτική βάση της θέσης τους. Κατόπιν, αρχίζοντας από τη σελίδα 16, θα εξετάσουμε τη δεοντολογία και την ηθική αυτού του θέματος, καθώς και μερικές πρόσφατες διαπιστώσεις και παρατηρήσεις ικανών γιατρών που μπορεί να αποβούν χρήσιμες για την επίλυση προβλημάτων σχετικών με τη χρήση του αίματος.
6. Ποιους ενδιαφέρει αυτό το ζήτημα;
6 Ακόμη και άτομα που δεν ανήκουν στον ιατρικό κλάδο καλούνται να δώσουν προσοχή στο σοβαρό αυτό ζήτημα. Η θέση των Μαρτύρων του Ιεχωβά όσον αφορά το αίμα περιλαμβάνει στην πραγματικότητα δικαιώματα και αρχές που μπορούν να επηρεάσουν τον καθένα μας. Και αν κάποιος γνωρίζει τι πιστεύουν αυτοί, και γιατί το πιστεύουν, θα βοηθηθεί να καταλάβει καλύτερα αυτό το ζήτημα που έχει απασχολήσει πολλές φορές γιατρούς, νομικούς και ανθρώπους που μελετούν την Αγία Γραφή. Ποιοι, λοιπόν, είναι οι πιο ουσιώδεις παράγοντες σ’ αυτό το ζήτημα;
Η Θρησκευτική Βάση
7. Ποιες είναι μερικές απόψεις ως προς τη χρήση του αίματος και πάνω σε ποια βάση παίρνουν τη στάση τους οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σχετικά με το αίμα;
7 Οι περισσότεροι γιατροί θεωρούν ότι η χρήση του αίματος αποτελεί ουσιαστικά ζήτημα που πρέπει να αφήνεται στη δική τους κρίση, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις καθημερινές τους αποφάσεις για τη χρήση ορισμένων φαρμάκων ή χειρουργικών διαδικασιών. Άλλα άτομα μπορεί να θεωρούν τη θέση των Μαρτύρων του Ιεχωβά σαν ένα μάλλον ηθικό ή νομικό ζήτημα. Μπορεί να θεωρούν ότι πρόκειται για το δικαίωμα που έχει ο καθένας να ζει, για την εξουσία του να παίρνει αποφάσεις για το δικό του σώμα, ή για τις υποχρεώσεις του κράτους να προστατεύει τη ζωή των πολιτών του. Όλα αυτά περιλαμβάνονται στο ζήτημα που εξετάζουμε. Αλλά η στάση που παίρνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι προπαντός θρησκευτική· είναι μια θέση βασισμένη σε ό,τι λέει η Αγία Γραφή.
8. Αν λάβουμε υπόψη τη θέση που έχουν πάρει οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ποιο λογικό ερώτημα εγείρεται;
8 Πολλοί άνθρωποι μπορεί να αναρωτιούνται αν είναι ορθή η παραπάνω δήλωση. Γνωρίζουν ότι πολλές εκκλησίες υποστηρίζουν τη χρήση του αίματος, καταρτίζοντας προγράμματα σχετικά με τράπεζες αίματος και ενθαρρύνοντας την αιμοδοσία. Επομένως, εγείρεται λογικά το ερώτημα:
Τι λέει η Αγία Γραφή για τους ανθρώπους που παίρνουν αίμα στο σώμα τους;
9, 10. Τι δείχνει ότι η Αγία Γραφή λέει πολλά για το αίμα και ποια εντολή όσον αφορά το αίμα έδωσε ο Θεός στα πρώτα χρόνια της ιστορίας της ανθρωπότητας;
9 Ακόμη κι εκείνοι που δεν θεωρούν προσωπικά την Αγία Γραφή ως το Θεόπνευστο Λόγο πρέπει να αναγνωρίσουν ότι αυτή λέει πολλά για το αίμα. Από το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής ως το τελευταίο, η λέξη «αίμα» αναφέρεται πάνω από τετρακόσιες φορές. Ορισμένα εδάφια της Αγίας Γραφής σχετίζονται ιδιαίτερα με το ζήτημα της διατήρησης της ζωής μέσω του αίματος. Ας τα εξετάσουμε με συντομία:
10 Η αφήγηση της Αγίας Γραφής δείχνει ότι ο Δημιουργός και Ζωοδότης μίλησε για το ζήτημα του αίματος στα πρώτα στάδια της ιστορίας της ανθρωπότητας. Αμέσως μετά τον παγγήινο κατακλυσμό, όταν ο Θεός για πρώτη φορά έδωσε στους ανθρώπους το δικαίωμα να τρώνε κρέας ζώων, διέταξε τον Νώε και την οικογένειά του: «Παν κινούμενον, το οποίον ζη, θέλει είσθαι εις σας προς τροφήν· ως τον χλωρόν χόρτον έδωκα τα πάντα εις εσάς· κρέας όμως με την ζωήν αυτού, με το αίμα αυτού, δεν θέλετε φάγει».—Γένεσις 9:3, 4.
11. Τι δείχνει ότι στο ζήτημα της σφαγής των ζώων περιλαμβάνονται περισσότερα από το θέμα της δίαιτας απλώς;
11 Πρώτα απ’ όλα, ο Δημιουργός θέσπισε μια διάταξη η οποία ρύθμιζε το διαιτολόγιο, τότε που το ανθρώπινο γένος έκανε ένα νέο ξεκίνημα. (Παράβαλε Γένεσις 1:29.) Ο Θεός όμως τόνισε ότι η σφαγή ζώων για τροφή δεν περιλάμβανε απλώς και μόνο το διαιτολόγιο. Αυτό συνέβαινε επειδή το αίμα ενός πλάσματος αντιπροσώπευε τη ζωή ή την ψυχή του. Γι’ αυτό, μερικές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής αποδίδουν το εδάφιο Γένεσις 9:4 ως εξής: «Μόνο δεν θα τρώτε κρέας με τη ζωή του, δηλαδή, με το αίμα του».—Αναθεωρημένη Στερεότυπη Μετάφραση (Revised Standard Version)· Μόφατ (Moffatt).
12, 13. Τι έδινε ο Δημιουργός στη χρήση του αίματος και πώς γνωρίζουμε ότι δεν ήταν απλώς το αίμα των ζώων που περιλαμβανόταν;
12 Αυτή λοιπόν η θεϊκή διάταξη δεν ήταν απλώς ένας περιορισμός του διαιτολόγιου, όπως είναι η συμβουλή που δίνει ο γιατρός σε έναν ασθενή να αποφεύγει τις αλμυρές ή τις λιπαρές τροφές. Ο Δημιουργός εξέφρασε σε σχέση με το αίμα μια πάρα πολύ σπουδαία ηθική αρχή. Ο Νώε και οι απόγονοί του, χύνοντας όλο το αίμα που θα μπορούσε λογικά να αποστραγγιστεί, θα έδειχναν το σεβασμό τους στο γεγονός ότι η ζωή προερχόταν και εξαρτιόταν από τον Δημιουργό. Αλλά ας εξετάσουμε ακόμη περισσότερο αυτό το ζήτημα.
13 Το Γραφικό εδάφιο που παρατίθεται παραπάνω εφαρμόζεται στο αίμα των ζώων. Θα εφαρμοζόταν η ίδια αρχή και στο ανθρώπινο αίμα; Ναι, και με μεγαλύτερη έμφαση μάλιστα. Γιατί ο Θεός κατόπιν είπε στον Νώε: «Και εξάπαντος το αίμα σας, το αίμα της ζωής σας, θέλω εκζητήσει· . . . όστις χύση αίμα ανθρώπου, υπό ανθρώπου θέλει χυθή το αίμα αυτού· διότι κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον». (Γένεσις 9:5, 6) Αν λοιπόν το αίμα των ζώων (που αντιπροσώπευε τη ζωή των ζώων) είχε ιερή σημασία για τον Θεό, προφανώς το ανθρώπινο αίμα είχε ακόμη μεγαλύτερη ιερή σημασία. Εκείνοι που θα συμμορφώνονταν μ’ αυτές τις θείες οδηγίες δεν θα έχυναν το αίμα ανθρώπων (διαπράττοντας φόνο) ούτε θα έτρωγαν αίμα, είτε ζώων είτε ανθρώπων.
Μήπως, όμως, αυτή η εντολή που δόθηκε στον Νώε είχε περιορισμένη ή προσωρινή ισχύ; Έχει σημασία για τις μεταγενέστερες γενιές, περιλαμβανομένης και της δικής μας;
14, 15. Ποια εντολή έδωσε ο Θεός στον Νώε σχετικά με το αίμα και ποια σχόλια από ένα ραβίνο αναφέρονται εδώ;
14 Πολλοί Βιβλικοί λόγιοι αναγνωρίζουν ότι ο Θεός έθεσε εδώ μια διάταξη που εφαρμοζόταν, όχι μόνο στον Νώε και στην άμεση οικογένειά του, αλλά σε όλη την ανθρωπότητα από τότε κι έπειτα—στην πραγματικότητα, όλοι όσοι έζησαν από τον καιρό του Κατακλυσμού και μετά προέρχονται από την οικογένεια του Νώε. (Γένεσις 10:32) Παραδείγματος χάρη, ο θεολόγος και Μεταρρυθμιστής Ιωάννης Καλβίνος παραδέχτηκε, σ’ ό,τι αφορά την απαγόρευση του αίματος, ότι «αυτός ο νόμος δόθηκε σε όλο τον κόσμο αμέσως μετά τον κατακλυσμό».2 Επίσης, ο Γκέρχαρντ φον Ραντ, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, χαρακτηρίζει τα εδάφια Γένεσις 9:3, 4 ως «διάταγμα για όλο το ανθρώπινο γένος», επειδή όλο το ανθρώπινο γένος κατάγεται από τον Νώε.3
15 Εφόσον ο νόμος περί αίματος συνδεόταν με τη δήλωση του Θεού που τόνιζε το μεγάλο σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή, μπορούμε να εκτιμήσουμε τις παρατηρήσεις του Ραβίνου Μπένο Τζάκομπ:
«Έτσι, οι δύο αυτές απαγορεύσεις είναι αλληλένδετες. Αποτελούν, στην κυριολεξία, τις πιο στοιχειώδεις απαιτήσεις για την ανθρωπότητα. . . . Η άδεια να τρώει ο άνθρωπος κρέας, όμως χωρίς το αίμα του, και η απαγόρευση να χύνει ανθρώπινο αίμα δείχνουν τη θέση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο των ζωντανών πλασμάτων . . . Συνοπτικά: ο λόγος για τον οποίο δόθηκε η απαγόρευση του αίματος έχει ηθικό χαρακτήρα. . . . Ο μεταγενέστερος Ιουδαϊσμός θεωρούσε ότι αυτή η περικοπή αποτελούσε τη βάση της θεμελιώδους ηθικής για κάθε ανθρώπινο ον». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)4
Πραγματικά, οι μεταγενέστεροι Ιουδαίοι πήραν από το πρώτο μέρος του βιβλίου της Γένεσης εφτά «βασικούς νόμους» για το ανθρώπινο γένος, και αυτή η εντολή για το αίμα που δόθηκε στον Νώε και στους γιους του ήταν ένας απ’ αυτούς τους νόμους.5 Ναι, παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα έθνη δεν τον τήρησαν, αυτός ήταν πραγματικά ένας νόμος για όλη την ανθρωπότητα.—Πράξεις 14:16· 17:30, 31.
16, 17. Ποιος νόμος που δόθηκε στο έθνος Ισραήλ έδειχνε ότι η απαγόρευση του Θεού για το αίμα εξακολουθούσε να ισχύει και ποιος ήταν ο μόνος τρόπος που μπορούσαν οι Ισραηλίτες να χρησιμοποιούν το αίμα;
16 Ο Ιεχωβά Θεός αργότερα, στο νόμο του που δόθηκε στο έθνος Ισραήλ, απαγόρευσε το φόνο, επιβεβαιώνοντας ότι η εντολή που είχε δώσει στον Νώε ίσχυε ακόμη. (Έξοδος 20:13) Αντίστοιχα, ο Θεός απαγόρευσε επίσης τη βρώση αίματος, λέγοντας:
«Και όστις άνθρωπος εκ του οίκου Ισραήλ ή εκ των ξένων των παροικούντων μεταξύ σας φάγη οιονδήποτε αίμα, θέλω στήσει το πρόσωπόν μου εναντίον εκείνης της ψυχής ήτις τρώγει το αίμα, και θέλω εξολοθρεύσει αυτήν εκ μέσου του λαού αυτής».—Λευιτικόν 17:10.
17 Οι Ισραηλίτες επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν αίμα ζώου μόνο με έναν τρόπο. Αυτός ο τρόπος ήταν να το προσφέρουν ως θυσία στον Θεό, αναγνωρίζοντάς τον ως τον Ζωοδότη στον οποίο ήταν χρεώστες. Εκείνος τους είπε: «Διότι η ζωή της σαρκός είναι εν τω αίματι· και εγώ έδωκα αυτό εις εσάς, δια να κάμνητε εξιλέωσιν υπέρ των ψυχών σας επί του θυσιαστηρίου· διότι το αίμα τούτο κάμνει εξιλασμόν υπέρ της ψυχής».—Λευιτικόν 17:11.
18, 19. (α) Τι έπρεπε να κάνουν οι Ισραηλίτες κυνηγοί όταν σκότωναν τα ζώα για τροφή και γιατί; (β) Αν λάβαιναν σοβαρά υπόψη τους αυτή την εντολή ποιο γεγονός αναγνώριζαν;
18 Τι θα λεχτεί για το αίμα των ζώων που σφάζονταν για τροφή και όχι για θυσία; Ο Θεός είπε στους λάτρεις του ότι ένας κυνηγός που έπιανε ένα άγριο ζώο ή πτηνό «θέλει χύσει το αίμα αυτού και θέλει σκεπάσει αυτό με χώμα. Διότι η ζωή πάσης σαρκός είναι το αίμα αυτής· δια την ζωήν αυτής είναι· όθεν είπα προς τους υιούς Ισραήλ, Δεν θέλετε φάγει αίμα ουδεμιάς σαρκός· διότι η ζωή πάσης σαρκός είναι το αίμα αυτής· πας ο τρώγων αυτό θέλει εξολοθρευθή».—Λευιτικόν 17:13, 14· Δευτερονόμιον 12:23–25.
19 Αυτή η έκχυση του αίματος δεν αποτελούσε απλώς μια θρησκευτική τελετουργία· ήταν πραγματικά μια διεύρυνση του θεϊκού νόμου που δόθηκε στον Νώε. Όταν κάποιος άνθρωπος έσφαζε ένα ζώο, θα έπρεπε να αναγνωρίσει ότι η ζωή του προέρχεται από τον Θεό και ανήκει σ’ αυτόν. Ο Ισραηλίτης, με το να μην τρώει το αίμα, αλλά να το ‘χύνει’ επάνω στο θυσιαστήριο ή στο χώμα, στην πραγματικότητα επέστρεφε τη ζωή του πλάσματος στον Θεό.
20. (α) Ποια τιμωρία δείχνει ότι η παραβίαση του νόμου του Θεού σχετικά με το αίμα ήταν ένα σοβαρό αδίκημα; (β) Ποια εδάφια δείχνουν ότι θα ήταν ένοχοι, αν έτρωγαν κρέας με το αίμα του;
20 Για τους Ισραηλίτες, η έλλειψη σεβασμού για τη ζωή, όπως αυτή εκπροσωπούνταν από το αίμα, θεωρούνταν πολύ σοβαρό αδίκημα. Εκείνος που εσκεμμένα δεν σεβόταν αυτόν το νόμο περί αίματος έπρεπε να «απολεσθή», να εκτελεστεί. (Λευιτικόν 7:26, 27· Αριθμοί 15:30, 31) Κάποιο μέτρο ενοχής προέκυπτε ακόμη και από τη βρώση του κρέατος ενός ζώου που πέθανε ή που θανατώθηκε από ένα θηρίο—κρέατος που περιείχε αίμα.—Λευιτικόν 17:15, 16· παράβαλε Λευιτικόν 5:3· 11:39.
Μπορούσε ο νόμος του Θεού περί αίματος να παραμεριστεί σε καιρούς έκτακτης ανάγκης;
21. Ποιο Γραφικό παράδειγμα δείχνει ότι ο νόμος του Θεού για το αίμα δεν θα μπορούσε να παραμεριστεί σε καιρούς έκτακτης ανάγκης;
21 Η Αγία Γραφή απαντά: Όχι. Δεν γινόταν ειδική εξαίρεση σε δύσκολους καιρούς. Μπορούμε να το δούμε αυτό απ’ ό,τι συνέβη με μερικούς στρατιώτες του Ισραήλ στις μέρες του Βασιλιά Σαούλ. Πεινασμένοι καθώς ήταν μετά από μια πολύωρη μάχη, έσφαξαν πρόβατα και βόδια και «έτρωγεν ο λαός μετά του αίματος». Ήταν πεινασμένοι και δεν έτρωγαν επίτηδες το αίμα, αλλά στη βιασύνη τους να φάνε το κρέας δεν φρόντισαν να στραγγίσει κατάλληλα το αίμα των ζώων. Μήπως δικαιολόγησε την ενέργειά τους το ότι αυτή η περίπτωση φαινόταν πως ήταν «έκτακτο» γεγονός; Αντίθετα, ο διορισμένος από τον Θεό βασιλιάς τους αναγνώρισε ότι αυτοί ‘αμάρταναν εις τον Ιεχωβά, τρώγοντες μετά του αίματος’.—1 Σαμουήλ 14:31–35.
Εφαρμόζεται και στο ανθρώπινο αίμα αυτή η κατάλληλη αποχή από το αίμα;
22. Γιατί είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι ο νόμος του Θεού σχετικά με το αίμα των ζώων εφαρμόζεται και στο ανθρώπινο αίμα επίσης;
22 Ναι. Και αυτό είναι πλήρως κατανοητό, γιατί ο νόμος του Θεού απαγόρευε τη βρώση ‘οιουδήποτε αίματος’, ‘αίματος ουδεμιάς σαρκός’. (Λευιτικόν 17:10, 14) Μπορούμε να δούμε πώς θεωρούσε αυτόν το νόμο το ιουδαϊκό έθνος, εξετάζοντας ένα περιστατικό σχετικά με μερικούς Ιουδαίους που είχαν ακολουθήσει τον Ιησού και ήταν ακροατές του. Σε μια περίπτωση ο Ιησούς μίλησε μεταφορικά για την ‘πόση του αίματός του’, επειδή γνώριζε ότι αργότερα το αίμα του έπρεπε να χυθεί με θυσιαστικό θάνατο και ότι αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα ζωή για εκείνους που θα δέχονταν με πίστη τη θυσία του. (Ιωάννης 6:53–58) Μερικοί από τους Ιουδαίους μαθητές του, προφανώς επειδή δεν κατάλαβαν ότι ο Ιησούς μιλούσε συμβολικά, αναστατώθηκαν με τα λόγια του και έπαψαν να τον ακολουθούν. (Ιωάννης 6:60–66) Ναι, η σκέψη να εισαγάγουν στο σώμα τους ανθρώπινο αίμα ήταν εντελώς αποκρουστική σ’ εκείνους τους Ιουδαίους λάτρεις του Θεού.
Τι θα Λεχτεί για τους Χριστιανούς;
23. Ποιο αποτέλεσμα είχε ο θυσιαστικός θάνατος του Μεσσία στους διαιτητικούς περιορισμούς του Μωσαϊκού νόμου;
23 Ο Μωσαϊκός νόμος υποδείκνυε τον ερχομό και το θυσιαστικό θάνατο του Μεσσία. Γι’ αυτό, μετά το θάνατο του Ιησού, οι αληθινοί λάτρεις δεν ήταν πια υποχρεωμένοι να τηρούν το Μωσαϊκό νόμο. (Ρωμαίους 10:4· 6:14· Κολοσσαείς 2:13, 14) Οι περιορισμοί που έθετε ο Νόμος στο διαιτολόγιο, όπως εκείνοι που απαγόρευαν στους Ισραηλίτες να τρώνε το λίπος ή το κρέας ορισμένων ζώων, δεν ήταν πια δεσμευτικοί.—Λευιτικόν 7:25· 11:2–8.
Εφαρμόζεται λοιπόν στους Χριστιανούς η θεϊκή απαγόρευση του αίματος;
24. Όταν το αποστολικό συμβούλιο ασχολήθηκε με το ερώτημα της περιτομής για τους Εθνικούς που έγιναν Χριστιανοί, τι αποφάσισε σχετικά με το αίμα;
24 Αυτό το ζήτημα ανέκυψε και συζητήθηκε το έτος 49 Κ.Χ., στη διάρκεια μιας σύσκεψης των αποστόλων και των πρεσβυτέρων της Ιερουσαλήμ που υπηρετούσαν ως κεντρικό πρεσβυτέριο για όλους τους Χριστιανούς. Η σύσκεψη αυτή έγινε για να δοθεί απάντηση σ’ ένα ερώτημα για την περιτομή. Αυτό το αποστολικό συμβούλιο έβγαλε την απόφαση ότι οι μη Ιουδαίοι που δέχτηκαν τη Χριστιανοσύνη δεν χρειαζόταν να περιτέμνονται. Στη διάρκεια της συζήτησης, ο ετεροθαλής αδελφός του Ιησού, ο Ιάκωβος, έθεσε υπόψη του συμβουλίου ορισμένα άλλα ουσιώδη πράγματα τα οποία έκρινε πως ήταν σπουδαίο να περιληφθούν στην απόφασή τους, δηλαδή, «να απέχωσιν από των μιασμάτων των ειδώλων και από της πορνείας και του πνικτού και του αίματος». (Πράξεις 15:19–21) Αυτός αναφέρθηκε στα συγγράμματα του Μωυσή που δείχνουν ότι ακόμη και πριν δοθεί ο Νόμος, ο Θεός είχε αποδοκιμάσει τις ανήθικες σεξουαλικές σχέσεις, την ειδωλολατρία και τη βρώση αίματος, η οποία περιλάμβανε και τη βρώση του κρέατος των πνιγμένων ζώων το οποίο περιείχε αίμα.—Γένεσις 9:3, 4· 19:1–25· 34:31· 35:2–4.
25. Τίνος μέρος αποτέλεσε αυτή η απόφαση του αποστολικού συμβουλίου;
25 Η απόφαση του συμβουλίου στάλθηκε γραπτώς στις Χριστιανικές εκκλησίες. Αυτή περιλαμβάνεται τώρα στην Αγία Γραφή ως μέρος των θεόπνευστων συγγραμμάτων που είναι ωφέλιμα «προς διδασκαλίαν, . . . προς επανόρθωσιν». (2 Τιμόθεον 3:16, 17) Η απόφαση ήταν η εξής:
26, 27. Τι δηλώνει εκείνη η απόφαση με σαφήνεια και πώς γνωρίζουμε ότι δεν ήταν απλώς η γνώμη των αποστόλων;
26 «Εφάνη εύλογον εις το Άγιον Πνεύμα και εις ημάς να μη επιβάλλωμεν εις εσάς μηδέν πλειότερον βάρος εκτός των αναγκαίων τούτων, να απέχητε από ειδωλοθύτων και αίματος και πνικτού και πορνείας· από των οποίων φυλάττοντες εαυτούς θέλετε πράξει καλώς».—Πράξεις 15:28, 29.
27 Μολονότι, λοιπόν, οι Χριστιανοί δεν ήταν κάτω από το Μωσαϊκό νόμο, ήταν ‘αναγκαίο’ να απέχουν από αίμα. Μήπως αυτό δεν ήταν παρά η προσωπική γνώμη των αποστόλων; Κάθε άλλο. Όπως είπαν οι ίδιοι, αυτή η απόφαση πάρθηκε σε αρμονία με το άγιο πνεύμα του Θεού.
28. Σύμφωνα με τον καθηγητή Βάλτερ Ζίμερλι, ποια διάκριση έκανε αυτή η απόφαση;
28 Σχετικά μ’ αυτό το Χριστιανικό διάταγμα, ο καθηγητής Βάλτερ Τσίμερλι, του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν της Γερμανίας, σχολίασε:
«Η πρώτη ιουδαιοχριστιανική εκκλησία, με την απόφαση που αναγράφεται στο κεφάλαιο 15 των Πράξεων, έκανε διάκριση μεταξύ του Νόμου που δόθηκε στον Ισραήλ μέσω του Μωυσή και της εντολής που δόθηκε [μέσω του] Νώε σε όλο τον κόσμο».—Τσούρχερ Μπιμπελκομεντάρε (Zürcher Bibelkommentare).6
29. Τι δείχνει ότι η εντολή να απέχει κάποιος από αίμα ήταν ηθική και όχι απλώς διαιτητική απαίτηση;
29 Η εντολή να ‘απέχουν από αίματος’ δεν αποτελούσε απλό περιορισμό στο διαιτολόγιο, αλλά ήταν μια σοβαρή ηθική απαίτηση, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι ήταν τόσο σοβαρή για τους Χριστιανούς όσο και η ‘αποχή από ειδωλολατρία ή πορνεία’.
Οι Πρώτοι Χριστιανοί και το Αίμα
30, 31. Τι δείχνει ότι η απαγόρευση του αίματος είχε δεσμευτικό χαρακτήρα και ότι δεν ήταν απλώς μια προσωρινή απαίτηση;
30 Το συμβούλιο της Ιερουσαλήμ έστειλε αυτή τη σαφή απόφαση στις Χριστιανικές εκκλησίες και τα αποτελέσματα υπήρξαν θετικά. Διαβάζουμε τα εξής, στο κεφάλαιο 16 των Πράξεων, για τον Παύλο και τους συντρόφους του: «Ως δε διήρχοντο τας πόλεις, παρέδιδον εις αυτούς διαταγάς να φυλάττωσι τα δόγματα τα εγκεκριμένα υπό των αποστόλων και των πρεσβυτέρων των εν Ιερουσαλήμ. Αι μεν λοιπόν εκκλησίαι εστερεούντο εις την πίστιν και ηυξάνοντο τον αριθμόν καθ’ ημέραν».—Πράξεις 16:4, 5.
Μήπως η απόφαση που αναγράφεται στα εδάφια Πράξεις 15:28, 29 ήταν απλώς μια προσωρινή απαίτηση, και όχι μια υποχρέωση που συνέχισε να ισχύει για τους Χριστιανούς;
31 Μερικά άτομα ισχυρίστηκαν ότι αυτό το αποστολικό διάταγμα δεν αποτελούσε μόνιμη υποχρέωση για τους Χριστιανούς. Αλλά το βιβλίο των Πράξεων δείχνει καθαρά ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Δείχνει ότι, δέκα περίπου χρόνια μετά την έκδοση αυτής της απόφασης του συμβουλίου της Ιερουσαλήμ, οι Χριστιανοί εξακολουθούσαν να συμμορφώνονται με την απόφαση «να απέχωσιν από του ειδωλοθύτου και του αίματος και πνικτού και πορνείας». (Πράξεις 21:25) Αυτό δείχνει ότι γνώριζαν πως η απαίτηση για αποχή από αίμα δεν περιοριζόταν στους Εθνικούς προσηλύτους μιας περιοχής ούτε ίσχυε για μια σύντομη μόνο χρονική περίοδο.
32, 33. Τι είπε ο Ευσέβιος για το αν η απαγόρευση του αίματος αναγνωρίζονταν στις μέρες του;
32 Ποια ήταν όμως η κατάσταση στους μετέπειτα αιώνες όταν η Χριστιανοσύνη απλώθηκε σε μακρινούς τόπους; Ας εξετάσουμε τις αποδείξεις από τους αιώνες που ακολούθησαν την έκδοση της απόφασης η οποία αναγράφεται στα εδάφια Πράξεις 15:28, 29.
33 Ο Ευσέβιος, ένας συγγραφέας του τρίτου αιώνα ο οποίος θεωρείται ως ο «πατέρας της Εκκλησιαστικής ιστορίας», αφηγείται τι συνέβη στη Λυών (που τώρα ανήκει στη Γαλλία) το έτος 177 Κ.Χ. Οι θρησκευτικοί εχθροί κατηγόρησαν ψεύτικα τους Χριστιανούς ότι έτρωγαν βρέφη. Στη διάρκεια του βασανισμού και της εκτέλεσης μερικών Χριστιανών, ένα κορίτσι που λεγόταν Βιβλιάς απάντησε στην ψεύτικη κατηγορία ως εξής: «Πώς μπορούμε να φάμε βρέφη—εμείς, που θεωρούμε παράνομο το να φάμε αίμα ζώων».7
34-36. Τι είπε ο Τερτυλλιανός και ο Μινούκιος Φήλιξ σχετικά με το ότι οι Χριστιανοί δεν έτρωγαν αίμα στις μέρες τους;
34 Παρόμοιες ψεύτικες κατηγορίες υποκίνησαν έναν από τους πρώτους Λατίνους θεολόγους, τον Τερτυλλιανό (περίπου 160–230 Κ.Χ.), να τονίσει ότι, μολονότι ήταν κοινό πράγμα για τους Ρωμαίους να πίνουν αίμα, οι Χριστιανοί σε καμιά περίπτωση δεν έπιναν. Γράφει:
«Θα έπρεπε να ντρέπεστε ενώπιον των Χριστιανών για τους αφύσικους τρόπους σας. Εμείς δεν έχουμε ούτε αίμα ζώων στα γεύματά μας, επειδή αυτά αποτελούνται από συνηθισμένες τροφές. . . . Στις δίκες των Χριστιανών τούς προσφέρετε λουκάνικα γεμάτα με αίμα. Ξέρετε πολύ καλά, βέβαια, ότι εκείνο ακριβώς που χρησιμοποιείτε για να τους κάνετε να απομακρυνθούν από τον ορθό δρόμο είναι παράνομο γι’ αυτούς. Εφόσον ξέρετε πολύ καλά ότι αυτοί φρίττουν με το αίμα ενός ζώου, πώς είναι δυνατό να πιστεύετε ότι λαχταρούν το ανθρώπινο αίμα;»8
35 Επίσης, αναφερόμενος στο διάταγμα των εδαφίων Πράξεις 15:28, 29, ο ίδιος λέει: «Την απαγόρευση του ‘αίματος’ πρέπει να την εννοήσουμε ως [απαγόρευση] που αναφέρεται πολύ περισσότερο στο ανθρώπινο αίμα».9
36 Ο Μινούκιος Φήλικας, Ρωμαίος νομικός που έζησε ως το έτος 250 Κ.Χ. περίπου, τονίζει το ίδιο πράγμα, γράφοντας: «Τόσο πολύ αποστρεφόμαστε το ανθρώπινο αίμα, ώστε δεν χρησιμοποιούμε το αίμα ούτε και των βρώσιμων ζώων στην τροφή μας».10b
37, 38. Τι δηλώσεις έκανε ένας επίσκοπος και ένας Καθολικός Βιβλικός σχολιολόγος πάνω στο ζήτημα του αίματος;
37 Οι ιστορικές αποδείξεις είναι τόσο άφθονες και σαφείς ώστε ο Επίσκοπος Ιωάννης Κέι (1783–1853) ήταν σε θέση να δηλώσει κατηγορηματικά: «Οι Πρώτοι Χριστιανοί συμμορφώθηκαν στο πλήρες με το διάταγμα που είχε εκδοθεί από τους Αποστόλους στην Ιερουσαλήμ, σχετικά με την αποχή από πνικτά και από αίμα».11
Αλλά μήπως οι ‘πρώτοι Χριστιανοί’ και οι σύγχρονοι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι οι μόνοι που δέχτηκαν αυτή τη βασισμένη στην Αγία Γραφή άποψη;
38 Όχι, δεν είναι οι μόνοι. Σχολιάζοντας το εδάφιο Πράξεις 15:29, ο Καθολικός Βιβλικός λόγιος Τζιουζέπε Ριτσιότι (1890–1964) χαρακτηρίζει το γεγονός της Λυών (που περιγράφεται παραπάνω) ως απόδειξη ότι οι πρώτοι ‘Χριστιανοί δεν έτρωγαν αίμα’. Κατόπιν προσθέτει: «Αλλά ακόμη και στους επόμενους αιώνες ως το Μεσαίωνα, συναντούμε απροσδόκητους απόηχους αυτής της αρχικής ‘απέχθειας’ [για το αίμα], η οποία οφείλεται αναμφίβολα σ’ εκείνο το διάταγμα».12
39. Τι δήλωσε η Πενθέκτη Σύνοδος σχετικά με το αίμα και τι είπε ο Όθων της Βαμβέργης στους προσήλυτους όσον αφορά το αίμα;
39 Παραδείγματος χάρη, η Πενθέκτη Σύνοδος που συνήλθε το 692 Κ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη δήλωσε: «Η αγία Γραφή μάς προστάζει να απέχουμε από αίμα, από πνικτά και από πορνεία. . . . Οποιοσδήποτε στο εξής τολμήσει να φάει με οποιονδήποτε τρόπο το αίμα ζώου, αν είναι κληρικός, να καθαιρεθεί· αν είναι λαϊκός, να αφοριστεί».13 Παρόμοια, ο Όθωνας της Βαμβέργης (περίπου 1060–1139 Κ.Χ.), ένας διακεκριμένος επίσκοπος και ευαγγελιστής, εξήγησε στους προσηλύτους της Πομερανίας «ότι δεν πρέπει να τρώνε τίποτε ακάθαρτο ή πεθαμένο ή πνικτό ή θυσιασμένο σε είδωλα ή αίμα ζώων».14
40. Τι έγραψε ο Μαρτίνος Λούθηρος σχετικά με τα εδάφια Πράξεις 15:28, 29;
40 Ο Μαρτίνος Λούθηρος, για να έρθουμε πιο κοντά στην εποχή μας, αναγνώρισε κι αυτός τη σημασία του διατάγματος που εκδόθηκε το 49 Κ.Χ. Διαμαρτυρόμενος εναντίον των Καθολικών συνηθειών και πεποιθήσεων, έτεινε να κατατάξει την αποστολική σύνοδο μαζί με τις μεταγενέστερες εκκλησιαστικές συνόδους των οποίων τα διατάγματα δεν αποτελούσαν μέρος της Αγίας Γραφής. Ωστόσο, ο Λούθηρος έγραψε τα εξής σχετικά με τα εδάφια Πράξεις 15:28, 29:
«Αν εμείς τώρα θέλουμε να έχουμε μια εκκλησία που συμμορφώνεται με αυτή τη σύνοδο (όπως άλλωστε πρέπει, αφού αυτή είναι η πρώτη και κυριότερη σύνοδος, κι έγινε από τους ίδιους τους αποστόλους), πρέπει να διδάσκουμε και να τονίζουμε διαρκώς ότι στο εξής κανένας άρχοντας, κύριος, αστός ή χωρικός δεν πρέπει να τρώει χήνα, λαγό, ελάφι ή χοιρινό μαγειρεμένο με αίμα . . . Όσο για τους αστούς και τους χωρικούς, αυτοί πρέπει ιδιαίτερα να απέχουν από τα κόκκινα λουκάνικα και από τα λουκάνικα με αίμα».15
41. Τι σχόλιο έκανε ένας Βαπτιστής θεολόγος πάνω στα εδάφια Γένεσις 9:3, 4;
41 Στο δέκατο ένατο αιώνα ο Άντριου Φούλερ, που θεωρείται «ίσως ο πιο επιφανής και ο πιο σημαντικός από τους Βαπτιστές θεολόγους», έγραψε τα εξής σχετικά με την απαγόρευση του αίματος που καταγράφεται στα εδάφια Γένεσις 9:3, 4:
«Αυτό, εφόσον απαγορεύτηκε για τον Νώε, φαίνεται ότι απαγορεύτηκε επίσης και για όλο το ανθρώπινο γένος· ούτε πρέπει η απαγόρευση αυτή να θεωρείται ότι ανήκει στις τελετουργίες του Ιουδαϊκού συστήματος. Όχι μόνο είχε επιδοθεί πριν σχηματιστεί εκείνο το σύστημα, αλλά και επιβλήθηκε στους Χριστιανούς που ήταν Εθνικοί με τα διατάγματα των αποστόλων, Πράξεις ΙΕ΄ 20. . . . Το αίμα είναι η ζωή, και ο Θεός φαίνεται πως το απαιτεί επειδή είναι ιερό γι’ αυτόν».16
42. Ποια απάντηση έδωσε ο κληρικός Ουίλλιαμ Τζωνς σ’ εκείνους που θα αγνοούσαν την απαγόρευση της Αγίας Γραφής για το αίμα;
42 Μήπως θα μπορούσε ένας Χριστιανός να ισχυριστεί ότι η άσκηση αυτού που μερικοί ονομάζουν «Χριστιανική ελευθερία» θα του επέτρεπε να αγνοήσει αυτή την απαγόρευση του αίματος; Ο κληρικός Ουίλιαμ Τζονς (1762–1846), στο βιβλίο του Η Ιστορία της Χριστιανικής Εκκλησίας (The History of the Christian Church), απαντάει:
«Τίποτε δεν μπορεί να είναι πιο έκδηλο από την απαγόρευση που αναγράφεται στις Πράξεις ΙΕ΄ 28, 29. Μήπως μπορούν αυτοί που επικαλούνται τη ‘Χριστιανική τους ελευθερία’ σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα να μας δείξουν κάποιο μέρος του Λόγου του Θεού στο οποίο αυτή η απαγόρευση κατόπιν ακυρώθηκε; Αν όχι, ας μας επιτραπεί να ρωτήσουμε: ‘Ποια εξουσία μπορεί να ανακαλέσει οποιονδήποτε νόμο του Θεού, εκτός από την εξουσία του ίδιου του Θεού;»—Σελ. 106.
43. Ποια είναι η απόφαση των Μαρτύρων του Ιεχωβά σχετικά με το αίμα και σε ποια γεγονότα και εδάφια βασίζεται;
43 Το συμπέρασμα είναι σαφές: Με την καθοδηγία του αγίου πνεύματος το αποστολικό συμβούλιο αποφάνθηκε ότι οι Χριστιανοί που θέλουν να έχουν την επιδοκιμασία του Θεού πρέπει ‘να απέχουν από αίματος’, όπως απαιτεί ο Θεός από τον καιρό του Νώε. (Πράξεις 15:28, 29· Γένεσις 9:3, 4) Η Γραφική αυτή άποψη έγινε δεκτή και τηρούνταν από τους πρώτους Χριστιανούς, ακόμη και αν η τήρησή της τους στοίχιζε τη ζωή τους. Και σε όλους τους αιώνες, αυτή η απαίτηση αναγνωρίστηκε ως ‘αναγκαία’ για τους Χριστιανούς. Η αποφασιστικότητα λοιπόν των Μαρτύρων του Ιεχωβά να απέχουν από αίμα βασίζεται στο Λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή, και υποστηρίζεται από πολλά ιστορικά προηγούμενα που σχετίζονται με τη Χριστιανοσύνη.
Το Αίμα ως Φάρμακο
44. Ποια τρία σημεία έχουν αποδειχτεί και ποια είναι η Γραφική βάση για το καθένα;
44 Ως αυτό το σημείο αποδείξαμε ότι η Αγία Γραφή απαιτεί τα εξής: Ο άνθρωπος δεν πρέπει να διατηρεί τη ζωή του με το αίμα ενός άλλου πλάσματος. (Γένεσις 9:3, 4) Όταν αφαιρείται η ζωή ενός ζώου, το αίμα που αντιπροσωπεύει αυτή τη ζωή πρέπει να ‘χυθεί’, να αποδοθεί πάλι στον Ζωοδότη. (Λευιτικόν 17:13, 14) Και όπως αποφασίστηκε από το αποστολικό συμβούλιο, οι Χριστιανοί πρέπει ‘να απέχουν από αίμα’, πράγμα που εφαρμόζεται στο ανθρώπινο αίμα, καθώς και στο αίμα των ζώων.—Πράξεις 15:28, 29.
Εφαρμόζονται, όμως, αυτές οι Γραφικές δηλώσεις στην αποδοχή μετάγγισης αίματος ως ιατρικής μεθόδου για τη διάσωση της ζωής;
45, 46. Ποια ερώτηση παρουσιάζεται τώρα και ποιες σύγχρονες ιατρικές μεθόδους μπορεί να λεχθεί ότι περιλαμβάνουν οι αρχές της Αγίας Γραφής;
45 Μερικοί άνθρωποι διατείνονται ότι η Αγία Γραφή απαγορεύει τη βρώση αίματος ως τροφής και ότι αυτό διαφέρει ριζικά από την αποδοχή της μετάγγισης αίματος, μιας ιατρικής μεθόδου που ήταν άγνωστη στους Βιβλικούς χρόνους. Είναι βάσιμη αυτή η άποψη;
46 Αναμφίβολα, στους Βιβλικούς χρόνους ο νόμος του Θεού είχε ιδιαίτερη εφαρμογή στη βρώση αίματος ως τροφής. Τότε το αίμα δεν χορηγούνταν ενδοφλέβια. Αλλά, μολονότι η Αγία Γραφή δεν εξέταζε άμεσα τις σύγχρονες ιατρικές μεθόδους που σχετίζονται με το αίμα, στην πραγματικότητα περιέχει αρχές οι οποίες προνοούν γι’ αυτές και τις περιλαμβάνουν.
47, 48. Ποια διάκριση δεν γίνεται στο εδάφιο Πράξεις 15:29 και για ποιους λόγους;
47 Σημειώστε, για παράδειγμα, την εντολή που δόθηκε στους Χριστιανούς ‘να απέχουν από . . . αίματος’. (Πράξεις 15:29) Τίποτε δεν αναφέρεται εκεί που να μπορεί να δικαιολογήσει κάποια διάκριση μεταξύ της λήψης αίματος από το στόμα και της λήψης του από τα αιμοφόρα αγγεία. Και, ειλικρινά, υπάρχει στην ουσία καμιά βασική διαφορά;
48 Οι γιατροί γνωρίζουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να τραφεί μέσω του στόματος ή μέσω των φλεβών. Παρόμοια, ορισμένα φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν με διάφορους τρόπους. Μερικά αντιβιοτικά, λόγου χάρη, μπορούν να ληφθούν από το στόμα σε μορφή χαπιών, με ενδομυϊκή ένεση ή με ενδοφλέβια ένεση. Τι θα κάνατε αν είχατε πάρει ένα αντιβιοτικό χάπι και, επειδή αυτό είχε μια επικίνδυνη αλλεργική παρενέργεια, σας γινόταν σύσταση να απέχετε απ’ αυτό το φάρμακο στο μέλλον; Θα ήταν λογικό να σκεφτείτε πως αυτή η ιατρική προειδοποίηση σημαίνει ότι δεν μπορείτε να πάρετε το φάρμακο σε χάπια, αλλά ότι μπορείτε χωρίς φόβο να το εισαγάγετε με μια ένεση στο κυκλοφορικό σας σύστημα; Οπωσδήποτε όχι! Το κύριο σημείο δεν είναι ο τρόπος της λήψης, αλλά ότι πρέπει να απέχετε εντελώς απ’ αυτό το αντιβιοτικό. Παρόμοια, η εντολή ότι οι Χριστιανοί πρέπει ‘να απέχουν από αίμα’ είναι ολοκάθαρο ότι περιλαμβάνει την εισαγωγή αίματος στο σώμα, είτε μέσω του στόματος είτε κατευθείαν μέσα στο κυκλοφορικό σύστημα.
Πόσο σπουδαίο είναι αυτό το ζήτημα για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά;
49. Ποια σταθερή θέση λαβαίνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και για ποιο πράγμα είναι πεπεισμένοι;
49 Εκείνοι που αναγνωρίζουν την εξάρτησή τους από τον Δημιουργό και Ζωοδότη πρέπει να είναι αποφασισμένοι να υπακούν στις εντολές του. Αυτή είναι η σταθερή θέση που παίρνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Είναι πλήρως πεπεισμένοι ότι είναι ορθό να συμμορφώνονται με το νόμο του Θεού που προστάζει αποχή από αίμα. Σ’ αυτό το ζήτημα δεν ακολουθούν κάποια προσωπική ιδιοτροπία ή κάποια αβάσιμη φανατική άποψη. Αρνούνται να πάρουν αίμα στον οργανισμό τους είτε μέσω τροφών είτε μέσω μετάγγισης, επειδή υπακούν στην ύψιστη εξουσία του σύμπαντος, στον Δημιουργό της ζωής.
50, 51. Τι διακυβεύεται με το ζήτημα του αίματος και με ποια λόγια του ψαλμωδού συμφωνούμε με όλη μας την καρδιά;
50 Επομένως, για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά το ζήτημα του αίματος περιλαμβάνει τις πιο θεμελιώδεις αρχές στις οποίες αυτοί, ως Χριστιανοί, βασίζουν τη ζωή τους. Διακυβεύεται η σχέση τους με τον Δημιουργό και Θεό τους. Επίσης, πιστεύουν με όλη τους την καρδιά τα λόγια του ψαλμωδού: ‘Αι κρίσεις του Ιεχωβά αληθιναί, δίκαιαι εν ταυτώ. . . . Εις την τήρησιν αυτών η ανταμοιβή είναι μεγάλη’.—Ψαλμός 19:9, 11.
51 Μερικοί, που νοιάζονται μόνο για τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα των αποφάσεων, μπορεί να αμφιβάλλουν αν η υπακοή στο νόμο του Θεού για το αίμα μπορεί να θεωρηθεί ‘ανταμειφτική’. Αλλά οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι βέβαιοι ότι η υπακοή στις οδηγίες του Δημιουργού τους θα τους φέρει μόνιμο όφελος.
52, 53. Ποια θέση πήραν οι πρώτοι Χριστιανοί και τι τους στοίχισε;
52 Οι πρώτοι Χριστιανοί είχαν το ίδιο φρόνημα. Η ιστορία δείχνει ότι η υπακοή τους στον Θεό μερικές φορές δοκιμαζόταν ως τα άκρα. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πιέζονταν να κάνουν ειδωλολατρικές πράξεις ή να εμπλακούν στην ανηθικότητα. Η άρνησή τους να ενδώσουν μπορούσε να καταλήξει στο να ριχτούν στη ρωμαϊκή αρένα για να κατασπαραχτούν από άγρια θηρία. Αλλά αυτοί οι Χριστιανοί έμειναν προσκολλημένοι στην πίστη τους· υπάκουσαν στον Θεό.
53 Σκεφτείτε τι σήμαινε αυτό. Για τους πρώτους Χριστιανούς που ήταν γονείς, η άρνηση να παραβούν το νόμο του Θεού μπορούσε να προκαλέσει ακόμη και θάνατο στα παιδιά τους. Αλλά γνωρίζουμε από την ιστορία ότι εκείνοι οι Χριστιανοί δεν εγκατέλειψαν, από φόβο και απιστία, τον Θεό και τις αρχές σύμφωνα με τις οποίες ζούσαν. Πίστευαν στα λόγια του Ιησού: «Εγώ είμαι η ανάστασις και η ζωή. Ο πιστεύων εις εμέ, και αν αποθάνη, θέλει ζήσει». (Ιωάννης 11:25) Γι’ αυτό, άσχετα από το άμεσο τίμημα, εκείνοι οι Χριστιανοί υπάκουαν στο αποστολικό διάταγμα που υπαγόρευε να απέχουν από ειδωλόθυτα, από πορνεία και από αίμα. Η πιστότητα στον Θεό είχε πολύ μεγάλη σημασία γι’ αυτούς.
54. Ποια ευθύνη αναλαμβάνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά;
54 Σήμερα αυτή έχει πολύ μεγάλη σημασία και για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά επίσης. Αυτοί αισθάνονται δικαιολογημένα μια ηθική υποχρέωση να πάρουν αποφάσεις σχετικά με τη λατρεία, οι οποίες αφορούν τους ίδιους και τα παιδιά τους. Γι’ αυτόν το λόγο, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν ζητούν να πάρει κάποιος άλλος αυτές τις ηθικές προσωπικές τους αποφάσεις, είτε γιατρός είναι αυτός είτε διευθυντής νοσοκομείου είτε δικαστής. Δεν θέλουν να προσπαθήσει κάποιος άλλος να επωμιστεί την ευθύνη τους απέναντι στον Θεό, γιατί στην πραγματικότητα κανένας άλλος άνθρωπος δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Πρόκειται για μια προσωπική ευθύνη του Χριστιανού απέναντι στον Θεό και Ζωοδότη του.
Είναι η Άρνηση μια Μορφή Αυτοκτονίας;
55, 56. (α) Ποια αντίρρηση εγείρεται σχετικά με την άρνηση των μεταγγίσεων αίματος; (β) Γιατί οι Μάρτυρες δεν μπορούν να κατηγορηθούν για αυτοκτονία, όπως δείχνει η μαρτυρία άλλων;
55 Σε περίπτωση μεγάλης απώλειας αίματος από τραυματισμό, αρρώστια ή χειρουργικές επιπλοκές, συχνά γίνονται μεταγγίσεις αίματος στην προσπάθεια να διαφυλαχτεί η ζωή. Γι’ αυτό, όταν μερικοί ακούνε ότι κάποιος αρνείται να υποβληθεί σε μετάγγιση αίματος, μπορεί να νομίζουν ότι αυτός στην ουσία αυτοκτονεί. Είναι έτσι τα πράγματα;
Μήπως το να αρνείται κάποιος να υποβληθεί σε μετάγγιση αίματος σημαίνει ότι «αυτοκτονεί» ή ότι ασκεί το «δικαίωμα που έχει να πεθάνει»;
56 Αυτοκτονία είναι το να επιδιώξει κανείς να αφαιρέσει μόνος του τη ζωή του. Είναι μια απόπειρα αυτοκαταστροφής. Αλλά οποιοσδήποτε γνωρίζει, έστω και επιφανειακά, τις πεποιθήσεις και τις συνήθειες των Μαρτύρων του Ιεχωβά μπορεί να διακρίνει ότι αυτοί δεν επιχειρούν να αυτοκαταστραφούν. Μολονότι αρνούνται να υποβληθούν σε μετάγγιση αίματος, δέχονται ευχαρίστως εναλλακτική ιατρική βοήθεια. Ένα άρθρο που αναγράφηκε στο Ο Αμερικανός Χειρουργός (The American Surgeon) σχολίασε σωστά τα εξής:
«Γενικά, η άρνηση ιατρικής περίθαλψης δεν ισοδυναμεί με ‘αυτοκτονία’. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ζητούν ιατρική φροντίδα, αλλά αρνούνται μόνο μια πλευρά της ιατρικής περίθαλψης. Η άρνηση να δεχτεί κανείς ιατρική περίθαλψη ή ορισμένες μορφές της δεν αποτελεί ‘έγκλημα’ που διαπράττει κανείς στον εαυτό του με μια απροκάλυπτη καταστροφική πράξη, όπως είναι η αυτοκτονία». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)17
Ο καθηγητής Ρόμπερτ Μ. Μπιρν τόνισε στη Νομική Επιθεώρηση Φόρντχαμ (Fordham Law Review) ότι ‘η απόρριψη μιας ζωοσωτήριας θεραπείας και η απόπειρα αυτοκτονίας διαφέρουν από νομική άποψη τόσο πολύ όσο τα μήλα από τα πορτοκάλια’.18 Και ο Δρ Ντέιβιντ Πεντ από την Αριζόνα, μιλώντας σ’ ένα ιατρικό συνέδριο, παρατήρησε:
«Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά πιστεύουν ότι, αν πεθάνουν λόγω της άρνησής τους να υποβληθούν σε μετάγγιση αίματος, θα πεθάνουν για χάρη των πεποιθήσεών τους όπως το ίδιο έκαναν και οι πρώτοι ιερομάρτυρες πριν από αιώνες. Αν αυτό θεωρείται παθητική αυτοκτονία από ιατρική άποψη, υπάρχουν πολλοί γιατροί σ’ αυτό ακριβώς το ακροατήριο που καπνίζουν και αυτό προφανώς αποτελεί μια εξίσου παθητική αυτοκτονία».19
57. Γιατί η άρνηση της μετάγγισης αίματος δεν είναι άσκηση του δικαιώματος θανάτου που έχει κάποιος;
57 Τι θα λεχτεί για τη γνώμη ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, αρνούμενοι να υποβληθούν σε μετάγγιση, ασκούν το «δικαίωμα που έχουν να πεθάνουν»; Είναι γεγονός ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά θέλουν να μείνουν ζωντανοί. Γι’ αυτό και ζητούν ιατρική βοήθεια. Αλλά δεν μπορούν και δεν πρόκειται να παραβιάσουν τις βαθιά ριζωμένες και βασισμένες στη Γραφή θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.
58. Ποια δικαιώματα έχουν δώσει τα δικαστήρια στα άτομα και γιατί είναι λογικό αυτό;
58 Τα δικαστήρια συχνά υποστηρίζουν την αρχή ότι κάθε άτομο έχει δικαίωμα να απολαμβάνει σωματική ακεραιότητα, πράγμα που σημαίνει ότι σε τελική ανάλυση το ίδιο το άτομο είναι υπεύθυνο να αποφασίσει για το τι θα γίνει στο σώμα του. Πραγματικά, αυτή δεν θα θέλατε να είναι η αρχή που θα ακολουθηθεί αν ήσασταν ασθενής ή βρισκόσασταν σε νοσοκομείο; Εφόσον πρόκειται για τη ζωή σας, για την υγεία σας και για το σώμα σας, δεν πρέπει να έχετε εσείς την τελευταία λέξη για το αν θα γίνει ή δεν θα γίνει κάτι σ’ εσάς;
59, 60. (α) Για ποιο πράγμα είναι ο ασθενής ο τελικός κριτής; (β) Ποια ελευθερία του ανθρώπου περιορίζει το δικαίωμα και το καθήκον του γιατρού;
59 Υπάρχουν λογικά επακόλουθα απ’ αυτή τη νοήμονα και ηθική άποψη. Ένα βιβλιάριο που εκδόθηκε από τον Αμερικανικό Ιατρικό Σύλλογο εξηγεί: «Ο ασθενής πρέπει να είναι εκείνος που θα κρίνει τελικά αν θα διακινδυνεύσει να δεχτεί τη θεραπεία ή την εγχείρηση που συνιστά ο γιατρός ή αν θα ρισκάρει τη ζωή του απορρίπτοντάς την. Αυτό είναι το φυσικό δικαίωμα του ατόμου, το οποίο αναγνωρίζει ο νόμος». «Ο ασθενής έχει το δικαίωμα να μην παράσχει τη συναίνεσή του για μια ζωοσωτήρια θεραπεία. Επομένως, μπορεί να επιβάλει τους όρους, τις συνθήκες και τους περιορισμούς που επιθυμεί με τη συναίνεσή του».20
60 Αυτό αληθεύει για τη μετάγγιση αίματος όπως και για οποιαδήποτε άλλη «ζωοσωτήρια θεραπεία». Ο Διδάκτορας της Νομικής Χ. Ναρ, από το Τύμπινγκεν της Γερμανίας, είπε: «Το δικαίωμα και το καθήκον του γιατρού να θεραπεύει περιορίζεται από τη βασική ελευθερία της αυτοδιάθεσης που έχει το άτομο σχετικά με το σώμα του. . . . Το ίδιο αληθεύει και για τις άλλες ιατρικές επεμβάσεις, επομένως και για την άρνηση υποβολής σε μετάγγιση αίματος».21
61. Ποια είναι η στάση μερικών ατόμων σχετικά με τη διαφύλαξη της ζωής, αλλά ποιο ερώτημα εγείρει αυτό;
61 Κατανοούμε πως μερικοί άνθρωποι συγκλονίζονται με τη σκέψη ότι κάποιος αρνείται να λάβει αίμα, εφόσον αυτή η ενέργεια θα μπορούσε να είναι επικίνδυνη ή και μοιραία ακόμη. Πολλοί νομίζουν ότι η ζωή είναι το πρώτιστο πράγμα, ότι η ζωή πρέπει να διαφυλάσσεται με κάθε θυσία. Είναι αλήθεια ότι η διαφύλαξη της ανθρώπινης ζωής είναι ένα από τα πιο σπουδαία μελήματα της κοινωνίας. Αλλά μήπως αυτό πρέπει να σημαίνει ότι η «διαφύλαξη της ζωής» προηγείται από κάθε άλλη αρχή;
62. Σύμφωνα με τον Ν. Λ. Κάντορ, τι δείχνει ότι η ιερότητα της ζωής δεν είναι υπέρτατης αξίας και πώς θα μπορούσε να εξεικονιστεί αυτό;
62 Απαντώντας σ’ αυτό, ο Νόρμαν Λ. Κάντορ, Υφηγητής της Νομικής Σχολής του Ρούτγκερς, τόνισε:
«Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια αυξάνεται όταν το άτομο αφήνεται να καθορίσει μόνο του για ποιες πεποιθήσεις αξίζει να πεθάνει. Σε όλους τους αιώνες, πολλοί ευγενείς σκοποί, θρησκευτικοί και κοσμικοί, θεωρήθηκαν άξιοι αυτοθυσίας. Ασφαλώς, πολλές κυβερνήσεις και κοινωνίες, περιλαμβανομένης και της δικής μας, δεν θεωρούν την ιερότητα της ζωής ως την υπέρτατη αξία».22
Ο κ. Κάντορ ανέφερε ως παράδειγμα το γεγονός ότι στη διάρκεια των πολέμων μερικοί άνθρωποι πρόθυμα τραυματίστηκαν και πέθαναν, μαχόμενοι για την «ελευθερία» ή για τη «δημοκρατία». Μήπως οι συμπατριώτες τους θεώρησαν ότι αυτές οι θυσίες, που έγιναν για χάρη αρχών, ήταν ηθικώς εσφαλμένες; Μήπως τα έθνη στα οποία ανήκαν κατέκριναν αυτή την πορεία ως αναξιοπρεπή, αφού μερικοί απ’ αυτούς που πέθαναν άφησαν πίσω τους χήρες ή ορφανά που είχαν ανάγκη φροντίδας; Πιστεύετε μήπως ότι οι δικηγόροι ή οι γιατροί έπρεπε να ζητήσουν δικαστικές διαταγές για να εμποδίσουν αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν θυσίες για τα ιδανικά τους; Δεν είναι λοιπόν φανερό ότι η προθυμία να διακινδυνεύσει κανείς για χάρη των αρχών του δεν είναι μοναδική στους Μάρτυρες του Ιεχωβά και στους πρώτους Χριστιανούς; Είναι γεγονός ότι αυτή η αφοσίωση σε αρχές τυγχάνει σεβασμού από πολλούς ανθρώπους.
63. Ποια θέση των Μαρτύρων εμποδίζει οποιονδήποτε από το να προσπαθήσει να τους επιβάλει μια θεραπεία που παραβιάζει τις αρχές τους;
63 Επίσης, αξίζει να τονιστεί και πάλι ότι, μολονότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν δέχονται να υποβληθούν σε μεταγγίσεις αίματος, αποδέχονται ευχαρίστως εναλλακτικές μεθόδους θεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της ζωής τους. Γιατί λοιπόν κάποιος άλλος να επιμείνει στην εφαρμογή μιας συγκεκριμένης θεραπείας που παραβιάζει πλήρως τις αρχές και τις πιο βαθιές θρησκευτικές πεποιθήσεις ενός ατόμου ή ακόμη και να επιβάλει αυτή τη θεραπεία;
64. Ποια δήλωση έγινε σ’ ένα ιατρικό περιοδικό για τους γιατρούς, που προσπαθούν να επιβάλουν μια ορισμένη θεραπεία που παραβιάζει τη συνείδηση του ασθενή;
64 Εντούτοις αυτό έχει συμβεί. Μερικοί γιατροί ή διευθυντές νοσοκομείων προσέφυγαν σε δικαστήρια προκειμένου να εξασφαλίσουν νομική εξουσιοδότηση για να επιβάλουν τη χορήγηση αίματος σ’ ένα άτομο. Σχετικά με εκείνους που ακολούθησαν αυτή την πορεία, ο Δρ Δ. Ν. Γκόλντσταϊν έγραψε τα εξής στο Ιατρικό Περιοδικό του Ουισκόνσιν (The Wisconsin Medical Journal):
«Οι γιατροί που λαβαίνουν αυτή τη στάση αρνούνται τις θυσίες όλων εκείνων που μαρτύρησαν και δόξασαν έτσι την ιστορία με την υπέρτατη αφοσίωσή τους στις αρχές τους, πληρώνοντάς το αυτό και με τη ζωή τους ακόμη. Επειδή οι ασθενείς εκείνοι που προτιμούν βέβαιο θάνατο παρά να παραβούν μια θρησκευτική αρχή μοιάζουν μ’ εκείνους που πλήρωσαν με τη ζωή τους την πίστη τους στον Θεό ή που πέθαναν στην πυρά γιατί δεν δέχτηκαν [εξαναγκαστικό] βάφτισμα. . . . Το δικό μας καθήκον είναι να διασώσουμε τη ζωή· όμως θα ήταν καλό να αναρωτηθούμε μήπως έχουμε επίσης καθήκον να περιφρουρήσουμε την ακεραιότητα και να διαφυλάξουμε τις λίγες περιπτώσεις προσωπικής πρωτοβουλίας που εξακολουθούν να εκδηλώνονται σε μια ολοένα και περισσότερο άβουλη κοινωνία. . . . Κανένας γιατρός δεν πρέπει να ζητάει νομική υποστήριξη για να σώσει το σώμα καταστρέφοντας την ψυχή. Η ζωή του ασθενούς είναι δική του ζωή».23
Ο Ρόλος του Γιατρού
65, 66. Γιατί μπορεί να είναι δυσάρεστο για ένα γιατρό να έχει ασθενή ένα Μάρτυρα που αρνείται μετάγγιση αίματος;
65 Είδαμε ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, λόγω των ισχυρών θρησκευτικών τους πεποιθήσεων, αποφεύγουν και τα τρόφιμα που περιέχουν αίμα και το ιατρικά χορηγούμενο αίμα. Αλλά πώς επηρεάζονται οι άλλοι απ’ αυτή τη στάση, όπως οι γιατροί που αναλαμβάνουν ασθενείς οι οποίοι είναι Μάρτυρες;
66 Οι γιατροί είναι αφιερωμένοι στο να σώζουν ή να παρατείνουν τη ζωή. Αυτό είναι το επάγγελμά τους. Συνεπώς, όταν ένας γιατρός, που έμαθε να θεωρεί τη μετάγγιση αίματος ως καθιερωμένη μέθοδο, νοσηλεύει έναν ασθενή ο οποίος είναι σε σοβαρή κατάσταση ή έχει χάσει πολύ αίμα, μπορεί να στενοχωρηθεί αν μάθει ότι ο ασθενής αρνείται να λάβει αίμα. Ενώ η συνείδηση του ασθενούς, που εκπαιδεύτηκε βάσει της Αγίας Γραφής, μπορεί να μην του επιτρέπει να υποβληθεί σε μετάγγιση αίματος, και ο γιατρός επίσης έχει συνείδηση και ακολουθεί μια δεοντολογία που είναι πάρα πολύ σπουδαία γι’ αυτόν.
Πρέπει ένας γιατρός να ακολουθήσει τις δικές του ιατρικές γνώσεις και πεποιθήσεις αν νομίζει ότι η μετάγγιση αίματος, αν και δεν γίνεται δεκτή από τον ασθενή, είναι αναγκαία για τη διάσωση της ζωής αυτού του ατόμου;
67, 68. Σύμφωνα με ποιες ιατρικές και νομικές αρχές μπορεί ένας χειρούργος να μην ακολουθήσει τις δικές του πεποιθήσεις αν αυτές παραβιάζουν τη συνείδηση του ασθενή;
67 Αναμφισβήτητα σε τέτοιες περιπτώσεις η κατάσταση είναι λεπτή. Αλλά ο καθένας μας μπορεί να ρωτήσει: Αν ήμουν εγώ σε μια κατάσταση όπου υπήρχε διαφωνία μεταξύ της δικής μου συνείδησης ως ασθενούς και της ειλικρινούς πεποίθησης ενός θεράποντος γιατρού, ποια πορεία θα νόμιζα ότι έπρεπε να ακολουθηθεί; Εξετάστε τις παρατηρήσεις που έκανε ο Δρ Ουίλιαμ Π. Ουίλιαμσον στο Πρώτο Εθνικό Συνέδριο για την Ιατρική Δεοντολογία και τον Επαγγελματισμό:
«Ασφαλώς, ο γιατρός πρέπει να σκέφτεται πρώτα το καλό του ασθενούς. Εφόσον η ζωή αποτελεί δώρο του Δημιουργού προς το άτομο, η πρώτιστη απόφαση δικαιωματικά ανήκει στον ασθενή, επειδή ο ασθενής είναι φύλακας αυτού του δώρου. . . . Ο γιατρός πρέπει να νοσηλεύει τον ασθενή μέσα στα πλαίσια τα οποία υπαγορεύει η θρησκεία του ασθενούς και όχι να επιβάλλει τις δικές του θρησκευτικές πεποιθήσεις στον ασθενή». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)24
68 Υπάρχει και ένας άλλος λόγος, νομικής φύσης, για τον οποίο δεν πρέπει να καταπατείται η συνείδηση του ασθενούς. Ο καθηγητής Μπιρν έγραψε στη Νομική Επιθεώρηση Φόρντχαμ: « . . . Δεν θέλω να πω ότι ο γιατρός δεσμεύεται από την προτίμηση του ασθενούς ώστε να κάνει κάτι ενάντια στη συνείδηση του γιατρού. . . . Εκείνο που θέλω να πω είναι ότι ο ασθενής δεν δεσμεύεται από τη συνείδηση του γιατρού ώστε να κάνει κάτι που είναι αντίθετο στην προτίμηση του ασθενούς, και συνεπώς ο γιατρός μπορεί να έχει το δικαίωμα και την εκλογή να μην κάνει τίποτα. Ο νόμος της συναίνεσης κατόπιν διαφώτισης θα έχανε το νόημά του αν η προτίμηση του ασθενούς υπόκειτο στην κρίση της ιατρικής συνείδησης». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)25
69, 70. Αντί να εγκαταλείψει την περίπτωση, τι θα πρέπει να κάνει ένας γιατρός όταν αντιμετωπίζει την άρνηση του ασθενή να δεχθεί μετάγγιση αίματος;
69 Είναι πιθανό «να μην κάνει τίποτα» ένας γιατρός σ’ αυτή την κατάσταση, δηλαδή να αποσυρθεί από την περίπτωση· αλλά είναι αυτή η μόνη λύση; Ο Δρ Ρόμπερτ Ντ. Ο’ Μάλι, στο άρθρο του «Έκτακτες Χειρουργικές Διαδικασίες για Ενήλικους Μάρτυρες του Ιεχωβά», σχολίασε: «Η άρνηση του ασθενούς να υποβληθεί σε μετάγγιση αίματος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από τους γιατρούς ως δικαιολογία για να μην αναλάβουν την περίπτωση».26
70 Τι θα μπορούσε να κάνει, λοιπόν, ένας γιατρός; Ο Δρ Τζ. Κ. Χόλκομπ είπε στο άρθρο του συντάκτη, σ’ ένα ιατρικό περιοδικό:
«Ασφαλώς, εμείς, ως γιατροί, απογοητευόμαστε ή και οργιζόμαστε, όταν ένας επίμονος ασθενής δεν δέχεται εκείνο που εμείς θα θεωρούσαμε ως την ενδεδειγμένη θεραπευτική αγωγή. Αλλά, για να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να αισθανόμαστε έτσι όταν ο ασθενής επικαλείται μια θρησκευτική πεποίθηση ως τη βάση της επιθυμίας του να μη δεχτεί έναν ειδικό τρόπο θεραπείας; Αν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι αρκούμαστε σε όχι και τόσο ιδανικές θεραπευτικές αγωγές για πολλούς ασθενείς στην καθημερινή εξάσκηση του επαγγέλματός μας. . . . Αν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, ως προς τις ιατρικές μας πεποιθήσεις, δεν θα πρέπει να είμαστε το ίδιο πρόθυμοι να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε όταν οι πεποιθήσεις του ασθενούς, ιδιαίτερα οι θρησκευτικές, μας εμποδίζουν να παράσχουμε τη μορφή θεραπείας που εμείς θα θεωρούσαμε ως την ενδεδειγμένη; Συνήθως, οι ασθενείς, που έχουν θρησκευτικούς λόγους να μη δέχονται να υποβληθούν σε μεταγγίσεις αίματος κτλ., γνωρίζουν τους ιατρικούς κινδύνους τους οποίους εγκυμονεί η απόφασή τους, αλλά είναι πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν αυτούς τους κινδύνους και το μόνο που ζητούν είναι να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε».27
71. Τι μπορεί να λεχθεί για τις ηθικές υποχρεώσεις του ασθενή καθώς και του γιατρού όσον αφορά την ‘έκτακτη’ θεραπεία;
71 Υπάρχει και κάτι άλλο που πρέπει να ληφθεί υπόψη σχετικά με την ηθική πλευρά του ζητήματος. Ο Τζον Τζ. Πάρις, Υφηγητής της Κοινωνικής Ηθικής, τόνισε: «Υπάρχει μεγάλη ομοφωνία και στους γιατρούς και στους ηθικολόγους ότι το άτομο δεν έχει ηθική υποχρέωση να υποβληθεί σε ‘ιδιάζουσα’ ιατρική θεραπεία. Και αν ο ασθενής δεν έχει ηθική υποχρέωση να υποβληθεί σε ‘ιδιάζουσα’ θεραπεία—έστω κι αν αυτή μπορεί να είναι συνηθισμένη—ούτε ο γιατρός δεν έχει ηθική υποχρέωση να τη χορηγήσει ούτε και ο δικαστής να τη διατάξει».28 Για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, που κατευθύνουν τη ζωή τους με βάση την Αγία Γραφή, οι μεταγγίσεις αίματος αποτελούν ασφαλώς «ιδιάζουσα» θεραπεία. Μάλιστα, αυτές απαγορεύονται από ηθική άποψη.
Συνεργασία Μεταξύ Ασθενούς και Γιατρού
72. Ποια στάση λαβαίνουν οι Μάρτυρες ως προς την ιατρική θεραπεία γενικά, αλλά με ποια εξαίρεση;
72 Όλοι όσοι περιλαμβάνονται σ’ αυτό το ζήτημα μπορούν να είναι βέβαιοι ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν είναι φανατικά άτομα που εναντιώνονται στην ιατρική περίθαλψη. Μην ξεχνάτε ότι ο ίδιος ο Λουκάς, που έγραψε τη Βιβλική αφήγηση για το διάταγμα το οποίο απαγόρευε το αίμα, ήταν γιατρός. (Κολοσσαείς 4:14) Όταν, λοιπόν, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αρρωσταίνουν ή παθαίνουν ατύχημα, δεν αποβλέπουν σε κάποια θαυματουργική «θεραπεία δια πίστεως». Αντίθετα, ζητούν ιατρική βοήθεια. Και τότε δεν προσπαθούν να υπαγορεύσουν στους γιατρούς πώς να εξασκούν το επάγγελμά τους ή ακόμη και πώς να χειριστούν το δικό τους συγκεκριμένο πρόβλημα. Το μόνο που ζητούν με συνέπεια από τους γιατρούς είναι να μη χρησιμοποιηθεί αίμα.
73. Ποια πράγματα σχετικά με τη στάση που παίρνουν για το αίμα εκτιμούν οι Μάρτυρες;
73 Οι Μάρτυρες τρέφουν μεγάλο σεβασμό για τη μόρφωση και τις ικανότητες εκείνων που ανήκουν στον ιατρικό κλάδο. Εκτιμούν ειλικρινά τους γιατρούς που χρησιμοποιούν την επιδεξιότητά τους για να νοσηλεύσουν έναν ασθενή, εναρμονιζόμενοι όμως με τις ενσυνείδητες πεποιθήσεις του ασθενούς. Οι Μάρτυρες αναγνωρίζουν ότι απαιτείται θάρρος από το γιατρό για να εγχειρήσει χωρίς να είναι ελεύθερος να χρησιμοποιήσει αίμα. Επίσης, απαιτείται αρκετό θάρρος για να αντιταχθεί κανείς στις απόψεις των συναδέλφων του γιατρών και να συμφωνήσει να προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες σε συνθήκες που μπορεί να μη θεωρούνται ιατρικώς ιδανικές.
74. Για ποιο γεγονός είναι ενήμεροι οι Μάρτυρες και τι είναι πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν;
74 Φυσικά, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά γνωρίζουν ότι μερικές χειρουργικές διαδικασίες μπορεί να συνεπάγονται τόση απώλεια αίματος ώστε ένας γιατρός να πιστεύει ειλικρινά ότι δεν μπορούν να γίνουν με τους όρους που θέτουν οι Μάρτυρες. Οι πιο πολλές εγχειρήσεις, όμως, μπορούν να γίνουν χωρίς αίμα. Είναι αλήθεια ότι οι γιατροί μπορεί να νομίζουν πως, χωρίς τη χρήση αίματος, η εγχείρηση γίνεται πιο επικίνδυνη. Αλλά οι Μάρτυρες είναι διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν τους αυξημένους αυτούς κινδύνους με τη θαρραλέα βοήθεια των επιδέξιων γιατρών.
75. Σε ποιο συμπέρασμα έφτασαν οι γιατροί μετά από μια πετυχημένη εγχείρηση χωρίς αίμα σε μια εξαιρετική περίπτωση;
75 Στη διάρκεια μιας συζήτησης που έγινε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας, ο Δρ Ουίλιαμ Τ. Φιτς ανέφερε μια ενδιαφέρουσα περίπτωση. Επρόκειτο για έναν ασθενή ηλικίας τριάντα τεσσάρων ετών ο οποίος αιμορραγούσε σοβαρά εξαιτίας ενός όγκου που είχε στο παχύ έντερο. Αυτός ο άνθρωπος, που ήταν Μάρτυρας του Ιεχωβά, είπε στους γιατρούς ότι «θα δεχόταν πρόθυμα κάθε χειρουργική διαδικασία εφόσον δεν θα του γινόταν μετάγγιση αίματος». Οι γιατροί δέχτηκαν να τον χειρουργήσουν και υποσχέθηκαν ότι δεν θα του χορηγούσαν αίμα. Στη διάρκεια της εγχείρησης και μετά απ’ αυτήν η απώλεια αίματος ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η στάθμη της αιμοσφαιρίνης του ασθενούς, που φυσιολογικά είναι 14 με 15 γραμμάρια, έπεσε στα 2,4 γραμμάρια. Αλλά ο ασθενής δεν πέθανε. Αντίθετα, η κατάστασή του σταθεροποιήθηκε και κατόπιν οι τιμές του αιμοδιαγράμματός του ανέβηκαν. Ο Δρ Φράνσις Γουντ, Πρόεδρος του Τμήματος Ιατρικής, σχολιάζοντας την υπόσχεση των γιατρών να μη χορηγήσουν αίμα, είπε: «Νομίζω ότι είχατε το απόλυτο δικαίωμα να δώσετε αυτή την υπόσχεση. Ο άνθρωπος θα πέθαινε αν δεν τον εγχειρίζατε. Είχε κάποια πιθανότητα να γίνει καλά αν του γινόταν εγχείρηση χωρίς μετάγγιση αίματος· επομένως, νομίζω ότι ήσασταν απόλυτα δικαιολογημένοι που του δώσατε την ευκαιρία με τους δικούς του όρους».29
Απαλλαγή των Γιατρών από Ευθύνη
76. Γιατί οι γιατροί δεν πρέπει να φοβούνται ότι θα τους γίνει δικαστική αγωγή λόγω ιατρικής αμέλειας από τους Μάρτυρες, εξαιτίας της στάσης τους για το αίμα;
76 Οι γιατροί βρίσκονται σε δύσκολη θέση όταν αναλαμβάνουν οποιαδήποτε σοβαρή περίπτωση, επειδή αν δεν χρησιμοποιήσουν όλες τις διαθέσιμες μεθόδους μπορεί να υποβληθεί εναντίον τους δικαστική αγωγή λόγω αμέλειας. Εντούτοις, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν την ευθύνη της άρνησής τους να υποβληθούν σε μετάγγιση αίματος. Δέχονται να υπογράψουν νομικά έγγραφα που απαλλάσσουν το ιατρικό προσωπικό και το νοσοκομείο από κάθε ανησυχία για δικαστική αγωγή σε περίπτωση που προκύψει κάποια βλάβη η οποία θα αποδοθεί στο ότι εγχείρησαν χωρίς αίμα.
77. Ποια είναι τα κύρια σημεία του εντύπου που συστήνει ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύνδεσμος και το οποίο θα πρέπει να υπογράφουν οι ασθενείς που αρνούνται μεταγγίσεις αίματος;
77 Ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος έχει προτείνει ένα έντυπο που καλείται «Άρνηση Αποδοχής Μετάγγισης Αίματος» για ασθενείς που δεν δέχονται αίμα λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων. Αυτό το έντυπο λέει: «Ζητώ (Ζητούμε) να μη χορηγηθεί αίμα ή παράγωγα του αίματος στον (στους) ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ κατά τη διάρκεια αυτής της νοσηλείας, έστω και αν αυτός ο τρόπος θεραπείας κρίνεται αναγκαίος κατά τη γνώμη του θεράποντος γιατρού ή των βοηθών του για τη διαφύλαξη της ζωής ή τη συμβολή στην ανάρρωση. Απαλλάσσω (Απαλλάσσουμε) το θεράποντα γιατρό, τους βοηθούς του, το νοσοκομείο και το προσωπικό του από κάθε ευθύνη για τυχόν δυσμενή αποτελέσματα που θα οφείλονται στην άρνησή μου (μας) να δεχτώ (δεχτούμε) τη χρήση αίματος ή παραγώγων του».30 Στο έγγραφο αυτό πρέπει να μπει ημερομηνία και οι υπογραφές του ασθενούς και των παρόντων μαρτύρων. Ένας στενός συγγενής, όπως ο/η σύζυγος ή ένας γονέας (στην περίπτωση παιδιού), θα μπορούσε επίσης να το υπογράψει.
78. Πώς δείχνουν οι Μάρτυρες ότι είναι πρόθυμοι να αναλάβουν προσωπική ευθύνη για την άρνηση των μεταγγίσεων αίματος;
78 Η προθυμία των Μαρτύρων του Ιεχωβά να αναλάβουν οι ίδιοι την ευθύνη για τη στάση τους στο ζήτημα του αίματος αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι οι περισσότεροι έχουν μαζί τους μια υπογραμμένη κάρτα με την παράκληση «Όχι Αίμα!» Αυτό το έγγραφο βεβαιώνει ότι ο υπογράφων αναγνωρίζει και δέχεται τις συνέπειες της άρνησης να λάβει αίμα. Έτσι, ακόμη και αν αυτός δεν έχει τις αισθήσεις του όταν τον μεταφέρουν σ’ ένα γιατρό ή σ’ ένα νοσοκομείο, η υπογραμμένη αυτή δήλωση δείχνει καθαρά ποια είναι η σταθερή του θέση.
Μπορεί να καταλογιστεί ευθύνη σ’ ένα γιατρό ή σ’ ένα νοσοκομείο αν δεν δοθεί αίμα;
79. Τι έχει λεχθεί ως προς την πιθανότητα να διωχθεί δικαστικά ένας γιατρός επειδή δεν επέβαλε μετάγγιση αίματος σ’ έναν ασθενή;
79 Ένα άρθρο στη Νομική Επιθεώρηση του Πανεπιστημίου του Σαν Φραντζίσκο (University of San Francisco Law Review) εξέτασε αυτό το σημείο. Εξήγησε ότι ο Δικαστής Γουόρεν Μπέργκερ, που έγινε Πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, είπε ότι η δικαστική αγωγή λόγω αμέλειας «θα φαινόταν αστήρικτη» σε περίπτωση που είχε υπογραφτεί απαλλακτικό έγγραφο. Το άρθρο στη συνέχεια έγραφε:
«Η πιθανότητα ποινικής δίωξης είναι ακόμη πιο αμυδρή. Ένας σχολιαστής που εξέτασε τη σχετική βιβλιογραφία ανέφερε: ‘Δεν μπόρεσα να διαπιστώσω καμιά επιβεβαίωση γι’ αυτό που λένε ότι ο γιατρός θα μπορούσε να θεωρηθεί . . . ποινικώς . . . υπεύθυνος επειδή δεν επέβαλε μετάγγιση αίματος σ’ έναν ασθενή που δεν έδινε τη συγκατάθεσή του’. Αυτό φαίνεται ότι είναι αποκύημα της γόνιμης φαντασίας ενός νομικού παρά υπαρκτός κίνδυνος».31
80. Τι συμβαίνει στην Αγγλία όταν ένας ασθενής πεθάνει εξαιτίας της άρνησής του να δεχτεί μετάγγιση αίματος;
80 Όσο για την κατάσταση στην Αγγλία, το έντυπο Επείγοντα Περιστατικά στην Εφαρμοσμένη Ιατρική (Emergencies in Medical Practice) έγραψε: «Αν έχει διατυπωθεί σαφώς η κατάσταση στον ασθενή και αυτός πεθάνει χωρίς μετάγγιση, καμιά ενέργεια δεν μπορεί να γίνει εναντίον του γιατρού, επειδή κανένας ασθενής δεν είναι υποχρεωμένος να σώσει τη ζωή του με τη χρήση ειδικών ή ιδιαζόντων μέτρων».32
81, 82. Ποια ηθική υποχρέωση έχει ένας γιατρός, αλλά ποια ηθική υποχρέωση δεν έχει;
81 Ο γιατρός, που πρόκειται να εγχειρήσει έναν ασθενή, θα πρέπει φυσικά να εξηγήσει καθαρά ποιοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι που προέρχονται από την άρνηση της λήψης αίματος. Αλλά αφού το κάνει αυτό, ο γιατρός δεν είναι ανάγκη να αισθάνεται ηθική υποχρέωση να ασκήσει περισσότερη πίεση. Ασφαλώς θα ήταν αντιδεοντολογικό να προσπαθήσει να «κάμψει» την αντίσταση ενός ασθενούς ο οποίος αποφάσισε αμετάκλητα να μη δεχτεί αίμα ή να τον εκφοβίσει ώστε να υποχωρήσει.
82 Εφόσον οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αναλαμβάνουν πρόθυμα την ευθύνη της απόφασής τους, οι γιατροί απαλλάσσονται, όχι μόνο νομικώς αλλά και ηθικώς, από κάθε υποχρέωση να επιμείνουν στη λήψη αίματος. Και αυτή την πορεία επιδοκιμάζουν πολλοί ειλικρινείς γιατροί που εφαρμόζουν τους κανόνες της δεοντολογίας. «Η αφαίρεση του ανθρώπινου δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, περιλαμβανομένης και της αυτοδιάθεσης του ασθενούς, είναι κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο», έγραψε ο Γερμανός χειρουργός Γ. Χένισχ από το Αμβούργο. «Η παραχώρηση εξουσίας στο γιατρό να εφαρμόσει μια θεραπευτική αγωγή, την οποία αυτός θεωρεί ορθή παρά τη θέληση του ασθενούς, πρέπει να απορρίπτεται ανενδοίαστα».—Ντόιτσε Μεντιτσίνισε Βόχενσριφτ (Deutsche Medizinische Wochenschrift).33
83. Για ποια κατηγορία θα μπορούσε να είναι υπεύθυνος ένας γιατρός αν επέβαλε μετάγγιση αίματος σ’ ένα Μάρτυρα ασθενή;
83 Έχοντας υπόψη αυτό το ανθρώπινο δικαίωμα, διάφορα νομικά και ιατρικά έντυπα μερικών χωρών προειδοποίησαν επανειλημμένα ότι, με τη χορήγηση μετάγγισης παρά τη θέληση του ασθενούς, ο γιατρός (ή το προσωπικό του νοσοκομείου) μπορεί να υποστεί δίωξη για βιαιοπραγία με πρόκληση σωματικών βλαβών ή δικαιολογημένη δικαστική αγωγή λόγω αμέλειας.
Τι θα πούμε για τη χορήγηση αίματος που γίνεται χωρίς να το πληροφορηθεί ο ασθενής, ίσως όταν αυτός δεν έχει τις αισθήσεις του;
84, 85. Ποια ενέργεια από ένα γιατρό θα είναι ‘πολύ αηδιαστική από ηθική άποψη’ και γιατί αυτό;
84 Πολλοί ειλικρινείς γιατροί έχουν τη γνώμη ότι σε μερικές περιπτώσεις, όπως στο τελευταίο στάδιο του καρκίνου, είναι εκδήλωση καλοσύνης να μην παρέχεται στον ασθενή πλήρης διαφώτιση για την κατάστασή του. Μολονότι οι απόψεις μπορεί να ποικίλλουν για το αν είναι σωστό να αποκρύπτονται λεπτομέρειες για την κατάσταση ενός ασθενούς, αυτό είναι τελείως διαφορετικό από το να εφαρμόσει ο γιατρός εσκεμμένα μια θεραπευτική αγωγή την οποία γνωρίζει ότι την απαγόρευσε ο ασθενής. Ο Δρ Μπέρναρντ Γκάρνερ και οι συνεργάτες του, γράφοντας στο Ιατρικό Περιοδικό της Πολιτείας της Νέας Υόρκης (New York State Journal of Medicine), τόνισαν αυτό το σημείο. Παραδέχτηκαν ότι μερικές φορές οι γιατροί άφησαν ασθενείς Μάρτυρες να χάσουν τις αισθήσεις τους και κατόπιν τους έδωσαν αίμα, νομίζοντας ίσως ότι ‘αυτό που δεν γνωρίζει ο ασθενής δεν θα τον βλάψει’. Αλλά οι αρθρογράφοι κατέληγαν κατηγορηματικά: «Μολονότι το κίνητρο μπορεί να είναι αλτρουιστικό, κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ αηδιαστικό από δεοντολογική άποψη».34
85 Ο λόγος για τον οποίο αυτό είναι αληθινό διευκρινίζεται από τον Μάρκους Λ. Πλάντε, καθηγητή της Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Αυτός έγραψε ότι «ο γιατρός έχει με τον ασθενή του μια σχέση που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και έχει απόλυτη υποχρέωση να μην παροδηγήσει ποτέ τον ασθενή με λόγια ή με τη σιωπή του ως προς τη φύση και το χαρακτήρα της ιατρικής μεθόδου που προτείνει να εφαρμόσει».35
86, 87. (α) Τι είπε το Ιατρικό Βήμα της Δυτικής Γερμανίας για το αν θα πρέπει να γίνει μετάγγιση αίματος σ’ έναν ασθενή ενώ είναι αναίσθητος; (β) Ποια δικαστική απόφαση υπογράμμισε αυτή τη στάση, η οποία οδηγεί σε ποιο συμπέρασμα;
86 Επιπλέον, σε μερικά μέρη, το να υποσχεθεί αρχικά ο γιατρός ότι δεν θα δώσει αίμα στον ασθενή και κατόπιν να το κάνει αυτό με ύπουλο τρόπο είναι νομικώς εσφαλμένο. Για παράδειγμα, στο Ιατρικό Βήμα (Medical Tribune) της Δυτικής Γερμανίας τονίστηκε ότι «τίποτε δεν αλλάζει όταν ο ασθενής χάσει τις αισθήσεις του». Κι αυτό επειδή ‘η άρνηση υποβολής σε μετάγγιση αίματος, εφόσον δηλώνεται ρητά από κάποιον ασθενή ικανό για δικαιοπραξία, ισχύει εξίσου και όταν ο ασθενής χάσει τις αισθήσεις του’.36 Το Ανώτατο Δικαστήριο του Κάνσας, υπογραμμίζοντας ακόμη πιο εμφατικά το ζήτημα, δήλωσε:
« . . . Κάθε άνθρωπος θεωρείται κύριος του σώματός του και μπορεί, αν έχει σώας τας φρένας, να απαγορεύσει ρητά μια ζωοσωτήρια χειρουργική επέμβαση ή άλλη θεραπευτική αγωγή. Ο γιατρός μπορεί κάλλιστα να πιστεύει ότι μια εγχείρηση ή μια μορφή θεραπείας είναι ενδεδειγμένη ή αναγκαία, αλλά ο νόμος δεν του επιτρέπει να υποκαταστήσει, με τη δική του κρίση, την κρίση του ασθενούς μεταχειριζόμενος οποιασδήποτε μορφής τέχνασμα ή απάτη». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)37
87 Συνεπώς, η χορήγηση μετάγγισης αίματος με απάτη σ’ έναν Μάρτυρα του Ιεχωβά είναι αντίθετη με την επαγγελματική δεοντολογία των ηθικών γιατρών. Θα μπορούσε να καταστήσει το γιατρό νομικά υπεύθυνο.
Σεβασμός για την Ευθύνη των Γονέων
88, 89. (α) Ποια άποψη αυτού του ζητήματος βαρύνεται πολύ σε συναισθηματισμό; (β) Πώς αισθάνονται οι Μάρτυρες γι’ αυτό και γιατί;
88 Η πιο φορτισμένη συναισθηματικά πλευρά αυτού του ζητήματος είναι πιθανώς αυτή που σχετίζεται με τη νοσηλεία ενός παιδιού. Όλοι μας κατανοούμε ότι τα παιδιά χρειάζονται φροντίδα και προστασία. Οι θεοφοβούμενοι γονείς το εκτιμούν αυτό ιδιαίτερα. Τρέφουν βαθιά αγάπη για τα παιδιά τους και συναισθάνονται έντονα την ευθύνη που τους έχει δώσει ο Θεός να φροντίζουν γι’ αυτά και να παίρνουν αποφάσεις για τη διαρκή ευημερία τους.—Εφεσίους 6:1–4.
89 Και η κοινωνία επίσης αναγνωρίζει την ευθύνη των γονέων και παραδέχεται ότι οι γονείς έχουν την πρώτιστη ευθύνη να φροντίζουν και να αποφασίζουν για τα παιδιά τους. Λογικά, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις της οικογένειας έχουν σχέση μ’ αυτή την ευθύνη. Ασφαλώς τα παιδιά ωφελούνται αν η θρησκεία των γονέων τους τονίζει την ανάγκη να φροντίζουν οι γονείς γι’ αυτά. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, οι οποίοι με κανέναν τρόπο δεν θέλουν να παραμελούν τα παιδιά τους. Αναγνωρίζουν ότι ο Θεός τους έχει αναθέσει την υποχρέωση να παρέχουν σ’ αυτά τροφή, ρουχισμό, στέγη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Εκτός απ’ αυτό, αν κάποιος εκτιμά πράγματι την ανάγκη να προνοεί για τα παιδιά του, τότε πρέπει επίσης να τους ενσταλάζει ηθικές αξίες και σεβασμό για ό,τι είναι ορθό. Όπως έχει λεχτεί, οι πρώτοι Χριστιανοί ήταν υποδειγματικοί σ’ αυτό· οι γονείς δίδασκαν τα παιδιά τους, αλλά και οι ίδιοι προσωπικά ζούσαν σύμφωνα με τις ηθικές αρχές τις οποίες δίδασκαν. Η ιστορία αναφέρει ότι μερικές φορές ολόκληρες οικογένειες αντιμετώπιζαν το θάνατο στις ρωμαϊκές αρένες, επειδή οι γονείς δεν ήθελαν να παραβούν τις ενσυνείδητες πεποιθήσεις τους.
90. (α) Τι έχει προκύψει λόγω της έλλειψης διδασκαλίας από μέρους των γονέων; (β) Αντίθετα, τι κάνουν οι γονείς που είναι Μάρτυρες;
90 Γνωρίζουμε όλοι ότι η έλλειψη διδασκαλίας και ηθικού παραδείγματος από μέρους των γονέων έχει συμβάλει στο ότι πολλοί νεαροί σήμερα δεν έχουν βασικές αξίες· δεν σκέφτονται καθόλου ότι θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή τους, καθώς και τη ζωή των άλλων, με το να αναζητούν συγκινήσεις αχαλίνωτα. Δεν είναι πολύ καλύτερο για τους νεαρούς να έχουν γονείς που προάγουν την ηθική και το σεβασμό για τις υψηλές αρχές; Οι γονείς που είναι Μάρτυρες του Ιεχωβά δείχνουν μεγάλη αγάπη για τα παιδιά τους καθώς και για τον Θεό τους, χρησιμοποιώντας την Αγία Γραφή προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά τους να γίνουν ηθικοί άνθρωποι. Όταν λοιπόν αυτά τα παιδιά μεγαλώσουν αρκετά ώστε να γνωρίζουν τι λέει η Αγία Γραφή για το αίμα, υποστηρίζουν κι αυτά την απόφαση των γονέων τους ‘να απέχουν από αίμα’.—Πράξεις 15:29.
Πρέπει ένας γιατρός να νομίζει ότι οφείλει να χορηγήσει αίμα σ’ ένα παιδί, παρά την αμετάκλητη θέληση των γονέων, ίσως και του ίδιου του παιδιού;
91, 92. Γιατί δεν πρέπει ένας γιατρός να νομίζει ότι οφείλει να κάνει μετάγγιση αίματος σ’ ένα παιδί παρά τις αποφασιστικές επιθυμίες των γονέων να μην κάνει μετάγγιση;
91 Ειλικρινά, έχοντας υπόψη το γενικά αναγνωρισμένο δικαίωμα της γονικής ευθύνης, η θέση που είναι συνεπής και σύμφωνη με την ηθική και τις αρχές, την οποία πρέπει να λάβει ένας γιατρός, είναι να αναγνωρίσει την ευθύνη που έχουν οι στοργικοί γονείς να παίρνουν αποφάσεις για τα ανήλικα παιδιά τους.
92 Σχετικά μ’ αυτό, ο Δρ Α. Ντ. Κέλι, Γραμματέας του Καναδικού Ιατρικού Συλλόγου, έγραψε ότι «οι γονείς των ανηλίκων και οι πλησιέστεροι συγγενείς των ασθενών που έχουν χάσει τις αισθήσεις τους έχουν το δικαίωμα να ερμηνεύουν τη θέληση του ασθενούς, και ότι εμείς πρέπει να δεχόμαστε και να σεβόμαστε τις επιθυμίες τους. . . . Δεν τρέφω θαυμασμό για ένα δικαστήριο αμφισβητήσιμου κύρους που συνεδριάζει στις 2:00 π.μ. για να αποσπάσει ένα παιδί από την κηδεμονία του γονέα του».38
93. Γιατί είναι τελείως ανάρμοστο να επιβάλουν οι γιατροί μετάγγιση αίματος σ’ ένα παιδί που οι γονείς του είναι Μάρτυρες;
93 Μερικοί άνθρωποι που ασκούν το ιατρικό και το νομικό επάγγελμα αναγνωρίζουν ότι ένας ικανός για δικαιοπραξία ενήλικος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί να υποβληθεί σε μετάγγιση αίματος. Αλλά αυτοί υποστηρίζουν ότι αν οι γονείς δεν επιτρέψουν να υποβληθεί το παιδί τους σε μετάγγιση, πρέπει η μετάγγιση να επιβληθεί με δικαστική διαταγή. Αυτή η στάση, όμως, στερείται θεμελιώδους συνέπειας και αρμονίας, όπως τονίζεται στο περιοδικό Ιατροδικαστική Επιστήμη (Forensic Science):
«Μήπως πρέπει λοιπόν να συμπεράνουμε ότι τα δικαστήρια θέλουν να δώσουν μια διαφορετική θρησκεία στα παιδιά από εκείνη που έχουν οι γονείς τους, ενώ οι στατιστικές δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών ανατρέφονται και ακολουθούν πράγματι το θρήσκευμα των γονέων τους; Δεν θα σήμαινε κι αυτό επίσης ότι τα δικαστήρια παραβιάζουν τα θρησκευτικά δικαιώματα των παιδιών, δικαιώματα όμοια μ’ εκείνα που προσπαθεί το δικαστήριο να προασπίσει για τους ενηλίκους, σύμφωνα με την Πρώτη Τροποποίηση [του Συντάγματος], απαγορεύοντας τη μετάγγιση αίματος όταν έχει αντιρρήσεις ο ενήλικος; Δεν καθορίζουν τα δικαστήρια, στην ουσία, τη θρησκεία των παιδιών, όταν δεν επιτρέπουν να γίνουν μεταγγίσεις σε ενηλίκους βάσει θρησκευτικών λόγων, αλλά τις επιτρέπουν στα παιδιά των ίδιων ενηλίκων;»39
94. Αναφέρετε μια χονδροειδή ασυνέπεια που επικρατεί σε μερικά νοσοκομεία.
94 Συχνά υπάρχει και άλλη μια σοβαρή ηθική ασυνέπεια όταν επιβάλλεται μετάγγιση αίματος σ’ ένα παιδί του οποίου οι γονείς ζήτησαν να εφαρμοστεί άλλη θεραπευτική αγωγή. Σε μερικά νοσοκομεία οι γιατροί μπορεί σε κάποιο θάλαμο να επιβάλλουν μετάγγιση αίματος σ’ ένα βρέφος. Όμως σε κάποιο διπλανό θάλαμο άλλοι γιατροί μπορεί να εκτελούν νόμιμες εκτρώσεις, τερματίζοντας ζωές που είναι μόνο κατά λίγους μήνες μικρότερες από ό,τι είναι το παιδάκι στο οποίο επιβάλλεται μετάγγιση αίματος για να ‘διασωθεί η ζωή του’. Αυτό κάνει τους σκεπτόμενους ανθρώπους να διερωτώνται αν η ‘διαφύλαξη της ζωής’ είναι πάντοτε το πραγματικό ζήτημα που υπάρχει πίσω από την επιβολή μεταγγίσεων.
95. Τι είπε ένας Σκωτσέζος έκτακτος καθηγητής κολεγίου για την επιβολή μετάγγισης αίματος σε ενήλικες και παιδιά;
95 Εξετάστε τις συνέπειες τις οποίες έχει η θεραπευτική αγωγή που, με την εξουσιοδότηση του κράτους, αφαιρεί ‘δια της βίας’ το δικαίωμα της γονικής ευθύνης. Στη Σκωτία, ο Α. Ντ. Φαρ, λέκτορας πανεπιστημίου ειδικός στις τεχνικές μεταγγίσεων αίματος, έγραψε σχετικά με την επιβολή μεταγγίσεων σε ενηλίκους και σε παιδιά:
«Η παραβίαση μιας θρησκευτικής πεποίθησης κάποιας μειονότητας επεκτείνεται και αποτελεί παραβίαση ολόκληρης της αρχής με βάση την οποία επιτρέπεται σε έναν ενήλικο να δεχτεί ή να απορρίψει μια συγκεκριμένη θεραπευτική αγωγή. . . . Το Κράτος βαθμιαία αναλαμβάνει να παίρνει αυτό αποφάσεις για το άτομο. Μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο οι ελεύθερες χώρες παύουν να είναι ελεύθερες και γίνονται ολοκληρωτικές. Πραγματικά, η ελευθερία και η προσωπική ζωή τελικά καταπατήθηκαν στη ναζιστική Γερμανία με το να παίρνονται τα παιδιά των Γερμανών στο κίνημα της Χιτλερικής Νεολαίας. Αυτά δεν είναι εξωπραγματικές εικασίες. Η ελευθερία είναι ένα πολύτιμο και σχετικά σπάνιο απόκτημα και πρέπει να περιφρουρείται με ζηλοτυπία στις χώρες όπου υπάρχει. Έστω και μια μόνο καταπάτηση της ατομικής ελευθερίας είναι απαράδεκτη».40
96, 97. Πώς η αρχή που αφορά την εκλογή της ιατρικής θεραπείας έρχεται σε αντίθεση με τις μεταγγίσεις αίματος που γίνονται με τη βία;
96 Επιπλέον, ακόμη και αν ο γιατρός πιστεύει ειλικρινά ότι ένα παιδί χρειάζεται να κάνει μετάγγιση αίματος, μήπως αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμιά άλλη θεραπεία; Ή μήπως σημαίνει ότι, κατά τη γνώμη του, η μετάγγιση παρέχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας απ’ ό,τι οι εναλλακτικές θεραπείες; Σχετικά μ’ αυτό, ένα συμβούλιο δικαστών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έγραψε «Οδηγίες προς το Δικαστή Όσον Αφορά Ιατρικές Διαταγές Σχετικές με Παιδιά»:
97 «Αν υπάρχει περιθώριο εκλογής διαδικασίας—αν, για παράδειγμα, ο γιατρός συνιστά μια διαδικασία που έχει 80 τοις εκατό πιθανότητα επιτυχίας, την οποία όμως οι γονείς δεν εγκρίνουν, ενώ συγχρόνως οι γονείς δεν φέρνουν αντίρρηση για μια διαδικασία που έχει μόνο 40 τοις εκατό πιθανότητα επιτυχίας—ο γιατρός πρέπει να ακολουθήσει την πορεία που είναι μεν ιατρικώς πιο επικίνδυνη, αλλά εγκρίνεται από τους γονείς».41
98. Ποιο γεγονός όσον αφορά την ιατρική γνώση αμφισβητεί περαιτέρω τις μεταγγίσεις αίματος που γίνονται με τη βία;
98 Αυτοί οι δικαστές είπαν επίσης ότι «η ιατρική γνώση δεν είναι αρκετά προχωρημένη ώστε να καταστήσει ικανό ένα γιατρό να προβλέψει με λογική βεβαιότητα ότι ο ασθενής του θα ζήσει ή θα πεθάνει ή θα υποστεί μόνιμη σωματική αναπηρία ή παραμόρφωση». Μήπως δεν είναι αυτό πράγματι αληθινό; Μήπως δεν τονίζουν διάφοροι ειδήμονες γιατροί ότι μπορούν το πολύ–πολύ να πουν μονάχα τι φαίνεται πιθανό να συμβεί; Γι’ αυτό, πολλοί ευυπόληπτοι γιατροί και χειρουργοί έχουν συνεργαστεί με Μάρτυρες του Ιεχωβά, παρέχοντας θαυμάσια ιατρική περίθαλψη σε νέους και ηλικιωμένους, σεβόμενοι ταυτόχρονα τις βασισμένες στη Γραφή πεποιθήσεις τους σχετικά με το αίμα.
Νοσηλεία για «Ολόκληρο τον Άνθρωπο»
99. Πώς η αρχή που περιλαμβάνεται στη νοσηλεία ολόκληρου του ατόμου, σχετίζεται με τις μεταγγίσεις αίματος που γίνονται με τη βία;
99 Εκείνοι που ανήκουν στον ιατρικό κλάδο κατανοούν ολοένα και περισσότερο ότι είναι ουσιώδες να αντιμετωπίζουν τον ασθενή ως «ολόκληρο άνθρωπο». Εκείνο που έχει ανάγκη θεραπείας δεν είναι μόνο ο θυρεοειδής αδένας ή το συκώτι, αλλά ολόκληρο το άτομο, ένας άνθρωπος με αισθήματα και πεποιθήσεις που μπορούν πραγματικά να επηρεάσουν την ανταπόκρισή του στη θεραπευτική αγωγή. Σ’ ένα κύριο άρθρο του περιοδικού Ιατρική του Τέξας (Texas Medicine), ο Δρ Γκραντ Φ. Μπέγκλεϊ έγραψε ότι «όταν έχω να κάνω με μια ασθένεια που επηρεάζει το σώμα, τη διάνοια και το πνεύμα του ανθρώπου τον οποίο νοσηλεύω, ουσιώδες είναι εκείνο που αυτός πιστεύει. Οι δικές του πεποιθήσεις, και όχι οι δικές μου, είναι εκείνες που τον κάνουν να αισθάνεται φόβο, αμφιβολία και ενοχή. Αν ο ασθενής μου δεν πιστεύει στις μεταγγίσεις αίματος, εκείνο που εγώ πιστεύω γι’ αυτές δεν έχει σημασία».42
100, 101. Τι μπορεί να λεχθεί για τη θεραπεία του σώματος ενώ τραυματίζεται το πνεύμα του ατόμου;
100 Η νοσηλεία για «ολόκληρο τον άνθρωπο» έχει και ανθρωπιστική και πρακτική αξία, λόγω των τραγικών αποτελεσμάτων που μπορούν να προκύψουν αν ακολουθηθεί διαφορετική πορεία. «Ο διορατικός γιατρός», τόνισε ο Δρ Μέλβιν Α. Κάσμπεργκ στο Περιοδικό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (The Journal of the American Medical Association), «πρέπει να γνωρίζει ότι υπάρχουν αυτές οι ξεχωριστές, αλλά αλληλένδετες πλευρές, δηλαδή το σώμα, η διάνοια και το πνεύμα, και να κατανοεί ότι το να θεραπεύσει το σώμα προκαλώντας τη συντριβή της διάνοιας ή του πνεύματος δεν είναι παρά μια μερική νίκη, ή ακόμη και τελειωτική ήττα».43
101 Έτσι, ο γιατρός ακολουθεί τη σοφή πορεία και νοσηλεύει «ολόκληρο τον άνθρωπο» όταν δείχνει σεβασμό για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του ασθενούς του ως προς τη χρήση του αίματος.
Ειναι η Στάση τους Παράλογη από Ιατρική Άποψη;
102-104. Ποια γεγονότα υποστηρίζουν ότι η στάση των Μαρτύρων σχετικά με τις μεταγγίσεις αίματος, δεν είναι παράλογη;
102 Μολονότι η βασική αντίρρηση των Μαρτύρων του Ιεχωβά για τις μεταγγίσεις αίματος οφείλεται σε θρησκευτικούς λόγους, πολλοί θεωρούν αυτή τη στάση παράλογη από ιατρική άποψη. Αλλά είναι παράλογη; Εφόσον η θέση των Μαρτύρων ως προς το αίμα σχετίζεται μ’ ένα ιατρικό ζήτημα, είναι ωφέλιμο να εξετάσουμε συνοπτικά τις ιατρικές συνέπειες της άρνησής τους να λάβουν αίμα.
103 Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ιαπωνία και στη Γαλλία, μεταγγίζονται κάθε χρόνο περίπου 15 εκατομμύρια μονάδες (500 κυβ. εκ. η καθεμιά) αίματος. Είναι κατάλληλο να ρωτήσουμε: Δίνεται όλο αυτό το αίμα επειδή είναι απαραίτητο για να σωθούν ζωές;
104 Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν 800 Ευρωπαίοι γιατροί που συνεδρίασαν στο Παρίσι ήταν ότι «το αίμα θεωρείται πολύ συχνά σαν ένα ‘θαυματουργό τονωτικό’ που δίνεται στον ασθενή είτε του χρειάζεται είτε όχι». Αυτοί οι γιατροί αντιτάχθηκαν ιδιαίτερα στις μεταγγίσεις μιας μονάδας, οι οποίες, όπως είπαν, «είναι άχρηστες 99 φορές στις 100».44 Μια μελέτη που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε ότι, σε μερικά μέρη, το 72 τοις εκατό των μεταγγίσεων που γίνονται είναι ‘άχρηστες ή αμφίβολης χρησιμότητας’.45
105, 106. Γιατί μερικοί γιατροί αποτυχαίνουν να δουν αντικειμενικά τις μεταγγίσεις αίματος και γιατί μερικοί δικαστικοί έχουν συστήσει άλλη θεραπεία;
105 Ο Δρ Ρουν Έλιασον, από τη Στοκχόλμη της Σουηδίας, δεν δίστασε να εκφράσει τη γνώμη «ότι πολλοί γιατροί, παροδηγούμενοι ίσως από τη δύναμη που ασκεί ο λόγος πάνω στη διάνοια, επέτρεψαν στους εαυτούς τους να τυφλωθούν πολύ εύκολα από το φωτοστέφανο που τοποθέτησαν οι ίδιοι γύρω από τη μετάγγιση αίματος, κι έτσι δεν μπορούν να δουν στις σωστές τους διαστάσεις τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της μορφής θεραπείας».46
106 Είτε συμφωνείτε είτε όχι με τους θρησκευτικούς λόγους για τους οποίους οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν δέχονται μεταγγίσεις αίματος, τα «πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της μορφής θεραπείας» αξίζει να ληφθούν υπόψη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα εφόσον μερικοί δικαστές, εξετάζοντας υποθέσεις που αφορούσαν μεταγγίσεις, συνέστησαν να ακολουθείται η θέληση του ασθενούς σχετικά με μια εναλλακτική θεραπευτική αγωγή, αν υπάρχει σαφής κίνδυνος στην καθιερωμένη θεραπευτική αγωγή.
Το Αίμα—Πολύπλοκο και Μοναδικό
107, 108. Ποιο γεγονός αναφορικά με το αίμα επιδρά πάρα πολύ στην αξία που έχουν οι μεταγγίσεις αίματος;
107 Ενώ μερικοί άνθρωποι μπορεί να βιάζονται να χαρακτηρίσουν την απόρριψη του αίματος ως «αυτοκτονία», για να εξετάσουμε αντικειμενικά το ζήτημα θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν σκοτεινά σημεία, ακόμη και κίνδυνοι, που περιλαμβάνονται στη μετάγγιση αίματος.
108 Οι γιατροί γνωρίζουν ότι το αίμα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Αυτό αποδεικνύεται απλώς και μόνο από τους τύπους του αίματος. Διάφορα συγγράμματα λένε ότι υπάρχουν περίπου δεκαπέντε έως δεκαεννιά γνωστά συστήματα ομάδων αίματος. Σχετικά με ένα μόνο από αυτά, το σύστημα ομάδας αίματος Rh (ρέζους), ένα πρόσφατο βιβλίο για το αίμα λέει ότι «προς το παρόν μπορούν να αναγνωριστούν θεωρητικά σχεδόν τριακόσιοι διαφορετικοί τύποι Rh (ρέζους)».47
109-111. Ποια άλλα χαρακτηριστικά του αίματος έχουν σχέση με τους κινδύνους που παρουσιάζουν οι μεταγγίσεις αίματος;
109 Μια άλλη όψη της πολυπλοκότητας και της μοναδικότητας του αίματος κάθε ανθρώπου είναι η ποικιλία των αντισωμάτων που βρίσκονται μέσα σ’ αυτό. Σ’ ένα συνέδριο επιστημόνων στη Ζυρίχη της Ελβετίας, μια ομάδα Άγγλων εγκληματολόγων τόνισε ότι τα αντισώματα έχουν τέτοια ποικιλομορφία, ώστε το αίμα κάθε ανθρώπου θα μπορούσε να λεχτεί ότι είναι ξεχωριστό και μοναδικό. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι θα μπορέσουν «από μια κηλίδα αίματος να σχηματίσουν εικόνα για την προσωπικότητα κάθε ανθρώπου ο οποίος αφήνει πίσω του ίχνη αίματος».48
110 Το γεγονός ότι το αίμα είναι ένας εξαιρετικά πολύπλοκος ιστός, που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, έχει μεγάλη σημασία όσον αφορά τις μεταγγίσεις αίματος. Αυτό το σημείο το τόνισε πρόσφατα ο Δρ Χέρμπερτ Σίλβερ, από το Τμήμα Τράπεζας Αίματος και Ανοσοαιματολογίας του Νοσοκομείου Χάρτφορντ (στο Κονέκτικατ). Έγραψε ότι, αν εξεταστούν μόνο οι παράγοντες εκείνοι του αίματος για τους οποίους μπορούν να γίνουν τεστ, «η πιθανότητα να δοθεί σ’ ένα άτομο αίμα ακριβώς όμοιο με το δικό του είναι μικρότερη από 1 στις 100.000».49
111 Κατά συνέπεια, πολλοί άνθρωποι, είτε έχουν θρησκευτικές αντιρρήσεις για τις μεταγγίσεις αίματος είτε όχι, θα μπορούσαν να μη δεχτούν αίμα απλώς γιατί πρόκειται ουσιαστικά για μεταμόσχευση οργάνου, το οποίο στην καλύτερη περίπτωση είναι μόνο μερικώς συμβατό με το δικό τους αίμα.
Μεταγγίσεις Αίματος—Πόσος Είναι ο Πραγματικός Κίνδυνος;
112-114. Ποια μαρτυρία υπάρχει που δείχνει ότι οι μεταγγίσεις αίματος εμπερικλείουν κινδύνους;
112 Οι γιατροί γνωρίζουν ότι με οποιοδήποτε φαρμακευτικό σκεύασμα υπάρχει ένα μέτρο κινδύνου, ακόμη και με πολύ κοινά φάρμακα όπως η ασπιρίνη και η πενικιλίνη. Επομένως, θα μπορούσε κάλλιστα να αναμένεται ότι η θεραπευτική αγωγή που χρησιμοποιεί μια τόσο πολύπλοκη ουσία, όπως είναι το ανθρώπινο αίμα, περιλαμβάνει κάποιον κίνδυνο. Αλλά πόσο κίνδυνο; Και τι σημασία μπορεί να έχει αυτό όσον αφορά την άποψη ενός γιατρού για τη στάση που παίρνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά;
113 Η αντικειμενική αξιολόγηση των γεγονότων αποδεικνύει ότι η μετάγγιση αίματος πρέπει ειλικρινά να θεωρείται ως διαδικασία που συνεπάγεται σημαντικό κίνδυνο, πιθανώς και θάνατο.50
114 Ο Δρ Κ. Ρόπαρτς, Διευθυντής του Κεντρικού Τμήματος Μεταγγίσεων στη Ρουέν της Γαλλίας, σχολίασε ότι «μια φιάλη αίματος είναι μια βόμβα». Εφόσον τα επικίνδυνα αποτελέσματα ίσως να μην εμφανιστούν πριν περάσει ορισμένος καιρός, πρόσθεσε, «μπορεί επίσης να είναι μια ωρολογιακή βόμβα για τον ασθενή».51 Ένα έντυπο που εκδόθηκε από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών περιείχε ένα άρθρο για τους κινδύνους του αίματος και έλεγε ότι:
« . . . η αιμοδοσία μπορεί να παραβληθεί με την αποστολή ενός γεμάτου όπλου σ’ ένα ανύποπτο ή απροετοίμαστο άτομο. . . . Όπως συμβαίνει και με το γεμάτο όπλο, υπάρχει ένας μοχλός ή ένα κουμπί ασφαλείας που διέπει τις μεταγγίσεις αίματος. Αλλά πόσα άτομα έχουν πεθάνει από εκπυρσοκρότηση επειδή νόμιζαν ότι η ασφάλεια ήταν στη θέση της;»52
Μπορούν οι ενημερωμένοι γιατροί να αγνοήσουν τους κινδύνους που αναφέρονται εδώ, λέγοντας ότι είναι υπερβολές;
115-117. Γιατί δεν μπορούν οι πληροφορημένοι γιατροί να παραμερίσουν τους κινδύνους των μεταγγίσεων αίματος σαν να είναι υπερβολικοί;
115 Όχι βέβαια, επειδή συχνά οι γιατροί ενημερώνονται ξεκάθαρα για το ότι οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί. «Κανένα βιολογικό παράγωγο», έγραψε ο Γουίνφιλντ Σ. Μίλερ στο περιοδικό Ιατρική Οικονομία (Medical Economics), «δεν έχει μεγαλύτερη πιθανότητα για μοιραία λάθη στην εφαρμοσμένη ιατρική από όση έχει το αίμα. Πολλοί γιατροί έχουν διαπιστώσει, προς λύπη τους, ότι κάθε φιάλη αίματος στις τράπεζες αίματος είναι μια πιθανή φιάλη νιτρογλυκερίνης».53
116 Ο ασθενής ή η οικογένειά του μπορεί να μην κατανοούν τους κινδύνους παρά μόνο όταν είναι πια πολύ αργά. Ο Δρ Τζ. Γκάροτ Άλεν του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στο πρόβλημα του αίματος, υπολόγισε ότι οι μεταγγίσεις αίματος θανατώνουν τουλάχιστον 3.500 Αμερικανούς το χρόνο και προκαλούν βλάβη σε άλλους 50.000.54 Αλλά υπάρχει σοβαρός λόγος να πιστεύουμε ότι αυτός είναι ένας πραγματικά μετριοπαθής υπολογισμός. Για παράδειγμα, το Ιατρικό Περιοδικό του Νότου (Southern Medical Journal) δήλωσε πρόσφατα πως ο υπολογισμός ότι «από 3.000 έως 30.000 θάνατοι οφείλονται σε μεταγγίσεις» είναι πιθανώς συντηρητικός υπολογισμός.55 Και πρέπει να θυμάστε ότι πρόκειται για αριθμούς που αφορούν μια μόνο χώρα, χωρίς να λεχτεί τίποτα για τον υπόλοιπο κόσμο.
117 Σ’ ένα συνέδριο του Αμερικανικού Κολέγιου Χειρουργών, ο Δρ Ρόμπερτ Τζ. Μπέκερ ανέφερε ότι ο ‘κίνδυνος να προκληθούν δυσμενείς επιπτώσεις εξαιτίας του αίματος είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως· ένας στους 20 ασθενείς παρουσιάζει παρενέργειες’. Πόσοι άνθρωποι το κατανοούν αυτό; Ο Δρ Τσαρλς Ε. Χάγκινς, συνδιευθυντής μιας μεγάλης τράπεζας αίματος, δείχνοντας την αιτία για την οποία θα πρέπει να μας ενδιαφέρει όλους αυτή η έκθεση, πρόσθεσε: «Η έκθεση είναι τρομακτική αλλά ρεαλιστική, επειδή τα ίδια προβλήματα τα αντιμετωπίζει κάθε ίδρυμα [σε όλο] τον κόσμο».56
118. Υπάρχει κάποια πιθανότητα για ανακούφιση από τα προβλήματα των μεταγγίσεων αίματος; Αν όχι, γιατί;
118 Υπάρχει καμιά διέξοδος στον ορίζοντα; Πολλοί άνθρωποι, ίσως και μερικοί που ασκούν το ιατρικό επάγγελμα, μπορεί να νομίζουν ότι η επιστήμη έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην υπερνίκηση των κινδύνων της μετάγγισης αίματος. Αλλά όπως λέει ένα πρόσφατο τεύχος του περιοδικού Χειρουργική (Surgery), «παρουσιάστηκαν σοβαρά καινούρια προβλήματα που σχετίζονται με τη μαζική μετάγγιση, τα οποία λαμβάνονταν ελάχιστα, ή και καθόλου, υπόψη μόλις πριν από πέντε χρόνια, αλλά είναι δυνατόν να επισκιάσουν σχεδόν όλα τα προβλήματα που βασάνιζαν τη συνείδηση των υπευθύνων των τραπεζών αίματος, των γιατρών και των ερευνητών στα πρώτα 40 χρόνια της λειτουργίας των τραπεζών αίματος».57
Ποιοι Είναι οι Κίνδυνοι;
119, 120. Ποια διάφορα είδη κινδύνων συνδέονται με τις μεταγγίσεις αίματος;
119 Χωρίς να μακρηγορούμε για το γεγονός ότι οι κίνδυνοι είναι υπαρκτοί, μπορούμε συνοπτικά να εξετάσουμε ποιοι είναι μερικοί απ’ αυτούς. Αν και πολλοί γιατροί είναι κατατοπισμένοι όσον αφορά τις επόμενες πληροφορίες, αυτές μπορεί να βοηθήσουν άλλα άτομα να κατανοήσουν ότι, μολονότι η στάση που παίρνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά οφείλεται σε θρησκευτικούς λόγους, έχει και ιατρική επίσης αξία.
120 Το βιβλίο Αιματολογία (Hematology) περιέχει τον επόμενο πίνακα:58
Τύποι Αντιδράσεων στη Μετάγγιση
Πυρετικές
Λευκοκυτταρικά αντισώματα
Αιμοπεταλικά αντισώματα
Πυρετογόνα
Αλλεργικές
Αιμολυτικές
(ασύμβατη μετάγγιση)
Μετάδοση νόσου
Ηπατίτιδα εξ ομολόγου ορού
Ελονοσία
Σύφιλη
Μόλυνση από μεγαλοκυτταρικό ιό
Βαριά βακτηριδιακή λοίμωξη
Καρδιακή υπερφόρτωση
Δηλητηρίαση από κιτρικά άλατα
Δηλητηρίαση από κάλιο
Αφύσικη αιμορραγία
Ασύμβατη μετάγγιση
Μαζική μετάγγιση
Ισοευαισθητοποίηση
Αιμοσιδήρωση από μετάγγιση
Διάφορες
Θρομβοφλεβίτιδα
Εμβολή αέρος
Εισαγωγή ξένου υλικού
121, 122. Ποιες είναι μερικές από τις άμεσες βλαβερές αντιδράσεις στις μεταγγίσεις αίματος;
121 Οι πολυάριθμοι αυτοί τύποι αντιδράσεων στις μεταγγίσεις είναι πραγματικά σοβαροί, επειδή μπορούν να προξενήσουν θάνατο. Ας εξετάσουμε μερικούς απ’ αυτούς.
122 Ο πίνακας παρουσιάζει πρώτα μερικές από τις «άμεσες» αντιδράσεις. Μια πυρετική αντίδραση μπορεί συνήθως να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Εντούτοις, όπως αναφέρει ο καθηγητής της Ιατρικής Τζέιμς Γ. Λίνμαν, «παρουσιάζονται σοβαρές πυρετικές αντιδράσεις και μπορεί να είναι τόσο έντονες ώστε να απειλήσουν τη ζωή ορισμένων ασθενών που έχουν οξείες παθήσεις».58 Το αίμα που δεν είναι όμοιο με αυτό του ασθενή προκαλεί αιμολυτική αντίδραση, η οποία επιφέρει ταχεία καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων και μπορεί να καταλήξει σε νεφρική ανεπάρκεια, σε καταπληξία και σε θάνατο. Οι αιμολυτικές αντιδράσεις είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες για ασθενείς που βρίσκονται σε αναισθησία, γιατί τα συμπτώματα μπορεί να μη γίνουν αντιληπτά εγκαίρως.59
123-125. Σε ποιο βαθμό συνδέεται ο κίνδυνος της μετάδοσης ασθένειας με τις μεταγγίσεις αίματος;
123 Η «μετάδοση νόσου» συγκαταλέγεται επίσης μεταξύ των πιθανών αντιδράσεων. Υπάρχει κανένας ουσιαστικός κίνδυνος απ’ αυτή την αντίδραση;
124 Η ηπατίτιδα Β (ηπατίτιδα εξ ομολόγου ορού) είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη επιπλοκή των μεταγγίσεων αίματος. Το αίμα ενός αιμοδότη, χωρίς να υπάρχουν οι ανάλογες ενδείξεις, είναι πιθανό να περιέχει τον ιό της ηπατίτιδας ο οποίος μπορεί να βλάψει την υγεία εκείνου που παίρνει το αίμα ή και να τον θανατώσει ακόμη. Όσο περισσότερες μεταγγίσεις κάνει κανείς, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να προσβληθεί από ηπατίτιδα εξ ομολόγου ορού. Για να γίνει όμως αυτό, δεν απαιτείται μεγάλη ποσότητα αίματος. Και λιγότερο από μια σταγόνα είναι αρκετή· ακόμη και ένα εκατομμυριοστό του χιλιοστόλιτρου μολυσμένο αίμα μπορεί να σας μεταδώσει τη νόσο.60
125 Πόση πιθανότητα υπάρχει να προσβληθείτε από ηπατίτιδα εξαιτίας μιας μετάγγισης αίματος; Σε κάποιο βαθμό, αυτό εξαρτάται από το πού ζείτε, γιατί η ηπατίτιδα από μετάγγιση είναι πιο κοινή σε χώρες όπου ένα μέρος του αίματος προέρχεται από αμειβόμενους «αιμοδότες», από ανθρώπους που πουλούν το αίμα τους.
126, 127. Τι μπορεί να λεχθεί για τη συχνότητα εμφάνισης της ηπατίτιδας Β;
126 Σύμφωνα με έναν υπολογισμό που εμφανίζεται συχνά σε ιατρικά περιοδικά, το ένα τοις εκατό, δηλαδή ένα άτομο στα εκατό, προσβάλλεται από ηπατίτιδα ύστερα από μια μετάγγιση αίματος.61 Εντούτοις, υπάρχουν ενδείξεις ότι η πραγματική συχνότητα μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό συμβαίνει επειδή η ηπατίτιδα Β έχει περίοδο επώασης έως και έξι μήνες, κι έτσι η νόσος μπορεί να μην εμφανιστεί μέχρις ότου περάσει ένα μακρύ χρονικό διάστημα από τον καιρό της μετάγγισης. Ο Δρ Τζον Μπ. Αλσέβερ και ο Δρ Πίτερ Βαν Σουνχόβεν έγραψαν στο Ιατρικό Περιοδικό της Αριζόνα (Arizona Medicine):
«Σύμφωνα με αναδρομικές έρευνες για κλινικά διαγνωσμένες ασθένειες, η συχνότητα εμφάνισης τα περασμένα δέκα έως δεκαπέντε χρόνια, στα μεγάλα αιμοδοτικά κέντρα, ήταν περίπου 1%. Εντούτοις, όταν εξετάσει κανείς μελλοντικά στο εργαστήριο ασθενείς που έκαναν μετάγγιση και οι εξετάσεις γίνουν κατά διαστήματα 2 έως 4 εβδομάδων, θα διαπιστώσει ότι η συχνότητα λοίμωξης είναι πάνω από δέκα φορές μεγαλύτερη».62
127 Δείτε το αυτό από μια άλλη άποψη. Συχνά έχει λεχτεί ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες παρατηρούνται κάθε χρόνο 30.000 κρούσματα ηπατίτιδας από μετάγγιση, με 1.500 έως 3.000 θανάτους.63 Και έτσι να ήταν η κατάσταση, θα ήταν ήδη αρκετά σοβαρή. Εντούτοις, οι πληροφορίες που παρέχονται από το κρατικό Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών δείχνουν ότι ένας συντηρητικός αριθμός για τα κρούσματα της ηπατίτιδας Β είναι 200.000 και πλέον κάθε χρόνο.64 Και ποιος μπορεί να υπολογίσει το σύνολο των κρουσμάτων ηπατίτιδας που σχετίζονται με τη μετάγγιση σε όλη τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, στην Ευρώπη, στην Αφρική και στην Ασία;
128. Γιατί η πιθανότητα να προσβληθεί ένας Μάρτυρας από ηπατίτιδα είναι κάτι περισσότερο από δικαιολογημένος κίνδυνος;
128 Βέβαια, μερικοί το θεωρούν δικαιολογημένο να διακινδυνεύσουν να προσβληθούν από ηπατίτιδα που θα είναι αποτέλεσμα μιας μετάγγισης αίματος. Ένας γιατρός θα μπορούσε να συλλογιστεί: «Εγώ θα προτιμούσα να έχω τον ασθενή μου ζωντανό με ηπατίτιδα, την οποία μπορώ να θεραπεύσω, παρά νεκρό επειδή δεν έκανε μετάγγιση». Αλλά ένας τέτοιος συλλογισμός δεν αποτελεί έγκυρη βάση για να πει κανείς ότι οι ενσυνείδητες αντιρρήσεις που έχει ένας ασθενής για τη μετάγγιση αίματος είναι σκέτη ‘αυτοκτονία’ και δεν αξίζει να ληφθούν υπόψη.
Μπορεί λογικά ένας ασθενής να λάβει τη διαβεβαίωση ότι θα ζήσει αν πάθει ηπατίτιδα από μετάγγιση;
129, 130. Μπορεί ένας ασθενής λογικά να είναι βέβαιος ότι θα επιζήσει από την ηπατίτιδα που θα εκδηλωθεί ύστερα από τη μετάγγιση;
129 Ένα γεγονός που εγείρει σοβαρές σκέψεις είναι ότι, όπως παραδέχονται πολλοί ειδήμονες, περίπου το 10 ως 12 τοις εκατό εκείνων που προσβάλλονται από ηπατίτιδα εξ ομολόγου ορού εξαιτίας μεταγγίσεων πεθαίνουν.65 Σε άτομα ηλικίας άνω των σαράντα ετών, το ποσοστό θνησιμότητας είναι 20 τοις εκατό—ένας στους πέντε.66 Σε ασθενείς που έχουν περάσει το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους, οι μισοί περίπου πεθαίνουν από την ηπατίτιδα.67
130 Επιπλέον, δεν υπάρχει ασφαλής τρόπος για να εξαλειφτεί ο μεγάλος κίνδυνος μετάδοσης ηπατίτιδας από μεταγγίσεις. Το Περιοδικό της Ιατροδικαστικής (The Journal of Legal Medicine) παραδέχτηκε ότι «καμιά από τις ήδη γνωστές μεθόδους συντήρησης του αίματος δεν έχει ιδιότητες που να καταστρέφουν τους ιούς. Κάθε μέσο που μπορεί να καταστρέψει ή και να εξασθενίσει τον ιό της ηπατίτιδας θα καταστρέψει και το αίμα ή ένα κλάσμα του αίματος».68
131, 132. Σε ποιο βαθμό έχουν περιορίσει οι σύγχρονες μέθοδοι τους κινδύνους προσβολής από την ηπατίτιδα λόγω μετάγγισης αίματος;
131 Τι θα λεχτεί για την πρόοδο στα τεστ που γίνονται για τον προσδιορισμό και συνεπώς την εξάλειψη του μολυσμένου αίματος; Ο Δρ Μ. Σαπίρο, της Υπηρεσίας Μεταγγίσεων Αίματος στη Νότια Αφρική, τόνισε πρόσφατα ότι «ακόμα και με τα πιο ευαίσθητα τεστ, ίσως μόνο 1 στα 8 ή και λιγότερα κρούσματα ηπατίτιδας από μετάγγιση μπορούν να αποφευχτούν με εργαστηριακή εξέταση μόνο του αίματος των αιμοδοτών».69
132 Συνεπώς, και αν ακόμη η ηπατίτιδα εξ ομολόγου ορού ήταν η μόνη ασθένεια που υπήρχε κίνδυνος να εκδηλωθεί από τη μετάγγιση, αυτό θα αποτελούσε επαρκή ιατρικό λόγο για να έχει ένας άνθρωπος επιφυλάξεις ως προς τη λήψη αίματος. Στην πραγματικότητα όμως, η ηπατίτιδα είναι ένας μόνο από τους κινδύνους. Σημειώστε και τους ακόλουθους:
133. Ποιο δίλημμα θέτει η συφιλιδική μόλυνση του αίματος;
133 «Το αίμα πρέπει να θεωρείται επικίνδυνο φάρμακο και πρέπει να χρησιμοποιείται με την ίδια προσοχή με την οποία χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, η μορφίνη».70 Έτσι τελείωσε την έκθεσή του σ’ ένα συνέδριο χειρουργών της Βόρειας Γερμανίας ο καθηγητής Χ. Μπους, διευθυντής της ιατρικής μεταγγίσεων. Σ’ αυτή την έκθεσή του ανέφερε ένα δίλημμα σχετικό με τις μεταγγίσεις αίματος. Είπε ότι το αίμα που λαβαίνεται από αιμοδότες, για να έχει την άριστη βιολογική του αξία, πρέπει να μεταγγιστεί μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες· μετά απ’ αυτό το διάστημα, αυξάνουν οι μεταβολικοί κίνδυνοι, εξαιτίας των αλλοιώσεων τις οποίες υφίσταται το αποθηκευμένο αίμα. Από την άλλη μεριά, το αίμα πρέπει να αποθηκεύεται επί εβδομήντα δύο ώρες τουλάχιστον, γιατί αλλιώς μπορεί να μεταδώσει σύφιλη. Ακόμη και τα τεστ για τον προσδιορισμό του συφιλιδικού αίματος δεν είναι ασφαλή, γιατί δεν εντοπίζουν τη σύφιλη στα πρώτα της στάδια. Δεν είναι ανάγκη να περιγραφτεί εδώ η βλάβη την οποία μπορεί να υποστεί ένα άτομο που λαβαίνει αίμα μολυσμένο από σύφιλη, καθώς και η βλάβη την οποία υφίσταται η οικογένειά του.
134, 135. Ποιες άλλες μολύνσεις μπορούν να μεταδοθούν από τις μεταγγίσεις αίματος;
134 Η έκθεση από τη Γερμανία τόνιζε επίσης τον κίνδυνο εξαιτίας μεταγγίσεων αίματος που μεταδίδουν μολύνσεις από μεγαλοκυτταρικό ιό και ελονοσία. Ο μεγαλοκυτταρικός ιός είναι γνωστό ότι αποτελεί ιδιαίτερο κίνδυνο για τα παιδιά. Δικαιολογημένα, λοιπόν, οι Γερμανοί γιατροί προειδοποιήθηκαν για τα «πολύ σοβαρά, ακόμη και μοιραία, αποτελέσματα» που είναι πιθανό να προκύψουν από τις μεταγγίσεις αίματος. Και ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος ανέφερε ότι «με την αύξηση των ταξιδιών σ’ όλο τον κόσμο και την επιστροφή των στρατιωτών από ενδημικές περιοχές της γης, αυξήθηκαν τα κρούσματα ελονοσίας σε ανθρώπους που έκαναν μετάγγιση αίματος».71
135 Στις τροπικές περιοχές υπάρχουν μερικά άλλα νοσήματα που μπορούν να μεταδοθούν με τις μεταγγίσεις αίματος, όπως είναι η τρυπανοσωμίαση της Νότιας Αμερικής (νόσος του Σάγκας) (με θνησιμότητα έναν στους δέκα), η αφρικανική τρυπανοσωμίαση (αφρικανική νόσος του ύπνου), η τροπική μόρωση και η φιλαρίαση.72
136. Ποιος είναι ένας άλλος κίνδυνος που συνδέεται με τις μεταγγίσεις αίματος και πόσο σοβαρός είναι;
136 Ένας άλλος κίνδυνος τον οποίο δεν μπορούμε να παραβλέψουμε είναι η βαριά βακτηριδιακή μόλυνση του αίματος. Ορισμένοι τύποι βακτηριδίων μπορούν να πολλαπλασιαστούν ακόμη και σε ψυχθέν αίμα, θέτοντας μια σοβαρή απειλή σε όποιον θα πάρει κατόπιν αυτό το αίμα. Μολονότι αυτού του είδους η επιπλοκή συμβαίνει σε λιγότερους ασθενείς από όσους παθαίνουν, για παράδειγμα, ηπατίτιδα εξ ομολόγου ορού, τα αποτελέσματα είναι τραγικά γι’ αυτά τα άτομα. Η θνησιμότητα κυμαίνεται μεταξύ 50 και 75 τοις εκατό.73
137. Εξαιτίας των κινδύνων που συνδέονται με τις μεταγγίσεις αίματος, τι απαιτούν μερικά νοσοκομεία από τους ασθενείς;
137 Τι επιφυλάσσει το μέλλον σχετικά με τους κινδύνους που περιλαμβάνονται στις μεταγγίσεις αίματος; «Ο κατάλογος των μεταδοτικών νόσων», αναφέρει ο Δρ Τζον Α. Κόλινς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, θα «ποικίλλει και ασφαλώς θα αυξάνεται, προξενώντας ίσως σημαντική ανησυχία καθώς εντοπίζονται στο ανθρώπινο αίμα περισσότεροι ιοί που σχετίζονται με όγκους».74 Γι’ αυτό και πολλά νοσοκομεία απαιτούν τώρα από τον ασθενή να υπογράψει ένα νομικό έντυπο ή συμφωνητικό για το ότι δεν θα καταφύγει σε νομικές ενέργειες εναντίον του γιατρού ή του νοσοκομείου αν προκύψει βλάβη από μετάγγιση αίματος.75
138. Ποιος είναι ο πρώτιστος λόγος για τον οποίο οι Μάρτυρες δεν δέχονται μεταγγίσεις αίματος;
138 Μήπως αυτή η συνοπτική εξέταση μερικών μόνο από τους ιατρικούς κινδύνους τους οποίους συνεπάγεται το αίμα σημαίνει ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αντιτίθενται στις μεταγγίσεις πρώτιστα για ιατρικούς λόγους; Όχι, δεν συμβαίνει αυτό. Ο πρωταρχικός λόγος για τον οποίο δεν δέχονται μεταγγίσεις αίματος στηρίζεται σ’ αυτά που λέει η Αγία Γραφή. Η αντίρρησή τους είναι κατά βάση θρησκευτική και όχι ιατρική. Εντούτοις, το γεγονός ότι υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι όσον αφορά τη λήψη αίματος απλώς υπογραμμίζει ότι η θέση που παίρνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά είναι λογική ακόμη και από ιατρική άποψη.
Εναλλακτικές Μέθοδοι Θεραπείας
139-141. Στην εκλεκτική χειρουργική, ποιες εναλλακτικές θεραπείες υπάρχουν σε αντικατάσταση των μεταγγίσεων αίματος;
139 Αν η πορεία που ακολουθούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν μια πορεία φανατική, αβάσιμη και σήμαινε αναπόφευκτη βλάβη για τους ίδιους, ακόμη και για άλλους, τότε θα υπήρχε λόγος για ανησυχία. Σχετικά μ’ αυτό, θα μπορούσε να τεθεί το εξής ερώτημα:
Είναι τόσο ασυμβίβαστη η θρησκευτική αυτή άποψη των Μαρτύρων του Ιεχωβά με τους κανόνες της ανθρώπινης κοινωνίας και με την ιατρική γνώση, ώστε να μην μπορούν να γίνουν λογικές διευθετήσεις που να τη λαβαίνουν υπόψη;
140 Η πραγματική απάντηση είναι ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, σίγουρα μπορούν να γίνουν διευθετήσεις που να λαβαίνουν υπόψη τη βασισμένη στην Αγία Γραφή αντίρρησή τους για το αίμα, με τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων θεραπείας.
141 Όπως είναι γνωστό, σε περιπτώσεις προγραμματισμένης εγχείρησης, οι γιατροί μπορούν να ‘δυναμώσουν το αίμα του ασθενούς’ και πριν και μετά την εγχείρηση, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα αμινοξέα και σιδηρούχες ενώσεις που χορηγούνται δια του στόματος και ενδοφλεβίως76c· αυτό μπορεί να ελαττώσει την ανάγκη μετάγγισης. Η μεγάλη υποθερμία (πτώση της θερμοκρασίας του σώματος του ασθενούς) έχει αποδειχτεί επωφελής γιατί περιορίζει στο ελάχιστο την απώλεια αίματος στη διάρκεια της εγχείρησης, ακόμη και σε βρέφη.78 Παρόμοια, η πρόκληση υπότασης (μείωση της πίεσης του αίματος) μπορεί να ελαττώσει την αιμορραγία από τα μικρά αγγεία στη διάρκεια της εγχείρησης. Και αυτό που αποδείχτηκε ότι έχει τη μεγαλύτερη επιτυχία είναι πιθανώς η σχολαστικότητα στο κλείσιμο ακόμη και του παραμικρού αγγείου που κόβεται. Στο Αμερικανικό Περιοδικό Μαιευτικής και Γυναικολογίας (American Journal of Obstetrics and Gynecology), ένας γιατρός που εγχείρησε πολλούς Μάρτυρες του Ιεχωβά είπε τα εξής:
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όταν εγχειρίζεις χωρίς τη δυνατότητα μετάγγισης, τείνει να βελτιωθεί η χειρουργική σου ικανότητα. Ο γιατρός είναι λίγο πιο δραστήριος στο να σταματάει την αιμορραγία από κάθε αγγείο».79
Αν ένας ασθενής έχει χάσει μεγάλη ποσότητα αίματος στη διάρκεια μιας εγχείρησης ή εξαιτίας ενός ατυχήματος, είναι λογική η άποψη ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση εκτός από το αίμα;
142, 143. Ποια είναι η πρώτιστη ανάγκη όταν υπάρχει μεγάλη απώλεια αίματος;
142 Μερικά γεγονότα που παρουσίασε ο καθηγητής Τζέιμς Γ. Λίνμαν στο Αιματολογία χρησιμεύουν σαν μια καλή βάση για να δώσουμε ορθή απάντηση:
«Το αίμα δεν είναι ένα τονωτικό ή διεγερτικό υγρό· δεν βοηθάει στη θεραπεία μιας πληγής ούτε καταστέλλει μια μόλυνση· και η ικανότητά του να μεταφέρει οξυγόνο αποτελεί σπάνια, αν όχι ποτέ, περιοριστικό παράγοντα στη χειρουργική. Η μετάγγιση χρησιμεύει μόνο στην αύξηση του συνολικού όγκου του αίματος, στην ενίσχυση της ικανότητας του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο, και ως πηγή των συστατικών του φυσιολογικού πλάσματος». (Τα πλάγια γράμματα δικά μας.)80
143 Ας εξετάσουμε πρώτα το ζήτημα της ‘αύξησης του συνολικού όγκου του αίματος’. Πολύ συχνά, όταν ένας άνθρωπος χάσει μεγάλη ποσότητα αίματος, εκείνο που χρειάζεται βασικά για να προληφθεί η καταπληξία και ο θάνατος είναι να αντικατασταθεί ο όγκος του υγρού που χάθηκε. Σ’ ένα συνέδριο του Ιατρικού Συλλόγου της Νότιας Αφρικής, ένας ειδικός στις μεταγγίσεις αίματος εξήγησε ότι κάποιος θα μπορούσε να χάσει ως και 1,5 λίτρο αίματος και να εξακολουθεί να έχει πάνω από το 60 τοις εκατό των ερυθρών αιμοσφαιρίων του,81 ποσότητα που επαρκεί για τη θρέψη των ιστών του. Αλλά το άτομο χρειάζεται περισσότερο υγρό στα αγγεία του για να διατηρηθεί η κυκλοφορία των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
144. Ποιο είναι το υγρό εκλογής όταν υπάρχει μεγάλη απώλεια αίματος;
144 Το βρετανικό περιοδικό Αναισθησία (Anaesthesia) ανέφερε ότι τα μη αιματούχα διαλύματα το κάνουν αυτό πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι οι μεταγγίσεις αίματος, επειδή δεν ελαττώνουν την αποδοτικότητα της καρδιάς, επιπλοκή που παρουσιάζεται αρκετά συχνά στις μεταγγίσεις αίματος. Το άρθρο έλεγε ότι σε μερικές περιπτώσεις τραύματος, στις οποίες οι προφανώς επαρκείς ποσότητες πλήρους αίματος δεν έφεραν το ποθούμενο αποτέλεσμα, η χρήση μη αιματούχων διαλυμάτων συχνά προκάλεσε καταπληκτική βελτίωση. Γι’ αυτό και το άρθρο έκανε την παρατήρηση:
«Και αν ακόμη υπάρχει επαρκής ποσότητα πλήρους αίματος, είναι αμφίβολο αν αυτό είναι το πιο κατάλληλο υγρό για την αρχική θεραπεία και για την άμεση μετάγγιση σε ασθενείς που έχασαν πολύ αίμα».82
145, 146. Ως ποιο βαθμό μπορεί κάποιος να αντέξει την απώλεια αίματος και γιατί τα μη αιματούχα εναλλακτικά διαλύματα δεν αναπληρώνουν το αίμα;
145 Δεν είναι λογικό ότι ένα άτομο θα μπορούσε κανονικά να χάσει ποσότητα αίματος ίση με μια μονάδα (500 κυβ. εκ.) ή και περισσότερη, χωρίς να έχει αυτό θανατηφόρες επιπτώσεις; Πολλοί άνθρωποι δίνουν μια μονάδα αίματος και κατόπιν συνεχίζουν κατ’ ευθείαν τις καθημερινές τους ασχολίες. Ελεγχόμενες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι ένα άτομο με ‘μεγάλο όγκο αίματος μπορεί να αντέξει στην απώλεια έως και δύο λίτρων (2.000 κυβ. εκ.) πλήρους αίματος’, χωρίς να χρειαστεί τίποτε άλλο εκτός από την αντικατάσταση του υγρού που έχασε με μη αιματούχα διαλύματα.83
146 Τι θα λεχτεί, όμως, για την ‘ενίσχυση της ικανότητας του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο’; Οι γιατροί γνωρίζουν ότι τα εναλλακτικά διαλύματα δεν είναι στην πραγματικότητα «υποκατάστατα του αίματος». Γιατί; Επειδή η αιμοσφαιρίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων μεταφέρει οξυγόνο σε όλο το σώμα. Τα μη αιματούχα διαλύματα δεν περιέχουν αιμοσφαιρίνη.
Στην περίπτωση ενός ασθενή που έχασε πολύ αίμα, πρέπει να χορηγηθεί πλήρες αίμα ή συμπυκνωμένα ερυθρά αιμοσφαίρια για να εξασφαλιστεί η παροχή οξυγόνου σε όλο το σώμα του;
147, 148. Τι έχουν δείξει τα γεγονότα για το επίπεδο του αιματοκρίτη ή της αιμοσφαιρίνης που θεωρείται ικανοποιητικά ασφαλές για τη χειρουργική;
147 Αυτή είναι μια άποψη που προβάλλεται συχνά, αλλά συμφωνεί με τα γεγονότα;
148 Ένα άτομο έχει φυσιολογικά περίπου 14 με 15 γραμμάρια αιμοσφαιρίνης σε κάθε 100 κυβ. εκ. αίματος. Οι γιατροί γενικά λένε ότι ‘σε ασυνήθιστες συνθήκες η κατώτερη ασφαλής τιμή αιμοσφαιρίνης για μια συνηθισμένη χειρουργική επέμβαση θεωρείται ότι είναι τα 10,3 με 10,5 γραμμάρια’.84 Αλλά, στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος της αιμοσφαιρίνης ενός ατόμου είναι σε εφεδρεία για να χρησιμοποιηθεί στη διάρκεια εντατικής προσπάθειας· γι’ αυτό, ένας κλινήρης ασθενής συχνά μπορεί να τα βγάλει πέρα με 5 ή 6 μόνο γραμμάρια.85 Ο Μ. Κιθ Σάικς, καθηγητής της Κλινικής Αναισθησιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, τόνισε πρόσφατα: «Μολονότι τα περισσότερα ιατρικά κέντρα προτιμούν την τιμή των 9 ή 10 γραμμαρίων τοις εκατό ως το καθοριστικό όριο για το αν θα πραγματοποιήσουν ή όχι προγραμματισμένες εγχειρήσεις, πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχει πειστική απόδειξη ότι οι τιμές που είναι πάνω απ’ αυτή τη στάθμη είναι ‘ασφαλείς’ ή ότι οι τιμές που είναι κάτω απ’ αυτή τη στάθμη προσδίδουν ιδιαίτερο κίνδυνο στην εγχείρηση. Επομένως φαίνεται ότι δεν είναι λογικό να εκλέγεται αυθαίρετα ένας αριθμός ως παραδεκτή στάθμη αιμοσφαιρίνης».86 Παρόμοια, ο Δρ Τζέφρι Κ. Ρέινς, του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, είπε ότι «μπορούμε να αφήσουμε τον αιματοκρίτη να φτάσει πολύ χαμηλότερα απ’ όσο πιστεύαμε. Νομίζαμε ότι η τιμή της αιμοσφαιρίνης του ασθενή έπρεπε να είναι 10, αλλά τώρα γνωρίζουμε ότι αυτό δεν ισχύει».87 Ο Δρ Ρικάρδο Βέλα, που εργάζεται στο αναισθησιολογικό τμήμα ενός νοσοκομείου της Μαδρίτης στην Ισπανία, είχε πείρα αυτού του ζητήματος από περιπτώσεις ασθενών που ήταν Μάρτυρες του Ιεχωβά. Έγραψε πως «ήταν εκπληκτικό το γεγονός ότι οι ασθενείς άντεξαν ικανοποιητικά» σε πολύ χαμηλές στάθμες αιμοσφαιρίνης, οι οποίες άλλοτε θα καθιστούσαν την εγχείρηση αδύνατη.88
149, 150. Τι έχουμε μάθει ως προς το αν η άμεση μετάγγιση αίματος, αυξάνει την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο;
149 Υπάρχει και μια άλλη πλευρά αυτού του ζητήματος που δεν έχει κατανοηθεί ευρέως, ακόμη και στον ιατρικό τομέα.
Θα αυξήσει αμέσως η μετάγγιση την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο;
150 Πολλοί πιστεύουν ότι θα την αυξήσει, αλλά ένα πρόσφατο κύριο άρθρο του περιοδικού Αναισθησία τόνισε το εξής σημαντικό σημείο: «Αξίζει να θυμόμαστε επίσης ότι η αιμοσφαιρίνη των αποθηκευμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων που είναι εμπλουτισμένα με κιτρικά άλατα δεν είναι πλήρως διαθέσιμη για τη μεταβίβαση οξυγόνου στους ιστούς επί 24 περίπου ώρες μετά τη μετάγγιση . . .· επομένως, η άμεση μετάγγιση αίματος πρέπει πρώτιστα να θεωρείται απλώς ως εκτατικό του όγκου στα αρχικά στάδια».89 Ορισμένοι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας Οχάιο διαπίστωσαν πως αυτό οφείλεται στο ότι γίνονται χημικές αλλοιώσεις στο αποθηκευμένο αίμα. Η έρευνά τους κατέδειξε ότι το αίμα που είναι αποθηκευμένο πάνω από δέκα μέρες «δεν βελτιώνει την οξυγόνωση αμέσως μετά τη μετάγγιση, ή μπορεί και να τη χειροτερέψει». Διαπίστωσαν επίσης ότι η οξυγόνωση εξακολουθούσε να είναι κάτω από το φυσιολογικό μετά την πάροδο είκοσι τεσσάρων ωρών.90
Ποια είναι μερικά από τα μη αιματούχα υγρά που χρησιμοποιούνται ως εναλλακτικά των μεταγγίσεων αίματος; Έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στη χρήση τους; Ποια είναι τα πλεονεκτήματά τους;
151. Ποια είναι μερικά από τα υγρά που χρησιμοποιούνται αντί των μεταγγίσεων αίματος;
151 Πιθανώς, το περισσότερο διαθέσιμο και συχνότερα χρησιμοποιούμενο υλικό για την αντικατάσταση του πλάσματος σε έκτακτα περιστατικά είναι το απλό διάλυμα χλωριούχου νατρίου (0,9%). Αυτό το διάλυμα παρασκευάζεται εύκολα, αδάπανα, και είναι σταθερό και χημικά συμβατό με το ανθρώπινο αίμα.91 Το γαλακτικό διάλυμα Ρίνγκερ (Χάρτμαν) είναι ένα άλλο ηλεκτρολυτικό ή κρυσταλλοειδές διάλυμα που έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε περιπτώσεις μαζικών εγκαυμάτων και σε εγχειρήσεις στις οποίες οι ασθενείς έχασαν μέχρι και 66 τοις εκατό του υγρού όγκου του αίματός τους.92
152. Ποια άλλα εκτατικά όγκου πλάσματος έχουν χρησιμοποιηθεί με καλά αποτελέσματα;
152 Ένας άλλος τρόπος ενέργειας είναι η αντικατάσταση του αίματος που έχει χαθεί με κολλοειδή, όπως είναι η δεξτράνη. Πρόκειται για ένα κλινικό σακχαρούχο διάλυμα που έχει αποδειχτεί πολύτιμο και στη χειρουργική και στη νοσηλεία περιπτώσεων που αφορούσαν εγκαύματα και καταπληξία.93 Μερικές φορές αυτό συνδυάζεται μ’ ένα ρυθμιστικό διάλυμα χλωριούχου νατρίου για να επιτευχθούν οι καλύτερες ιδιότητες του καθενός από τα διαλύματα. Το διάλυμα Haemaccel όπως και το διάλυμα υδροξυεθυλαμύλου έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί με καλά αποτελέσματα σε διάφορες εγχειρητικές καταστάσεις ως εκτατικά όγκου πλάσματος.94d
153. Τι μπορεί να λεχθεί για τη χρήση διάφορων εκτατικών όταν φτάσει στο αποκορύφωμα η κρίση του όγκου αίματος;
153 Το καθένα απ’ αυτά τα υγρά έχει τις δικές του ιδιότητες και τα δικά του πλεονεκτήματα. Αλλά για τις πολύ σοβαρές καταστάσεις το περιοδικό Αναισθησία σχολίασε:
«Αρχικά, στο κρίσιμο στάδιο δεν έχει τόση σημασία πιο ακριβώς υγρό διαλέγεται, με την προϋπόθεση ότι δεν είναι απόλυτα επιβλαβές. Αργότερα, αφού αυξηθεί ο όγκος του υγρού που κυκλοφορεί, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ειδικές απαιτήσεις που υπάρχουν για τη συγκεκριμένη περίπτωση».95
154, 155. Ποια απόδειξη δείχνει ότι το αίμα δεν είναι το μόνο αποτελεσματικό υποκατάστατο για την απώλεια αίματος;
154 Μήπως όμως αυτό σημαίνει ότι τα υγρά αυτά είναι μόνο για επείγουσες περιπτώσεις; Όχι, καθόλου. Σχετικά με «όλα τα κύρια είδη εγχειρήσεων», ορισμένοι χειρουργοί της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κεντάκι έγραψαν:
«Εκατό ασθενείς έχασαν ο καθένας πάνω από 1.000 χιλιοστόλιτρα αίματος στη διάρκεια εγχείρησης και έλαβαν διπλάσια με τριπλάσια ποσότητα διαλύματος Χάρτμαν. Η μετεγχειρητική θνησιμότητα και νοσηρότητα δεν επηρεάστηκαν από την έλλειψη αίματος στην αγωγή που χρησιμοποιήθηκε για την αντικατάστασή του. . . . Παρά την καθιερωμένη αντίληψη ότι μόνο το αίμα μπορεί να αντικαταστήσει αποτελεσματικά το χαμένο αίμα, η χρήση διαλυμάτων χλωριούχου νατρίου για μερική ή ολική υποκατάσταση του αίματος έχει κερδίσει έδαφος σε πολλά ιατρικά κέντρα».96
155 Μολονότι είναι θρησκευτικοί οι λόγοι για τους οποίους οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν δέχονται αίμα, αυτοί δεν έχουν αντιρρήσεις για τη χρήση μη αιματούχων εκτατικών του πλάσματος. Από την άποψη του γιατρού, λοιπόν, αυτά τα προϊόντα έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς που είναι Μάρτυρες. Αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα πλεονεκτήματα.
156, 157. Αναφέρετε μερικά από τα πλεονεκτήματα που έχουν τα εκτατικά πλάσματος που δεν τα έχει το αίμα.
156 «Τα μη βιολογικά υποκατάστατα του αίματος», έγραψε ο καθηγητής Ε. Α. Μόφιτ από τον Καναδά, «μπορούν να παρασκευαστούν σε μεγάλες ποσότητες και να αποθηκευτούν για μακρές χρονικές περιόδους. . . . Οι κίνδυνοι που περιλαμβάνονται στη μετάγγιση αίματος αποτελούν τα πλεονεκτήματα των υποκατάστατων του πλάσματος: αποφυγή της λοίμωξης από βακτηρίδια ή ιούς, των αντιδράσεων στη μετάγγιση και της ευαισθητοποίησης εξαιτίας του παράγοντα Rh (ρέζους)».97
157 Υπάρχει και άλλη μια αξιόλογη ωφέλεια από τη χρήση εκτατικών του πλάσματος. Όταν το ανθρώπινο αίμα αποθηκεύεται, πρέπει να προστεθούν χημικές ουσίες για την πρόληψη της πήξης. Αργότερα, όταν αυτό το αίμα δοθεί σ’ έναν ασθενή, οι πρόσθετες ουσίες μπορούν να παρεμποδίσουν τη φυσιολογική ικανότητα πήξης του αίματος του ασθενούς· μπορεί να προκύψει συνεχής απώλεια αίματος. Ο καρδιοχειρουργός Δρ Μέλβιν Πλατ επέστησε την προσοχή στο γεγονός ότι αυτό το πρόβλημα αποφεύγεται όταν χρησιμοποιηθεί «μια ουδέτερη ουσία», όπως είναι το γαλακτικό διάλυμα Ρίνγκερ, αντί να χρησιμοποιηθεί αποθηκευμένο αίμα.98
Σοβαρές Εγχειρήσεις Χωρίς Αίμα
158. Ποια ενδιαφέροντα γεγονότα έχει αποκαλύψει η εμπειρία του Δρ Ντέντον Κούλεϋ;
158 Θαρραλέοι γιατροί που δέχτηκαν να εγχειρήσουν Μάρτυρες του Ιεχωβά χωρίς να χρησιμοποιήσουν αίμα συχνά βρήκαν αυτή την εμπειρία διαφωτιστική. Αυτό πιστοποιείται από μερικές μάλλον πρόσφατες εξελίξεις στις εγχειρήσεις ανοιχτής καρδιάς. Στο παρελθόν, χρησιμοποιούνταν κανονικά πολύ μεγάλες ποσότητες αίματος. Αλλά η χειρουργική ομάδα στο Καρδιολογικό Ινστιτούτο του Τέξας, με επικεφαλής τον Δρ Ντέντον Κούλεϊ, αποφάσισε να εγχειρήσει Μάρτυρες του Ιεχωβά. Επειδή οι γιατροί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αίμα για την απαραίτητη καρδιοπνευμονική αντλία ούτε μπορούσαν να χορηγήσουν αίμα στη διάρκεια της εγχείρησης ή μετά από αυτήν, χρησιμοποίησαν μη αιματούχα εκτατικά πλάσματος. Ο Δρ Κούλεϊ αναφέρει: «Τόσο πολύ εντυπωσιαστήκαμε από τα αποτελέσματα που είχαμε στους Μάρτυρες του Ιεχωβά ώστε αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε αυτή τη διαδικασία σε όλους μας τους καρδιοπαθείς. Είχαμε καταπληκτική επιτυχία και χρησιμοποιήσαμε τη διαδικασία και στις μεταμοσχεύσεις [καρδιάς] επίσης». Και πρόσθεσε: «Έχουμε κάνει συμφωνία με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά να μην κάνουμε μετάγγιση οποιεσδήποτε και αν είναι οι περιστάσεις. Έτσι, οι ασθενείς αναλαμβάνουν την ευθύνη, γιατί εμείς ούτε καν διατηρούμε πρόχειρο αίμα γι’ αυτούς».99
159. Ποια υπήρξαν τα μακροχρόνια αποτελέσματα της αναίμακτης καρδιοχειρουργικής σε ενήλικους και σε παιδιά που είναι Μάρτυρες;
159 Ποια υπήρξαν τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της ‘καρδιοχειρουργικής χωρίς αίμα’ σε ενηλίκους και σε παιδιά; Ο Δρ Τζερόμ Χ. Κέι από την Καλιφόρνια έγραψε: «Έχουμε κάνει έως τώρα σχεδόν 6.000 εγχειρήσεις ανοιχτής καρδιάς στο Νοσοκομείο Σεν Βίνσεντ του Λος Άντζελες. Επειδή δεν κάναμε χρήση αίματος στους περισσότερους ασθενείς, έχουμε την εντύπωση ότι οι ασθενείς πηγαίνουν καλύτερα».100 Μια μελέτη από τον Καναδά έδωσε ειδικές λεπτομέρειες, αποκαλύπτοντας ότι όταν χρησιμοποιήθηκαν αντί για αίμα μη αιματούχα υγρά, όπως η δεξτράνη και το διάλυμα Ρίνγκερ, «ο αριθμός των θανάτων έπεσε από 11 τοις εκατό σε 3,8 τοις εκατό».101 Αυτό το είδος χειρούργησης έχει επίσης εφαρμοστεί με επιτυχία σε Μάρτυρες του Ιεχωβά και σε παιδιά στη Νορβηγία, στην Αυστραλία, στη Νότια Αφρική, στη Γαλλία, στην Αγγλία και στην Ιαπωνία.
160, 161. Ποια υπήρξαν τα αποτελέσματα εκεί όπου Μάρτυρες είχαν υποβληθεί σε εγχειρήσεις που το αίμα κανονικά θεωρούνταν απαραίτητο;
160 Οι πεπειραμένοι χειρουργοί, όμως, γνωρίζουν καλά ότι μεγαλύτερο ποσοστό του χρησιμοποιούμενου αίματος διατίθεται σε ασθενείς που κάνουν επεμβάσεις γενικής χειρουργικής παρά σε εκείνους που κάνουν πιο σοβαρές εγχειρήσεις, όπως είναι η εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Τι έχει συμβεί όσον αφορά τους Μάρτυρες του Ιεχωβά που χρειάζεται να κάνουν πιο συνηθισμένες εγχειρήσεις στις οποίες κανονικά χρησιμοποιούνται αρκετές ποσότητες αίματος;
161 Μια ομάδα γιατρών της Νέας Υόρκης, σε ένα άρθρο με τον τίτλο «Σοβαρές Εγχειρήσεις σε Μάρτυρες του Ιεχωβά», εξιστόρησε μερικές περιπτώσεις που περιλάμβαναν εκτενή χειρουργική επέμβαση, όπως είναι η ολική αφαίρεση οργάνων που είχαν προσβληθεί από καρκίνο, και εξήγησε ότι με τη χρησιμοποίηση ακριβούς χειρουργικής τεχνικής αυτές οι επεμβάσεις μπορούν να γίνουν χωρίς αίμα.102 Άλλες επεμβάσεις που έγιναν με επιτυχία χωρίς τη χορήγηση αίματος περιλαμβάνουν ριζικές εγχειρήσεις στο κεφάλι και στο λαιμό, εκτενείς εγχειρήσεις στην κοιλιακή χώρα και ημιπυελεκτομές (ακρωτηριασμοί ποδιού και ισχύου).103 Ο Δρ Ι. Ποσνίκοφ, αφού αφαίρεσε ένα μεγάλο εγκεφαλικό ανεύρυσμα από έναν Μάρτυρα, αντέκρουσε την «υπάρχουσα γνώμη των πιο πολλών νευροχειρουργών ότι η μετάγγιση αίματος είναι απόλυτα ουσιώδης» για τέτοια εγχείρηση εγκεφάλου. Πρότρεψε κι άλλους χειρουργούς να «μην αρνούνται συστηματικά να εκτελούν σοβαρές εγχειρήσεις σε άτομα που μπορεί να χρειάζονται απεγνωσμένα βοήθεια, αλλά τα οποία για ηθικούς λόγους δεν μπορούν να δεχτούν μετάγγιση αίματος».104
162. Ποια ήταν η εμπειρία του Δρ Φίλιπ Ροέν;
162 Το συμπέρασμα στο οποίο έφτασε ο Δρ Φίλιπ Ρ. Ροέν στο θέμα «Εκτενείς Ουρολογικές Εγχειρήσεις Χωρίς Μετάγγιση Αίματος» ήταν το εξής:
«Οι εμπειρίες μας με Μάρτυρες του Ιεχωβά που χρειάζονται εγχείρηση μας έδειξαν ότι οι μεταγγίσεις αίματος δεν είναι κατ’ ανάγκην ουσιώδεις, ακόμη και όταν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλά—μέχρι και 5 γρ. ανά 100 χιλιοστόλιτρα. . . . Η στάση των Μαρτύρων του Ιεχωβά που αρνούνται να υποβληθούν σε μετάγγιση αίματος στη διάρκεια απαραίτητων σοβαρών και εκτενών εγχειρήσεων θέτει ένα σημαντικό πρόβλημα και μια σημαντική πρόκληση για τον ουρολόγο. Αυτοί οι ασθενείς δεν μπορούν και δεν πρέπει να εγκαταλείπονται εξαιτίας των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Εμείς δεν διστάσαμε να εκτελέσουμε οποιαδήποτε ενδεδειγμένη εγχείρηση, ακόμα κι όταν ο ασθενής μάς είχε απαγορεύσει να του αντικαταστήσουμε το αίμα».105
Τι θα Κάνετε Εσείς;
163, 164. Ποια γεγονότα δείχνουν ότι η θέση των Μαρτύρων σχετικά με τις μεταγγίσεις αίματος μπορεί να διευθετηθεί από ιατρικής πλευράς;
163 Στη μελέτη που κάναμε γύρω από τη θέση που λαβαίνουν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά για το αίμα, στρέψαμε την προσοχή μας σε ορισμένες σημαντικές πλευρές αυτού του ζητήματος. Εξετάσαμε τη βασική αιτία της άρνησής τους να λάβουν αίμα και είδαμε ότι αυτό το κάνουν για θρησκευτικούς λόγους βασισμένους στην Αγία Γραφή. Ανασκοπήσαμε επίσης τη δεοντολογική πλευρά αυτού του ζητήματος, δείχνοντας ότι αποτελεί δικαίωμα κάθε ανθρώπου να καθορίζει τι θα γίνει στο σώμα του και να αποφασίζει για τη θεραπευτική αγωγή που θα εφαρμοστεί σ’ αυτόν και στα παιδιά του. Αναλύοντας το ρόλο του γιατρού, είδαμε ότι η νοσηλεία ενός ασθενούς σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του είναι συνεπής με τις θεμελιώδεις αρχές του ιατρικού επαγγέλματος. Και εξετάζοντας τις ιατρικές πλευρές της μετάγγισης αίματος, δείξαμε ότι μπορούν να γίνουν ιατρικές διευθετήσεις που να λαβαίνουν υπόψη τη θέση των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Ιστορικά ιατρικών περιπτώσεων αποδεικνύουν ότι, τις περισσότερες φορές, ειδικευμένοι και θαρραλέοι γιατροί μπορούν να νοσηλεύσουν με επιτυχία ασθενείς Μάρτυρες του Ιεχωβά χωρίς να χρησιμοποιήσουν αίμα.
164 Ενώ όλα αυτά μπορεί να είναι σωστά, δεν πρέπει να νομίζουμε ότι πρόκειται απλώς για μια αόριστη συζήτηση γύρω από ένα ενδιαφέρον ζήτημα. Ο καθένας μας ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιήσει αυτές τις πληροφορίες για να αποφασίσει τι θα κάνει αυτός προσωπικά.
Τι θα λεχτεί για το γιατρό;
165, 166. (α) Αν λάβουμε υπόψη όλα τα προηγούμενα γεγονότα, τι θα πρέπει να αναγνωρίσει ένας γιατρός για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά; (β) Τι σημαίνει αυτό στην εξάσκηση του επαγγέλματός του;
165 Στο φως όλων αυτών των στοιχείων που εξετάστηκαν, ο γιατρός πρέπει να κατανοήσει ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δεν είναι φανατικοί θρησκευόμενοι που θέλουν να «αυτοκτονήσουν» και που εναντιώνονται σε κάθε ιατρική περίθαλψη. Αντίθετα, είναι λογικοί και ηθικοί άνθρωποι που έχουν την έντονη επιθυμία να μείνουν ζωντανοί· αγαπούν τη ζωή και την υγεία και γι’ αυτό επιζητούν κατάλληλη ιατρική περίθαλψη. Αλλά ο γιατρός πρέπει να καταλάβει επίσης ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σκέφτονται σοβαρά τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και πιστεύουν ακράδαντα ότι αυτοί και οι οικογένειές τους δεν πρέπει να δέχονται αίμα. Όταν, λοιπόν, το ιατρικό προσωπικό αντιμετωπίζει αυτή την άρνηση λήψης αίματος, δεν πρέπει να τη θεωρεί σαν κάποια συναισθηματική ιδιοτροπία που μπορεί να αγνοηθεί. Πρόκειται για μια σπουδαία θρησκευτική πεποίθηση που πρέπει να τυγχάνει σεβασμού και τιμής.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
166 Σημαίνει ότι, για να αποδοθεί σεβασμός σε αρχές στις οποίες δείχνεται εκτίμηση από πολύ παλιά, ο Μάρτυρας του Ιεχωβά δεν πρέπει να εξαναγκάζεται να λάβει αίμα. Είναι αλήθεια ότι, για να σεβαστεί ένας γιατρός τη θρησκευτική πεποίθηση των Μαρτύρων του Ιεχωβά, θα χρειαστεί ίσως να προσαρμόσει τη συνηθισμένη θεραπευτική του μέθοδο. Αν όμως δούμε τα πράγματα αντικειμενικά, δεν είναι καλύτερο να περιορίζεται κάπως η νοσηλεία από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, αντί να δέχονται επίθεση ή να καταπατούνται οι θεμελιώδεις θρησκευτικές πεποιθήσεις από τις τρέχουσες ιατρικές μεθόδους; Η ισορροπημένη εξέταση το πιστοποιεί αυτό. Ο γιατρός, συνεργαζόμενος μ’ έναν Μάρτυρα του Ιεχωβά, μπορεί να επιδείξει τη γνήσια προσήλωσή του στην υποστήριξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και το σεβασμό του για την ελεύθερη άσκηση της θρησκευτικής συνείδησης. Ταυτόχρονα, θα νοσηλεύει «ολόκληρο τον άνθρωπο», χρησιμοποιώντας τις θεραπευτικές εκείνες μεθόδους που χρησιμεύουν στη σωματική ίαση του ασθενούς χωρίς να τον βλάπτουν συναισθηματικά ή πνευματικά. Αυτό θα ωφελήσει μόνιμα τον ασθενή και θα τιμήσει τη βασική δεοντολογία την οποία ο γιατρός αφιερώθηκε να ακολουθεί.
Τι θα λεχτεί για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά ή άλλους που ενδιαφέρονται να εφαρμόζουν το Λόγο του Θεού στη ζωή τους;
167, 168. Ποια συμβουλή δίνεται στους Μάρτυρες όταν αντιμετωπίζουν το ζήτημα της μετάγγισης αίματος;
167 Η ανασκόπηση που κάναμε γύρω από το ζήτημα του αίματος πρέπει να αυξήσει ακόμη περισσότερο το σεβασμό που τρέφει κάποιος για τις προσταγές της Αγίας Γραφής οι οποίες δεν επιτρέπουν να διατηρεί κανείς τη ζωή του χρησιμοποιώντας αίμα.
168 Ενεργώντας σωστά, κάθε Χριστιανός παίρνει την απόφαση να μένει συνέχεια σταθερός στην πίστη του. Ο Χριστιανός, ερχόμενος σε επαφή με το ιατρικό προσωπικό, πρέπει να δείχνει λογικότητα και πνεύμα συνεργασίας, ενώ συγχρόνως χρειάζεται να δηλώνει καθαρά ότι κάθε ιατρική περίθαλψη που του παρέχεται πρέπει να είναι συνεπής με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, όπως είναι η άρνησή του να λάβει αίμα. Αν απαιτείται χειρουργική επέμβαση, είναι ουσιώδες να συζητήσει από πριν με τους γιατρούς για τη Χριστιανική στάση στο ζήτημα του αίματος, ώστε να λάβει τη διαβεβαίωσή τους ότι σε καμιά περίπτωση δεν θα χορηγηθεί αίμα ούτε πριν από την εγχείρηση ούτε στη διάρκειά της ούτε μετά απ’ αυτήν. Και αν κάποιος γιατρός πιστεύει ότι δεν μπορεί να κάνει την εγχείρηση χωρίς τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει αίμα, εφόσον ο Χριστιανός ενημερωθεί γι’ αυτό από πριν, θα μπορέσει να ζητήσει τις υπηρεσίες ενός άλλου γιατρού.
169. Με τη στάση τους αναφορικά με το αίμα, τι δείχνουν οι Μάρτυρες και σύμφωνα με ποιο παράδειγμα των πρώτων Χριστιανών;
169 Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, προσπαθώντας να υποστηρίζουν το νόμο του Θεού σχετικά με το αίμα, εκτιμούν το γεγονός ότι η ζωή τους προέρχεται και εξαρτάται από τον Δημιουργό και Ζωοδότη. Αυτός είπε στην Αγία Γραφή ότι η ευτυχία ενός Χριστιανού και η διαρκής ζωή του στο μέλλον βασίζονται στην πίστη και στην υπακοή. (1 Ιωάννου 2:3–6) Γι’ αυτόν το λόγο, οι πρώτοι Χριστιανοί ήταν πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν την παρούσα ζωή τους παρά να ενεργήσουν αντίθετα με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά σήμερα είναι εξίσου αποφασισμένοι να διατηρήσουν την καλή τους σχέση με τον Θεό. Γι’ αυτό και θα εξακολουθήσουν να υπακούν στην εντολή της Αγίας Γραφής που υπαγορεύει να ‘απέχουν από αίμα’.—Πράξεις 15:29.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. The Gift Relationship (1971), by Professor Richard M. Titmuss, p. 27.
2. Calvin’s New Testament Commentaries; The Acts of the Apostles, Vol. II, p. 50.
3. Genesis—A Commentary (1961), by Gerhard von Rad, p. 128.
4. Genesis (1974), by B. Jacob, edited by E. I. and W. Jacob, p. 64.
5. The Torah: A Modern Commentary, Genesis (1974), by W. Gunther Plaut, p. 86.
6. Zürcher Bibelkommentare 1. Mose 1-11 (1967), p. 330.
7. The History of the Ghristian Church (1837), by William Jones, p. 106.
8. Tertullian, Apologetical Works, and Minucius Felix, Octavius, translated by Rudolph Arbesmann (1950), p. 33.
9. The Ante-Nicene Fathers, Vol. IV, pp. 85, 86.
10. The Ante-Nicene Fathers, Vol. IV, p. 192.
11. The Ecclesiastical History of the Second and Third Centuries (1845), by John Kaye, Bishop of Lincoln, p. 146.
12. The Acts of the Apostles (1958), by Guiseppe Ricciotti, p. 243.
13. Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church, by Philip Schaff and Henry Wace, Vol. XIV, p. 395.
14. Tertullian, Vol. I, translated by C. Dodgson (1842), p. 109.
15. Luther’s Works, Vol. 41 (Church and Ministry III), edited by Eric W. Gritsch, p. 28.
16. The Complete Works of the Rev. Andrew Fuller (1836), p. 751.
17. The American Surgeon, July 1968, p. 542.
18. Fordham Law Review, Vol. 44, 1975, pp. 23, 24.
19. American Journal of Obstetrics and Gynecology, June 1, 1968, p. 395.
20. Medicolegal Forms with Legal Analysis (1976), pp. 24, 38.
21. Medical Tribune (in German), March 19, 1976, p. 30.
22. Rutgers Law Review, Vol. XXVI, 1973, p. 244.
23. The Wisconsin Medical Journal, August 1967, p. 375.
24. The Journal of the American Medical Association, September 5, 1966, pp. 794, 795.
25. Fordham Law Review, Vol. 44, 1975, p. 29.
26. The Journal of Abdominal Surgery, June 1967, p. 160.
27. The Cape County Journal, June 1967, p. 5.
28. University of San Francisco Law Review, Summer 1975, p. 28.
29. Surgery, Gynecology & Obstetrics, April 1959, pp. 503, 504.
30. Medicolegal Forms with Legal Analysis (1976), p. 85.
31. University of San Francisco Law Review, Summer 1975, pp. 27, 28.
32. Emergencies in Medical Practice (1971), edited by C. Allan Birch, p. 564.
33. Deutsche Medizinische Wochenschrift, December 19, 1975, p. 2622.
34. New York State Journal of Medicine, May 1976, p. 766.
35. Fordham Law Review, Vol. 36, 1968, p. 651.
36. Medical Tribune (in German), March 19, 1976, p. 30.
37. Natanson v. Kline et al., 186 Kan. 393, 350 P.2d 1093, 1104.
38. Canadian Medical Association Journal, February 18, 1967, p. 432.
39. Forensic Science, July 1972, p. 135.
40. God, Blood and Society (1972), by A. D. Farr, p. 115.
41. Crime and Delinquency, April 1968, p. 116.
42. Texas Medicine, December 1970, p. 25.
43. The Journal of the American Medical Association, July 3, 1967, p. 150.
44. Ouest-France, March 10, 1975.
45. Drugs (1973), Vol. 6, p. 130.
46. Obstetrik och gynekologi (1962), edited by Carl Gemzell, p. 206.
47. God, Blood and Society (1972), by A. D. Farr, p. 32.
48. Die Welt, October 14, 1975.
49. The Journal of the American Medical Association, April 12, 1976, p. 1611.
50. Clinical Hematology (1974), by Professor Maxwell M. Wintrobe, p. 474.
51. Le Concours Médical, April 1, 1972, p. 2598.
52. Oasis, February 1976, pp. 23, 24.
53. Medical Economics, December 11, 1967, p. 96.
54. The National Observer, January 29, 1972, p. 1.
55. Southern Medical Journal, April 1976, p. 476.
56. Chicago Tribune, October 10, 1969, p. 2.
57. Surgery, February 1974, pp. 274, 275.
58. Hematology (1975), by Professor James W. Linman, p. 991.
59. Journal of Forensic Sciences, January 1969, p. 87.
60. The Gift Relationship (1971), by Professor Richard M. Titmuss, p. 142.
61. Journal of Hygiene, October 1974, p. 173; Southern Medical Journal, April 1976, p. 477.
62. Arizona Medicine, April 1974, p. 263.
63. Annals of the New York Academy of Sciences, January 20, 1975, p. 191.
64. The American Journal of the Medical Sciences, September-October 1975, pp. 276, 281; Morbidity and Mortality Weekly Report, May 7, 1976, p. 3; Inspection News, November-December 1972, p. 18.
65. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, Vol. 6, 1974, p. 286.
66. Hematology (1975), by Professor James W. Linman, p. 994.
67. The Gift Relationship (1971), by Professor Richard M. Titmuss, p. 147.
68. The Journal of Legal Medicine, June 1976, p. 19.
69. South African Medical Journal, January 24, 1976, p. 107.
70. Die Welt, December 9, 1974.
71. General Principles of Blood Transfusion (1973), p. 15.
72. Tropical Diseases Bulletin, September 1972, pp. 828, 848.
73. Hematology (1975), by Professor James W. Linman, p. 995.
74. Surgery, February 1974, p. 275.
75. Medicolegal Forms with Legal Analysis (1976), p. 83.
76. The Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery, July 1974, p. 3.
77. Mayo Clinic Proceedings, November 1976, p. 725.
78. Medical World News, December 4, 1970, p. 7.
79. American Journal of Obstetrics and Gynecology, June 1, 1968, p. 395.
80. Hematology (1975), by Professor James W. Linman, p. 985.
81. South African Medical Journal, January 24, 1976, p. 107.
82. Anaesthesia, July 1968, pp. 395, 396.
83. Archives of Surgery, January 1969, p. 52.
84. Anaesthesia, July 1968, p. 413; Mayo Clinic Proceedings, November 1976, p. 726.
85. Postgraduate Medicine, November 1959, p. A44.
86. Canadian Anaesthetists’ Society Journal, January 1975, p. 8.
87. RN Magazine, May 1975, p. 38.
88. Bibliotheca Haematologica, “Intentional Hemodilution,” No. 41, 1975, p. 270.
89. Anaesthesia, March 1975, p. 150.
90. Columbus, Ohio, The Dispatch, August 31, 1972, p. 1B.
91. Anaesthesia, July 1968, pp. 418, 419.
92. Annals of the New York Academy of Sciences, August 14, 1968, p. 905; The Journal of the American Medical Association, March 29, 1971, p. 2077.
93. Blood Transfusion in Clinical Medicine (1972), by Professor P. L. Mollison, pp. 150, 153.
94. Surgical Clinics of North America, June 1975, p. 671.
95. Anaesthesia, July 1968, p. 416.
96. The Journal of the American Medical Association, February 5, 1968, pp. 399, 401.
97. Canadian Anaesthetists’ Society Journal, January 1975, p. 12.
98. The Elks Magazine, August 1976, p. 14.
99. The San Diego Union, Sunday, December 27, 1970, p. A-10.
100. The Journal of the American Medical Association, December 3, 1973, p. 1231.
101. The Toronto Star, November 22, 1975, p. A8.
102. New York State Journal of Medicine, May 1976, pp. 765, 766.
103. The Journal of the American Medical Association, February 5, 1968, p. 399.
104. California Medicine, February 1967, pp. 124, 127.
105. New York State Journal of Medicine, October 15, 1972, pp. 2526, 2527.
[Υποσημειώσεις]
a Οι πηγές των παρατιθέμενων πληροφοριών αναφέρονται στις σελίδες 61–64.
b Άλλες πηγές (από το δεύτερο και τρίτο αιώνα) που υποστηρίζουν αυτή την εφαρμογή των εδαφίων Πράξεις 15:28, 29 βρίσκονται στα συγγράμματα: Ωριγένους Κατά Κέλσου Η΄, 29, 30 και Υπόμνημα εις το Κατά Ματθαίον ΙΑ΄, 12· Κλήμεντα Παιδαγωγός Β΄, 7 και Στρωματείς Δ΄, 15· Κλήμεντα Ομιλίαι Ζ΄, 4, 8· Αναγνωρισμοί Κλήμεντος (Recognitiones of Clementis) IV, 36· Ιουστίνου του Μάρτυρα Διάλογος ΛΔ΄· Κυπριανού Μαρτυριών Βιβλίον Τρίτον Κατά Εβραίων (Testimoniorum Liber Tertius Adversus Judæus) CXIX· Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων ΣΤ΄· Διαταγαί των Αγίων Αποστόλων ΣΤ΄, 12· Λουκιανού Περί της Περεγρίνου Τελευτής 16.
c Οι μελέτες δείχνουν ότι, μέσω της θεραπείας με σίδηρο, η παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να αυξηθεί και να γίνει δύο ως τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη φυσιολογική.77
d Το PVP (πολυβινυλική πυρρολιδόνη) εξακολουθεί να χρησιμοποιείται επίσης σε μερικές χώρες.