Η Αίτησις για Μια Αγαθή Συνείδησι

Τι είναι συνείδησις; Πώς λειτουργεί; Είναι ασφαλής οδηγός;

ΠΛΕΙΣΤΟΙ από μας γνωρίζουν μηχανισμούς ασφαλείας. Σε μερικά αυτοκίνητα υπάρχει ένα ηλεκτρικό κουδούνι που ηχεί υπόκωφα και προειδοποιεί όταν ένας υπερβαίνη το όρια της ταχύτητος· η οσμή του φωταερίου προιειδοποιεί για τον κίνδυνο, όταν το αέριο διαφεύγη από τη μαγειρική συσκευή· ένας πυρετός στο ανθρώπινο σώμα προειδοποιεί για μόλυνσι, και υπάρχει επίσης η συνείδησις.

Η συνείδησις, επίσης, είναι ένας μηχανισμός ασφαλείας. Είναι η ιδιότης εκείνη της διανοίας που μας λέγει αν πράττωμε το καλό ή το κακό. Αυτή είτε μας κατηγορεί είτε μας δικαιολογεί. Κρίνει. Αποφασίζει ως προς την ηθική ποιότητα των σκέψεών μας και των πράξεων μας. Καταδεικνύει σ’ εμάς τ’ απόκρυφα ελατήρια. Εκτός του ότι εκφράζει κρίσι, η συνείδησιις κάνει και κάτι άλλο: μεταδίδει ευχαρίστησι ή επιβάλλει πόνο για την καλή ή κακή διαγωγή ενός ατόμου. Επομένως η συνείδησις είναι ένας ηθικός μηχανισμός ασφαλείας.

Ο όρος συνείδησις δεν βρίσκεται στις θεόπνευστες Εβραϊκές Γραφές ή μεταξύ των λόγων του Ιησού Χριστού. Εισήχθη στα Χριστιανικά συγγράμματα από τον απόστολο Παύλο. Η λέξις, επίσης, συναντάται στο βιβλίο των Πράξεων και στην πρώτη επιστολή του Πέτρου. Ο Παύλος δείχνει τη λειτουργία της συνειδήσεως με τα εξής λόγια: «Επειδή όταν οι εθνικοί, οι μη έχοντες νόμον, πράττωσιν εκ φύσεως τα του νόμου, ούτοι νόμον μη έχοντες, είναι νόμος εις εαυτούς· οίτινες δεικνύουσι το έργον του νόμου γεγραμμένον εν ταις καρδίαις αυτών, έχοντες συμμαρτυρούσαν την συνείδησιν αυτών, και τους λογισμούς κατηγορούντας, ή και απολογουμένους μεταξύ αλλήλων.»​—Ρωμ. 2:14, 15.

Άλλες απόψεις όσον αφορά τη συνείδησι εκφέρονται από τις ακόλουθες κοσμικές αυθεντίες. Ο Δρ Μάκενζι στο σύγγραμμά του Εγχειρίδιον Ηθικής λέγει: «Πρέπει να προτιμήσω να ειπώ απλά ότι η συνείδησις είναι ένα αίσθημα πόνου που συνοδεύει τη μη συμμόρφωσί μας προς μια ηθική αρχή και έρχεται ως αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού.» Ο Σαφτέσμπουρυ, σύμφωνα με την Καθολική Εγκυκλοπαιδεία, θεωρεί τη συνείδησι ως τη συναίσθησι αδικοπραγίας, όχι δικαίας ενεργείας. Ο Καρλάυλ στο σύγγραμμά του Δοκίμιον επί των Χαρακτηριστικών βεβαιώνει ότι οι άνθρωποι δεν θα εγνώριζαν ότι έχουν συνείδησι, αν δεν αμάρταναν ποτέ ή δεν έβλαπταν κάποιον. Διδάσκει ότι η χρήσις της συνειδήσεως είναι αρνητική, για να παρέχη προστασία από αδικοπραγία. Εν τούτοις, ο Θεόφιλος Πάρσανς, στο σύγγραμμά του Deus Homo: Θεός-Άνθρωπος, λέγει: «Με τον όρον συνείδησις εννοείται όχι απλώς η γνώσις ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ καλού και κακού, αλλά και μια προτίμησις του καλού από το κακόν, και κάποια ευτυχία όταν εκλέγωμε, πράττωμε και εγκολπούμεθα το καλόν, και κάποιος πόνος όταν εκλέγωμε, πράττωμε ή εγκολπούμεθα το κακόν.»

ΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΜΗ Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΙΣ

Εκείνο που δεν μπορεί να κάμη και δεν κάνει η συνείδησις είναι να μας εφοδιάση μ’ έναν κανόνα περί καλού ή κακού. Δεν μας διδάσκει αλάνθαστα ως προς το τι είναι καλό ή τι οφείλομε να κάνωμε σε κάθε περίπτωσι. Δεν μας εμποδίζει από το να πράττωμε το κακό. Αφού η κρίσις περί καλού και κακού ποικίλλει στα διάφορα μέρη και υπόκειται σε αλλαγή και σύγκρουσι, η συνείδησις δεν μπορεί να θεωρηθή ως αλάνθαστος οδηγός σε κάθε περίπτωσι. Επομένως, η συνείδησις αυτή, αν δεν είναι διαφωτισμένη και εκπαιδευμένη από έναν βέβαιο κανόνα δικαιοσύνης, είναι απλώς η κρίσις ενός ατόμου για τις πράξεις του. Μια μη διαφωτισμένη και κακώς ωδηγημένη συνείδησις μπορεί να οδηγήση σε καταστροφή. Γι αυτό δεν είναι πάντοτε σοφό το «αφήνετε τη συνείδησί σας να είναι ο οδηγός σας». Ο λόγος του Θεού διακηρύττει: «Υπάρχει οδός ήτις φαίνεται ορθή εις τον άνθρωπον, αλλά τα τέλη αυτής φέρουσιν εις θάνατον.»​—Παροιμ. 14:12.

Κανείς δεν πρέπει να υποθέση ότι πράττει τα καλό απλώς επειδή η συνείδησίς του δεν τον κατηγορεί για αδικοπραγία. Η συνείδησίς του, αν δεν έχη εκπαιδευθή, μπορεί κάλλιστα να τον εξαπατήση. Μπορεί να τον δικαιολογή όταν πράττη κάτι το διεφθαρμένο. Ο απόστολος Παύλος εδήλωσε: «Εις μεν τους καθαρούς πάντα είναι καθαρά· εις δε τους μεμιασμένους και απίστους ουδέν καθαρόν, αλλά και ο νους αυτών και η συνείδησις είναι μεμιασμένα.» (Τίτον 1:15) Παραδείγματος χάριν, υπάρχουν κοσμικά άτομα που ποτέ δεν θα εσκέπτοντο να κλέψουν από ένα φίλο ή από το γωνιαίο κατάστημα, επειδή πιστεύουν ότι αυτό είναι κακό και η συνείδησίς των θα τους έτυπτε αν επρόκειτο να κλέψουν. Αλλά αυτά τα ίδια άτομα δεν έχουν κανένα δισταγμό να κλέπτουν από τους υπαλλήλους των ή από την ασφαλιστική εταιρία, ή να εξαπατούν σχετικά με τη φορολογία των εισοδημάτων των. Σε τέτοιες συνειδήσεις, που δεν έχουν εκπαιδευθή σε δίκαιες αρχές, δεν μπορεί να εμπιστεύεται κανείς ως σε αξιοπίστους οδηγούς, επειδή δεν είναι.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Αδόλφος Άιχμαν, ο άνθρωπος που κατηγορήθηκε ότι εφόνευσε έξη εκατομμύρια Ιουδαίους. Η συνείδησίς του δεν διεταράσσετο από τις άνανδρες πράξεις του. Δικαιολογούσε τον εαυτό του γι’ αυτά τα εγκλήματα λέγοντας ότι απλώς ελάμβανε διαταγές από τους ανωτέρους του. Εν τούτοις, όλοι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν συνείδησι, ακόμη και οι στρατιώται.

Όταν οι Ισραηλινοί αξιωματικοί και άνδρες της Αστυνομίας των Συνόρων εφόνευσαν σαράντα τρεις Άραβας χωρικούς ενώ επέβαλλαν μια διάταξι σχετική με την ώρα του κλεισίματος των καταστημάτων, οι κατηγορούμενοι απελογήθησαν ότι οι διαταγές να πυροβολήσουν τους παραβάτας προήρχοντο από ανωτέρους αξιωματούχους και ότι δεν είχαν ενεργήσει σύμφωνα με τις δικές των επιθυμίες. Αλλά ο Δικαστής Μασέ Λαντάου, ο οποίας υπεστήριξε την καταδίκη οκτώ αξιωματικών και ανδρών, είπε: «Ένας στρατιώτης πρέπει, επίσης, να έχη συνείδησι.» Ο Δικαστής Λαντάου εξήγησε ότι η προφανώς άσπλαγχνη διαταγή έπρεπε να διεγείρη τη συνείδησι κάθε ανδρός, ως τον τελευταίο απλό στρατιώτη, ακόμη και κάτω από τις ειδικές περιστάσεις που υπήρχαν τότε. Η συνείδησίς των έπρεπε να τους εμποδίση από το να φονεύσουν αθώους ανθρώπους. Αυτοί δεν μπόρεσαν να υπεκφύγουν τη μομφή.

Ένας άνθρωπος χωρίς συνείδησι είναι σαν ένα κτήνος. Δημιουργεί τους δικούς του κανόνες. Γενικά ομολογεί ότι ο σκοπός δικαιολογεί τα μέσα. Δεν δείχνει μεταμέλεια ή λύπη για τις πράξεις του. Για τούτο, ένας άνθρωπος χωρίς συνείδησι είναι ένας επικίνδυνος άνθρωπος.

ΠΩΣ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΙΣ

Πώς εργάζεται η συνείδησις; Έχει παρομοιωθή με πυρετό. Όταν η θερμοκρασία ανέρχεται, αυτό είναι σημείο ότι κάτι κακό υπάρχει σ’ ένα άτομο από φυσική άποψι. Όταν η συνείδησις διεγείρεται, αυτό είναι μια σαφής ένδειξις ότι μπορεί να υπάρχη κάτι κακό στην ηθική διαγωγή ενός ατόμου. Η συνείδησις μπορεί, επίσης, να παρομοιωθή μ’ ένα προειδοποιητικό ηλεκτρικό κουδούνι σ’ ένα αυτοκίνητο ή με την αντίδρασι του οργάνου της οσφρήσεως στην οσμή του φωταερίου. Το ηλεκτρικό κουδούνι προειδοποιεί υπόκωφα τον οδηγό ότι υπερέβη το όριο της ταχύτητος, αλλά δεν τον σταματά από την υπερβολική ταχύτητα. Αυτό πρέπει να το κάμη ο ίδιος ο οδηγός. Μπορεί να εξακολουθήση να τρέχη με την ίδια ταχύτητα αγνοώντας το προειδοποιητικό κουδούνι ή ακόμη καταπαύοντας τον ενοχλητικό του ήχο. Μόλις οσφρανθή το φωταέριο το όργανο της οσφρήσεως προειδοποιεί το σώμα για κίνδυνο. Αλλ’ αν δεν γίνη ενέργεια αμέσως, το όργανο αμβλύνεται και αστοχεί να σαλπίση την προειδοποίησι. Η συνείδησις λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό με τον ίδιο τρόπο. Μπορεί κανείς να προσέξη τα προειδοποιητικά συνθήματα της συνειδήσεώς του ή μπορεί να τα αγνοήση ή ακόμη να τα καταπαύση. Αν αρνηθή να προσέξη, βλάπτει τη συνείδησί του. Αυτή γίνεται αμβλεία και καυτηριασμένη.

Μία καυτηριασμένη συνείδησις έχει εκπέμψει τόσο πολλές προειδοποιήσεις που δεν έτυχαν προσοχής ώστε εβαρύνθη να κάνη το καλό. Δεν σαλπίζει πια την προειδοποίησι, ή αν την σαλπίζη, αυτή είναι πολύ αμυδρή ή ασθενής. Εκουράσθηκε απλώς επειδή δεν τυγχάνει προσοχής. Το ν’ αγαπούμε τα προειδοποιητικά συνθήματα είναι να σκληρύνωμε την καρδιά προς ό,τι είναι ορθόν, όπως έκαμε ο Φαραώ. Είναι το να θέτωμε το φως για σκότος και το σκότος για φως, όπως έκαναν οι αρχαίοι Ισραηλίται​—μια πορεία που κατορθώνεται σήμερα πάρα πολύ εύκολα.

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΓΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ

Η συνείδησις δεν είναι αυτόματη· δεν είναι αλάνθαστη. Η συνείδησις πρέπει να εκπαιδευθή. Πολλά εξαρτώνται από το είδος των πληροφοριών που εισάγομε στη διάνοιά μας ως προς την αξία της συνειδήσεώς μας. Παραδείγματος χάριν, μια συνείδησις, εκπαιδευμένη σ’ ένα περιβάλλον εγκλήματος, πολυγαμίας ή πολυανδρίας, δέχεται αυτές τις συνήθειες χωρίς να κεντάται. Μια άλλη, ανετράφη σε περιβάλλον ηθικής χαλαρότητος, όπου ο γάμος του αγράφου νόμου, η μοιχεία και η πορνεία είναι οι γενικές συνήθειες, θεωρεί αυτά τα κακά ως δεδομένα. Μια άλλη ακόμη συνείδησις, που ανεπτύχθη σε μια ατμόσφαιρα πανούργων εμπορικών μεθόδων, ανάμεσα στο ψεύδος, στην απάτη και στην κατάχρησι, σιωπηλά συγχωρεί αυτά τα αδικήματα με βάσι το ότι ο καθένας τα πράττει, ότι αυτές είναι οι παραδεδεγμένες κατευθύνσεις. Μια παραπλανημένη συνείδησις, πράγματι, μπορεί να δικαιολογή τον κακοποιόν για την αδικοπραγία· όμως το γεγονός αυτό δεν δικαιώνει τον άνθρωπο ενώπιον του Θεού. Ο Παύλος είπε: «Η συνείδησίς μου δεν με ελέγχει εις ουδέν· πλην με τούτο δεν είμαι δεδικαιωμένος· αλλ’ ο ανακρίνων με είναι ο Ιεχωβά.»​—1 Κορ. 4:4, ΜΝΚ.

Μια συνείδησις είναι αξιόπιστη μόνο όταν έχη εκπαιδευθή στο θέλημα του Θεού. Η από τον Θεό εκπαιδευμένη συνείδησις με την ευαισθησία της και τους ελέγχους της είναι εκείνη που βοηθεί στην ασφαλή καθοδήγησι των Χριστιανών στην οδόν της ζωής. Τους βοηθεί να εφαρμόζουν δίκαιες αρχές στην καθημερινή τους ζωή, καθιστώντας περιττούς λεπτομερείς και γραπτούς νόμους διαγωγής.

Ακριβής γνώσις του λόγου του Θεού, της Γραφής, είναι αναγκαία για την εκπαίδευσι της συνειδήσεως στη δικαιοσύνη του Θεού. Διότι ο λόγος του Θεού είναι ζων και «διερευνά τους διαλογισμούς και τας εννοίας της καρδίας». Ο λόγος του Θεού έχει τη δύναμι να διαπαιδαγωγή τη συνείδηση στη δικαιοσύνη. Μια ασθενής συνείδησις οφείλεται σε έλλειψι ακριβούς γνώσεως. Μελέτη του λόγου του Θεού και πίστις σ’ αυτόν τον λόγον θα εποικοδομήση τη συνείδησι. Υπακοή στις εντολές του Θεού θα βοηθήση τους Χριστιανούς να εκτελέσουν τη διαταγή: ‘Έχετε συνείδησιν αγαθήν’.​—Εβρ. 4:12· 1 Πέτρ. 3:16· 1 Κορ. 8:7.

ΔΙΑΤΗΡΗΣΙΣ ΑΓΑΘΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ

Για να διατηρήση κανείς αγαθή συνείδησι πρέπει εξακολουθητικά να λαμβάνη γνώσι του Θεού. Έπειτα πρέπει να λαμβάνη αποφάσεις και να συμπεριφέρεται σε αρμονία με τις αρχές του λόγου του Θεού. Πρέπει να μπορή να λέγη όπως έλεγε ο Παύλος: «Εις τούτο δε εγώ σπουδάζω, εις το να έχω άπταιστον συνείδησιν προς τον Θεόν και προς τους ανθρώπους δια παντός.»​—Πράξ. 24:16.

Είναι πολύ εύκολο να μολύνωμε τη συνείδησι. Αν χαλαρώσωμε την επαγρύπνησί μας και υιοθετήσωμε κοσμικούς κανόνες ηθικής αντί των Γραφικών κανόνων, η συνείδησίς μας θα παύση να εργάζεται για μας. Πρέπει να είμεθα άγρυπνοι στα σφάλματα και να διδασκώμεθα από τα σοβαρά μας λάθη. Όταν διαπράττωνται αδικήματα, πρέπει να ζητούμε τη συγχώρησι του Ιεχωβά και των αδελφών μας. Πίστις στα αίμα του Ιησού Χριστού καθιστά δυνατόν για μας να κάμωμε την αίτησι στον Θεό για μια καθαρή συνείδησι. (1 Πέτρ. 3:21, Κείμενον, ΜΝΚ· Εβρ. 9:14· 10:22) Μην εκτρέφετε, λοιπόν, κακά ή μη πληγώνετε τον εαυτό σας με συνεχή αυτοκαταδίκη, αλλά δέχεσθε τη συγχώρησι που δίδει ο Θεός, και εγείρετε φραγμούς μέσω της προσευχής και της μελέτης σε περαιτέρω παραβάσεις.

Μια αγαθή συνείδησις δεν είναι η βεβαιότης συνδιαλλαγής αλλά ο καθρέφτης της ηθικής μας καταστάσεως. Επομένως το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η ειλικρίνειά της. Η υποκρισία κατηγορεί τη συνείδησι. Για να παραμείνη η συνείδησις το πρακτικό πράγμα που είναι, πρέπει να κάνωμε ορθή χρήσι αυτής και να λαμβάνωμε κατάλληλη φροντίδα να προσέχωμε τις προειδοποιήσεις της και να καλλιεργούμε τις δυνάμεις της.—Ρωμ. 9:1· 2 Κορ. 1:12.

Ο επιμελής δούλος θα εξετάζη και θα διορθώνη συνεχώς τη συνείδησί του. Αν φροντίζη κατάλληλα γι’ αυτήν, η συνείδησις έχει τη δύναμι να οδηγή τον δούλον του Θεού να επιτύχη μια μεγαλύτερη ανταπόκρισι στην πρόσκλησι του καθήκοντος και στην ανώτερη αρετή. Ενώ ο αμελής δούλος, και ακόμη περισσότερο ο διεστραμμένος, μπορεί να γίνουν νεκροί ως προς τις εκδηλώσεις της συνειδήσεώς των.

Εμπνέει φόβο το να εξετάζωμε την εκτέλεσι της κρίσεως του Θεού εναντίον όλων των κακοποιών. (Μαλαχ. 3:5) Αλλά δεν πρέπει απλώς από ελατήρια φόβου ν’ αποφεύγωμε το άδικο και να πράττωμε το καλό. Η υποκινούσα δύναμις πρέπει να είναι μια ευσυνείδητη αγάπη της δικαιοσύνης. Συνεπώς ο Παύλος λέγει: «Δια τούτο είναι ανάγκη να υποτάσσησθε, ουχί μόνον δια την οργήν, αλλά και δια την συνείδησιν.» Χάριν της συνειδήσεως, λοιπόν, πρέπει να θέλωμε να υποτασσώμεθα στον Θεό και να πράττωμε το ορθόν.​—Ρωμ. 13:5.

ΣΥΝΕΙΔΗΣΙΣ ΑΛΛΩΝ

Οι Χριστιανοί πρέπει να δείχνουν σεβασμό όχι μόνο για τη δική των συνείδησι, αλλά και για τη συνείδησι των άλλων. Το να παραβλέπωμε τη δική μας συνείδησι θα την αναγκάση να σκληρυνθή και να κάμη ουλή για την ίδια της θεραπεία και προστασία. Το να παραβλέπωμε τη συνείδησι των άλλων σημαίνει να την βλάπτωμε και να την κάνωμε να προσκόπτη στην οδόν της ζωής. Ο Παύλος εγνώριζε καλά το γεγονός αυτό. Είτε ότι προτιμούσε να παραιτηθή από την ελευθερία του, αν με το να την χρησιμοποιή θα εσκανδάλιζε την ασθενέστερη συνείδησι του αδελφού του.​—1 Κορ. 8:7-13· 10:27-29.

Εξ άλλου, ο Παύλος δεν ήθελε να συμβιβάση τη συνείδησί του απλώς για να ικανοποιήση τις κακώς εκπαιδευμένες συνειδήσεις των ψευδοθρησκευομένων. Απέκειτο σ’ αυτούς να επανεκπαιδεύσουν τη συνείδησί των. Ενώ πρέπει να δείχνωμε σεβασμό για τις ασθενέστερες συνειδήσεις, σε καμμιά περίστασι δεν πρέπει η μολυσμένη και άπιστη συνείδησις των κοσμικοφρόνων να είναι οδηγός των Χριστιανών.

Αν όλος ο κόσμος είχε μια αληθινή Χριστιανική συνείδησι, οι άνθρωποι θα ησθάνοντο μια υποχρέωσι ο ένας προς τον άλλον, όπως αδελφός προς αδελφόν. Θα ωθούντο ν’ αγαπούν, όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τους πλησίον των και τους εχθρούς των. Εκεί που υπάρχει μια Χριστιανική συνείδησις, δεν υπάρχει επιθυμία να φονεύση κανείς, δεν υπάρχει επιθυμία να καταστρέψη τις οικονομίες και τους καρπούς του μόχθου, δεν υπάρχει επιθυμία ν’ απειλήση την ενότητα εκατομμυρίων εστιών σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει μόνο επιθυμία να ζη κανείς και ν’ αφήνη τους άλλους να ζουν με ειρήνη σύμφωνα με τις αρχές του Θεού. Για τούτο, όλοι οι άνθρωποι πρέπει να ζητούν μια αγαθή συνείδηση. Κάμετε αίτησι στον Θεό για μια τέτοια συνείδησι και ενεργήστε σε αρμονία με την αίτησί σας.​—Ματθ. 5:43-48.