Κεφάλαιο 5
Η Ελευθερία που Απολαμβάνουν οι Λάτρεις του Ιεχωβά
1, 2. (α) Τι είδους ελευθερία έδωσε ο Θεός στο πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι; (β) Αναφέρετε μερικούς από τους νόμους από τους οποίους διέπονταν οι ενέργειές τους.
ΟΤΑΝ ο Ιεχωβά δημιούργησε το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι, εκείνοι απολάμβαναν ελευθερία πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που έχουν σήμερα οι άνθρωποι. Το σπίτι τους ήταν Παράδεισος. Καμιά αρρώστια δεν αμαύρωνε την απόλαυση της ζωής από μέρους τους. Δεν τους περίμενε ο θάνατος. Αλλά ένας σημαντικός παράγοντας για να εξακολουθήσουν να έχουν τέτοια ελευθερία ήταν ο σεβασμός για τους νόμους του Θεού.
2 Μερικοί από αυτούς τους νόμους μπορεί να μην είχαν διατυπωθεί με λόγια, αλλά ο Αδάμ και η Εύα είχαν πλαστεί με τέτοιον τρόπο που ήταν εντελώς φυσικό να υπακούν σε αυτούς τους νόμους. Έτσι, η όρεξη καταδείκνυε την ανάγκη για φαγητό· η δίψα την ανάγκη να πιουν κάτι. Η δύση του ήλιου τούς ενθάρρυνε να απολαύσουν την ανάπαυση και τον ύπνο που χρειάζονταν. Επίσης, ο Ιεχωβά τούς μίλησε και τους έδωσε ένα διορισμό εργασίας. Στην πραγματικότητα, αυτός ο διορισμός αποτελούσε νόμο, επειδή επρόκειτο να διέπει την πορεία ενεργείας τους. Αλλά τι καλοσυνάτος και ωφέλιμος νόμος ήταν αυτός! Τους έδωσε εργασία που θα ήταν απόλυτα ικανοποιητική και θα τους παρείχε τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν στο πλήρες τις ικανότητές τους με χρήσιμους τρόπους. Θα αποκτούσαν παιδιά, θα ασκούσαν εξουσία πάνω στη ζωική δημιουργία της γης και σταδιακά θα επέκτειναν τα όρια του Παραδείσου μέχρις ότου να φτάσει να καλύπτει όλη τη γη. (Γέν. 1:28· 2:15) Ο Θεός δεν τους επιβάρυνε με περιττές λεπτομέρειες. Τους έδωσε αρκετά περιθώρια να παίρνουν αποφάσεις. Τι περισσότερο θα μπορούσε να ζητήσει κανείς;
3. Πώς θα μπορούσε να είχε βοηθηθεί ο Αδάμ ώστε να χρησιμοποιεί σοφά την ελευθερία που είχε να παίρνει αποφάσεις;
3 Φυσικά, όταν δόθηκε στον Αδάμ το προνόμιο να παίρνει αποφάσεις, αυτό δεν σήμαινε ότι οποιαδήποτε απόφαση και αν έπαιρνε, ανεξάρτητα από το ποια θα ήταν αυτή, θα έφερνε καλά αποτελέσματα. Η ελευθερία του να παίρνει αποφάσεις συνεπαγόταν και ευθύνη. Μπορούσε να μαθαίνει ακούγοντας τον ουράνιο Πατέρα του και παρατηρώντας τα έργα Του, και ο Θεός είχε δώσει στον Αδάμ νοημοσύνη η οποία θα τον καθιστούσε ικανό να εφαρμόζει αυτά που μάθαινε. Επειδή ο Αδάμ είχε δημιουργηθεί «κατ’ εικόνα Θεού», η φυσική του τάση θα ήταν να αντανακλά τις θεοειδείς ιδιότητες όταν θα έπαιρνε αποφάσεις. Ασφαλώς θα ήταν προσεκτικός να το κάνει αυτό, αν πραγματικά εκτιμούσε αυτά που είχε κάνει ο Θεός για αυτόν και αν ήθελε να ευαρεστεί τον Θεό.—Γέν. 1:26, 27· παράβαλε Ιωάννης 8:29.
4. (α) Μήπως στερούσε την ελευθερία του Αδάμ η περιοριστική εντολή που του δόθηκε; (β) Γιατί ήταν αυτή μια κατάλληλη απαίτηση;
4 Ως υπενθύμιση της εξάρτησης του ανθρώπου από τον Δημιουργό και Ζωοδότη του, ο Ιεχωβά έδωσε την εξής εντολή στον Αδάμ: «Από παντός δένδρου του παραδείσου ελευθέρως θέλεις τρώγει, από δε του ξύλου της γνώσεως του καλού και του κακού δεν θέλεις φάγει απ’ αυτού· διότι καθ’ ην ημέραν φάγης απ’ αυτού, θέλεις εξάπαντος αποθάνει». (Γέν. 2:16, 17) Μήπως ο νόμος αυτός στερούσε από τον άνθρωπο την ελευθερία; Ασφαλώς όχι. Ο Αδάμ ήταν ελεύθερος να υπακούσει ή να παρακούσει. Η απαγόρευση δεν επέβαλε κανένα φορτίο. Είχε πάρα πολλά πράγματα να φάει χωρίς να αγγίξει αυτό το συγκεκριμένο δέντρο. Όμως, ήταν κατάλληλο να αναγνωρίζει ότι η γη στην οποία ζούσε ανήκει στον Θεό και ότι ο Θεός, ως ο Δημιουργός, είναι ο δικαιωματικός Άρχοντας της δημιουργίας του.—Ψαλμ. 24:1, 10.
5. (α) Πώς έχασαν ο Αδάμ και η Εύα την ένδοξη ελευθερία που είχαν; (β) Τι την αντικατέστησε, και πώς έχουμε επηρεαστεί εμείς;
5 Αλλά τι συνέβη; Ένας άγγελος, υποκινούμενος από ιδιοτελή φιλοδοξία, εξαπάτησε την Εύα εμφανιζόμενος ως ένας αληθινός καθοδηγητής, διαβεβαιώνοντάς την για κάτι που ήταν αντίθετο στο θέλημα του Θεού. Ο Αδάμ, αντί να υπακούσει στον Πατέρα του, ενώθηκε με την Εύα στην παράβαση. Με το να αρπάξουν κάτι που δεν τους ανήκε, ο Αδάμ και η Εύα έχασαν την ένδοξη ελευθερία που είχαν. Η αμαρτία έγινε κύριός τους και, όπως τους είχε προειδοποιήσει ο Θεός, τους περίμενε εξάπαντος ο θάνατος. Ως αποτέλεσμα, τι κληρονομιά άφησαν στους απογόνους τους; Την αμαρτία, η οποία εκδηλώνεται με την εγγενή τάση που υπάρχει προς την αδικοπραγία, με τις αδυναμίες που κάνουν κάποιον επιρρεπή στην ασθένεια και με την τελική φθορά που επέρχεται μέσω των γηρατειών. Επίσης, το θάνατο. Η κληρονομημένη τάση προς την αδικοπραγία, που τη χειροτερεύει η Σατανική επιρροή, έχει δημιουργήσει μια κοινωνία στην οποία η ζωή έχει γίνει επισφαλής για τον καθένα. Τι αντίθεση με την ελευθερία που έδωσε ο Θεός στο ανθρώπινο γένος στο ξεκίνημά του!—Ρωμ. 5:12· Ιώβ 14:1· Αποκ. 12:9.
Που Μπορεί να Βρεθεί Ελευθερία
6. (α) Πού μπορεί να βρεθεί πραγματική ελευθερία; (β) Για ποιο είδος ελευθερίας μιλούσε ο Ιησούς στα εδάφια Ιωάννης 8:31, 32;
6 Έχοντας υπόψη τις συνθήκες που υπάρχουν σήμερα, δεν μας δημιουργεί έκπληξη το γεγονός ότι οι άνθρωποι λαχταρούν να αποκτήσουν μεγαλύτερη ελευθερία από αυτήν που έχουν. Αλλά πού μπορεί να βρεθεί πραγματική ελευθερία; Ο Ιησούς Χριστός είπε: «Αν μείνετε στο λόγο μου, είστε πραγματικά μαθητές μου, και θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει». (Ιωάν. 8:31, 32) Αυτή η ελευθερία δεν είναι η περιορισμένη ελευθερία την οποία ελπίζουν να αποκτήσουν οι άνθρωποι όταν απορρίπτουν κάποιον πολιτικό άρχοντα ή κάποια μορφή διακυβέρνησης και τάσσονται υπέρ κάποιου άλλου πολιτικού ηγέτη ή υπέρ κάποιας άλλης μορφής διακυβέρνησης. Αντίθετα, αυτή η ελευθερία φτάνει στη ρίζα των ανθρώπινων προβλημάτων. Αυτό για το οποίο μιλούσε ο Ιησούς ήταν ελευθερία από την αμαρτία, από τα δεσμά της δουλείας στην αμαρτία. (Βλέπε Ιωάννης 8:24, 34-36). Επομένως, όταν κάποιος γίνεται αληθινός μαθητής του Ιησού Χριστού, αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνει μια αξιοσημείωτη αλλαγή στη ζωή του, μια απελευθέρωση.
7. (α) Με ποια έννοια, λοιπόν, μπορούμε να ελευθερωθούμε από την αμαρτία τώρα; (β) Για να αποκτήσουμε αυτή την ελευθερία, τι πρέπει να κάνουμε;
7 Αυτό δεν σημαίνει ότι σήμερα οι αληθινοί Χριστιανοί δεν υφίστανται πια τις συνέπειες της εγγενούς τάσης προς την αμαρτωλή διαγωγή. Αντίθετα, εξαιτίας αυτής της τάσης, έχουν να κάνουν έναν αγώνα. (Ρωμ. 7:21-25) Αλλά αν κάποιος ζει πραγματικά σε αρμονία με τις διδασκαλίες του Ιησού, δεν θα είναι πια ένας αξιοθρήνητος δούλος της αμαρτίας. Η αμαρτία δεν θα είναι πια για αυτόν σαν βασιλιάς που δίνει διαταγές στις οποίες εκείνος υπακούει. Δεν θα είναι πια παγιδευμένος σε έναν τρόπο ζωής ο οποίος στερείται σκοπού και που τον αφήνει με ταραγμένη συνείδηση. Θα έχει καθαρή συνείδηση ενώπιον του Θεού, επειδή οι προηγούμενες αμαρτίες του θα έχουν συγχωρηθεί με βάση την πίστη του στη θυσία του Χριστού. Οι αμαρτωλές τάσεις μπορεί να προσπαθήσουν να επιβληθούν, αλλά όταν το άτομο αρνείται να ενεργήσει σύμφωνα με αυτές επειδή επαναφέρει στο νου του τις καθαρές διδασκαλίες του Χριστού, τότε δείχνει ότι η αμαρτία δεν είναι κύριός του.—Ρωμ. 6:12-17.
8. (α) Ποια περαιτέρω ελευθερία μάς δίνει η αληθινή Χριστιανοσύνη; (β) Πώς θα πρέπει να επηρεάζει αυτό τη στάση μας απέναντι στους κοσμικούς κυβερνήτες;
8 Ως Χριστιανοί απολαμβάνουμε μεγάλη ελευθερία. Έχουμε απελευθερωθεί από τις επιδράσεις των ψεύτικων διδασκαλιών, από τα δεσμά της δεισιδαιμονίας και από τη δουλεία στην αμαρτία. Οι μεγαλειώδεις αλήθειες σχετικά με την κατάσταση των νεκρών και την ανάσταση μας έχουν ελευθερώσει από τον παράλογο φόβο του βίαιου θανάτου, φόβο που κάνει τους ανθρώπους να καταπνίγουν τη συνείδησή τους. Η γνώση τού ότι οι ατελείς ανθρώπινες κυβερνήσεις θα αντικατασταθούν από τη δίκαιη Βασιλεία του Θεού μάς ελευθερώνει από την απόγνωση. Αλλά μια τέτοια ελευθερία δεν αποτελεί δικαιολογία για να περιφρονούμε τους νόμους ή να μη δείχνουμε σεβασμό στους κυβερνητικούς αξιωματούχους με βάση το γεγονός ότι το παλιό σύστημα σύντομα θα εξαφανιστεί.—1 Πέτρ. 2:16, 17· Τίτο 3:1, 2.
9. (α) Πώς μας βοηθάει στοργικά ο Ιεχωβά να απολαμβάνουμε το μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας που είναι δυνατόν να έχουν τώρα οι άνθρωποι; (β) Όταν παίρνουμε αποφάσεις, πώς μπορούμε να δείξουμε ότι κατανοούμε καθαρά τι προέκυψε από το γεγονός ότι ο Αδάμ έκανε κατάχρηση της ελευθερίας του;
9 Ο Ιεχωβά δεν μας αφήνει να διαπιστώνουμε εμπειρικά ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος ζωής. Εκείνος γνωρίζει πώς είμαστε πλασμένοι, τι θα μας φέρει γνήσια ικανοποίηση και ένα αίσθημα προσωπικής αξιοπρέπειας, καθώς και τι θα μας ωφελήσει μονιμότατα. Γνωρίζει επίσης το χρονοδιάγραμμα που ο ίδιος έχει καταρτίσει για να επιτελέσει το σκοπό του και, επομένως, γνωρίζει με ποιες δραστηριότητες αξίζει περισσότερο να ασχοληθούμε. Παρόμοια γνωρίζει ποιες σκέψεις και ποια διαγωγή είναι δυνατόν να εξαχρειώσουν κάποιον ή να καταστρέψουν τις σχέσεις του με τους άλλους, ακόμη και να τον αποκλείσουν από τις ευλογίες της Βασιλείας του Θεού. Μας πληροφορεί στοργικά για αυτά τα πράγματα μέσω της Αγίας Γραφής και μέσω της ορατής οργάνωσής του. (Γαλ. 5:19-23· Μάρκ. 13:10· παράβαλε 1 Τιμόθεο 1:12, 13). Κατόπιν, εξαρτάται από εμάς να αποφασίσουμε πώς θα ανταποκριθούμε, χρησιμοποιώντας τη θεόδοτη ελεύθερη βούληση την οποία έχουμε. Αν έχουμε πάρει στα σοβαρά τα όσα μας λέει η Αγία Γραφή για το πώς ο Αδάμ έχασε την ελευθερία που δόθηκε στο ανθρώπινο γένος στην αρχή του, τότε θα πάρουμε με σοφία αυτές τις αποφάσεις. Θα δείξουμε ότι το κύριο μέλημά μας στη ζωή είναι να έχουμε μια καλή σχέση με τον Ιεχωβά.
Πόθος για ένα Άλλο Είδος Ελευθερίας
10. Ποιο είδος ελευθερίας επιδιώκουν να αποκτήσουν μερικοί που ομολογούν ότι είναι Χριστιανοί;
10 Κατά καιρούς ορισμένοι νεαροί που ανατράφηκαν ως Μάρτυρες του Ιεχωβά, καθώς επίσης και άλλοι που δεν είναι και τόσο νεαροί, αρχίζουν να νιώθουν ότι θέλουν κάποιο άλλο είδος ελευθερίας. Ο κόσμος μπορεί να τους φαίνεται γοητευτικός, και όσο περισσότερο το σκέφτονται αυτό τόσο πιο δυνατή γίνεται η επιθυμία τους να κάνουν τα πράγματα που κάνουν οι κοσμικοί. Ίσως να μη σχεδιάζουν να «φτιαχτούν» με ναρκωτικά, να πιουν πάρα πολύ ή να διαπράξουν πορνεία. Αλλά αρχίζουν να δαπανούν χρόνο μετά το σχολείο ή μετά την εργασία τους με κοσμικούς συντρόφους. Φυσικά, θέλουν να γίνουν αποδεκτοί από τους καινούριους συντρόφους τους, και γι’ αυτό αρχίζουν να μιμούνται τον τρόπο με τον οποίο μιλούν καθώς και τη διαγωγή τους.—3 Ιωάν. 11.
11. Από πού προέρχεται μερικές φορές ο πειρασμός να το κάνει κάποιος αυτό;
11 Μερικές φορές ο πειρασμός να εντρυφήσει κανείς σε κοσμική διαγωγή προέρχεται από κάποιο άλλο άτομο το οποίο ομολογεί ότι υπηρετεί τον Ιεχωβά. Αυτό ακριβώς συνέβη στην Εδέμ όταν ο Σατανάς δελέασε την Εύα και κατόπιν όταν η Εύα παρότρυνε τον Αδάμ να ενωθεί μαζί της. Αυτό συνέβαινε επίσης και ανάμεσα στους πρώτους Χριστιανούς, και το ίδιο συμβαίνει και στην εποχή μας. Τέτοιου είδους άτομα συνήθως αγαπούν τις συγκινήσεις και ποθούν πράγματα που φέρνουν έντονη απόλαυση. Παροτρύνουν και άλλους να «διασκεδάσουν λίγο». ‘Υπόσχονται ελευθερία, ενώ αυτοί οι ίδιοι είναι δούλοι της διαφθοράς’.—2 Πέτρ. 2:18, 19.
12. (α) Ποια είναι τα θλιβερά αποτελέσματα της κοσμικής διαγωγής; (β) Αφού εκείνοι που ενεργούν έτσι γνωρίζουν το αποτέλεσμα, γιατί επιμένουν να κάνουν τέτοια πράγματα;
12 Η καρποφορία δεν είναι ευχάριστη. Το παράνομο σεξ καταλήγει σε συναισθηματική αναστάτωση. Μπορεί ακόμη να οδηγήσει σε αρρώστιες, σε ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και πιθανόν στη διάλυση ενός γάμου. (Παρ. 6:32-35· 1 Κορ. 6:18· 1 Θεσ. 4:3-8) Η χρήση ναρκωτικών μπορεί να οδηγήσει σε ευερεθιστότητα, σε τραυλότητα, σε θολή όραση, σε ζαλάδα, σε μειωμένη ικανότητα αναπνοής, σε παραισθήσεις και σε θάνατο. (Παράβαλε Παροιμίαι 23:29-35). Μπορεί να καταλήξει σε εθισμό, πράγμα που μπορεί να κάνει κάποιον να στραφεί στο έγκλημα για να είναι σε θέση να συντηρεί αυτή τη συνήθεια. Όσοι μπλέκονται σε τέτοια διαγωγή συνήθως γνωρίζουν ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα. Αλλά ο πόθος τους για συγκινήσεις και για αισθησιακές απολαύσεις τους κάνει να βγάζουν από το νου τους τις συνέπειες. Λένε στον εαυτό τους ότι αυτό είναι ελευθερία, αλλά κατόπιν διαπιστώνουν, πολύ αργά βέβαια, ότι είναι δούλοι της αμαρτίας· και τι σκληρός κύριος είναι η αμαρτία! Το να κάνουμε λογικές σκέψεις γύρω από αυτό το ζήτημα τώρα μπορεί να μας βοηθήσει να προφυλαχτούμε από μια τέτοια εμπειρία.—Γαλ. 6:7, 8.
Από που Αρχίζουν τα Προβλήματα
13. (α) Πώς διεγείρονται συνήθως οι επιθυμίες που οδηγούν σε αυτά τα προβλήματα; (β) Για να καταλάβουμε ποιες είναι «κακές συναναστροφές», τίνος την άποψη χρειαζόμαστε; (γ) Καθώς απαντάτε στις ερωτήσεις που βρίσκονται στο τέλος της παραγράφου, τονίστε την άποψη του Ιεχωβά. Σχολιάστε μία-μία τις ερωτήσεις.
13 Καθήστε και σκεφτείτε από πού αρχίζουν συνήθως αυτά τα προβλήματα. Η Αγία Γραφή εξηγεί: «Ο καθένας δοκιμάζεται με το να ελκύεται και να δελεάζεται από την ίδια του την επιθυμία. Έπειτα η επιθυμία, όταν γονιμοποιηθεί, γεννάει την αμαρτία· και η αμαρτία, όταν επιτελεστεί, γεννάει το θάνατο». (Ιακ. 1:14, 15) Αλλά πώς διεγείρονται αυτές οι επιθυμίες; Με αυτά που βάζει κάποιος μέσα στο μυαλό του, και συνήθως αυτά είναι αποτέλεσμα της συναναστροφής του με άτομα που δεν εφαρμόζουν τις αρχές της Αγίας Γραφής. Φυσικά, όλοι μας γνωρίζουμε ότι θα πρέπει να αποφεύγουμε τις «κακές συναναστροφές». Αλλά το ερώτημα είναι: Ποιες συναναστροφές είναι κακές; Ποια είναι η άποψη του Ιεχωβά για αυτό το ζήτημα; Κάνοντας λογικές σκέψεις γύρω από τις ερωτήσεις και τα εδάφια που ακολουθούν, θα βοηθηθούμε να καταλήξουμε σε σωστά συμπεράσματα.
Μήπως το γεγονός ότι ορισμένοι φαίνονται ευυπόληπτοι σημαίνει ότι αποτελούν και καλή συναναστροφή; (Παράβαλε Γένεσις 34:1, 2, 18, 19).
Θα μπορούσε το είδος των συζητήσεών τους, ίσως τα αστεία τους, να δείξει αν πρέπει να κάνουμε στενή παρέα μαζί τους; (Εφεσ. 5:3, 4)
Υπάρχει κάποιος λόγος να ανησυχούμε αν συμβαίνει να μην πιστεύουν ό,τι και εμείς σχετικά με το σκοπό του Θεού; (Παράβαλε 1 Κορινθίους 15:12, 32, 33).
Πώς θα αισθανόταν ο Ιεχωβά αν διαλέγαμε τη συναναστροφή ανθρώπων που δεν τον αγαπούν; (Παράβαλε 2 Χρονικών 19:1, 2).
Μολονότι μπορεί να εργαζόμαστε με άτομα που δεν είναι στην αλήθεια ή να πηγαίνουμε σχολείο μαζί τους, πώς μπορούμε να δείχνουμε ότι δεν διαλέγουμε τέτοια άτομα για συντρόφους; (1 Πέτρ. 4:3, 4)
Η παρακολούθηση τηλεόρασης και η ανάγνωση βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων αποτελούν επίσης τρόπους συναναστροφής με άλλους. Σήμερα, από τι είδους ύλη η οποία προέρχεται από αυτές τις πηγές χρειάζεται ιδιαίτερα να φυλαγόμαστε; (Παρ. 3:31· Ησ. 8:19· Εφεσ. 4:17-19)
Τι αποκαλύπτει η επιλογή των συντρόφων μας στον Ιεχωβά ως προς το τι είδους άτομα είμαστε; (Ψαλμ. 26:1, 4, 5· 97:10)
14. Ποια μεγαλειώδης ελευθερία βρίσκεται ενώπιον εκείνων που εφαρμόζουν πιστά τις συμβουλές του Λόγου του Θεού τώρα;
14 Ακριβώς μπροστά μας βρίσκεται το νέο σύστημα του Θεού. Μέσω της Βασιλείας Του το ανθρώπινο γένος θα απελευθερωθεί από την υποδουλωτική επιρροή του Σατανά και ολόκληρου του πονηρού συστήματός του. Σταδιακά το ανθρώπινο γένος θα απαλλαγεί από όλα τα αποτελέσματα της αμαρτίας. Ενώπιόν του θα βρίσκεται αιώνια ζωή στον Παράδεισο. Ολόκληρη η δημιουργία θα απολαύσει τελικά την ελευθερία η οποία βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με «το πνεύμα του Ιεχωβά». (2 Κορ. 3:17) Θα είχε νόημα να διακινδυνέψουμε να τα χάσουμε όλα αυτά επειδή τώρα παίρνουμε στα ελαφρά τις συμβουλές του Λόγου του Θεού; Με τον τρόπο με τον οποίο ασκούμε σήμερα τη Χριστιανική ελευθερία που έχουμε, είθε όλοι μας να δείξουμε ότι αυτό το οποίο θέλουμε πραγματικά είναι η «ένδοξη ελευθερία των παιδιών του Θεού».—Ρωμ. 8:21.
Συζήτηση Ανασκόπησης
● Τι είδους ελευθερία απολάμβανε το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι; Πώς συγκρίνεται εκείνη η ελευθερία με αυτά που δοκιμάζει τώρα το ανθρώπινο γένος;
● Σε αντίθεση με τον κόσμο, ποια ελευθερία έχουν οι αληθινοί Χριστιανοί; Πώς καθίσταται δυνατόν κάτι τέτοιο;
● Ποιο τίμημα πληρώνουν εκείνοι που επιδιώκουν να αποκτήσουν το είδος της ελευθερίας που έχει ο κόσμος;
● Γιατί είναι τόσο σημαντικό να αποφεύγουμε τις «κακές συναναστροφές»; Ανόμοια με τον Αδάμ, τίνος τις αποφάσεις ως προς το τι είναι κακό δεχόμαστε εμείς;