Ωριμότης, μια Χριστιανική Απαίτησις

«Και αυτός έδωκεν . . . προς την τελειοποίησιν των αγίων, δια το έργον της διακονίας, δια την οικοδομήν του σώματος του Χριστού· εωσού καταντήσωμεν πάντες εις την ενότητα της πίστεως, και της επιγνώσεως του Υιού του Θεού, εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού.»​—Εφεσ. 4:11-13.

 1. Ποια είναι η βασική σημασία της ωριμότητος;

ΩΡΙΜΟΤΗΣ σημαίνει, βασικά, τελειότης ή πληρότης, πλήρης ανάπτυξις. Κατά περιστάσεις ο Παύλος ανεφέρθη σ’ εκείνους που την κατέχουν ως «πρεσβυτέρους», δηλαδή, πρεσβυτέρους στην κατανόησι του λόγου του Θεού και που έχουν την ιδιότητα της ωρίμου κρίσεως. Η ωριμότης αυτή δεν είναι μια φυσικώς κληρονομημένη ιδιότης σ’ ένα άτομο, αλλά είναι κάτι που πρέπει να επιτευχθή.

 2. Πώς επιτελείται η φυσική ωριμότης;

² Μια φυσική ωρίμανσις συμβαδίζει με τον χρόνον και προοδεύει σύμφωνα με τον χρόνον, που κανονικά περιλαμβάνει είκοσι περίπου έτη. Στη διάρκεια ολοκλήρου αυτής της περιόδου το σώμα αναπτύσσεται και αυξάνει ώσπου φθάνει στο τέλειο ανάστημά του. Τότε αυτός ο τύπος φυσικής ωριμάνσεως έχει επιτελεσθή.

 3. (α) Τι αξία έχει η φυσική ωριμότης για τον Χριστιανό; (β) Γιατί η πνευματική ωριμότης είναι μεγαλυτέρας αξίας από τη φυσική ωριμότητα; (γ) Τι μπορεί να επιταχύνη την πνευματική ανάπτυξι;

³ Η φυσική ωριμότης, όμως, δεν είναι μια ιδιότης επιτακτική για την πνευματική ωριμότητα, ούτε η πιο σπουδαία στη ζωή. Πράγματι, ο Παύλος είπε στον νεαρό Τιμόθεο: «Η σωματική γυμνασία είναι προς ολίγον ωφέλιμος.» Είναι υποβοηθητική σ’ ένα βαθμό, αλλά προσέξτε πού ο Παύλος έθεσε την έμφασι, συνεχίζοντας στο ίδιο εδάφιο: «αλλ’ η ευσέβεια είναι προς πάντα ωφέλιμος, έχουσα επαγγελίαν της παρούσης ζωής και της μελλούσης.» Η πνευματική ωριμότης, επομένως, είναι εξόχως σπουδαία, διότι περιλαμβάνει, όχι μόνο την παρούσα ζωή μας, αλλά και τον μέλλοντα προορισμό μας. Απαιτεί τη διατροφή της διανοίας με κατάλληλη πνευματική τροφή έτσι ώστε ν’ αναπτύξη κατάλληλα ελατήρια, για να μπορέση κανείς ν’ αναπτύξη τις επιθυμητές ιδιότητες που χαρακτηρίζουν αυτή την ωριμότητα, όπως αφοσίωσι, νομιμοφροσύνη, προοπτική, πίστι, αξιοπιστία και πνευματικότητα ή πνευματική διάκρισι. Για να προχωρήσουμε σ’ αυτόν τον σκοπό, ο Ιεχωβά έχει σχεδιάσει ένα θαυμαστό, υγιεινό πρόγραμμα γι’ αυτές τις ημέρες. Αυτό συμβάλλει στην ικανότητα του ατόμου να παραμείνη άγρυπνο στην ανομοιότητα μεταξύ του σωτηρίου προγράμματος του Ιεχωβά και της θανατηφόρου προπαγάνδας του Διαβόλου. Δεν είναι κάτι που αποκτάται ή λαμβάνεται αυτομάτως με το πέρασμα του χρόνου όπως η φυσική ανάπτυξις, αλλά μπορεί να επιταχυνθή και να βελτιωθή με τη χρήσι του χρόνου σοφά και ωφέλιμα.​—1 Τιμ. 4:8.

ΠΡΟΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ ΜΙΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΠΑΙΤΗΣΙΣ

 4. Τι απαιτείται αν περιμένη κανείς να φθάση στη θέσι του να είναι «τέλειος» στις δυνάμεις της κατανοήσεως;

⁴ Είναι ενδιαφέρον να προσέξωμε τι αγνή συμβουλή έδωσε ο Παύλος στους Εβραίους, όταν τους ενουθέτησε να μην επανέρχονται στις αρχικές διδασκαλίες συνεχώς, αλλά τους κατηύθυνε στη στερεά τροφή, που θα μπορούσε να αποκτηθή με το να έχουν «τα αισθητήρια γεγυμνασμένα.» Εκγύμνασις σημαίνει έργον, και είναι αναμφισβήτητο ότι ο σκοπός του Παύλου ήταν η πειθαρχική εκγύμνασις της διανοίας για να γεμίζη με ορθές σκέψεις έτσι ώστε να μπορή να διακρίνη μεταξύ καλού και κακού. Κατόπιν προτρέπει: «Ας φερώμεθα προς την τελειότητα» («ωριμότητα», ΜΝΚ). Είναι βέβαιο ότι η κλίσις της διανοίας και η προσπάθεια πρέπει να είναι πάντοτε προς τα εμπρός προς τον σκοπό του να είμεθα «τέλειοι . . . εις τας φρένας.»​—Εβρ. 6:1· 1 Κορ. 14:20.

 5. (α) Ποια είναι η τροφή για το «βρέφος» φυσικώς και πνευματικώς; (β) Γιατί πρέπει μια δίαιτα γάλακτος να εγκαταλειφθή για στερεά τροφή;

⁵ Είναι αληθές ότι η ανωριμότης είναι ένα φυσιολογικό σημείο ξεκινήματος, είτε αυτό γίνεται στη φυσική ζωή, όπου το άτομο διέρχεται νηπιότητα, μια περίοδο εφηβικής ηλικίας και έπειτα τελικά ωριμάζει· είτε γίνεται από την πνευματική άποψι. Το γάλα είναι η πρώτη τροφή για το παιδί, και έπειτα αρχίζει να παίρνη πιο ουσιαστική τροφή για να οικοδομήση το σώμα καθώς προχωρεί ο καιρός. Μια όμοια κατάστασις υπάρχει σε ό,τι αφορά την πνευματική αύξησι και διάκρισι. Στην αρχή ο καθένας, φυσικά, μετέχει του γάλακτος του λόγου, και είναι, βέβαια, βρέφος. Αλλά δεν εξακολουθεί να μετέχη μόνο γάλακτος επί πολύν καιρό, εξετάζοντας μόνο τις θεμελιώδεις διδασκαλίες· γρήγορα μετέχει στερεάς τροφής τέτοιας που ανήκει σε ωρίμους ανθρώπους, αφού προχωρήση στο σημείο που η τροφή αυτή μπορεί να χωνευθή και να γίνη μέρος της αποθήκης του πνευματικής πληροφορίας. Πνευματικώς, όπως ακριβώς και φυσικώς, το νεώτερο άτομο έχει έναν υψηλότερο σκοπό και μια επιθυμία ν’ «αναπτυχθή». Καθώς περνά κανείς την εφηβική περίοδο ή περίοδο ωριμάνσεως, είναι ευτυχής, όταν μπορή να την ιδή, όπως εδήλωσε ο Ιησούς: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» ή, σύμφωνα με τη Μετάφρασι Νέου Κόσμου, «Ευτυχείς είναι εκείνοι που έχουν συναίσθησι της πνευματικής των ανάγκης.» Η συναίσθησις αυτή, φυσικά, είναι μια υγιής πνευματική άποψις για μέλλουσα πρόοδο.​—Ματθ. 5:3.

 6. (α) Τι εμπόδιζε την πνευματική ωριμότητα στην εκκλησία της Κορίνθου; (β) Γιατί οι Χριστιανοί πρέπει να είναι στο έπακρον άγρυπνοι στην πορεία της ενεργείας των για ν’ αποφύγουν οπισθοδρόμησι στην ανωριμότητα;

⁶ Το αντίστροφο είναι, επίσης, αληθινό, και θα μπορούσε κάλλιστα να δείχνη μια ανεπάρκεια σε αφοσίωσι όταν παρασύρεται κανείς από άλλα πράγματα στη ζωή που θα εμπόδιζαν την πρόοδο της πνευματικής αναπτύξεως. Θυμηθήτε πώς ο Παύλος ίδρυσε την εκκλησία στην Κόρινθο στο δεύτερο ιεραποστολικό του ταξίδι, όταν έμεινε εκεί ενάμισυ χρόνο. Αργότερα έλαβε μια έκθεσι από την ‘οικογένεια της Χλόης, ότι υπήρχαν έριδες μεταξύ των’. Κατόπιν στη νουθεσία του ανέφερε: «Μηδείς ας μη καυχάται εις ανθρώπους», έτσι ώστε όλοι ν’ αποβλέπουν στον Θεό με τιμή και όχι σε ανθρώπους. Το πνεύμα της υπερβολικής πικρίας και διχονοίας ήταν παρόν. Αργότερα εφιστά την προσοχή στην πορνεία που υπήρχε εκεί και τους δίνει συμβουλή για τη λήψι διορθωτικών μέτρων. Όταν ελησμόνησαν τον ‘πνευματικόν άνθρωπον’ και εξαπατήθηκαν από τον ‘φυσικόν άνθρωπον’, έχασαν την ώριμη κατάστασί των ενώπιον του Ιεχωβά και έγιναν πάλι νήπια. Σε τούτο ο Παύλος εσχολίασε: «Και εγώ, αδελφοί, δεν ηδυνήθην να λαλήσω προς εσάς, ως προς πνευματικούς, αλλ’ ως προς σαρκικούς, ως προς νήπια εν Χριστώ. Γάλα σας επότισα, και ουχί στερεάν τροφήν· διότι δεν ηδύνασθε έτι να δεχθήτε αυτήν· αλλ’ ουδέ τώρα δύνασθε έτι· επειδή έτι σαρκικοί είσθε· διότι ενώ είναι μεταξύ σας φθόνος και έρις και διχόνοιαι, δεν είσθε σαρκικοί, και περιπατείτε κατά άνθρωπον; . . . μηδείς ας μη καυχάται εις ανθρώπους.» «Ούτως ας μας θεωρή πας άνθρωπος, ως υπηρέτας του Χριστού, και οικονόμους των μυστηρίων του Θεού. Το δε επίλοιπον, ζητείται μεταξύ των οικονόμων να ευρεθή έκαστος πιστός.» Πόσο άγρυπνοι πρέπει να είναι οι Χριστιανοί έτσι ώστε να μην υπερνικηθούν από την απατηλή πορεία τού ν’ αποβλέπουν σε ανθρώπους, δηλαδή, να συγκρίνουν τον ένα με τον άλλο και ν’ ακολουθούν ανθρώπους μάλλον παρά το τέλειο παράδειγμά μας, τον Χριστό Ιησού! Ποτέ μην υπερνικάσθε από τον υλισμό, τις επιθυμίες της σαρκός και άλλα δελεάσματα του παλαιού αυτού κόσμου! Αυτά τα κακά πράγματα μπορούν να κάμουν καρκινοειδείς εισβολές στον πνευματικό άνθρωπο αν επιτραπούν και να καταβιβάσουν ακόμη και τον πνευματικώς πλήρως ανεπτυγμένο Χριστιανό σε πνευματική νηπιότητα. Το ερώτημα μπορεί κάλλιστα να τεθή, Ποιες είναι οι αποδείξεις ότι έχομε ωριμότητα ή τουλάχιστον εργαζόμεθα γι’ αυτήν;​—1 Κορ. 1:11· 3:21· 5:1· 3:1-3, 21· 4:1, 2.

ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΟΣ​—ΤΙΣ ΕΧΕΤΕ;

 7. Ποια ώριμη ιδιότητα εξεδήλωνε ο Ιησούς, για την οποία ο Πατήρ του τον έχρισε;

⁷ Ο Χριστός Ιησούς ήταν η ίδια η ουσία της ωριμότητος, κατέχοντας όλα τα χαρακτηριστικά ενός ωρίμου Υιού του Θεού. Όχι μόνο μιλούσε πάντοτε την αλήθεια, αλλά και κατεδείκνυε νομιμοφροσύνη και αλήθεια στις πράξεις του και στα έργα του. (Αποκάλ. 3:7· Πράξ. 4:27) Η πάντοτε παρούσα ιδιότης της δικαιοσύνης εξεδηλώνετο απ’ αυτόν, όπως αναγράφεται στην προς Εβραίους επιστολή 1:9, όπου αναφέρεται: «Ηγάπησας δικαιοσύνην, και εμίσησας ανομίαν· δια τούτο έχρισέ σε ο Θεός, ο Θεός σου, έλαιον αγαλλιάσεως.»

 8. Εξετάστε χαρακτηριστικά του Ιησού που εξεδήλωναν τον ‘τέλειον άνδρα’.

⁸ Αυτός βέβαια κατείχε τις ιδιότητες της αληθείας, όπως αναφέρεται περαιτέρω: «[Ήταν] πλήρης χ άριτος και αληθείας.» (Ιωάν. 1:14) Ήταν ανιδιοτελής από κάθε άποψι επειδή ποτέ δεν ζήτησε τη δική του δόξα, αλλά ζητούσε τη δόξα εκείνου, ο οποίος τον έστειλε και ήταν σαφώς νομιμόφρων και δεν υπήρχε άδικη σκέψις σ’ αυτόν. (Ιωάν. 7:18) Ήταν χωρίς δόλο ή σφάλμα, άσχετα με το τι συνέβαινε σ’ αυτόν ή ποια κατηγορία προσήπτετο σ’ αυτόν. Ήταν επίσης αβλαβής. (Ησ. 53:9· 1 Πέτρ. 2:22· Εβρ. 7:26) Ήταν πλήρως ευπειθής στον Παντοδύναμο Θεό από κάθε άποψι, επειδή έλεγε ότι αγαπούσε να πράττη το θέλημα του Πατρός του. Ήταν το τέλειο παράδειγμα αγάπης επειδή ήταν πρόθυμος να καταθέση τη ζωή του για τους φίλους του, όπως αναφέρεται στο κατά Ιωάννην 15:13, 14: «Μεγαλητέραν ταύτης αγάπην δεν έχει ουδείς, του να βάλη τις την ψυχήν αυτού υπέρ των φίλων αυτού. Σεις είσθε φίλοι μου, εάν κάμνητε όσα εγώ σας παραγγέλλω.» Επετέλεσε μια πράξι απαράμιλλης χάριτος, πάνω από κάθε άλλου πλάσματος που έζησε ποτέ. Ο Παύλος ανέφερε ότι, αν και (ο Ιησούς) ήταν πλούσιος, έγινε πτωχός προς χάριν σας για να μπορέσετε να πλουτήσετε με την πτωχεία του. (2 Κορ. 8:9) Επιπρόσθετα σ’ αυτές τις ιδιότητες, εξεδήλωσε υπομονή, μακροθυμία, συμπάθεια, φιλανθρωπία και ήταν γεμάτος αυταπάρνησι.​—Εβρ. 2:17· Ησ. 53:7· 1 Τιμ. 1:16· Λουκ. 19:41· Ματθ. 4:23, 24.

 9. (α) Ποια πορεία συνέστησε ο Σολομών που θα ήταν επωφελής για να την επιδιώξη ο Χριστιανός; (β) Ποιες ερωτήσεις θα μπορούσαμε να θέσωμε στον εαυτό μας από αυτή την άποψι; (γ) Ποια προειδοποίησι έδωσε ο Παύλος για να μην παραμελήσωμε μια προς τα εμπρός πορεία;

⁹ Η οδός προς την ωριμότητα γίνεται σαφής από τον Βιβλικόν συγγραφέα Σολομώντα, όταν δείχνη κάποιες πρωταρχικές προϋποθέσεις και διαθέσεις για να γίνη πρόοδος προς την ωριμότητα. Νουθετεί: «Ακούσατε, τέκνα, παιδείαν πατρός, και προσέχετε να μάθητε σύνεσιν. . . . φύλαττε τας εντολάς μου, και θέλεις ζήσει. Απόκτησον σοφίαν, απόκτησον σύνεσιν μη λησμονήσης αυτήν μηδέ εκκλίνης από των λόγων του στόματός μου· μη εγκαταλίπης αυτήν, και θέλει σε περιφυλάττει· αγάπα αυτήν, και θέλει σε διατηρεί. Η σοφία είναι το πρώτιστον· απόκτησον σοφίαν· και υπέρ πάσαν απόκτησίν σου, απόκτησον σύνεσιν . . . . και θέλει σε υψώσει . . . . θέλει επιθέσει επί την κεφαλήν σου στέφανον χαρίτων.» (Παροιμ. 4:1-9) Αναγνωρίζομε αμέσως σ’ αυτά τα λόγια την προς τα εμπρός προοδευτική διάθεσι για την ωριμότητα και τι είναι απαραίτητο για να την αποκτήση κανείς. Ανάγοντάς την σε μια προσωπική βάσι, μπορούμε να ερωτήσωμε τον εαυτό μας, Αυξάνομε επιμελώς τη γνώσι μας του λόγου του Ιεχωβά, κάνοντας τούτο προοδευτικώς; Λαμβάνομε ακριβή γνώσι, προχωρώντας στον σκοπό τού να γίνωμε πλήρως ανεπτυγμένοι άνδρες; Προσέχομε τον προφυλακτικό λόγο του Παύλου, όταν προειδοποιή για την αδυναμία που προκύπτει, αν παραμελούμε μια προς τα εμπρός πορεία; «Δια να μη ήμεθα πλέον νήπιοι, κυματιζόμενοι και περιφερόμενοι με πάντα άνεμον της διδασκαλίας, δια της δολιότητος των ανθρώπων, δια της πανουργίας εις το μεθοδεύεσθαι την πλάνην.»​—Εφεσ. 4:13, 14.

10. Γιατί η ‘νέα προσωπικότης’ είναι τόσο πολύτιμη για έναν Χριστιανό, και πώς μπορούμε ν’ αναπτυχθούμε;

¹⁰ Αυτή η νέα πληροφορία που λαμβάνομε εξακολουθητικά είναι εκείνη που ζωογονεί τη διάνοιά μας και μας καθιστά ικανούς να ενδυθούμε τη ‘νέα προσωπικότητα’, η οποία είναι πραγματικά μια κτίσις του θελήματος του Θεού, μέσω του λόγου του. (Κολ. 3:10) Μπορούμε να δούμε από την έκφρασι του αποστόλου Παύλου ότι η πνευματική δύναμις είναι ουσιώδης. Για τούτο τίποτε δεν πρέπει να μας αποτρέψη από την προοδευτική πορεία με το να έχωμε πάντοτε στο νου τον σκοπό της ωριμότητος. Σημειώνομε πόσο επίκαιρα είναι τα λόγια του Παύλου όταν αναφέρη: «Αλλά αληθεύοντες εις την αγάπην, να αυξήσωμεν εις αυτόν κατά πάντα.» Ο Παύλος στη δήλωσι αυτή προτρέπει τους Εφεσίους να διεγείρουν αύξησι και να κάμουν την πορεία τους να είναι πάντοτε προς τα εμπρός.​—Εφεσ. 4:15.

ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ

11. Ποια ερωτήματα μπορούμε να σκεφθούμε σοβαρά όσον αφορά την πνευματικότητα μας;

¹¹ Πολλά ερωτήματα εγείρονται στη διάνοιά μας όσον αφορά την πνευματικότητα. Επιδιώκομε τον σκοπό της ωριμότητος, η οποία οδηγεί σε αιώνια ζωή; Διεγειρόμεθα συνεχώς με την εγκάρδια επιθυμία να βελτιώσωμε τη διακονία μας; Κυριαρχούν τα συμφέροντα της Βασιλείας στη σκέψι μας και στη δράσι μας; Είναι η διακονία μας του αγρού παραγωγική και βοηθούμε άλλους να είναι παραγωγικοί διάκονοι του Ιεχωβά Θεού; Μπορούμε να πούμε όπως έλεγε ο απόστολος Παύλος για άτομα που βοηθούσε να δουν την αλήθεια: «Σεις είσθε η επιστολή ημών, εγγεγραμμένη εν ταις καρδίαις ημών, γινωσκομένη και αναγινωσκομένη υπό πάντων ανθρώπων . . . επιστολή . . . εγγεγραμμένη ουχί με μελάνην, αλλά με το πνεύμα . . . εις πλάκας σαρκίνας της καρδίας»;​—2 Κορ. 3:2, 3.

12. (α) Γιατί Η Σκοπιά έχει τόσο μεγάλη αξία για τους Χριστιανούς διακόνους και άλλους; (β) Τι δεν πρέπει να παραμελήται;

¹² Τι θα πούμε για την προσωπική μας μελέτη; Διαθέτομε ωρισμένο ποσόν χρόνου για να καλύπτωμε επαρκώς όλα τα άρθρα της Σκοπιάς; Μήπως πάντοτε παραβλέπομε ή υπερπηδούμε μερικά άρθρα αυτού του κυρίου οργάνου επικοινωνίας που ο Ιεχωβά Θεός χρησιμοποιεί σήμερα; Αναγνωρίζομε άρα γε ότι οι οδηγίες που δίδονται μέσω αυτού του αγωγού είναι τόσο ζωτικές, ώστε η ίδια η ζωή μας εξαρτάται από το να τις προσέξωμε;

13. Πώς μπορούμε να καθορίσωμε αν ωριμάζωμε ή όχι;

¹³ Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο μπορούμε ν’ αποδείξωμε στον εαυτό μας ότι αυξάνομε την ωριμότητά μας είναι αν μπορούμε να εύρωμε λύσεις και απαντήσεις σε προβλήματα. Μπορούμε να λογικευθούμε πάνω σε αρχές και να φθάσωμε σε ορθά συμπεράσματα; Όταν μας υποβάλλονται ερωτήσεις, μπορούμε να δώσωμε Γραφικές απαντήσεις σ’ αυτές; Μπορούμε να λύσωμε και λύομε προβλήματα δικά μας και εκείνων που σχετίζονται με τα διακονικά μας καθήκοντα; Αν ναι, φθάνομε στην κατάλληλη κατανόησι του 1 Κορινθίους 14:20: «Μη γίνεσθε παιδία κατά τας φρένας· αλλά γίνεσθε νήπια μεν εις την κακίαν, τέλειοι όμως εις τας φρένας.»

14. Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να εκδηλώνωμε στη σχέσι μας με τους ομοίους μας Χριστιανούς;

¹⁴ Είμεθα υπομονητικοί και ‘βραδείς εις οργήν’; Είμεθα απηλλαγμένοι από παράπονα για τους ομοίους μας Χριστιανούς; Μήπως είμεθα φιλόφρονες σε μερικούς και όχι σε άλλους; Είναι οι συνομιλίες μας για άλλους ή με άλλους εποικοδομητικές, δηλαδή, συνομιλίες μ’ εκείνους που ανήκουν στην οικογένειά μας, με μέλη της εκκλησίας, και προσφάτως ενδιαφερομένους; Έχομε καλή, χαρούμενη διάθεσι; Μήπως στενοχωρούμεθα εύκολα; Όταν μιλούμε στους ανθρώπους στη διακονία μας μήπως δυσαρεστούμεθα εύκολα και αργούμε να συγχωρήσωμε; Προσέχομε τη συμβουλή του αποστόλου Παύλου, όπου αναφέρει: «Υποφέροντες αλλήλους, και συγχωρούντες εις αλλήλους, εάν τις έχη παράπονον κατά τινος· καθώς και ο Ιεχωβά συνεχώρησεν εις εσάς, ούτω και σεις»;​—Κολ. 3:13, ΜΝΚ.

15. (α) Γιατί είναι ανάγκη ένας Χριστιανός να φρουρή την πορεία του προσεκτικά; (β) Τι πρέπει να εργασθή να φθάση ένας Χριστιανός διάκονος;

¹⁵ Υποκύπτομε εύκολα στους πειρασμούς, ή μπορούμε ν’ αντισταθούμε σ’ αυτούς; Αναγνωρίζομε ότι είναι φρόνιμο να επαγρυπνούμε στο δρόμο των ποδιών μας για να μην παγιδευθούμε; Πρέπει να έχωμε υπ’ όψιν ότι ο Σατανάς είναι πάντοτε ενήμερος των αδυναμιών της σαρκός και πάντοτε εχθρός, και «περιέρχεται, ζητών τίνα να καταπίη». Η πορεία της σοφίας συμπίπτει με τις Παροιμίες 4:14, 15: «Μη εισέλθης εις την τρίβον των ασεβών, και μη υπάγης εις την οδόν των πονηρών. Απόφευγε αυτήν, μη πέρασης δι’ αυτής, έκκλινον απ’ αυτής, και διάβα.» Εύκολα μπορεί να διακριθή ότι ο δρόμος του ωρίμου Χριστιανού είναι ευθύς, και παρέκκλισις απ’ αυτόν θα μπορούσε να οδηγήση σε αξιοθρήνητες συνέπειες. Αποφεύγετε πειρασμούς με το να εξασκήτε καλή, ισχυρή κρίσι, την κρίσι μιας ώριμης διανοίας. Όταν έτσι εξακολουθητικά εξετάζωμε τον εαυτό μας (όχι άλλους), μπορούμε να παρατηρήσωμε τι θαυμάσιο πράγμα είναι για ένα Χριστιανό να έχη ωριμότητα, το ανάστημα ενός τελείως ανεπτυγμένου ανδρός,