Αμορραίος — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΑΜΟΡΡΑΙΟΣ

(Αμορραίος).

Η φράση “ο Αμορραίος” εμφανίζεται στον κατάλογο των γιων του Χαναάν, όμως σε άλλα σημεία—πάντοτε στον ενικό αριθμό στο εβραϊκό κείμενο—χρησιμοποιείται συλλογικά για τη χαναανιτική φυλή που προήλθε από τον πρώτο Αμορραίο. Επομένως, επρόκειτο για χαμιτικό φύλο.—Γε 10:6, 15, 16· 1Χρ 1:13, 14.

Την εποχή του Αβραάμ ο βασιλιάς του Ελάμ, με συμμάχους τρεις άλλους βασιλιάδες, έκανε επιδρομή στα Ν της Χαναάν και νίκησε μερικούς από τους Αμορραίους που κατοικούσαν στην Ασασών-θάμαρ, η οποία πιστεύεται ότι βρισκόταν ΝΔ της Νεκράς Θαλάσσης. Τρεις Αμορραίοι, που ζούσαν στη Χεβρών ή στα περίχωρά της, είχαν τότε «συνθήκη με τον Άβραμ» και γι’ αυτό τον βοήθησαν να καταδιώξει και να νικήσει τους βασιλιάδες που έκαναν την εισβολή, διασώζοντας με αυτόν τον τρόπο τον ανιψιό του τον Λωτ. (Γε 14) Εντούτοις, ο Θεός αργότερα πληροφόρησε τον Αβραάμ πως, όταν το σφάλμα των Αμορραίων θα είχε τελικά «ολοκληρωθεί», οι απόγονοί του θα επέστρεφαν στη Χαναάν από μια ξένη χώρα και θα έπαιρναν στην κατοχή τους τη γη των Αμορραίων.—Γε 15:13-21.

Λίγο πριν από το θάνατό του στην Αίγυπτο, ο πατριάρχης Ιακώβ υποσχέθηκε στον Ιωσήφ: «Εγώ σου δίνω ένα ύψωμα γης παραπάνω από ό,τι στους αδελφούς σου, το οποίο πήρα από το χέρι των Αμορραίων με το σπαθί μου και με το τόξο μου». (Γε 48:22) Εφόσον η λέξη που αποδίδεται «ύψωμα» σε αυτό το εδάφιο είναι σεχέμ στην εβραϊκή, ορισμένοι έχουν ισχυριστεί ότι ο Ιακώβ εννοούσε το χωράφι που είχε αγοράσει κοντά στη Συχέμ (εβρ., Σεχέμ). (Γε 33:18, 19) Ωστόσο, εκείνη η αγορά ήταν μια ειρηνική συναλλαγή και δεν έχει καταγραφεί πουθενά ότι ο Ιακώβ έδωσε κάποια μάχη για τη συγκεκριμένη γη. Μολονότι αληθεύει ότι οι γιοι του Ιακώβ επιτέθηκαν αργότερα με αγριότητα εναντίον των κατοίκων της Συχέμ, ο Ιακώβ αποποιήθηκε τότε οποιαδήποτε ευθύνη για την πράξη αυτή (Γε 34:30), και στην επιθανάτια κλίνη του καταράστηκε το θυμό του Συμεών και του Λευί που τους υποκίνησε να κάνουν αυτή την επίθεση. (Γε 49:5-7) Γι’ αυτό, φαίνεται πιο λογικό να εκλάβουμε την υπόσχεση του Ιακώβ ως προφητική εξαγγελία στην οποία οραματίστηκε με πίστη τη μελλοντική κατάκτηση της Χαναάν σαν να είχε ήδη επιτελεστεί και τον εαυτό του να “παίρνει τη γη των Αμορραίων”, υποκαθιστούμενος από το σπαθί και το τόξο των απογόνων του.

Κυρίαρχη Φυλή στη Χαναάν. Ορισμένοι σχολιαστές θεωρούν ότι ο όρος “Αμορραίοι” στα εδάφια Γένεση 15:16 και 48:22 περιλαμβάνει όλους τους λαούς της Χαναάν. Οι Αμορραίοι φαίνεται όντως ότι ήταν η σπουδαιότερη, ή κυρίαρχη, φυλή στη Χαναάν την εποχή της Εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο. (Παράβαλε Δευ 1:6-8, 19-21, 27· Ιη 24:15, 18· Κρ 6:10.) Αν ισχύει αυτό, τότε είναι ευνόητο ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, το όνομα της κυρίαρχης φυλής των Αμορραίων θα πρέπει να θεωρηθεί ότι προσδιορίζει και άλλες υποτελείς και συγγενικές φυλές. Παραδείγματος χάρη, στα εδάφια Αριθμοί 14:44, 45 η αφήγηση δηλώνει ότι οι Ισραηλίτες υπέστησαν την πρώτη τους στρατιωτική ήττα από «Αμαληκίτες» και «Χαναναίους», ενώ η ανασκόπηση των γεγονότων που κάνει ο Μωυσής στο 1ο κεφάλαιο του Δευτερονομίου αναφέρει απλώς ότι την ήττα την προκάλεσαν «οι Αμορραίοι». (Δευ 1:44) Παρόμοια, στο εδάφιο Ιησούς του Ναυή 10:5 λέγεται ότι η Ιερουσαλήμ κυβερνιόταν από έναν Αμορραίο βασιλιά (παράβαλε Ιεζ 16:3, 45), ενώ αλλού αναφέρεται ότι η πόλη κατοικούνταν από Ιεβουσαίους. (Ιη 15:8, 63· Κρ 1:21· παράβαλε επίσης την περίπτωση της Γαβαών στα εδ. Ιη 9:7 και 2Σα 21:2.) Κατά παρόμοιο τρόπο, το όνομα μιας φυλής του έθνους του Ισραήλ—της φυλής του Ιούδα—κατέληξε να περιλαμβάνει όλους τους Ισραηλίτες μέσα από την προσωνυμία «Ιουδαίος».

Από την άλλη πλευρά, οι Αμορραίοι μνημονεύονται επίσης ξεχωριστά μεταξύ των ανεξάρτητων χαναανιτικών φυλών. (Εξ 3:8· 23:23, 24· 34:11-15) Αποτελούσαν ένα από τα “εφτά πολυπληθέστερα και κραταιότερα” από τον Ισραήλ έθνη, τα οποία ήταν όλα αφιερωμένα στην καταστροφή και με τα οποία ο Ισραήλ δεν έπρεπε να συνάψει διαθήκη ούτε να συμπεθερέψει ούτε να συμμετάσχει μαζί τους στην ψεύτικη λατρεία.—Δευ 7:1-4.

Οι 12 κατάσκοποι που έστειλε ο Μωυσής στη Χαναάν διαπίστωσαν ότι οι Αμορραίοι, οι Χετταίοι και οι Ιεβουσαίοι κατείχαν την ορεινή περιοχή, ενώ οι Αμαληκίτες διέμεναν στη Νεγκέμπ και οι Χαναναίοι κατοικούσαν δίπλα στη θάλασσα και δίπλα στον Ιορδάνη. (Αρ 13:1, 2, 29) Όπως και παλιότερα στην εποχή του Αβραάμ, οι Αμορραίοι εξακολουθούσαν να κατοικούν στη Χεβρών καθώς και σε άλλες πόλεις στα βουνά Δ του Ιορδάνη. (Ιη 10:5) Ωστόσο, μέχρι την εποχή της Εξόδου του Ισραήλ είχαν εισβάλει στην περιοχή των Μωαβιτών και των Αμμωνιτών Α του Ιορδάνη και είχαν καταλάβει το τμήμα από την κοιλάδα του χειμάρρου Αρνών στο Ν (έκτοτε το όριο του Μωάβ) μέχρι την κοιλάδα του χειμάρρου Ιαβόκ στο Β (το όριο του Αμμών). (Αρ 21:13, 24, 26· Ιη 12:2· Κρ 11:22) Αυτή ήταν η επικράτεια του Αμορραίου Βασιλιά Σηών, την οποία ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος περιγράφει ως «περιοχή που κείται ανάμεσα σε τρεις ποταμούς [τον Ιορδάνη, τον Αρνών και τον Ιαβόκ], πράγμα που της δίνει κάτι από τη φύση νησιού». (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Δ΄, 95 [v, 2]) Επιπρόσθετα, στα Β της επικράτειας του Σηών, υπήρχε ένα άλλο αμορραϊκό βασίλειο με κέντρο τη Βασάν υπό τον Βασιλιά Ωγ. Το νότιο όριο του βασιλείου του φαίνεται ότι συνόρευε με τις περιοχές του Σηών και των Αμμωνιτών, και έτσι αυτό το βασίλειο εκτεινόταν από τον Ιαβόκ στο Ν μέχρι το Όρος Αερμών στο Β.—Δευ 3:1, 8.

Η Κατάκτηση από τον Ισραήλ. Καθώς πλησίαζαν στην Υποσχεμένη Γη, και έχοντας λάβει θεϊκές εντολές να μην εισχωρήσουν στις περιοχές του Μωάβ και του Αμμών (Δευ 2:9, 37), οι Ισραηλίτες ζήτησαν την άδεια από τον Βασιλιά Σηών, στην πρωτεύουσά του την Εσεβών, να περάσουν μέσα από τη γη του, προσφέροντας ρητές εγγυήσεις: «Άφησέ με να περάσω μέσα από τη γη σου. Δεν θα βγούμε από το δρόμο μας για να μπούμε σε αγρό ή αμπέλι. Δεν θα πιούμε νερό από πηγάδι. Στο δρόμο του βασιλιά θα βαδίσουμε μέχρι να διαβούμε την περιοχή σου». Αντί να δώσει την άδεια, ο Σηών επιτέθηκε στον Ισραήλ με όλες του τις δυνάμεις αλλά πολύ γρήγορα ηττήθηκε σε μικρή απόσταση από την Εσεβών, στην Ιασσά, με αποτέλεσμα να περιέλθει ολόκληρη η περιοχή του στην κατοχή των Ισραηλιτών. (Αρ 21:21-32· Δευ 2:24-36· βλέπε ΣΗΩΝ.) Αφού εισέβαλε στη γειτονική περιοχή του Βασιλιά Ωγ, ο Ισραήλ κατατρόπωσε και αυτόν τον Αμορραίο ηγεμόνα, καταλαμβάνοντας 60 οχυρωμένες πόλεις. (Αρ 21:33-35· Δευ 3:1-7· βλέπε ΩΓ.) Η πτώση αυτών των ισχυρών αμορραϊκών βασιλείων στα χέρια του Ισραήλ προκάλεσε νοσηρό τρόμο στον Μωάβ (Αρ 22:2-4) και στο λαό της Χαναάν, όπως αποκαλύπτουν τα λόγια της Ραάβ στους Ισραηλίτες κατασκόπους. (Δευ 2:24, 25· Ιη 2:9-11) Η περιοχή των δύο νικημένων Αμορραίων βασιλιάδων αποτέλεσε στη συνέχεια την κληρονομιά των φυλών του Ρουβήν και του Γαδ και της μισής φυλής του Μανασσή.—Αρ 32:31-33, 39· Δευ 3:8-13.

Όσο για τους Αμορραίους Δ του Ιορδάνη, «οι καρδιές τους άρχισαν να λιώνουν» όταν άκουσαν ότι οι Ισραηλίτες είχαν διασχίσει τον ποταμό θαυματουργικά. Αυτό το θαύμα, σε συνδυασμό με τις ολοκληρωτικές νίκες που είχε κερδίσει ήδη ο Ισραήλ, ίσως εξηγεί εν μέρει το γιατί οι Αμορραίοι δεν επιτέθηκαν στο ισραηλιτικό στρατόπεδο στο διάστημα μετά την περιτομή των Ισραηλιτών αρρένων ή κατά τον εορτασμό του Πάσχα. (Ιη 5:1, 2, 8, 10) Ωστόσο, μετά την καταστροφή της Ιεριχώς και της Γαι, οι φυλές της Χαναάν συγκρότησαν μια μεγάλη συμμαχία ώστε να παρατάξουν ενωμένο μέτωπο εναντίον του Ισραήλ. (Ιη 9:1, 2) Όταν οι Ευαίοι της Γαβαών επέλεξαν να ζητήσουν ειρήνη με τον Ισραήλ, τους επιτέθηκαν αμέσως «πέντε βασιλιάδες των Αμορραίων» και αυτοί γλίτωσαν την καταστροφή μόνο χάρη στην ολονύχτια οδοιπορία των δυνάμεων του Ιησού του Ναυή και στη θαυματουργική επέμβαση του Ιεχωβά.—Ιη 10:1-27· 11:19.

Ύστερα από αυτή τη μάχη και την επακόλουθη εκστρατεία του Ιησού του Ναυή σε όλη τη χώρα, η δύναμη των Αμορραίων στα Ν της Παλαιστίνης προφανώς συντρίφτηκε. Εντούτοις, οι Αμορραίοι των βόρειων περιοχών ένωσαν τις δυνάμεις τους με άλλες φυλές σχηματίζοντας μια συμμαχία που συγκρούστηκε με τον Ισραήλ «στα νερά της Μερώμ». Οι Αμορραίοι υπέστησαν πανωλεθρία και ποτέ πια δεν αναφέρεται ότι αποτέλεσαν σοβαρό κίνδυνο για τον Ισραήλ. (Ιη 11:1-9) Λίγοι από αυτούς εξακολούθησαν να υπάρχουν, αλλά η επικράτειά τους είχε περιοριστεί σημαντικά, και αργότερα υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία υπό την κυριαρχία των Ισραηλιτών. (Ιη 13:4· Κρ 1:34-36) Κάποιοι Ισραηλίτες πήραν Αμορραίες συζύγους, πράγμα που τους οδήγησε σε αποστασία (Κρ 3:5, 6), και γενικά οι Αμορραίοι φαίνεται ότι συνέχισαν να δημιουργούν προβλήματα για ένα διάστημα, διότι αναφέρεται ότι στις ημέρες του Σαμουήλ, ύστερα από μια αποφασιστική νίκη επί των Φιλισταίων, «έγινε ειρήνη ανάμεσα στον Ισραήλ και στους Αμορραίους». (1Σα 7:14) Ανάμεσα σε εκείνους που υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία κατά τη βασιλεία του Σολομώντα υπήρχαν και πάλι Αμορραίοι. (1Βα 9:20, 21) Η ειδωλολατρία και η πονηρία τους—προφανώς ενδεικτική της ειδωλολατρίας και της πονηρίας όλων των Χαναναίων—ήταν παροιμιώδης. (1Βα 21:26· 2Βα 21:11) Οι Αμορραίες σύζυγοι εξακολούθησαν να αποτελούν ακανθώδες πρόβλημα για τους επαναπατρισμένους Ισραηλίτες μετά τη βαβυλωνιακή εξορία. (Εσδ 9:1, 2) Τελικά, όμως, ο λαός των Αμορραίων—ο άλλοτε σπουδαιότερος λαός όλης της Χαναάν—εξαφανίστηκε τελείως, όπως ένα ψηλό, πελώριο δέντρο από το οποίο αφαιρούνται οι καρποί και του οποίου οι ρίζες καταστρέφονται.—Αμ 2:9, 10.

Οι «Αμουρού». Οι ιστορικοί συνδέουν συχνά τους Αμορραίους της Αγίας Γραφής με το λαό που ονομάζεται Αμουρού σε αρχαία κείμενα ακκαδικής (ασσυροβαβυλωνιακής) σφηνοειδούς γραφής. Οι Αμουρού παρουσιάζονται να εισβάλλουν στη Μεσοποταμία στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. και να διατηρούν ένα βασίλειο στη Βαβυλωνία επί αρκετούς αιώνες. Συχνά αναφέρεται ότι ο Χαμουραμπί, ο φημισμένος νομοθέτης εκείνης της περιόδου, ήταν «αμορραϊκής» καταγωγής.

Ωστόσο, τα στοιχεία σχετικά με τους Αμουρού δεν φαίνεται να δικαιολογούν τα κατηγορηματικά συμπεράσματα που προωθούνται γύρω από την αδιαμφισβήτητη ταύτισή τους με τους Βιβλικούς Αμορραίους. Η λέξη Αμουρού στα αρχαία κείμενα σφηνοειδούς γραφής σήμαινε βασικά «δύση» και αναφερόταν στην περιοχή Δ της Μεσοποταμίας. Ο Α. Χ. Σάις, στη Διεθνή Στερεότυπη Εγκυκλοπαίδεια της Βίβλου (The International Standard Bible Encyclopedia), λέει ότι η ονομασία Αμουρού είναι «μια καθαρά γεωγραφική ένδειξη της άμεσης προέλευσής τους, από την οπτική γωνία της Μεσοποταμίας, και δεν μεταδίδει καμιά πληροφορία σχετικά με την εθνική τους σύσταση ή το πραγματικό τους όνομα». (Επιμέλεια Τζ. Γ. Μπρόμιλι, 1979, Τόμ. 1, σ. 113) Μολονότι η Μάρι, μια αρχαία πόλη στον Ευφράτη, στη βόρεια Μεσοποταμία, χαρακτηρίζεται από σύγχρονους ιστορικούς ως κέντρο της επέκτασης των Αμουρού στη Μεσοποταμία, οι χιλιάδες πινακίδες που ανακαλύφτηκαν εκεί ήταν σχεδόν όλες γραμμένες στη σημιτική ακκαδική (ασσυροβαβυλωνιακή) γλώσσα και περιείχαν μερικά δυτικοσημιτικά ονόματα. Όπως όμως επισημάνθηκε, οι Βιβλικοί Αμορραίοι ήταν Χαμίτες, όχι Σημίτες, και μολονότι δεν είναι απίθανο να υιοθέτησε κάποιος κλάδος τους μια σημιτική γλώσσα, είναι εξίσου πιθανό να ήταν οι αρχαίοι Αμουρού απλώς οι «δυτικοί»—κάποιοι από τους σημιτικούς λαούς που ζούσαν Δ της Βαβυλωνίας. Ο καθηγητής Τζον Μπράιτ στο σύγγραμμα Ιστορία του Ισραήλ ([A History of Israel] 1981, σ. 49) λέει: «Επί μερικούς αιώνες [στα τέλη της τρίτης και στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ.] οι κάτοικοι της βορειοδυτικής Μεσοποταμίας και της βόρειας Συρίας αναφέρονταν στα κείμενα σφηνοειδούς γραφής ως Αμουρού, δηλ. “Δυτικοί”. Αυτός ο όρος προφανώς κατέληξε να είναι ένας γενικός όρος που προσδιόριζε όσους μιλούσαν διάφορες βορειοδυτικές σημιτικές διαλέκτους της περιοχής, περιλαμβανομένων, κατά πάσα πιθανότητα, και των φύλων από τα οποία προήλθαν αργότερα τόσο οι Εβραίοι όσο και οι Αραμαίοι».

[Χάρτης στη σελίδα 200]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΜΟΡΡΑΙΩΝ

Μεγάλη Θάλασσα

Όρ. Αερμών

ΑΜΟΡΡΑΙΟΙ

ΑΜΟΡΡΑΪΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΩΓ

Ποταμός Ιορδάνης

Κ.Χ. Ιαβόκ

ΑΜΟΡΡΑΪΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΣΗΩΝ

Αλμυρή Θάλασσα

Κ.Χ. Αρνών

ΜΩΑΒ

ΑΜΜΩΝ