Πάσχα — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΠΑΣΧΑ

Το Πάσχα (εβρ., πέσαχ) θεσπίστηκε το βράδυ που προηγήθηκε της Εξόδου από την Αίγυπτο. Το πρώτο Πάσχα γιορτάστηκε περίπου την ημέρα της πανσελήνου, τη 14η Αβίβ (που αργότερα ονομάστηκε Νισάν), το έτος 1513 Π.Κ.Χ. Έκτοτε, έπρεπε να γιορτάζεται κάθε χρόνο. (Εξ 12:17-20, 24-27) Ο Αβίβ (Νισάν) πέφτει μέσα στους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο του Γρηγοριανού ημερολογίου. Μετά το Πάσχα ακολουθούσαν οι εφτά ημέρες της Γιορτής των Άζυμων Άρτων, από τις 15 ως τις 21 Νισάν. Το Πάσχα γιορταζόταν σε ανάμνηση της απελευθέρωσης των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και της “προσπέρασης” των πρωτοτόκων τους όταν ο Ιεχωβά θανάτωσε τα πρωτότοκα της Αιγύπτου. Εποχιακά, συνέπιπτε με την έναρξη του θερισμού του κριθαριού.—Εξ 12:14, 24-47· Λευ 23:10.

Το Πάσχα ήταν αναμνηστική γιορτή. Γι’ αυτόν το λόγο, η Γραφική εντολή έλεγε: «Και όταν οι γιοι σας σάς λένε: “Τι σημαίνει για εσάς αυτή η υπηρεσία;” τότε θα λέτε: “Είναι η θυσία του πάσχα για τον Ιεχωβά, ο οποίος προσπέρασε τα σπίτια των γιων του Ισραήλ στην Αίγυπτο όταν έπληξε τους Αιγυπτίους, αλλά απελευθέρωσε τα σπίτια μας”».—Εξ 12:26, 27.

Εφόσον οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι η ημέρα άρχιζε έπειτα από τη δύση του ήλιου και τελείωνε την επόμενη ημέρα με τη δύση του ήλιου, η 14η Νισάν άρχιζε έπειτα από τη δύση του ήλιου. Άρα, το Πάσχα γιορταζόταν το βράδυ μετά την ολοκλήρωση της 13ης Νισάν. Εφόσον η Γραφή δηλώνει ρητά ότι ο Χριστός είναι η θυσία του Πάσχα (1Κο 5:7) και ότι έφαγε το πασχαλινό γεύμα το βράδυ που προηγήθηκε της θανάτωσής του, πρέπει να πέθανε στις 14 Νισάν, όχι στις 15, ώστε να εκπληρωθεί με ακρίβεια η χρονική πλευρά του εξεικονιστικού τύπου, ή αλλιώς της σκιάς, που παρείχε ο Νόμος.—Εβρ 10:1.

Νόμοι που Αφορούσαν τον Εορτασμό Του. Κάθε σπιτικό έπρεπε να επιλέξει ένα υγιές, μονοετές αρσενικό πρόβατο ή κατσίκι. Αυτό το έφεραν μέσα στο σπίτι τη 10η ημέρα του μήνα Αβίβ και το κράτησαν μέχρι τη 14η, οπότε το έσφαξαν και τίναξαν το αίμα του με μια δέσμη από ύσσωπο στους παραστάτες και στο ανώφλι της πόρτας της κατοικίας μέσα στην οποία θα το έτρωγαν (όχι στο κατώφλι όπου το αίμα θα πατιόταν).

Γενικά, το αρνί (ή το κατσίκι) το έσφαζαν και το έγδερναν, καθάριζαν τα εντόσθιά του και τα έβαζαν ξανά στη θέση τους, ενώ στη συνέχεια το έψηναν ολόκληρο πολύ καλά, χωρίς να σπάσουν κανένα κόκαλο. (2Χρ 35:11· Αρ 9:12) Αν το σπιτικό ήταν πολύ μικρό και δεν μπορούσε να καταναλώσει ολόκληρο το ζώο, τότε το μοιραζόταν με κάποιο γειτονικό σπιτικό και το έτρωγαν την ίδια νύχτα. Οτιδήποτε περίσσευε έπρεπε να καεί πριν από το πρωί. (Εξ 12:10· 34:25) Το έτρωγαν μαζί με άζυμους άρτους, «το ψωμί της ταλαιπωρίας», και με πικρά χόρτα, διότι η ζωή τους ήταν πικρή όταν βρίσκονταν στη δουλεία.—Εξ 1:14· 12:1-11, 29, 34· Δευ 16:3.

Τι σημαίνει η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια»;

Οι Ισραηλίτες υπολόγιζαν την ημέρα τους από τη μία δύση του ήλιου ως την άλλη. Επομένως, η ημέρα του Πάσχα άρχιζε με τη δύση του ήλιου στο τέλος της 13ης ημέρας του Αβίβ (Νισάν). Το ζώο έπρεπε να σφαχτεί «ανάμεσα στα δύο βράδια». (Εξ 12:6) Οι γνώμες διίστανται ως προς την ακριβή ώρα που εννοούνταν με αυτή την έκφραση. Σύμφωνα με ορισμένους λογίους, καθώς και με τους Καραΐτες Ιουδαίους και τους Σαμαρείτες, αυτή είναι η ώρα ανάμεσα στη δύση του ήλιου και στο βαθύ λυκόφως. Από την άλλη πλευρά, οι Φαρισαίοι και οι Ραβινιστές θεωρούσαν ότι το πρώτο βράδυ ήταν όταν ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, ενώ το δεύτερο η πραγματική δύση. Λόγω αυτής της τελευταίας άποψης, οι ραβίνοι πιστεύουν ότι το αρνί σφαζόταν προς το τέλος της 14ης ημέρας, όχι στην αρχή της, και επομένως ότι το πασχαλινό γεύμα τρωγόταν στην πραγματικότητα τη 15η Νισάν.

Σχετικά με αυτό, οι καθηγητές Κάιλ και Ντέλιτς λένε: «Από πάρα πολύ παλιά έχουν επικρατήσει διαφορετικές απόψεις μεταξύ των Ιουδαίων όσον αφορά την ακριβή ώρα που εννοείται. Ο Άμπεν Έζρα συμφωνεί με τους Καραΐτες και τους Σαμαρείτες θεωρώντας ότι το πρώτο βράδυ είναι η ώρα που ο ήλιος βυθίζεται κάτω από τον ορίζοντα και το δεύτερο η ώρα που έχει πέσει απόλυτο σκοτάδι. Σε αυτή την περίπτωση, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 6:00 μέχρι τις 7:20. . . . Σύμφωνα με τη ραβινική άποψη, η ώρα που ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, δηλ. από τις 3:00 ως τις 5:00, ήταν το πρώτο βράδυ, ενώ η δύση το δεύτερο. Άρα, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 3:00 ως τις 6:00. Σύγχρονοι ερμηνευτές έχουν αποφανθεί πολύ σωστά υπέρ της άποψης του Άμπεν Έζρα και του εθίμου που υιοθέτησαν οι Καραΐτες και οι Σαμαρείτες».—Σχολιολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), 1973, Τόμ. 1, Το Δεύτερο Βιβλίο του Μωυσή, σ. 12· βλέπε ΗΜΕΡΑ.

Από τα προαναφερθέντα, και ιδίως με βάση διάφορες περικοπές όπως τα εδάφια Έξοδος 12:17, 18, Λευιτικό 23:5-7 και Δευτερονόμιο 16:6, 7, το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων κλίνει υπέρ του ότι η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια» εφαρμόζεται στο διάστημα ανάμεσα στη δύση του ήλιου και στο σκοτάδι. Αυτό σημαίνει ότι έτρωγαν το πασχαλινό γεύμα πολύ μετά τη δύση του ήλιου στις 14 Νισάν, διότι χρειάζονταν υπολογίσιμο χρόνο για να σφάξουν, να γδάρουν και να καλοψήσουν το ζώο. Το εδάφιο Δευτερονόμιο 16:6 παραγγέλλει: «Πρέπει να θυσιάσεις το πάσχα το βράδυ, μόλις δύσει ο ήλιος». Ο Ιησούς και οι απόστολοί του έφαγαν το πασχαλινό γεύμα «αφού βράδιασε». (Μαρ 14:17· Ματ 26:20) Ο Ιούδας βγήκε έξω αμέσως μετά τον εορτασμό του Πάσχα, «και ήταν νύχτα». (Ιωα 13:30) Ενόσω ο Ιησούς γιόρταζε το Πάσχα με τους 12 αποστόλους του, πρέπει να έγινε αρκετή συζήτηση, και επίσης ο Ιησούς πρέπει να χρειάστηκε κάποιον χρόνο για να πλύνει τα πόδια των αποστόλων. (Ιωα 13:2-5) Συνεπώς, η θέσπιση του Δείπνου του Κυρίου οπωσδήποτε έλαβε χώρα αρκετά αργά εκείνο το βράδυ.—Βλέπε ΔΕΙΠΝΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ.

Κατά τον εορτασμό του Πάσχα στην Αίγυπτο, η κεφαλή της οικογένειας ήταν υπεύθυνη για το σφάξιμο του αρνιού (ή του κατσικιού) σε κάθε σπιτικό, και όλοι έπρεπε να μείνουν μέσα στο σπίτι για να μη θανατωθούν από τον άγγελο. Οι συμμετέχοντες έφαγαν όρθιοι, με τους γοφούς τους περιζωσμένους, με το μπαστούνι στο χέρι και με τα σανδάλια φορεμένα ώστε να είναι έτοιμοι για μακρύ ταξίδι πάνω σε τραχύ έδαφος (ενώ τις καθημερινές εργασίες τις έκαναν συνήθως ξυπόλητοι). Τα μεσάνυχτα όλα τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων θανατώθηκαν, αλλά ο άγγελος προσπέρασε τα σπίτια στα οποία βρισκόταν το αίμα. (Εξ 12:11, 23) Κανένα σπιτικό των Αιγυπτίων στο οποίο υπήρχε πρωτότοκο αρσενικό δεν έμεινε ανέπαφο, από την κατοικία του ίδιου του Φαραώ ως το πρωτότοκο του φυλακισμένου. Δεν θανατώθηκε ο άντρας που ήταν η κεφαλή του σπιτιού, ακόμη και αν ήταν πρωτότοκος, αλλά κάθε αρσενικό πρωτότοκο του σπιτικού το οποίο υπόκειτο στην κεφαλή, καθώς και τα αρσενικά πρωτότοκα των ζώων.—Εξ 12:29, 30· βλέπε ΠΡΩΤΟΤΟΚΟΣ.

Οι Δέκα Πληγές που επήλθαν στην Αίγυπτο αποδείχτηκαν όλες τους εκφράσεις κρίσης εναντίον των θεών της, ιδιαίτερα όμως η δέκατη, ο θάνατος των πρωτοτόκων. (Εξ 12:12) Εφόσον το κριάρι (αρσενικό πρόβατο) ήταν το ιερό ζώο του θεού Ρα, το αίμα του πασχαλινού αρνιού πάνω στους παραστάτες αποτελούσε βλασφημία για τους Αιγυπτίους. Ιερός ήταν και ο ταύρος, γι’ αυτό και η εξολόθρευση των πρωτοτόκων των ταύρων συνιστούσε πλήγμα για τον θεό Όσιρι. Ο ίδιος ο Φαραώ λατρευόταν ως γιος του Ρα. Έτσι λοιπόν, ο θάνατος του πρωτότοκου γιου του Φαραώ κατέδειξε την αδυναμία τόσο του Ρα όσο και του Φαραώ.

Στην Έρημο και στην Υποσχεμένη Γη. Γίνεται λόγος μόνο για έναν εορτασμό του Πάσχα στην έρημο. (Αρ 9:1-14) Η τήρηση του Πάσχα κατά την οδοιπορία στην έρημο πιθανόν να ήταν περιορισμένη για δύο λόγους: (1) Οι αρχικές οδηγίες του Ιεχωβά ήταν ότι το Πάσχα θα έπρεπε να τηρείται όταν θα έφταναν στην Υποσχεμένη Γη. (Εξ 12:25· 13:5) (2) Όσοι γεννήθηκαν στην έρημο δεν είχαν περιτμηθεί (Ιη 5:5), ενώ όλοι οι άρρενες που συμμετείχαν στο Πάσχα έπρεπε να είναι περιτμημένοι.—Εξ 12:45-49.

Καταγραμμένοι Εορτασμοί του Πάσχα. Στις Εβραϊκές Γραφές γίνεται άμεση μνεία για το Πάσχα (1) στην Αίγυπτο (Εξ 12), (2) στην έρημο του Σινά, στις 14 Νισάν του 1512 Π.Κ.Χ. (Αρ 9), (3) όταν έφτασαν στην Υποσχεμένη Γη, στα Γάλγαλα και αφού περιτμήθηκαν οι άρρενες, το 1473 Π.Κ.Χ. (Ιη 5), (4) όταν ο Εζεκίας αποκατέστησε την αληθινή λατρεία (2Χρ 30), (5) την εποχή του Ιωσία (2Χρ 35) και (6) αυτό που γιόρτασε ο Ισραήλ μετά την επιστροφή από τη βαβυλωνιακή εξορία (Εσδ 6). (Επίσης, στο εδ. 2Χρ 35:18 γίνεται λόγος για εορτασμούς του Πάσχα στην εποχή του Σαμουήλ και στις ημέρες των βασιλιάδων.) Αφότου οι Ισραηλίτες εγκαταστάθηκαν στη γη τους, το Πάσχα γιορταζόταν “στον τόπο που εξέλεξε ο Ιεχωβά ώστε να κάνει να κατοικήσει το όνομά του”, και όχι σε κάθε σπιτικό ή στις διάφορες πόλεις. Τελικά, εκλέχθηκε η Ιερουσαλήμ ως αυτός ο τόπος.—Δευ 16:1-8.

Προσθήκες. Αφότου ο Ισραήλ εγκαταστάθηκε στην Υποσχεμένη Γη, έγιναν ορισμένες αλλαγές και προέκυψαν διάφορες προσθήκες στον εορτασμό του Πάσχα. Δεν έτρωγαν πλέον το γεύμα όρθιοι ούτε εξοπλισμένοι για ταξίδι, διότι βρίσκονταν ήδη στη γη που τους είχε δώσει ο Θεός. Τον πρώτο αιώνα οι εορταστές είχαν το έθιμο να τρώνε το γεύμα ξαπλωμένοι στο αριστερό πλευρό, στηρίζοντας το κεφάλι τους στο αριστερό χέρι. Έτσι εξηγείται πώς ένας από τους μαθητές του Ιησού “ήταν πλαγιασμένος μπροστά στον κόλπο του Ιησού”. (Ιωα 13:23) Κατά τον εορτασμό του Πάσχα στην Αίγυπτο δεν χρησιμοποιήθηκε κρασί ούτε έδωσε ο Ιεχωβά ανάλογη εντολή. Αυτή η συνήθεια εισάχθηκε μεταγενέστερα. Ο Ιησούς δεν κατέκρινε τη χρήση κρασιού στο γεύμα—τουναντίον, ήπιε κρασί με τους αποστόλους του και κατόπιν τους πρόσφερε ένα ποτήρι για να πιουν από αυτό καθώς θέσπιζε το Δείπνο του Κυρίου, την Ανάμνηση.—Λου 22:15-18, 20.

Σύμφωνα με πηγές της Ιουδαϊκής παράδοσης, χρησιμοποιούσαν κόκκινο κρασί και περιέφεραν από χέρι σε χέρι τέσσερα ποτήρια, μολονότι στο σερβίρισμα μπορεί να υπήρχαν περισσότερα. Στη διάρκεια του γεύματος έψαλλαν τους Ψαλμούς 113 ως 118, ολοκληρώνοντας την υμνολογία με τον Ψαλμό 118. Ο Ιησούς και οι απόστολοί του ίσως έψαλαν έναν από αυτούς τους ψαλμούς κατά την ολοκλήρωση του Δείπνου του Κυρίου.—Ματ 26:30.

Έθιμα της Περιόδου του Πάσχα. Μεγάλες προετοιμασίες γίνονταν στην Ιερουσαλήμ όταν πλησίαζε η γιορτή, καθώς ο Νόμος απαιτούσε να τηρεί το Πάσχα κάθε άρρενας Ισραηλίτης και κάθε άρρενας από τους περιτμημένους πάροικους. (Αρ 9:9-14) Αυτό σημαίνει ότι τεράστια πλήθη ταξίδευαν στην πόλη μερικές ημέρες νωρίτερα. Έρχονταν πριν από το Πάσχα για να καθαριστούν τελετουργικά. (Ιωα 11:55) Λέγεται ότι στέλνονταν εργάτες περίπου έναν μήνα νωρίτερα προκειμένου να ετοιμάσουν τις γέφυρες και να επισκευάσουν τους δρόμους για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών. Εφόσον η επαφή με νεκρό σώμα καθιστούσε κάποιον ακάθαρτο, λαβαίνονταν ειδικά προληπτικά μέτρα για την προστασία των ταξιδιωτών. Καθώς υπήρχε η συνήθεια να θάβονται οι νεκροί στην ύπαιθρο, αν πέθαιναν εκεί, οι τάφοι ασβεστώνονταν έναν μήνα νωρίτερα για να είναι ευδιάκριτοι. (Ο Ναός [The Temple], του Άλφρεντ Έντερσχαϊμ, 1874, σ. 184, 185) Αυτή η πληροφορία ρίχνει φως στα λόγια που είπε ο Ιησούς στους γραμματείς και στους Φαρισαίους, ότι έμοιαζαν με «ασβεστωμένους τάφους».—Ματ 23:27.

Όσοι έρχονταν στην Ιερουσαλήμ για τον εορτασμό του Πάσχα κατέλυαν σε σπίτια. Στα σπίτια της Ανατολής, όλα τα δωμάτια μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για διανυκτέρευση, ενώ ήταν δυνατόν να μείνουν στο ίδιο δωμάτιο αρκετά άτομα. Επίσης, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί η επίπεδη στέγη του σπιτιού. Επιπρόσθετα, πολλοί από τους εορταστές έβρισκαν κατάλυμα έξω από τα τείχη της πόλης, ιδιαίτερα στη Βηθφαγή και στη Βηθανία, δύο χωριά στις πλαγιές του Όρους των Ελαιών.—Μαρ 11:1· 14:3.

Ζητήματα Σχετικά με τη Χρονική Αλληλουχία. Το ζήτημα του μολυσμού αποτέλεσε την αφορμή για την εξής δήλωση: “Οι ίδιοι δεν μπήκαν στο ανάκτορο του κυβερνήτη, για να μη μολυνθούν αλλά να μπορέσουν να φάνε το πάσχα”. (Ιωα 18:28) Εκείνοι οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι θα μολύνονταν αν εισέρχονταν σε κατοικία Εθνικού. (Πρ 10:28) Αυτή η δήλωση έγινε, όμως, «νωρίς το πρωί», επομένως αφού είχε λάβει χώρα το πασχαλινό γεύμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκείνη πλέον την εποχή, ολόκληρη αυτή η περίοδος—τόσο η ημέρα του Πάσχα όσο και η ακόλουθη Γιορτή των Άζυμων Άρτων—αποκαλούνταν ενίοτε «Πάσχα». Έχοντας υπόψη αυτό το γεγονός, ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ δίνει την παρακάτω εξήγηση: Μια εθελοντική ειρηνική προσφορά γινόταν το Πάσχα και μια άλλη, υποχρεωτική, την επομένη, στις 15 Νισάν, την πρώτη ημέρα της Γιορτής των Άζυμων Άρτων. Αυτή τη δεύτερη προσφορά φοβούνταν οι Ιουδαίοι ότι δεν θα μπορούσαν να φάνε αν μολύνονταν στη δικαστική αίθουσα του Πιλάτου.—Ο Ναός, 1874, σ. 186, 187.

«Η πρώτη ημέρα των άζυμων άρτων». Προκύπτει επίσης ένα ζήτημα σε σχέση με τη δήλωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17: «Την πρώτη ημέρα των άζυμων άρτων πλησίασαν οι μαθητές τον Ιησού, λέγοντας: “Πού θέλεις να σου ετοιμάσουμε να φας το πάσχα;”»

Η φράση «την πρώτη ημέρα» θα μπορούσε εν προκειμένω να αποδοθεί «την προηγουμένη». Αναφορικά με τη χρήση της λέξης πρώτη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, μια υποσημείωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17 στη Μετάφραση Νέου Κόσμου λέει: «Ή, “Την προηγουμένη”. Αυτή η απόδοση της λέξης πρῶτος ακολουθούμενης από λέξη σε γενική πτώση συμφωνεί με την έννοια και την απόδοση μιας παρόμοιας σύνταξης στα εδ. Ιωα 1:15, 30, δηλαδή “υπήρχε πριν από εμένα [πρῶτός μου ἦν]”». Σύμφωνα με το Μεγάλο Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (των Λίντελ και Σκοτ, Εκδόσεις «Ι. Σιδέρης», 1921, τόμ. 3, σ. 774), το “πρώτος συχνάκις τίθεται αντί του προσδοκώμενου πρότερος”. Εκείνη την εποχή, η ημέρα του Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα της Γιορτής των Άζυμων Άρτων. Έτσι λοιπόν, το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, σε αρμονία με το Ιουδαϊκό έθιμο, αφήνει το περιθώριο να έγινε η εν λόγω ερώτηση στον Ιησού την προηγουμένη του Πάσχα.

«Προετοιμασία». Στο εδάφιο Ιωάννης 19:14, ο απόστολος Ιωάννης, καθώς περιγράφει το τελικό μέρος της δίκης του Ιησού ενώπιον του Πιλάτου, λέει: «Ήταν δε προετοιμασία του πάσχα· ήταν περίπου η έκτη ώρα [της ημέρας, ανάμεσα στις 11:00 π.μ. και στις 12 το μεσημέρι]». Αυτό, φυσικά, τοποθετείται μετά το πασχαλινό γεύμα, το οποίο είχαν φάει την προηγούμενη νύχτα. Παρόμοιες εκφράσεις βρίσκονται στα εδάφια 31 και 42. Εδώ, η λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που μεταφράζεται «προετοιμασία» είναι η λέξη παρασκευή. Αυτή η λέξη φαίνεται ότι προσδιορίζει, όχι την προηγουμένη της 14ης Νισάν, αλλά την προηγουμένη του εβδομαδιαίου Σαββάτου, το οποίο, σε αυτή την περίπτωση, ήταν “μεγάλο”, δηλαδή δεν ήταν Σάββατο μόνο επειδή ήταν η 15η Νισάν, η πρώτη ημέρα της καθαυτό Γιορτής των Άζυμων Άρτων, αλλά επειδή ήταν και εβδομαδιαίο Σάββατο. Αυτό είναι εύλογο, εφόσον, όπως ειπώθηκε ήδη, η λέξη «Πάσχα» χρησιμοποιούνταν μερικές φορές αναφερόμενη σε ολόκληρη τη γιορτή.—Ιωα 19:31· βλέπε ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ.

Προφητική Σημασία. Ο απόστολος Παύλος, παροτρύνοντας τους Χριστιανούς να διάγουν καθαρή ζωή, αποδίδει εξεικονιστική σημασία στο Πάσχα, λέγοντας: «Διότι πράγματι ο Χριστός, το πάσχα μας, έχει θυσιαστεί». (1Κο 5:7) Εδώ παρομοιάζει τον Χριστό Ιησού με το αρνί του Πάσχα. Ο Ιωάννης ο Βαφτιστής είπε, δείχνοντας τον Ιησού: «Να το Αρνί του Θεού το οποίο αφαιρεί την αμαρτία του κόσμου!» (Ιωα 1:29) Ο Ιωάννης ίσως είχε κατά νου το αρνί του Πάσχα ή μπορεί να σκεφτόταν το αρσενικό πρόβατο που πρόσφερε ο Αβραάμ αντί για το γιο του, τον Ισαάκ, ή το αρσενικό αρνί που προσφερόταν στο θυσιαστήριο του Θεού στην Ιερουσαλήμ καθημερινά, πρωί και βράδυ.—Γε 22:13· Εξ 29:38-42.

Ορισμένα χαρακτηριστικά του εορτασμού του Πάσχα εκπληρώθηκαν από τον Ιησού. Μια εκπλήρωση έγκειται στο γεγονός ότι το αίμα που υπήρχε στα σπίτια, στην Αίγυπτο, διέσωσε τα πρωτότοκα από το χέρι του εξολοθρευτή αγγέλου. Ο Παύλος χαρακτηρίζει τους χρισμένους Χριστιανούς ως την εκκλησία των πρωτοτόκων (Εβρ 12:23) και τον Χριστό ως τον απελευθερωτή τους μέσω του αίματός του. (1Θε 1:10· Εφ 1:7) Δεν έπρεπε να σπάζουν κανένα κόκαλο από το αρνί του Πάσχα. Είχε προφητευτεί ότι δεν θα έσπαζε κανένα από τα κόκαλα του Ιησού, και αυτό εκπληρώθηκε κατά το θάνατό του. (Ψλ 34:20· Ιωα 19:36) Επομένως, το Πάσχα που γιόρταζαν οι Ιουδαίοι επί αιώνες ήταν ένα από εκείνα τα πράγματα μέσω των οποίων ο Νόμος παρείχε σκιά των μελλοντικών πραγμάτων και έστρεφε την προσοχή στον Ιησού Χριστό, «το Αρνί του Θεού».—Εβρ 10:1· Ιωα 1:29.