Αρχαία Αίγυπτος—Η Πρώτη Εξέχουσα Παγκόσμια Δύναμη

Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ—η αρχαία χώρα των Φαραώ και του Νείλου—είναι ο τόπος όπου άκμασε ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς του κόσμου. Η τέχνη της κοσμεί μεγάλα μουσεία. Η ιστορία της διδάσκεται στα σχολεία. Τα ογκώδη μνημεία της γεμίζουν δέος τους τουρίστες. Επιπλέον, πολλά Βιβλικά γεγονότα συνέβηκαν εκεί ή είχαν σχέση μ’ αυτήν τη χώρα. Η Αίγυπτος και ο λαός της αναφέρονται πάνω από 700 φορές στην Αγία Γραφή.

Τι ξέρετε όμως στ’ αλήθεια για την αρχαία Αίγυπτο; Αν μάθετε περισσότερα γι’ αυτήν τη χώρα, θα καταλάβετε καλύτερα πολλά πράγματα που αναφέρονται στην Αγία Γραφή.

Στην Αίγυπτο οι αρχαιολόγοι έχουν βρει πολλά ευρήματα που επιβεβαιώνουν τη Βιβλική αφήγηση. Παραδείγματος χάρη, πάρτε την αφήγηση για τον Ιωσήφ. Ονόματα, τίτλοι, η θέση του Ιωσήφ ως επιστάτη οικίας, η θέση που του δόθηκε ως δεύτερου κυβερνήτη της χώρας και ως διαχειριστή τροφίμων, οι συνήθειες ταφής που είχαν οι Αιγύπτιοι, μέχρι και η συνήθεια που είχαν οι αρτοποιοί να κουβαλάνε τα ψωμιά μέσα σε καλάθια που έβαζαν πάνω στο κεφάλι τους—όλα αυτά έχει διαπιστωθεί ότι είναι σύμφωνα με τα αιγυπτιακά έθιμα εκείνου του καιρού.—Γένεσις, κεφάλαια 39-47· 50:1-3.

Η Χώρα και ο Λαός της

Η Αίγυπτος οφείλει το παν στο Νείλο. Η εύφορη κοιλάδα τού ποταμού, που έχει πλάτος περίπου 19 χιλιόμετρα από το Ασσουάν ως το Κάιρο, απλώνεται προς τα βόρεια σαν στενή πράσινη κορδέλα μέσα στην κατάξερη αφρικανική έρημο. Στο παρελθόν, οι ετήσιες πλημμύρες του αύξαναν τη γονιμότητα του γύρω εδάφους με τη λάσπη που απόθεταν, κι έτσι η Αίγυπτος ήταν σε θέση να εξάγει τρόφιμα και να είναι τόπος καταφυγίου σε καιρούς πείνας. (Γένεσις 12:10) Από το φυτό πάπυρος, που οι καλαμιές του αφθονούν στις όχθες του Νείλου, φτιάχτηκε το πρώτο χαρτί.

Το μεγάλο δέλτα, που ανοίγει σαν βεντάλια και όπου συγκεντρώνονται τα νερά του Νείλου πριν χυθούν στην καταγάλανη Μεσόγειο, ονομάζεται Κάτω Αίγυπτος. Σ’ αυτήν την περιοχή βρισκόταν προφανώς η «γη Γεσέν», όπου κατοικούσαν οι Ισραηλίτες το μεγάλο χρονικό διάστημα που κάθησαν στην Αίγυπτο.—Γένεσις 47:27.

Αιγυπτιακή Θρησκεία

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ο Φαραώ τους ήταν θεός. Αυτό το γεγονός μας κάνει να καταλάβουμε ακόμη περισσότερο γιατί ο Φαραώ ρώτησε τον Μωυσή γεμάτος περιφρόνηση: ‘Ποιος είναι ο Ιεχωβά, στη φωνή του οποίου θα πρέπει εγώ να υπακούσω;’ (Έξοδος 5:2) Οι Αιγύπτιοι είχαν και πολλούς άλλους θεούς. Σε έναν κατάλογο που βρέθηκε στον τάφο του Τούθμωσις Γ΄ ήταν γραμμένα γύρω στα 740 ονόματα θεών. Οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τριάδες θεών, και μια από τις πιο δημοφιλείς ήταν η τριάδα που αποτελούνταν από τον Όσιρη, την Ίσιδα και τον Ώρο.

Οι Αιγύπτιοι απεικόνιζαν πολλούς από τους σημαντικότερους θεούς της Αιγύπτου με σώματα ανθρώπων και κεφάλια ζώων. Αναπαριστούσαν τον Ώρο με κεφάλι γερακιού και τον Θωθ τον έφτιαχναν άλλοτε ιβιοκέφαλο και άλλοτε πιθηκοκέφαλο. Ορισμένα ζώα τα θεωρούσαν ιερά επειδή τα συσχέτιζαν με ορισμένους θεούς· τέτοια ήταν οι γάτες, τα τσακάλια, οι κροκόδειλοι, οι βαβουίνοι και πολλά και διάφορα πουλιά. Σε ένα ναό της Μέμφιδας είχαν τον ταύρο Άπι, που τον θεωρούσαν ως την ενσάρκωση του θεού Όσιρη, και όταν πέθαινε του έκαναν πλούσια ταφή και μάλιστα τον ταρίχευαν. Φορούσαν στο λαιμό για φυλαχτά τους ξακουστούς αιγυπτιακούς σκαραβαίους, που ήταν αναπαραστάσεις κάποιου είδους σκαθαριού και που νόμιζαν ότι ήταν μια από τις μορφές του πλάστη θεού.

Παρ’ όλο που οι Ισραηλίτες έμειναν πολύ καιρό στην Αίγυπτο και είχαν πολλές επαφές με το λαό αυτής της χώρας, είχαν μόνο έναν Θεό, τον Ιεχωβά, και υπηρετούσαν αυτόν και μόνο. Τους είχε δοθεί η προειδοποίηση να μη φτιάξουν κανένα θρησκευτικό ομοίωμα—ούτε του ίδιου του Θεού ούτε κάποιου πτηνού ή ζώου ή ψαριού ούτε οτιδήποτε άλλου. Το γεγονός ότι λάτρεψαν ένα χρυσό μοσχάρι λίγο μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο μπορεί να ήταν αποτέλεσμα αιγυπτιακής επίδρασης.—Έξοδος 32:1-28· Δευτερονόμιον 4:15-20.

Πίστη στην Αθανασία

Οι Αιγύπτιοι πίστευαν ακράδαντα στην αθανασία. Γι’ αυτό, οι Αιγύπτιοι κυβερνήτες ετοίμαζαν περίτεχνους τάφους και τους γέμιζαν με κάθε λογής πράγματα της καθημερινής ζωής, από τα αναγκαία ως τα πολυτελή, ελπίζοντας έτσι να εξασφαλίσουν αιώνια ευτυχία σε μια μεταθανάτια ζωή. Οι πυραμίδες είναι τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα αυτής της συνήθειας.

Οι Αιγύπτιοι έβαζαν τακτοποιημένα στους τάφους τους χρυσά κοσμήματα, ρούχα, έπιπλα, κρασί, φαγητό, κεραμεικά είδη, κουτιά από ελεφαντόδοντο, μέχρι και μικρές πλάκες που τις είχαν για να κονιορτοποιούν την ουσία με την οποία έβαφαν τα μάτια τους. Πίστευαν ότι αυτά τα πράγματα θα τους χρησίμευαν στη ζωή που θα ζούσαν μετά το θάνατό τους. Σε πιο αρχαίους χρόνους, θανάτωναν και έθαβαν σκλάβους μαζί με τον αφέντη τους, για να τον υπηρετούν μετά θάνατο. Σε χιλιάδες αιγυπτιακά φέρετρα βρέθηκε μια συλλογή από μαγικούς τύπους γνωστή ως το «Βιβλίο των Νεκρών». Έλπιζαν ότι αυτοί οι μαγικοί τύποι θα βοηθούσαν το νεκρό να νικήσει τους πολλούς και διάφορους κινδύνους της μεταθανάτιας ζωής.

Πόσο διαφορετική άποψη είχαν οι Ισραηλίτες! Αυτοί ήξεραν, όπως θα έλεγε αργότερα η Αγία Γραφή, ότι «οι νεκροί δεν γνωρίζουσιν ουδέν». Και ότι όταν κάποιος πεθάνει, «οι διαλογισμοί αυτού αφανίζονται».a Τις ελπίδες τους για μελλοντική ζωή τις στήριζαν στην ανάσταση.—Εκκλησιαστής 9:5, 10· Ψαλμός 146:4· Ιώβ 14:13-15.

Ποιος Έζησε Πότε;

Οι αιγυπτιολόγοι κατατάσσουν τους Αιγύπτιους βασιλείς σε 31 «δυναστείες» και μιλάνε για το Παλαιό Βασίλειο (3η ως 6η Δυναστεία), το Μέσο Βασίλειο (11η και 12η Δυναστεία) και το Νέο Βασίλειο (18η ως 20ή Δυναστεία). Αλλά αυτή η κατάταξη κάθε άλλο παρά ακριβής είναι. Για να γίνει, χρησιμοποιήθηκαν και αμφισβητούμενα και ατελή συγγράμματα· μπορεί μάλιστα να περιλαμβάνει ορισμένους βασιλιάδες που κυβερνούσαν σε διάφορες περιοχές την ίδια χρονική περίοδο και να μην είναι μια συνεχής διαδοχή βασιλιάδων.b

Όταν ο Μωυσής άρχισε να γράφει τα πρώτα βιβλία της Αγίας Γραφής, ακολούθησε το έθιμο που είχαν, απ’ ό,τι φαίνεται, οι Αιγύπτιοι να αναφέρονται στο βασιλιά τους ως «Φαραώ», χωρίς να χρησιμοποιούν το προσωπικό του όνομα. Γι’ αυτό και δεν ξέρουμε ποιον Φαραώ ήξερε ο Αβραάμ και ποιον ο Ιωσήφ ούτε ποιος κυβερνούσε τον καιρό της εξόδου του Ισραήλ από την Αίγυπτο. Αργότερα όμως, άρχισαν να βάζουν το όνομα του βασιλιά μαζί με τον τίτλο «Φαραώ» κι έτσι είναι δυνατόν να συνδεθούν Βιβλικά γεγονότα με τον κατάλογο των Αιγύπτιων βασιλιάδων. Ακολουθούν μερικοί Φαραώ που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ένα σπουδαστή της Αγίας Γραφής:

Ακενατόν (της λεγόμενης 18ης Δυναστείας): Ήταν φανατικός λάτρης του ηλιακού δίσκου Ατόν. Το 1887 βρέθηκε μια συλλογή από 377 περίπου πήλινες πλάκες στο Τελ ελ-Αμάρνα, που βρίσκεται γύρω στα 320 χιλιόμετρα νότια του Καΐρου. Αυτές οι ενδιαφέρουσες πλάκες ήταν διπλωματική αλληλογραφία που είχε σταλεί στον Ακενατόν και στον πατέρα του Αμενχοτέπ Γ΄. Συμπεριλάμβαναν επιστολές από τους κυβερνήτες της Ιερουσαλήμ, της Μεγιδδώ, της Ασώρ, της Συχέμ, της Λαχείς, της Χεβρών, της Γάζα καθώς και από άλλες πόλεις-κράτη της Παλαιστίνης. Αυτές οι επιστολές, γραμμένες μάλλον λίγο πριν μπει το Ισραήλ στη Χαναάν, φανερώνουν τις διαμάχες που είχαν μεταξύ τους τα κρατίδια και διάφορες δολοπλοκίες. Δείχνουν επίσης ότι κάθε πόλη είχε το βασιλιά της, όπως υποδηλώνει και το βιβλίο Ιησούς του Ναυή της Αγίας Γραφής.

Τουταγχαμών: Γαμπρός του Ακενατόν. Οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως τα σκεύη οικιακής χρήσης που υπήρχαν στον υπέροχο χρυσό τάφο του και τα οποία εκτέθηκαν σε διάφορα μουσεία. Αυτά τα πράγματα μιλάνε για τον πλούτο που διέθεταν οι Φαραώ. Έναν τέτοιο πλούτο είχε απαρνηθεί παλιότερα ο Μωυσής όταν «ηρνήθη να λέγηται υιός της θυγατρός του Φαραώ, προκρίνας μάλλον να κακουχήται με τον λαόν του Θεού παρά να έχη πρόσκαιρον απόλαυσιν αμαρτίας».—Εβραίους 11:24, 25.

Μερνεπτάχ της «19ης Δυναστείας»: Σε κάποιο μνημείο που βρέθηκε σε ένα ναό των Θηβών και φτιάχτηκε σε ανάμνηση μιας νίκης, αυτός ο Φαραώ αναφέρει ότι «ο Ισραήλ εξοντώθηκε, το σπέρμα του δεν υπάρχει πια». Αυτή είναι η μόνη άμεση αναφορά για το Ισραήλ ως έθνος που έχει βρεθεί ως τώρα σε αρχαία αιγυπτιακά υπομνήματα. Είναι βέβαια φανερό πως αυτά τα λόγια δεν είναι παρά καυχησιολογίες, υπονοούν ωστόσο ότι οι Ισραηλίτες είχαν ήδη κατακτήσει τη Χαναάν. Επομένως, η κατάκτηση του 1473 π.Χ. πρέπει να είχε λάβει χώρα τη χρονική περίοδο που μεσολάβησε από τον καιρό που ο Ακενατόν έλαβε τις επιστολές του Τελ ελ-Αμάρνα ως τις μέρες του Μερνεπτάχ.

Σισάκ (Σεσόνκ Α΄, «22η Δυναστεία»): Ο πρώτος Φαραώ που αναφέρεται στην Αγία Γραφή με το όνομά του. Ο Σισάκ εισέβαλε στον Ιούδα, με μεγάλη δύναμη αρμάτων και ιππικού, απείλησε την Ιερουσαλήμ και «έλαβε τους θησαυρούς του οίκου του Κυρίου και τους θησαυρούς του οίκου του βασιλέως· τα πάντα έλαβεν». (2 Χρονικών 12:9) Αυτό το γεγονός το επιβεβαιώνει ένα ανάγλυφο που βρίσκεται στο νότιο τοίχο του ναού του Αμών στο Καρνάκ, δηλαδή στις αρχαίες Θήβες. Το ανάγλυφο δείχνει 156 αλυσοδεμένους φυλακισμένους που ο καθένας αντιπροσωπεύει μια πόλη ή ένα χωριό που έπεσε στα χέρια των Αιγύπτιων, συμπεριλαμβανομένης της Μεγιδδώ, της Συχέμ και της Γαβαών. Μεταξύ των τόπων που καταλήφθηκαν, ο Σισάκ αναφέρει μάλιστα και τον «Αγρό του Αβραάμ»—η πρώτη αναφορά στον Αβραάμ σε αιγυπτιακά υπομνήματα.

Εγείρονται Άλλες Παγκόσμιες Δυνάμεις

Τελικά, η Ασσυρία γίνεται κυριαρχούσα παγκόσμια δύναμη αντί της Αιγύπτου. Αλλά η Αίγυπτος εξακολουθεί να είναι ισχυρή πολιτική δύναμη. Ο Ωσηέ, ο τελευταίος βασιλιάς του δεκάφυλου βόρειου βασιλείου του Ισραήλ, συνωμότησε με τον βασιλιά Σω της Αιγύπτου σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να αποτινάξει το ζυγό της Ασσυρίας. (2 Βασιλέων 17:3, 4) Μετά από χρόνια, όταν στον Ιούδα κυβερνούσε ο βασιλιάς Εζεκίας, ο βασιλιάς Θιρακά της Αιθιοπίας (πιθανόν ο Αιθίοπας κυβερνήτης της Αιγύπτου, Φαραώ Ταχάρκα) προέλασε στη Χαναάν και αναχαίτισε προσωρινά την επίθεση του Ασσύριου βασιλιά Σενναχειρείμ. (2 Βασιλέων 19:8-10) Τα χρονικά του Σενναχειρείμ, που βρέθηκαν στην Ασσυρία, αναφέρονται προφανώς σ’ αυτό το γεγονός όταν λένε: «Εγώ ο ίδιος έπιασα ζωντανούς . . . τους αμαξηλάτες του βασιλιά της Αιθιοπίας».—Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών, Πρίσμα του Σενναχειρείμ, Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

Ο προφήτης του Ιεχωβά Ησαΐας είχε προείπει ότι η Αίγυπτος θα παραδινόταν «εις χείρα σκληρών κυρίων» και ότι κάποιος «άγριος [δυνατός (ΜΝΚ)]» βασιλιάς θα εξουσίαζε τους Αιγύπτιους. (Ησαΐας 19:4) Η αληθινότητα αυτής της προφητείας επιβεβαιώνεται από ένα ασσυριακό έγγραφο, στο οποίο ο γιος του Σενναχειρείμ Εσαραδδών καυχιέται ότι κατάκτησε την Αίγυπτο, λέγοντας: «Το βασιλιά της, τον Ταχάρκα, πέντε φορές τον κάρφωσα με τα βέλη μου και εξουσίασα ολόκληρη τη χώρα».

Ο Φαραώ Νεχαώ προέλασε βόρεια γύρω στο 629 π.Χ., για να ανακόψει την πορεία των στρατευμάτων της ανερχόμενης τρίτης παγκόσμιας δύναμης, της Βαβυλώνας. Η Αγία Γραφή λέει ότι ο βασιλιάς Ιωσίας της Ιερουσαλήμ δεν έδειξε σύνεση, προσπάθησε να σταματήσει τις αιγυπτιακές δυνάμεις στη Μεγιδδώ, νικήθηκε και σκοτώθηκε.c (2 Χρονικών 35:20-24) Περίπου τέσσερα χρόνια αργότερα, το 625 π.Χ., νικήθηκε και ο Φαραώ Νεχαώ από τους Βαβυλώνιους στο Χαρκεμίς. Τόσο η Αγία Γραφή όσο και τα Βαβυλωνιακά Χρονικά αναφέρουν αυτό το γεγονός, γεγονός που χάρισε την κυριαρχία της δυτικής Ασίας στους Βαβυλώνιους.

Το 525 π.Χ. η Αίγυπτος υποτάχτηκε στην τέταρτη παγκόσμια δύναμη, τη Μηδοπερσία. Δυο περίπου αιώνες μετά, το 332 π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος παρουσιάστηκε στο προσκήνιο και καθυπόταξε την Αίγυπτο στην πέμπτη παγκόσμια δύναμη, την Ελλάδα. Ο Αλέξανδρος ίδρυσε στην Αίγυπτο την πόλη Αλεξάνδρεια, στην περιοχή του δέλτα του Νείλου, όπου, γύρω στο 280 π.Χ., άρχισε η πρώτη μετάφραση της Αγίας Γραφής από τα εβραϊκά στα ελληνικά. Αυτή η μετάφραση, που έγινε γνωστή ως Μετάφραση των Εβδομήκοντα, ήταν η Αγία Γραφή που χρησιμοποιούσαν οι ακόλουθοι του Ιησού στον ελληνόφωνο κόσμο.

Την εποχή της Ρώμης, της έκτης παγκόσμιας δύναμης, πήγαν τον Ιησού στην Αίγυπτο όταν ήταν μωρό παιδί για να τον σώσουν από τον ζηλόφθονα Ηρώδη. (Ματθαίος 2:13-15) Τη μέρα της Πεντηκοστής του 33 μ.Χ. υπήρχαν Αιγύπτιοι στην Ιερουσαλήμ και άκουσαν το υπέροχο κήρυγμα των Χριστιανικών καλών νέων. Και ο εύγλωττος Απολλώς, Χριστιανός του πρώτου αιώνα, καταγόταν από την Αίγυπτο.—Πράξεις 2:10· 18:24.

Ναι, η Αίγυπτος και οι Αιγύπτιοι κατέχουν εξέχουσα θέση στη Βιβλική ιστορία, και πολλά αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν τα όσα λένε οι Γραφές γι’ αυτή την αρχαία χώρα. Η Αίγυπτος μάλιστα ήταν τόσο εξέχουσα που σε μερικά προφητικά αγγέλματα, συμβολίζει όλο τον κόσμο πάνω στον οποίο δεσπόζει ο Σατανάς. (Ιεζεκιήλ 31:2· Αποκάλυψις 11:8) Ωστόσο, όσο ισχυρή παγκόσμια δύναμη κι αν ήταν η Αίγυπτος, δεν κατάφερε ποτέ να σταθεί εμπόδιο στην εκπλήρωση των σκοπών του Ιεχωβά, όπως δεν τα κατάφερε ούτε και η δεύτερη παγκόσμια δύναμη της Βιβλικής ιστορίας, η Ασσυρία. Αυτό θα το δούμε στο επόμενο τεύχος του περιοδικού Σκοπιά.

[Υποσημειώσεις]

[Χάρτης στη σελίδα 23]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Μεσόγειος Θάλασσα

Χαρκεμίς

Ευφράτης

Μεγιδδώ

Ιερουσαλήμ

Αλεξάνδρεια

ΓΕΣΕΝ

Μέμφις

ΚΑΤΩ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Νείλος

Θήβες

[Ευχαριστίες]

Βασίζεται σε χάρτη τα δικαιώματα έκδοσης του οποίου έχει το Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Αιγυπτιακός θεός που απεικονίζεται με σώμα ανθρώπου και κεφάλι γερακιού

[Ευχαριστίες]

Με την ευγενή παραχώρηση του Βρετανικού Μουσείου του Λονδίνου

[Εικόνες στη σελίδα 25]

Απόσπασμα από το «Βιβλίο των Νεκρών» που βρέθηκε σε αιγυπτιακό φέρετρο

[Ευχαριστίες]

Με την ευγενή παραχώρηση της διεύθυνσης του Αιγυπτιακού Μουσείου του Τουρίνο

Αιγυπτιακό φέρετρο και σκέπασμα για μούμια

[Ευχαριστίες]

Με την ευγενή παραχώρηση της διεύθυνσης του Αιγυπτιακού Μουσείου του Τουρίνο

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Ο βασιλιάς Τουταγχαμών δίπλα στον καθιστό θεό Άμμων

[Ευχαριστίες]

Με την ευγενή παραχώρηση της διεύθυνσης του Αιγυπτιακού Μουσείου του Τουρίνο