ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΟΣ

Η λέξη «Παντοδύναμος» είναι μετάφραση της λέξης Σανταΐ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και της λέξης Παντοκράτωρ του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Και οι δύο λέξεις προφανώς μεταδίδουν την ιδέα της δύναμης ή της ισχύος.

Η Εβραϊκή Λέξη. Στο εβραϊκό κείμενο η λέξη Σανταΐ χρησιμοποιείται εφτά φορές μαζί με τη λέξη ’Ελ (Θεός), σχηματίζοντας τον τίτλο «ο Θεός ο Παντοδύναμος». (Γε 17:1· 28:3· 35:11· 43:14· 48:3· Εξ 6:3· Ιεζ 10:5) Στις υπόλοιπες 41 περιπτώσεις υπάρχει μόνη της και μεταφράζεται «ο Παντοδύναμος». Παρόμοια με τις λέξεις ’Αδονάι (Υπέρτατος Κύριος) και ’Ελοχίμ (Θεός), η λέξη Σανταΐ βρίσκεται στον πληθυντικό αριθμό για να υποδηλώσει εξοχότητα.—Γε 49:25· Αρ 24:4· Ψλ 68:14.

Η ακριβής ετυμολογία της λέξης Σανταΐ είναι αμφιλεγόμενη. Οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα χρησιμοποίησαν διάφορες ελληνικές λέξεις για να την αποδώσουν, αλλά στο βιβλίο του Ιώβ μετέφρασαν 16 φορές το Σανταΐ ως Παντοκράτωρ. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποίησαν τη λέξη ἱκανός (Ρθ 1:20, 21· Ιωβ 21:15· 31:2· 40:2), απόδοση που υιοθέτησαν και μεταγενέστεροι Έλληνες μεταφραστές, όπως ο Ακύλας και ο Σύμμαχος, μεταφράζοντας έτσι τη λέξη Σανταΐ ως ο «Ικανός».

Η άποψη μερικών σύγχρονων κριτικών διατυπώνεται σε σχόλιο επί του εδαφίου Γένεση 17:1 στην Καθολική μετάφραση Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ (υποσ. β), το οποίο αναφέρει: «Η συνήθης απόδοση “Παντοδύναμος Θεός” είναι ανακριβής. Η πιθανότερη έννοια είναι “Θεός των Βουνών”». Ωστόσο, αυτή η ακραία άποψη βασίζεται σε μια υποθετική συσχέτιση της λέξης Σανταΐ με τον ακκαδικό όρο σαντού (βουνό). Το Βιβλικό Λεξικό του Άνγκερ ([Unger’s Bible Dictionary] 1965, σ. 1000) σχολιάζει: «Αυτή η άποψη, όμως, δεν είναι αποδεκτή. Η πιο σωστή εκδοχή είναι ότι η λέξη Σανταΐ προέρχεται από τη ρίζα σαντάντ [σαδάδ], που σημαίνει, όπως και στην αραβική, “είμαι δυνατός ή ισχυρός”».—Βλέπε επίσης Το Αναλυτικό Εβραϊκό και Χαλδαϊκό Λεξικό (The Analytical Hebrew and Chaldee Lexicon), του Μπέντζαμιν Ντέιβιντσον, σ. 702.

Η λέξη σαδάδ στο κείμενο της Αγίας Γραφής συνήθως υποδηλώνει βίαιη δύναμη, όπως αυτή που μεταχειρίζεται κάποιος για να λεηλατήσει. (Παράβαλε Ψλ 17:9· Παρ 11:3.) Το εδάφιο Ησαΐας 13:6 αναφέρει: «Θρηνήστε γοερά, γιατί η ημέρα του Ιεχωβά πλησιάζει! Ως λεηλασία [κεσόδ] από τον Παντοδύναμο [μισΣανταΐ] θα έρθει». Παρότι στις Γραφές αυτή η ρίζα ενέχει κατά βάση το στοιχείο της βίαιης δράσης, μερικοί λόγιοι επισημαίνουν ότι η αρχική της σημασία ή η κύρια έννοιά της ήταν απλώς «είμαι δυνατός» ή «ενεργώ με δύναμη». Η Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια ([The Jewish Encyclopedia] 1976, Τόμ. 9, σ. 162) δηλώνει: «Είναι όμως πιθανό ότι αρχικά η λέξη ενείχε την έννοια της “επικρατούσας” ή “υπερισχύουσας δύναμης”, έννοια που πιθανώς παραμένει και στο θεϊκό [τίτλο]».

Ο Ιεχωβά χρησιμοποίησε τον τίτλο «ο Θεός ο Παντοδύναμος» (’Ελ Σανταΐ) όταν έδωσε στον Αβραάμ την υπόσχεση αναφορικά με τη γέννηση του Ισαάκ, μια υπόσχεση που προϋπέθετε από μέρους του Αβραάμ μεγάλη πίστη στο ότι ο Θεός είχε τη δύναμη να την πραγματοποιήσει. Ο τίτλος αυτός χρησιμοποιήθηκε αργότερα σε περιπτώσεις όπου αναφέρεται ότι ο Θεός θα ευλογούσε τον Ισαάκ και τον Ιακώβ ως κληρονόμους της Αβραμιαίας διαθήκης.—Γε 17:1· 28:3· 35:11· 48:3.

Σε αρμονία με αυτό, ο Ιεχωβά μπορούσε να πει αργότερα στον Μωυσή: «Εμφανιζόμουν στον Αβραάμ, στον Ισαάκ και στον Ιακώβ ως Θεός Παντοδύναμος [μπε’Ελ Σανταΐ], αλλά ως προς το όνομά μου Ιεχωβά δεν έκανα τον εαυτό μου γνωστό σε αυτούς». (Εξ 6:3) Αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ότι το όνομα Ιεχωβά ήταν άγνωστο σε αυτούς τους πατριάρχες, δεδομένου ότι το χρησιμοποιούσαν συχνά τόσο οι ίδιοι όσο και άλλοι πριν από αυτούς. (Γε 4:1, 26· 14:22· 27:27· 28:16) Στην πραγματικότητα, στο βιβλίο της Γένεσης το οποίο αφηγείται τη ζωή των πατριαρχών, η λέξη «Παντοδύναμος» υπάρχει μόνο 6 φορές, ενώ το προσωπικό όνομα Ιεχωβά είναι γραμμένο στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο 172 φορές. Ενώ αυτοί οι πατριάρχες, όμως, είχαν φτάσει στο σημείο να εκτιμήσουν από προσωπική πείρα το γεγονός ότι ο Θεός είχε το δικαίωμα και τα προσόντα να φέρει τον τίτλο «Παντοδύναμος Θεός», δεν είχαν την ευκαιρία να εκτιμήσουν την πλήρη έννοια και τις προεκτάσεις του προσωπικού του ονόματος, Ιεχωβά. Σχετικά με αυτό, Το Εικονογραφημένο Λεξικό της Βίβλου ([The Illustrated Bible Dictionary] Τόμ. 1, σ. 572) σχολιάζει: «Η παλαιότερη αποκάλυψη, στους Πατριάρχες, αφορούσε υποσχέσεις που ανάγονταν στο απώτερο μέλλον και προϋπέθετε ότι αυτοί θα έπρεπε να είναι βέβαιοι πως Εκείνος, ο Γιαχβέ, θα ήταν ένας Θεός (’ελ) ικανός (μια πιθανή έννοια του σανταΐ) να τις εκπληρώσει. Η αποκάλυψη στη βάτο ήταν μεγαλύτερη και πιο προσωπική, καθώς η δύναμη του Θεού και παράλληλα η άμεση και συνεχής παρουσία του κοντά τους εμπερικλείονταν στο οικείο όνομα Γιαχβέ».—Επιμέλεια Τζ. Ντ. Ντάγκλας, 1980.

Η δύναμη υποδηλώνει ισχύ ή ενέργεια για την εκτέλεση και την πραγματοποίηση κάποιου σκοπού, καθώς και για την υπερνίκηση εμποδίων ή εναντίωσης, και η παντοδυναμία του Ιεχωβά καταδεικνύει την ακαταμάχητη ισχύ που διαθέτει αυτός για την πραγματοποίηση του σκοπού του. Ενίοτε ο θεϊκός τίτλος «ο Παντοδύναμος» συνδέεται με βίαιη δράση, όπως στο εδάφιο Ψαλμός 68:14, όπου αναφέρεται ότι εκείνος “διασκορπίζει τους βασιλιάδες”, επίσης στο εδάφιο Ιωήλ 1:15, το οποίο περιγράφει τη «λεηλασία [σοδ] από τον Παντοδύναμο [μιΣανταΐ]» που θα λάβει χώρα την «ημέρα του Ιεχωβά», και στο εδάφιο Ησαΐας 13:6, το οποίο παρατέθηκε παραπάνω. Ο τίτλος παρέχει επίσης τη διαβεβαίωση ότι Εκείνος έχει την ικανότητα να ευλογεί (Γε 49:25) και αποτελεί εγγύηση ασφάλειας για όσους εμπιστεύονται σε Αυτόν: «Όποιος κατοικεί στο μυστικό τόπο του Υψίστου θα εξασφαλίσει διαμονή κάτω από τη σκιά του Παντοδυνάμου».—Ψλ 91:1.

Στο βιβλίο του Ιώβ, η λέξη Σανταΐ υπάρχει 31 φορές και χρησιμοποιείται από όλα τα πρόσωπα της υπόθεσης που παρουσιάζεται. Εκεί παρουσιάζεται η δύναμη που έχει ο Ιεχωβά να τιμωρεί ή να καταφέρει πλήγματα (Ιωβ 6:4· 27:13-23), έτσι ώστε εκείνοι που λένε: «Τι είναι ο Παντοδύναμος για να τον υπηρετούμε και τι μας ωφελεί που ήρθαμε σε επαφή μαζί του;», και οι οποίοι βασίζονται κατά συνέπεια στη δική τους δύναμη, μπορούν να αναμένουν ότι θα πιουν από «την οργή του Παντοδυνάμου». (Ιωβ 21:15, 16, 20) Επομένως, ο Παντοδύναμος αξίζει το δέος, ακόμη και το φόβο, εφόσον το θέλημά του δεν μπορεί να αγνοηθεί ούτε ο νόμος του να παραβιαστεί ατιμωρητί (Ιωβ 6:14· 23:15, 16· 31:1-3), αν και η εκδήλωση της δύναμής του δεν γίνεται αμέσως φανερή. (Ιωβ 24:1-3, 24· παράβαλε Εξ 9:14-16· Εκ 8:11-13.) Παρ’ όλα αυτά, η δύναμή του και η κραταιότητά του χρησιμοποιούνται πάντοτε με τρόπο που συμβαδίζει απόλυτα με την κρίση και τη δικαιοσύνη, ποτέ ανεξέλεγκτα, ασύδοτα, σπασμωδικά ή ανεύθυνα. (Ιωβ 34:10, 12· 35:13· 37:23, 24) Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι δεν μπορούν δικαιολογημένα να διαμάχονται μαζί του ή να τον επικρίνουν. (Ιωβ 40:2-5) Όσοι ασκούν δικαιοσύνη μπορούν να τον πλησιάζουν με πεποίθηση και να απολαμβάνουν προσωπική σχέση μαζί του. (Ιωβ 13:3· 29:4, 5· 31:35-37) Ως ο Δημιουργός, αυτός είναι η Πηγή της ζωής και της σοφίας.—Ιωβ 32:8· 33:4.

Στην προφητεία του εδαφίου Ησαΐας 9:6 η οποία αναφέρεται στον Μεσσία, ο τίτλος «Κραταιός Θεός» εφαρμόζεται στον υποσχεμένο Άρχοντα Ειρήνης. Εντούτοις αυτή η έκφραση αποτελεί απόδοση της εβραϊκής φράσης ’Ελ Γκιμπώρ, και όχι ’Ελ Σανταΐ, όπως στα παραπάνω εδάφια.

Η Λέξη του Πρωτότυπου Ελληνικού Κειμένου. Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές η λέξη Παντοκράτωρ εμφανίζεται δέκα φορές, από τις οποίες οι εννιά βρίσκονται στο βιβλίο της Αποκάλυψης. Η λέξη σημαίνει κατά βάση «Παντοδύναμος» ή «Πανίσχυρος». Η χρήση της λέξης στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές ενισχύει την άποψη ότι ο εβραϊκός όρος Σανταΐ σημαίνει «Παντοδύναμος», διότι αλλιώς δεν θα υπήρχε αντίστοιχος όρος για τη λέξη Παντοκράτωρ στις Εβραϊκές Γραφές.

Στο εδάφιο 2 Κορινθίους 6:18 ο Παύλος παραθέτει από τις Εβραϊκές Γραφές, προτρέποντας τους Χριστιανούς να αποφεύγουν την ψεύτικη λατρεία και τη χρήση άψυχων, ανίσχυρων ειδώλων, προκειμένου να έχουν τα προσόντα να είναι παιδιά του “Παντοδυνάμου [Παντοκράτωρ, Κείμενο]”. Λαβαίνοντας υπόψη τα εδάφια που παραθέτει ο απόστολος, είναι προφανές ότι εδώ ο τίτλος εφαρμόζεται στον Ιεχωβά Θεό.

Παρόμοια, σε ολόκληρο το βιβλίο της Αποκάλυψης ο τίτλος Παντοκράτωρ εφαρμόζεται στον Δημιουργό και Βασιλιά της Αιωνιότητας, τον Ιεχωβά, όπως για παράδειγμα στον “ύμνο του Μωυσή, του δούλου του Θεού, και στον ύμνο του Αρνιού [του Ιησού Χριστού]”, ο οποίος χαιρετίζει τον Ιεχωβά Θεό ως εκείνον που αξίζει τη λατρεία και το φόβο όλων των εθνών. (Απ 15:3· παράβαλε Απ 21:22.) Το ότι ο τίτλος εφαρμόζεται στον Ιεχωβά Θεό φαίνεται στο εδάφιο Αποκάλυψη 19:6 από τη χρήση της έκφρασης Αλληλούια (Αινείτε τον Γιαχ!). Επιπλέον, η έκφραση «Εκείνος που είναι και που ήταν και που έρχεται» (Απ 1:8· 4:8) υποδεικνύει σαφώς τον Θεό της αιωνιότητας (Ψλ 90:2), ο οποίος, όχι μόνο «ήταν» ο Παντοδύναμος κατά την αρχαιότητα, αλλά και παραμένει ο Παντοδύναμος, και «έρχεται» υπό αυτή του την ιδιότητα, εκδηλώνοντας την παντοδυναμία του. Και σε αυτή την περίπτωση υποδηλώνεται βίαιη δράση, η οποία λαβαίνει χώρα αφού πάρει “τη μεγάλη του δύναμη” για να κυβερνήσει ως βασιλιάς, καθώς εκφράζει την οργή του κατά των εναντιούμενων εθνών στον «πόλεμο της μεγάλης ημέρας του Θεού του Παντοδύναμου». (Απ 11:17, 18· 16:14) Ο Γιος του, ο Χριστός Ιησούς, «Ο Λόγος του Θεού», παρουσιάζεται ως εκφραστής αυτής της «οργής του Θεού του Παντοδύναμου» εναντίον των εθνών από τη θέση που κατέχει ως βασιλιάς χρισμένος από τον Θεό. (Απ 19:13-16) Ωστόσο, τέτοιες δυναμικές εκφράσεις των δικαστικών αποφάσεων του Θεού παραμένουν σε πλήρη αρμονία με τους κανόνες του περί αλήθειας και δικαιοσύνης.—Απ 16:5-7· βλέπε ΘΕΟΣ.