Πεπρωμένο

Υπάρχει για τον καθένα κάποιος προκαθορισμένος “καιρός για να πεθάνει”;

Αυτή η δοξασία ήταν δημοφιλής ανάμεσα στους Έλληνες και στους Ρωμαίους. Σύμφωνα με την ειδωλολατρική μυθολογία των αρχαίων Ελλήνων, οι Μοίρες ήταν τρεις θεές που έκλωθαν το νήμα της ζωής, καθόριζαν το μήκος του και το έκοβαν.

Τα εδάφια Εκκλησιαστής 3:1, 2 λένε ότι υπάρχει «καιρός να πεθαίνει» κανείς. Αλλά δείχνοντας ότι αυτός ο καιρός δεν είναι μια καθορισμένη εκ των προτέρων στιγμή για το κάθε άτομο, το εδάφιο Εκκλησιαστής 7:17 συμβουλεύει: «Μην είσαι πάρα πολύ πονηρός ούτε να γίνεσαι ανόητος. Γιατί να πεθάνεις ενώ δεν είναι ο καιρός σου;» Το εδάφιο Παροιμίες 10:27 λέει: «Τα χρόνια των πονηρών θα συντομευτούν». Και το εδάφιο Ψαλμός 55:23 προσθέτει: «Όσοι είναι ένοχοι αίματος και δόλιοι δεν θα ζήσουν ούτε τις μισές από τις ημέρες τους». Τι εννοούν, λοιπόν, τα εδάφια Εκκλησιαστής 3:1, 2; Εξετάζουν απλώς το συνεχή κύκλο της ζωής και του θανάτου σε αυτό το ατελές σύστημα πραγμάτων. Υπάρχει καιρός που γεννιούνται οι άνθρωποι και καιρός που πεθαίνουν​—συνήθως σε μια ηλικία όχι πάνω από 70 ή 80 χρονών, αλλά μερικές φορές και νωρίτερα ή άλλες φορές αργότερα.​—Ψαλμ. 90:10· βλέπε επίσης Εκκλησιαστής 9:11.

Αν η στιγμή και ο τρόπος θανάτου του καθενός είχαν ήδη οριστεί από τον καιρό της γέννησης ή και νωρίτερα, δεν θα ήταν ανάγκη να αποφεύγει κανείς τις επικίνδυνες καταστάσεις ή να ενδιαφέρεται για την υγεία του, ούτε θα επηρεάζονταν τα ποσοστά θνησιμότητας από τα μέτρα προστασίας. Πιστεύετε ότι ένα πεδίο μάχης σε καιρό πολέμου είναι το ίδιο ασφαλές με το σπίτι κάποιου που βρίσκεται μακριά από την εμπόλεμη ζώνη; Φροντίζετε για την υγεία σας και πηγαίνετε τα παιδιά σας στο γιατρό; Γιατί οι καπνιστές πεθαίνουν κατά μέσο όρο τρία ή τέσσερα χρόνια νωρίτερα από τους μη καπνιστές; Γιατί γίνονται λιγότερα θανατηφόρα δυστυχήματα όταν οι επιβάτες οχημάτων φορούν ζώνες ασφαλείας και όταν οι οδηγοί υπακούν στον κώδικα οδικής κυκλοφορίας; Προφανώς, τα μέτρα προστασίας είναι ωφέλιμα.

Είναι όλα όσα συμβαίνουν «θέλημα Θεού»;

2 Πέτρ. 3:9: «Ο Ιεχωβά . . . είναι υπομονετικός μαζί σας επειδή δεν θέλει να καταστραφεί κανείς αλλά όλοι να φτάσουν σε μετάνοια». (Δεν ανταποκρίνονται όμως όλοι στην υπομονή του. Προφανώς, δεν είναι «θέλημα Θεού» το ότι μερικοί δεν μετανοούν. Παράβαλε Αποκάλυψη 9:20, 21.)

Ιερ. 7:23-26: «Αυτόν το λόγο παρήγγειλα σε αυτούς [στον Ισραήλ], λέγοντας: “Υπακούστε στη φωνή μου και θα γίνω Θεός σας, και εσείς θα γίνετε λαός μου· και να περπατάτε σε κάθε οδό την οποία θα σας διατάξω, ώστε να πηγαίνουν καλά τα πράγματα για εσάς”. Αυτοί, όμως, δεν άκουσαν . . . Έστελνα συνεχώς σε εσάς όλους τους υπηρέτες μου τους προφήτες, εγειρόμενος νωρίς καθημερινά και στέλνοντάς τους. Αυτοί, όμως, δεν με άκουσαν και δεν έκλιναν το αφτί τους, αλλά εξακολούθησαν να σκληραίνουν τον τράχηλό τους». (Είναι φανερό ότι η κακία που υπήρχε στον Ισραήλ δεν ήταν «θέλημα Θεού».)

Μάρκ. 3:35: «Όποιος κάνει το θέλημα του Θεού, αυτός είναι αδελφός και αδελφή και μητέρα μου». (Αν οτιδήποτε έκανε ο καθένας ήταν «θέλημα Θεού», τότε όλοι θα απολάμβαναν με τον Ιησού το είδος της σχέσης που περιέγραψε εδώ εκείνος. Αλλά σε μερικούς αυτός είπε: «Εσείς είστε από τον πατέρα σας τον Διάβολο».​—Ιωάν. 8:44.)

Πώς αιτιολογούνται πολλά φαινομενικώς ανεξήγητα πράγματα που συμβαίνουν;

Εκκλ. 9:11: «Καιρός και απρόβλεπτη περίσταση [απρόοπτες περιστάσεις, ΕΠΒ] τους βρίσκουν όλους». (Συνεπώς, όχι εξαιτίας κάποιων προβλέψεων για τη ζωή του ατόμου, αλλά εξαιτίας απρόοπτων περιστάσεων μπορεί το άτομο να βρεθεί σε δεινή θέση.)

Φέρουν οι άνθρωποι ευθύνη για πολλές από τις κακουχίες που υφίστανται οι ίδιοι καθώς και άλλοι άνθρωποι;

Ρωμ. 5:12: «Μέσω ενός ανθρώπου [του Αδάμ] μπήκε η αμαρτία στον κόσμο και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος, και έτσι ο θάνατος απλώθηκε σε όλους τους ανθρώπους, επειδή όλοι είχαν αμαρτήσει». (Ατέλειες, περιλαμβανομένων και των τάσεων προς το κακό, έχουμε κληρονομήσει από τον Αδάμ όλοι μας.)

Εκκλ. 8:9: «Ο άνθρωπος εξουσιάζει τον άνθρωπο προς βλάβη του».

Παρ. 13:1: «Ο γιος είναι σοφός όταν υπάρχει η διαπαιδαγώγηση του πατέρα». (Ό,τι κάνουν οι γονείς έχει μεγάλη επίδραση στη ζωή των παιδιών τους.)

Γαλ. 6:7: «Μην παροδηγείστε: ο Θεός δεν εμπαίζεται. Επειδή ό,τι σπέρνει ο άνθρωπος, αυτό και θα θερίσει». (Επίσης Παροιμίες 11:17· 23:29, 30· 29:15· 1 Κορινθίους 6:18)

Υπάρχουν υπερανθρώπινες δυνάμεις που επιφέρουν και αυτές «αλίμονο» στο ανθρώπινο γένος;

Αποκ. 12:12: «Αλίμονο στη γη και στη θάλασσα, επειδή ο Διάβολος κατέβηκε σε εσάς, έχοντας μεγάλο θυμό, καθώς γνωρίζει ότι έχει μικρό χρονικό διάστημα». (Επίσης Πράξεις 10:38)

Προγνωρίζει και προορίζει ο Θεός το καθετί;

Ησ. 46:9, 10: «Εγώ είμαι ο Θεϊκός και δεν υπάρχει άλλος Θεός ούτε κανείς όμοιός μου· Εκείνος που από την αρχή λέει το τέλος, και εκ των προτέρων τα πράγματα που δεν έχουν γίνει· Εκείνος που λέει: “Η βουλή μου θα σταθεί, και οτιδήποτε με ευχαριστεί θα το εκτελέσω”». (Ο Θεός γνωστοποιεί το σκοπό του, προορίζει ορισμένα πράγματα που έχουν σχέση με την επιτέλεση αυτού του σκοπού και έχει την παντοδυναμία να διασφαλίσει ότι αυτά θα πραγματοποιηθούν.)

Ησ. 11:1-3: «Θα βγει ένα κλαδάκι από το υπόλειμμα του κορμού του Ιεσσαί· και από τις ρίζες του θα καρποφορήσει ένας βλαστός. [Ο Ιησούς γεννήθηκε από τη γραμμή του Ιεσσαί.] Και πάνω σε αυτόν θα καθήσει το πνεύμα του Ιεχωβά, . . . και η απόλαυσή του θα είναι στο φόβο του Ιεχωβά». (Ο Ιεχωβά μπορούσε με βεβαιότητα να το προείπει αυτό σχετικά με τον Γιο του επειδή είχε παρατηρήσει τη στάση του και τη διαγωγή του στους ουρανούς από την αρχή της δημιουργίας.) (Σχετικά με την προανθρώπινη ύπαρξη του Ιησού, βλέπε σελίδες 255, 256, στο λήμμα «Ιησούς Χριστός».)

Δευτ. 31:20, 21: «Θα τους φέρω [το έθνος του Ισραήλ] στη γη για την οποία ορκίστηκα στους προπάτορές τους, στην οποία ρέει το γάλα και το μέλι, και θα φάνε και θα χορτάσουν και θα παχύνουν και θα στραφούν σε άλλους θεούς και θα τους υπηρετήσουν και θα μου συμπεριφερθούν χωρίς σεβασμό και θα παραβιάσουν τη διαθήκη μου. Και όταν τους βρουν πολλές συμφορές και στενοχώριες, τότε αυτός ο ύμνος [που αφηγείται πώς ενήργησαν επειδή δεν εκτίμησαν την εύνοια του Θεού] θα αποκριθεί μπροστά τους ως μάρτυρας, . . . γιατί γνωρίζω καλά την τάση που αναπτύσσουν σήμερα, προτού τους φέρω στη γη για την οποία ορκίστηκα». (Σημειώστε πως το γεγονός ότι ο Θεός είχε την ικανότητα να διακρίνει την κατάληξη της πορείας τους δεν σήμαινε ότι ήταν υπεύθυνος για αυτή την κατάληξη ούτε ότι την επιθυμούσε, αλλά με βάση αυτά που έκαναν μπορούσε να προβλέψει την κατάληξη. Με παρόμοιο τρόπο, ο μετεωρολόγος μπορεί με βάση τις παρατηρήσεις του να προβλέψει τον καιρό με μεγάλη ακρίβεια, αλλά δεν προκαλεί αυτός τα καιρικά φαινόμενα ούτε του αρέσουν κατ’ ανάγκην.)

Μήπως το γεγονός ότι ο Θεός έχει την ικανότητα να προγνωρίζει και να προορίζει γεγονότα αποδεικνύει ότι το κάνει αυτό σε όλες τις ενέργειες όλων των πλασμάτων του;

Αποκ. 22:17: «Όποιος ακούει ας πει: “Έλα!” Και όποιος διψάει ας έρθει· και όποιος θέλει ας πάρει νερό ζωής δωρεάν». (Η επιλογή δεν είναι κάτι που έχει οριστεί εκ των προτέρων· εναπόκειται στο άτομο.)

Ρωμ. 2:4, 5: «Μήπως καταφρονείς τον πλούτο της καλοσύνης και της ανοχής και της μακροθυμίας του, επειδή δεν γνωρίζεις ότι η ιδιότητα της καλοσύνης του Θεού προσπαθεί να σε οδηγήσει σε μετάνοια; Αλλά, σύμφωνα με τη σκληρότητα και την αμετανόητη καρδιά σου, συσσωρεύεις οργή για τον εαυτό σου στην ημέρα της οργής και της αποκάλυψης της δίκαιης κρίσης του Θεού». (Δεν εξαναγκάζονται οι άνθρωποι να ακολουθήσουν μια προκαθορισμένη πορεία, αλλά ο καθένας είναι υπόλογος για ό,τι κάνει.)

Σοφ. 2:3: «Εκζητείτε τον Ιεχωβά, όλοι εσείς οι πράοι της γης . . . Εκζητείτε δικαιοσύνη, εκζητείτε πραότητα. Πιθανόν να καλυφτείτε την ημέρα του θυμού του Ιεχωβά». (Θα παρότρυνε ένας δίκαιος και στοργικός Θεός τους ανθρώπους να κάνουν το σωστό με την ελπίδα ότι θα λάβουν κάποια ανταμοιβή, αν γνώριζε ότι ήταν προορισμένοι να αποτύχουν;)

Παράδειγμα: Ο κάτοχος ενός ραδιοφώνου μπορεί να ακούσει τις παγκόσμιες ειδήσεις. Αλλά το γεγονός ότι μπορεί να ακούσει έναν συγκεκριμένο σταθμό δεν σημαίνει και ότι το κάνει αυτό. Πρέπει πρώτα να ανοίξει το ραδιόφωνο και έπειτα να διαλέξει το σταθμό. Παρόμοια, ο Ιεχωβά έχει την ικανότητα να προγνωρίζει τα γεγονότα, αλλά η Αγία Γραφή δείχνει ότι κάνει επιλεκτική και διακριτική χρήση αυτής της ικανότητας, λαβαίνοντας κατάλληλα υπόψη την ελευθερία βούλησης με την οποία προίκισε τα ανθρώπινα πλάσματά του.​—Παράβαλε Γένεση 22:12· 18:20, 21.

Όταν ο Θεός δημιούργησε τον Αδάμ, γνώριζε ότι εκείνος θα αμάρτανε;

Ο Θεός έθεσε ενώπιον του Αδάμ και της Εύας την εξής προοπτική: «Να είστε καρποφόροι και να πληθυνθείτε και να γεμίσετε τη γη και να την καθυποτάξετε και να έχετε σε υποταγή τα ψάρια της θάλασσας και τα πετούμενα πλάσματα των ουρανών και κάθε ζωντανό πλάσμα που κινείται πάνω στη γη». «Και ο Ιεχωβά Θεός έδωσε επίσης την εξής εντολή στον άνθρωπο: “Από κάθε δέντρο του κήπου μπορείς να τρως μέχρι να χορτάσεις. Αλλά από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού δεν πρέπει να φας, γιατί την ημέρα που θα φας από αυτό οπωσδήποτε θα πεθάνεις”». (Γέν. 1:28· 2:16, 17) Θα παροτρύνατε εσείς τα παιδιά σας να αναλάβουν κάποιο εγχείρημα με λαμπρές μελλοντικές προοπτικές αν γνωρίζατε από την αρχή ότι αυτό ήταν καταδικασμένο να αποτύχει; Θα τα προειδοποιούσατε για το ενδεχόμενο να υποστούν κάτι κακό, γνωρίζοντας ότι είχατε σχεδιάσει τα πάντα έτσι ώστε η κατάληξή τους να είναι οπωσδήποτε λυπηρή; Είναι λογικό, λοιπόν, να πούμε ότι ο Θεός έκανε κάτι τέτοιο;

Ματθ. 7:11: «Αν εσείς, μολονότι είστε πονηροί [ή, «που είσθε κακοί», ΚΔΤΚ], ξέρετε να δίνετε καλά δώρα στα παιδιά σας, πόσο μάλλον ο Πατέρας σας που είναι στους ουρανούς θα δώσει καλά πράγματα σε εκείνους που ζητούν από αυτόν!»

Αν ο Θεός είχε προορίσει και προγνωρίσει το αμάρτημα του Αδάμ και όλα τα επακόλουθά του, αυτό θα σήμαινε ότι, δημιουργώντας τον Αδάμ, έδωσε εσκεμμένα το έναυσμα για όλες τις φαυλότητες της ανθρώπινης ιστορίας. Θα σήμαινε ότι αυτός είναι η Πηγή όλων των πολέμων, του εγκλήματος, της ανηθικότητας, της καταδυνάστευσης, του ψέματος, της υποκρισίας και της ασθένειας. Αλλά η Αγία Γραφή λέει καθαρά: «Εσύ δεν είσαι Θεός που βρίσκει ευχαρίστηση στην πονηρία». (Ψαλμ. 5:4) «Εκείνον που αγαπάει τη βία τον μισεί η ψυχή του». (Ψαλμ. 11:5) «Ο Θεός . . . δεν μπορεί να πει ψέματα». (Τίτο 1:2) «Από την καταδυνάστευση και τη βία [ο προσδιορισμένος από τον Θεό Μεσσιανικός Βασιλιάς] θα απολυτρώσει τις ψυχές τους, και το αίμα τους θα είναι πολύτιμο στα μάτια του». (Ψαλμ. 72:14) «Ο Θεός είναι αγάπη». (1 Ιωάν. 4:8) «Αυτός αγαπάει τη δικαιοσύνη και την κρίση».​—Ψαλμ. 33:5.

Είχε προκαθορίσει ο Θεός την πορεία ζωής του Ιακώβ και του Ησαύ;

Γέν. 25:23: «Ο Ιεχωβά . . . είπε [στη Ρεβέκκα]: “Δύο έθνη είναι στην κοιλιά σου και δύο εθνότητες θα χωριστούν από τα σπλάχνα σου· και η μία εθνότητα θα είναι ισχυρότερη από την άλλη εθνότητα, και ο μεγαλύτερος [ο Ησαύ] θα υπηρετεί τον νεότερο [τον Ιακώβ]”». (Ο Ιεχωβά ήταν σε θέση να διαβάσει το γενετικό πρότυπο των αγέννητων διδύμων. Μπορεί να το είχε λάβει αυτό υπόψη του όταν προέβλεψε τις ιδιότητες που θα ανέπτυσσε το κάθε παιδί και προείπε το αποτέλεσμα. [Ψαλμ. 139:16] Δεν υπάρχει όμως καμιά ένδειξη εδώ ότι όρισε ποια θα ήταν η αιώνια κατάληξή τους ή ότι αποφάσισε από πριν με ποιον τρόπο θα εξελισσόταν κάθε γεγονός στη ζωή τους.)

Ήταν προκαθορισμένο το ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης θα πρόδιδε τον Ιησού;

Ψαλμ. 41:9: «Ο άνθρωπος που βρισκόταν σε ειρήνη με εμένα, που τον εμπιστευόμουν, ο οποίος έτρωγε το ψωμί μου, έχει μεγαλώσει τη φτέρνα του εναντίον μου». (Παρατηρήστε ότι η προφητεία δεν προσδιορίζει ποιος στενός σύντροφος του Ιησού θα ήταν αυτός. Ο Ιεχωβά γνώριζε ότι ο Διάβολος είχε χρησιμοποιήσει το σύμβουλο του Δαβίδ τον Αχιτόφελ για να προδώσει τον Δαβίδ, και φρόντισε να καταγραφεί αυτό επειδή έδειχνε πώς ενεργούσε ο Διάβολος και τι θα έκανε στο μέλλον. Όχι ο Θεός αλλά “ο Διάβολος έβαλε στην καρδιά του Ιούδα του Ισκαριώτη, του γιου του Σίμωνα, να προδώσει [τον Ιησού]”. [Ιωάν. 13:2] Ο Ιούδας, αντί να αντισταθεί, υποχώρησε σε αυτή τη σατανική επιρροή.)

Ιωάν. 6:64: «Από την αρχή γνώριζε ο Ιησούς . . . ποιος ήταν εκείνος που θα τον πρόδιδε». (Όχι από την αρχή της δημιουργίας, ούτε από τον καιρό της γέννησης του Ιούδα, αλλά «από την αρχή» της δόλιας συμπεριφοράς εκείνου. Παράβαλε τα εδάφια Γένεση 1:1, Λουκάς 1:2 και 1 Ιωάννη 2:7, 13, στο καθένα από τα οποία η λέξη «αρχή» χρησιμοποιείται με σχετική έννοια. Λάβετε επίσης υπόψη τα εδάφια Ιωάννης 12:4-6.)

Δεν λέει ο απόστολος Παύλος ότι οι Χριστιανοί είναι “προορισμένοι”;

Ρωμ. 8:28, 29: «Γνωρίζουμε δε ότι ο Θεός κάνει όλα τα έργα του να συνεργάζονται για το καλό εκείνων που αγαπούν τον Θεό, εκείνων που είναι καλεσμένοι σύμφωνα με το σκοπό του· επειδή εκείνους στους οποίους έδωσε την πρώτη του αναγνώριση τους προόρισε επίσης να διαμορφωθούν σύμφωνα με την εικόνα του Γιου του, ώστε αυτός να είναι ο πρωτότοκος ανάμεσα σε πολλούς αδελφούς». (Επίσης Εφεσ. 1:5, 11) Εντούτοις, σε αυτούς τους ίδιους, το εδάφιο 2 Πέτρου 1:10 λέει: «Να κάνετε . . . το καλύτερο που μπορείτε για να καταστήσετε βέβαιη για τον εαυτό σας την κλήση και την εκλογή σας· διότι αν κάνετε συνεχώς αυτά τα πράγματα, δεν πρόκειται να αποτύχετε ποτέ». (Αν τα άτομα ήταν προορισμένα για σωτηρία, δεν θα ήταν δυνατόν να αποτύχουν, άσχετα με το τι θα έκαναν. Εφόσον απαιτείται προσπάθεια από μέρους των ατόμων, η συγκεκριμένη τάξη πρέπει να είναι αυτό που έχει προοριστεί. Ο σκοπός του Θεού ήταν να διαμορφωθεί ολόκληρη αυτή η τάξη με βάση το υπόδειγμα που έθεσε ο Ιησούς Χριστός. Ωστόσο, εκείνοι που επιλέχθηκαν από τον Θεό για να αποτελέσουν μέρος αυτής της τάξης πρέπει να αποδειχτούν πιστοί για να μπορέσουν να λάβουν όντως την αμοιβή που έχει τεθεί ενώπιόν τους.)

Εφεσ. 1:4, 5: «Μας εξέλεξε σε ενότητα με αυτόν [τον Ιησού Χριστό] πριν από τη θεμελίωση του κόσμου, για να είμαστε άγιοι και χωρίς ψεγάδι ενώπιόν του με αγάπη. Διότι μας προόρισε για υιοθεσία διαμέσου του Ιησού Χριστού για τον εαυτό του, σύμφωνα με την ευαρέστηση του θελήματός του». (Είναι αξιοσημείωτο ότι, στα εδάφια Λουκάς 11:50, 51, ο Ιησούς παραλληλίζει «τη θεμελίωση του κόσμου» με την εποχή του Άβελ. Ο Άβελ είναι ο πρώτος άνθρωπος ο οποίος διατήρησε την εύνοια του Θεού σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Συνεπώς, μετά την ανταρσία στην Εδέμ αλλά πριν από τη σύλληψη του Άβελ έβαλε ο Θεός σκοπό του να παραγάγει ένα «σπέρμα» μέσω του οποίου θα παρεχόταν η απελευθέρωση. [Γέν. 3:15] Ο σκοπός εκείνος του Θεού ήταν να υπάρχει μαζί με το κύριο Σπέρμα, τον Ιησού Χριστό, μια ομάδα πιστών ακολούθων του που θα συμμετείχαν μαζί του σε μια νέα κυβέρνηση η οποία θα ασκούσε εξουσία στη γη, τη Μεσσιανική Βασιλεία.)

Έχουν τα άστρα και οι πλανήτες επίδραση στα γεγονότα της ζωής μας και παρέχουν οιωνούς που πρέπει να τους λαβαίνουμε υπόψη μας όταν παίρνουμε αποφάσεις;

Ποια είναι η προέλευση της αστρολογίας;

«Η αστρολογία της Δύσης μπορεί να αναχθεί απευθείας στις θεωρίες και στις συνήθειες των Χαλδαίων και των Βαβυλωνίων του 2000 π.Χ.».​—Η Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια ([The Encyclopedia Americana] 1977), Τόμ. 2, σ. 557.

«Η αστρολογία ήταν βασισμένη πάνω σε δύο βαβυλωνιακές ιδέες: τα ζώδια και τη θειότητα των ουράνιων σωμάτων. . . . Οι Βαβυλώνιοι απέδιδαν στους πλανήτες τις επιδράσεις που θα περίμενε κανείς από τις αντίστοιχες θεότητές τους».​—Μεγάλες Πόλεις του Αρχαίου Κόσμου ([Great Cities of the Ancient World] Νέα Υόρκη, 1972), Λ. Σπραγκ ντε Καμπ, σ. 150.

«Τόσο στη Βαβυλωνία όσο και στην Ασσυρία ως άμεσο παρακλάδι του βαβυλωνιακού πολιτισμού . . . η αστρολογία παίρνει τη θέση της στην επίσημη λατρεία ως ένα από τα δύο κύρια μέσα που ήταν στη διάθεση των ιερέων . . . για την εξακρίβωση του θελήματος και του σκοπού των θεών​—το άλλο μέσο ήταν η εξέταση του συκωτιού του ζώου που θυσίαζαν. . . . Οι κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και πέντε πλανητών θεωρούνταν ότι αντιπροσώπευαν τις δραστηριότητες των πέντε αυτών θεών, οι οποίοι μαζί με τον Σιν, θεό της σελήνης, και τον Σαμάς, θεό του ήλιου, προετοίμαζαν τα γεγονότα που θα συνέβαιναν στη γη».​—Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα ([Encyclopædia Britannica] 1911), Τόμ. 2, σ. 796.

Ποια άποψη έχει ο Δημιουργός του ανθρωπίνου γένους για αυτή τη συνήθεια;

Δευτ. 18:10-12: «Δεν πρέπει να βρεθεί σε εσένα κάποιος που . . . χρησιμοποιεί μαντεία, κάποιος μάγος ούτε κάποιος που αναζητάει οιωνούς . . . Διότι όποιος κάνει αυτά τα πράγματα είναι απεχθής στον Ιεχωβά».

Στους Βαβυλώνιους ο Ιεχωβά είπε: «Ας σηκωθούνε τώρα να σε σώσουν οι ουρανοσκόποι κι οι αστρολόγοι, που σου αναγγέλλουν κάθε μήνα τι πρόκειται να σου συμβεί. Θα γίνουν σαν το άχυρο . . . Έτσι θα καταντήσουνε οι μάγοι σου που από τα νιάτα σου σ’ απομυζούνε. Θα πάρουνε το δρόμο τους και θα περιπλανιούνται, κι ούτε ένας να σε σώσει δεν θα μπορεί».​—Ησ. 47:13-15, ΜΠΚ.