‘Τι Ώρα Ήταν;’
‘ΤΙ ΩΡΑ είναι;’ Πόσο συχνά κάνετε αυτή την ερώτηση; Στο σύγχρονο αιώνα της ταχύτητας στον οποίο ζούμε, έχουμε πάντα συναίσθηση του χρόνου. Οι περισσότερες από τις καθημερινές δραστηριότητές μας—το πρωινό ξύπνημα, η μετάβασή μας στην εργασία, τα γεύματά μας, οι συναντήσεις με τους φίλους μας, και ούτω καθεξής—καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την ώρα. Και στηριζόμαστε σε ένα πλήθος αντικειμένων—επιτραπέζια ρολόγια, ρολόγια του χεριού, ξυπνητήρια, ραδιόφωνα—για να μας πούνε τι ώρα είναι.
Αλλά τι συνέβαινε στους Βιβλικούς χρόνους όταν οι άνθρωποι δεν είχαν ρολόγια σαν τα δικά μας; Πώς μετρούσαν την ώρα; Μας δίνει το Γραφικό υπόμνημα κάποια ένδειξη σχετικά μ’ αυτό; Το να γνωρίζετε την ώρα της μέρας κατά την οποία συνέβη ένα συγκεκριμένο γεγονός που αναφέρεται στην Αγία Γραφή μπορεί να σας δώσει καινούρια ενόραση στο Λόγο του Θεού και να αυξήσει την απόλαυση που νιώθετε καθώς μελετάτε την Αγία Γραφή.
Θεόδοτα Μέσα για τον Υπολογισμό του Χρόνου
Στα αρχαία χρόνια η ώρα που συνέβαινε κάποιο γεγονός προσδιοριζόταν συνήθως από την παρατήρηση του ήλιου και της σελήνης, ‘των δυο μεγάλων φωστήρων’ που τοποθέτησε ο Δημιουργός στον ουρανό «δια να διαχωρίζωσι την ημέραν από της νυκτός». (Γένεσις 1:14-16) Για παράδειγμα, «ότε έγεινεν αυγή» οι δυο άγγελοι παρακίνησαν τον Λωτ και την οικογένειά του να φύγουν από την καταδικασμένη πόλη των Σοδόμων. (Γένεσις 19:15, 16) Και ήταν «προς το εσπέρας» τότε που ο πιστός δούλος του Αβραάμ έφτασε στο πηγάδι όπου συνάντησε τη Ρεβέκκα.—Γένεσις 24:11, 15.
Μερικές φορές, δίνονται πιο ακριβείς προσδιορισμοί της ώρας. Για παράδειγμα, στον Αβιμέλεχ, το βίαιο γιο του κριτή Γεδεών, δόθηκε η συμβουλή να εφορμήσει εναντίον της πόλης Συχέμ «το πρωί, άμα ανατείλη ο ήλιος». (Κριταί 9:33) Προφανώς, πίσω απ’ αυτή τη συμβουλή, υπήρχε κάποιος λόγος που είχε σχέση με την πολεμική τακτική. Η λάμψη του ήλιου που ανέτειλε πίσω από τις δυνάμεις του Αβιμέλεχ πρέπει να δυσκόλευε πολύ τους υπερασπιστές της Συχέμ να διακρίνουν τα στρατεύματα που επιτίθονταν υπό «την σκιάν των ορέων».—Κριταί 9:36-41.
Ιδιωματικές Εκφράσεις σε Σχέση με το Χρόνο
Οι Εβραίοι χρησιμοποιούσαν εκφράσεις που είναι τόσο παραστατικές όσο και ενδιαφέρουσες, για να υποδηλώσουν το χρόνο. Αυτές όχι μόνο μας δίνουν μια ιδέα για το τοπικό περιβάλλον και τα έθιμα που υπήρχαν τότε, αλλά μας αποκαλύπτουν επίσης ορισμένα πράγματα σχετικά με τις περιστάσεις υπό τις οποίες έγινε κάποια ενέργεια.
Για παράδειγμα, το εδάφιο Γένεσις 3:8, ΜΝΚ, μας λέει ότι ήταν ‘την ώρα της μέρας που φύσαγε δροσερό αεράκι’ όταν ο Ιεχωβά μίλησε στον Αδάμ και στην Εύα τη μέρα που αμάρτησαν. Αυτό φαίνεται ότι ήταν κατά τη δύση του ήλιου, όταν θα σηκωνόταν δροσερό αεράκι και θα έφερνε ανακούφιση από το καύμα της μέρας. Συνήθως, καθώς η μέρα φτάνει στο τέλος της, είναι ώρα για χαλάρωση και ανάπαυση. Όμως, ο Ιεχωβά δεν άφησε ένα σοβαρό δικαστικό ζήτημα να εκκρεμεί μέχρι την επόμενη μέρα ενώ υπήρχε ακόμα χρόνος να φροντίσει γι’ αυτό.
Απεναντίας, τα εδάφια Γένεσις 18:1, 2 δείχνουν ότι οι άγγελοι του Ιεχωβά πήγαν στη σκηνή του Αβραάμ στη Μαμβρή «εις το καύμα της ημέρας». Οραματιστείτε το μεσημεριάτικο ήλιο να καίει πάνω στους λόφους της Ιουδαίας. Το καύμα θα ήταν ανυπόφορο. Ήταν η συνηθισμένη ώρα που γευμάτιζαν και αναπαύονταν. (Βλέπε Γένεσις 43:16, 25· 2 Σαμουήλ 4:5.) Γι’ αυτό, ο Αβραάμ «εκάθητο εν τη θύρα της σκηνής», όπου μπορεί να δημιουργούνταν ρεύμα, για να αναπαυθεί ίσως λίγο μετά το γεύμα του. Μπορούμε να εκτιμήσουμε ακόμα περισσότερο τη φιλοξενία που έδειξε αυτός ο ηλικιωμένος άντρας όταν διαβάσουμε ότι «έδραμεν εις προϋπάντησιν» των επισκεπτών και κατόπιν ‘έσπευσεν εις την σκηνήν’ να πει στη Σάρρα να ζυμώσει ψωμί, και ύστερα απ’ αυτό «έδραμεν εις τους βόας» και « . . . έσπευσε να ετοιμάση αυτό». Και όλα αυτά τα έκανε «εις το καύμα της ημέρας»!—Γένεσις 18:2-8.
Οι Νυχτερινές Ώρες των Εβραίων
Οι Εβραίοι προφανώς διαιρούσαν τη νύχτα σε τρεις περιόδους, τις οποίες ονόμαζαν ‘φυλακές’. Η καθεμιά απ’ αυτές κάλυπτε το ένα τρίτο του χρόνου ανάμεσα στη δύση του ήλιου και στην ανατολή, δηλαδή περίπου τέσσερις ώρες, ανάλογα με την εποχή. (Ψαλμός 63:6) Ήταν «περί τας αρχάς της μέσης φυλακής», η οποία διαρκούσε περίπου από τις δέκα το βράδυ μέχρι τις δύο το πρωί, τότε που ο Γεδεών επιτέθηκε εναντίον του στρατοπέδου των Μαδιανιτών. Η επίθεση που έγινε εκείνη την ώρα σίγουρα κατέλαβε τους φρουρούς εξ απροόπτου. Ασφαλώς, ο προνοητικός Γεδεών δεν θα μπορούσε να είχε διαλέξει πιο στρατηγική ώρα για την επίθεσή του!—Κριταί 7:19.
Όταν γινόταν η Έξοδος, ο Ιεχωβά έκανε «την θάλασσαν να συρθή όλην εκείνην την νύκτα υπό σφοδρού ανατολικού ανέμου», επιτρέποντας έτσι στους Ισραηλίτες να περάσουν απέναντι περπατώντας σε ξηρά γη. Όταν τους έφτασαν οι Αιγύπτιοι ήταν ήδη ‘η πρωινή φυλακή’, και ο Ιεχωβά έσπειρε σύγχυση στο στρατόπεδο των Αιγυπτίων, και τελικά τους κατέστρεψε με το να κάνει το νερό να ‘επαναλάβει την ορμή του περί την αυγήν’. (Έξοδος 14:21-27) Έτσι χρειάστηκε σχεδόν μια ολόκληρη νύχτα για να χωριστεί η θάλασσα και να μπορέσουν οι Ισραηλίτες να τη διασχίσουν.
Στον Πρώτο Αιώνα
Τον πρώτο αιώνα, οι Ιουδαίοι είχαν ήδη υιοθετήσει τη διαίρεση της μέρας σε 12 ώρες. Γι’ αυτό σε μια από τις παραβολές του, ο Ιησούς είπε: «Δεν είναι δώδεκα αι ώραι της ημέρας;» (Ιωάννης 11:9) Αυτές τις μετρούσαν από την ανατολή του ήλιου μέχρι τη δύση ή κατά προσέγγιση από τις έξι το πρωί μέχρι τις έξι το βράδυ. Έτσι, η «τρίτη ώρα» θα ήταν περίπου στις εννιά το πρωί. Αυτή ήταν η ώρα που εκχύθηκε το άγιο πνεύμα τη μέρα της Πεντηκοστής. Όταν οι άνθρωποι κατηγόρησαν τους μαθητές ότι ήταν «μεστοί από γλυκύν οίνον», ο Πέτρος αμέσως αντέκρουσε αυτή την κατηγορία. Ασφαλώς κανένας δεν θα ήταν μεθυσμένος τόσο νωρίς το πρωί!—Πράξεις 2:13, 15.
Παρόμοια, η δήλωση του Ιησού, «το εμόν φαγητόν είναι να πράττω το θέλημα του πέμψαντός με», παίρνει μια ξεχωριστή σημασία όταν σκεφτούμε το στοιχείο του χρόνου που περιλαμβάνεται. Η «ώρα ήτο περίπου έκτη» σύμφωνα με το εδάφιο Ιωάννης 4:6, δηλαδή περίπου μεσημέρι. Αφού οδοιπόρησαν στην ορεινή περιοχή της Σαμάρειας όλο το πρωί, ο Ιησούς και οι μαθητές του θα πεινούσαν και θα διψούσαν. Γι’ αυτό οι μαθητές του τον παρακίνησαν να φάει όταν επέστρεψαν φέρνοντας φαγητό. Δεν γνώριζαν ότι ο Ιησούς λάβαινε δύναμη και τρεφόταν με το να κάνει το θέλημα του Ιεχωβά. Αναμφίβολα η δήλωση του Ιησού δεν ήταν απλώς σχήμα λόγου. Στην κυριολεξία συντηρούνταν με το να κάνει το έργο του Θεού αν και πρέπει να είχαν περάσει ώρες από τότε που είχε φάει.—Ιωάννης 4:31-34.
Καθώς η ανατολή και η δύση του ήλιου ποίκιλλαν ανάλογα με την εποχή του χρόνου, συνήθως δίνεται μόνο κατά προσέγγιση η ώρα που έλαβε χώρα ένα γεγονός. Έτσι, συνήθως διαβάζουμε για γεγονότα που έλαβαν χώρα την τρίτη, την έκτη ή την ένατη ώρα—που συχνά σημαίνει κατά προσέγγιση αυτή την ώρα. (Ματθαίος 20:3, 5· 27:45, 46· Μάρκος 15:25, 33, 34· Λουκάς 23:44· Ιωάννης 19:14· Πράξεις 10:3, 9, 30, ΚΔΤΚ) Ωστόσο, όταν το στοιχείο του χρόνου έπαιζε ζωτικό ρόλο στην αφήγηση, δίνονταν πιο συγκεκριμένες δηλώσεις για την ώρα. Για παράδειγμα, στον άντρα που ανυπομονούσε να μάθει αν η κατάσταση του γιου του είχε πράγματι καλυτερεύσει λόγω της δύναμης του Ιησού, οι δούλοι απάντησαν: «Χθες την εβδόμην ώραν [περίπου στη μία η ώρα το απόγευμα] αφήκεν αυτόν ο πυρετός».—Ιωάννης 4:49-54.
Οι Διαιρέσεις της Νύχτας
Τον καιρό της ρωμαϊκής κυριαρχίας, οι Ιουδαίοι φαίνεται ότι είχαν υιοθετήσει την ελληνική και ρωμαϊκή διαίρεση της νύχτας σε τέσσερις φυλακές αντί για τρεις που είχαν παλιότερα. Στο εδάφιο Μάρκος 13:35, ο Ιησούς προφανώς αναφέρθηκε στις τέσσερις διαιρέσεις. Η φυλακή που ονομαζόταν ‘εσπέρα’ άρχιζε από τη δύση του ήλιου και τελείωνε περίπου στις εννιά το βράδυ. Η δεύτερη φυλακή, η φυλακή ‘του μεσονυκτίου’, άρχιζε περίπου στις εννιά και τελείωνε τα μεσάνυχτα. Η ‘φωνή του αλέκτορος [αλεκτοροφωνία, Κείμενο]’ κάλυπτε από τα μεσάνυχτα μέχρι τις τρεις περίπου. Και η τελευταία φυλακή, «το πρωί», έληγε την αυγή, δηλαδή γύρω στις έξι.
Η φυλακή της ‘αλεκτοροφωνίας’ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον εξαιτίας των λόγων που είπε ο Ιησούς στον Πέτρο τα οποία αναγράφονται στο εδάφιο Μάρκος 14:30: «Πριν ο αλέκτωρ φωνάξη δις, τρις θέλεις με απαρνηθή». Ενώ μερικοί σχολιαστές υποστηρίζουν ότι το «δις» αναφέρεται σε καθορισμένες χρονικές στιγμές—τα μεσάνυχτα και την αυγή, αντίστοιχα—το Λεξικό για τον Χριστό και τα Ευαγγέλια (A Dictionary of Christ and the Gospels), του οποίου την επιμέλεια είχε ο Τζέιμς Χέιστινγκς, υποδηλώνει ότι «είναι γεγονός ότι ο κόκορας λαλεί στη διάρκεια της νύχτας, στην Ανατολή όπως και αλλού, σε ακανόνιστες ώρες από τα μεσάνυχτα κι έπειτα». Προφανώς, ο Ιησούς δεν αναφερόταν στη συγκεκριμένη ώρα που ο Πέτρος θα τον αρνιόταν. Αντίθετα, έδινε ένα σημείο για να εντυπώσει στον Πέτρο τα λόγια του, τα οποία εκπληρώθηκαν με ακρίβεια την ίδια εκείνη νύχτα.—Μάρκος 14:72.
Ήταν ‘εν τη τετάρτη φυλακή της νυκτός’—μεταξύ τρεις και έξι το πρωί—όταν ο Ιησούς, περπατώντας πάνω στα νερά της Θάλασσας της Γαλιλαίας, έφτασε στους μαθητές του, οι οποίοι ήταν σε ένα πλοίο «εν τω μέσω της θαλάσσης». Ίσως είναι εύκολο να καταλάβετε γιατί οι μαθητές «εταράχθησαν, λέγοντες ότι φάντασμα [οπτασία, ΜΝΚ] είναι, και από του φόβου έκραξαν». (Ματθαίος 14:23-26) Εξάλλου, αυτό δείχνει ότι ο Ιησούς πρέπει να είχε δαπανήσει αρκετό χρόνο καθώς προσευχόταν μόνος του στο βουνό. Εφόσον αυτό συνέβη σύντομα μετά την αποκεφάλιση του Ιωάννη του Βαφτιστή από τον Ηρώδη Αντίπα και ακριβώς πριν από το Πάσχα, με το οποίο άρχισε το τελευταίο έτος της επίγειας διακονίας του Ιησού, ο Ιησούς ασφαλώς είχε πολλά να στοχαστεί στην προσωπική του προσευχή προς τον Πατέρα.
Μαζί με τις τέσσερις φυλακές, χρησιμοποιούνταν επίσης και η διαίρεση της νύχτας σε 12 ώρες. Για να συνοδεύσει τον Παύλο με ασφάλεια στην Καισάρεια, ο χιλίαρχος Κλαύδιος Λυσίας είπε στους αξιωματικούς του να ετοιμάσουν μια ομάδα από 470 στρατιώτες ‘την τρίτη ώρα της νύχτας’. (Πράξεις 23:23, 24) Έτσι, ο Παύλος μεταφέρθηκε μακριά από την Ιερουσαλήμ με ασφάλεια λόγω της κάλυψης που πρόσφερε η νύχτα.
Να Γνωρίζετε την Ώρα της Μέρας
Το να διαβάζει κανείς και να κάνει στοχασμούς πάνω στις αφηγήσεις που λένε τι συνέβη στον αρχαίο λαό του Θεού είναι πηγή ευχαρίστησης και πνευματικής δύναμης. Αν μπορείτε να συμπεριλαμβάνετε τον παράγοντα χρόνο στην εξέτασή σας, αυτό σίγουρα θα αυξήσει τη χαρά που απολαμβάνετε από τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Γιατί θα συμβεί αυτό; Επειδή μ’ αυτόν τον τρόπο μπορείτε να είστε καλά πληροφορημένοι σχετικά με το Λόγο του Θεού. Έντυπα όπως το Ενόραση στις Γραφές και η Μετάφραση Νέου Κόσμου των Αγίων Γραφών με Παραπομπές είναι ανεκτίμητα βοηθήματα σχετικά μ’ αυτό (και τα δυο είναι εκδόσεις της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά). Θα σας βοηθήσουν να βρίσκετε την απάντηση όταν αναρωτιέστε: ‘Τι ώρα ήταν;’