ΧΕΡΙ

Η απόληξη του βραχίονα. Η λέξη «χέρι», όπως χρησιμοποιείται στις Γραφές, περιλαμβάνει μερικές φορές και τον καρπό, όπως στα εδάφια Γένεση 24:22, 30, 47 και Ιεζεκιήλ 16:11, όπου γίνεται λόγος για βραχιόλια που φοριούνταν στα «χέρια», και στο εδάφιο Κριτές 15:14, όπου αναφέρονται τα δεσμά στα «χέρια» του Σαμψών. Το χέρι εφαρμόζει τη δύναμη του βραχίονα και την κατευθύνει, γι’ αυτό και σε πολλές περιπτώσεις όπου η λέξη «χέρι» έχει μεταφορική σημασία, μπορεί να συνδεθεί με αυτήν η ιδέα της «εφαρμοσμένης δύναμης». (Εξ 7:4· 13:3· Δευ 2:15· Λου 1:66) Εφόσον το ανθρώπινο χέρι είναι πολύ επιδέξιο και πολύχρηστο, καθώς επίσης αποτελεί μέρος του σώματος με το οποίο επιτελείται έργο, χρησιμοποιείται συμβολικά σε πολλά Γραφικά εδάφια για να υποδηλώσει ευρύ φάσμα ενεργειών.

Η κοινή εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «χέρι» είναι γιαδ. Ενίοτε αποδίδεται «χέρι» η λέξη καφ, αλλά κατά κυριολεξία αυτή σημαίνει «παλάμη». (Ιωβ 22:30, υποσ.) Η συνηθισμένη λέξη του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που αποδίδεται «χέρι» είναι η λέξη χείρ.

Οι Χειρονομίες και η Σημασία Τους. Οι άνθρωποι έκαναν χειρονομίες για να εκφράσουν διάφορα πράγματα. Σήκωναν τα χέρια ενώ προσεύχονταν, έχοντας συνήθως τις παλάμες στραμμένες προς τον ουρανό για επίκληση (2Χρ 6:12· Νε 8:6), τα σήκωναν όταν ορκίζονταν (Γε 14:22), άγγιζαν με αυτά το στόμα σε μια μορφή χαιρετισμού (Ιωβ 31:27), χειροκροτούσαν ή χτυπούσαν τα χέρια, όπως όταν επευφημούσαν κάποιον (2Βα 11:12) ή όταν εξέφραζαν θυμό ή χλευασμό (Αρ 24:10· Ιωβ 27:23· Να 3:19), τα έσειαν απειλητικά (Ησ 10:32), τα έβαζαν πάνω στο κεφάλι ή στην οσφύ για να εκφράσουν λύπη ή οδύνη (2Σα 13:19· Ιερ 30:5, 6) και τα έπλεναν με νερό προσπαθώντας να υποδηλώσουν τελετουργική καθαρότητα, αθωότητα ή αποποίηση ευθύνης.—Ματ 15:1, 2· 27:24· αντιπαράβαλε Ψλ 26:5, 6· 51:1, 2· βλέπε ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ.

Μεταφορικές και Συμβολικές Χρήσεις. Το χέρι χρησιμοποιούνταν μερικές φορές για να συμβολίσει το ίδιο το άτομο, όπως στην έκκληση που απηύθυνε ο Δαβίδ στον Νάβαλ ζητώντας τροφή: «Δώσε, σε παρακαλώ, οτιδήποτε βρει το χέρι σου». (1Σα 25:8) Αναφερόταν επίσης στη γενική ιδιοσυγκρασία ή δραστηριότητα ενός ατόμου (Γε 16:12) ή υποδήλωνε την ευθύνη που είχε να λογοδοτεί για τις πράξεις του.—Γε 9:5· Ιεζ 3:18, 20.

Ο Μωυσής γέμισε τα χέρια των ιερέων με θυσίες κατά την καθιέρωσή τους, ως μέρος της τελετής που τους εξάρτισε συμβολικά, “γεμίζοντας τα χέρια τους” με εξουσία και δύναμη για την ιεροσύνη.—Λευ 8:25-27, 33· βλέπε ΓΕΜΙΖΩ ΤΟ ΧΕΡΙ ΔΥΝΑΜΗ.

Ο Ιεχωβά διαβεβαίωσε τον Ιακώβ ότι ο γιος του ο Ιωσήφ θα “έβαζε το χέρι του πάνω στα μάτια του”, δηλαδή θα έκλεινε τα μάτια του Ιακώβ όταν εκείνος θα πέθαινε. (Γε 46:4) Κανονικά, αυτό το προνόμιο το είχε ο πρωτότοκος. Επομένως, αυτά τα λόγια, όχι μόνο διαβεβαίωναν τον Ιακώβ ότι ο αγαπημένος του γιος ο Ιωσήφ θα βρισκόταν κοντά του τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής αυτού του ηλικιωμένου πατριάρχη, αλλά επίσης φαίνεται ότι προέλεγαν πως το δικαίωμα του πρωτοτόκου, που είχε χάσει ο Ρουβήν, θα μεταβιβαζόταν στον Ιωσήφ.

Για τον Θεό αναφέρεται συμβολικά ότι χρησιμοποιεί το «χέρι» του, δηλαδή την εφαρμοσμένη του δύναμη, για να επιτελέσει έργο. Μερικές από αυτές τις περιπτώσεις είναι: η δημιουργία (Ψλ 8:6· 102:25), η καταστροφή των εχθρών του (Ησ 25:10, 11), η απελευθέρωση του λαού του (Εξ 7:4, 5), η εκδήλωση εύνοιας και δύναμης προς εκείνους που τον εκζητούν (Εσδ 8:22), η παροχή προμηθειών (Ψλ 104:28· 145:16) και η προσφορά βοήθειας (Ησ 11:11). Ο Ελιού δήλωσε ότι οι δυνατοί φεύγουν «χωρίς να τους αγγίξει χέρι», η δε πέτρα του προφητικού ονείρου του Ναβουχοδονόσορα κόπηκε από ένα βουνό «χωρίς την ενέργεια χεριών». Σε καθεμιά από αυτές τις περιπτώσεις το νόημα ήταν ότι η πράξη συνέβη, όχι με ανθρώπινα χέρια, αλλά με τη δύναμη του Ιεχωβά.—Ιωβ 34:1, 20· Δα 2:34, 44, 45.

Η φράση “στο χέρι” ή “κάτω από το χέρι κάποιου” σημαίνει ότι ένα άτομο βρίσκεται υπό την εξουσία ή την κυριαρχία αυτού του προσώπου (Γε 9:2· 41:35· Ιωβ 2:6· 1Πε 5:6· παράβαλε Γε 37:21) ή μπορεί να σημαίνει «στη διάθεση» ή «στη φροντίδα» κάποιου (Γε 16:6, παράβαλε Le· Γε 42:37, παράβαλε RS, ΒΑΜ· Λου 23:46· Ιωα 10:28, 29). Η φράση «με υψωμένο χέρι» υποδηλώνει ότι κάποιος είναι ρωμαλέος, νικητής (Εξ 14:8)· “ενισχύω τα χέρια” σημαίνει εξουσιοδοτώ ή εφοδιάζω και εξαρτίζω (Εσδ 1:6)· “αποδυναμώνω τα χέρια” σημαίνει ρίχνω το ηθικό (Ιερ 38:4), ενώ όταν κάποιος “βάζει τη ζωή του στο χέρι ή στην παλάμη του”, αυτό σημαίνει ότι διακινδυνεύει τη ζωή του (1Σα 19:5· Ιωβ 13:14). «Δίνοντας τα χέρια» επισφράγιζαν μια υπόσχεση (Εσδ 10:19) ή γίνονταν εγγυητές για κάποιον άλλον (Παρ 6:1-3· 17:18· 22:26)· “βάζω το χέρι σε” σημαίνει επιχειρώ κάτι (Δευ 15:10, παράβαλε KJ)· “βάζω το χέρι μου στα αγαθά άλλου” σημαίνει ότι τα κλέβω ή τα χρησιμοποιώ ακατάλληλα (Εξ 22:7, 8, 10, 11)· τα “καθαρά χέρια” υποδηλώνουν αθωότητα (2Σα 22:21· παράβαλε Ψλ 24:3, 4)· το “αίμα που γεμίζει τα χέρια” σημαίνει φόνο (Ησ 1:15· 59:3, 7)· “βάζω το χέρι πάνω στο στόμα” σημαίνει σωπαίνω (Κρ 18:19)· “ατονούν τα χέρια μου” σημαίνει αποθαρρύνομαι (2Χρ 15:7· βλέπε επίσης Ησ 35:3· Εβρ 12:12, 13) και “ανοίγω το χέρι” σημαίνει είμαι γενναιόδωρος (Δευ 15:11).

Για τον τεμπέλη, “λίγο ακόμη σταύρωμα των χεριών καθώς είναι ξαπλωμένος” φέρνει φτώχεια. (Παρ 6:9-11) Λέγεται για αυτόν ότι είναι τόσο αποκαμωμένος ώστε δεν μπορεί ούτε να βγάλει το χέρι του από τη γαβάθα του συμποσίου για να το ξαναφέρει στο στόμα του. (Παρ 26:15) Ο αμελής «που εργάζεται με νωθρό χέρι θα έχει λιγοστά υπάρχοντα», ενώ το επιμελές χέρι θα φέρει πλούτο.—Παρ 10:4.

Άλλες εβραϊκές ιδιωματικές εκφράσεις που περιλαμβάνουν το χέρι είναι οι εξής: “βάζω το χέρι μου μαζί με κάποιον” σημαίνει συνεργάζομαι με αυτόν, είμαι στο πλευρό του (Εξ 23:1· 1Σα 22:17)· “με το χέρι κάποιου” σημαίνει υπό την καθοδήγησή του (Εξ 38:21) ή μέσω εκείνου (Λευ 8:36· 10:11· 2Σα 3:18)· “το χέρι του δεν φτάνει” σημαίνει ότι κάποιος δεν έχει επαρκή (οικονομικά) μέσα (Λευ 14:21)· “αυτά που θα πάρει το χέρι του” σημαίνει αυτά που κάποιος μπορεί να διαθέσει (Αρ 6:21)· τα “χέρια του σπαθιού” είναι η δύναμη του σπαθιού (Ιωβ 5:20)· το “χέρι της γλώσσας” είναι η δύναμη της γλώσσας (Παρ 18:21)· η “ζωή του χεριού” σημαίνει αναζωογόνηση της δύναμης (Ησ 57:10), ενώ “κλείνω το χέρι” προς τον αδελφό μου σημαίνει ότι είμαι σφιχτοχέρης ως προς την παροχή βοήθειας σε αυτόν.—Δευ 15:7, KJ, ΒΑΜ.

Ο Ιεχωβά είπε στους Ισραηλίτες ότι έπρεπε να δέσουν τα λόγια του «ως σημείο πάνω στο χέρι» τους (Δευ 6:6-8· 11:18) και ότι είχε χαράξει τη Σιών πάνω στις παλάμες του (Ησ 49:14-16), πράγμα που υποδηλώνει συνεχή υπενθύμιση και προσοχή. Με παρόμοια σημασία, ο Ιεχωβά λέει στους ευνούχους που κρατούν τη διαθήκη του ότι θα τους δώσει στον οίκο του «μνημείο» (ή τόπο· κατά κυριολεξία, «χέρι»). (Ησ 56:4, 5) Αναφερόμενη σε λάτρεις του Θεού, η Αγία Γραφή λέει ότι γράφουν πάνω στα χέρια τους, συμβολικά, τις λέξεις «Ανήκω στον Ιεχωβά», υποδηλώνοντας έτσι ότι είναι δούλοι του. (Ησ 44:5) Ανάλογα, το «σημάδι» «του θηρίου» στο δεξί χέρι συμβολίζει ότι κάποιος δίνει την προσοχή, την αφοσίωση και την ενεργή υποστήριξή του στο «θηρίο» και στην «εικόνα» του, δεδομένου ότι ένα άτομο χρησιμοποιεί τα χέρια του προκειμένου να εργαστεί για λογαριασμό εκείνου τον οποίο υπηρετεί.—Απ 13:16, 17· 14:9, 10· 20:4.

Επίθεση των Χεριών. Εκτός από την απλή χρήση των χεριών για πιάσιμο, τα χέρια τοποθετούνταν πάνω σε ένα άτομο ή αντικείμενο για διάφορους σκοπούς. Η γενική σημασία, ωστόσο, της πράξης αυτής ήταν ότι το εν λόγω άτομο ή πράγμα προσδιοριζόταν ή υποδεικνυόταν ως αναγνωρισμένο ή εγκεκριμένο με έναν ορισμένο τρόπο. Κατά την τελετή της καθιέρωσης του ιερατείου, ο Ααρών και οι γιοι του έθεσαν τα χέρια τους πάνω στο κεφάλι του ταύρου και των δύο κριαριών που επρόκειτο να θυσιαστούν, αναγνωρίζοντας έτσι ότι αυτά τα ζώα θυσιάζονταν για λογαριασμό τους, για να γίνουν αυτοί ιερείς του Ιεχωβά Θεού. (Εξ 29:10, 15, 19· Λευ 8:14, 18, 22) Όταν ο Μωυσής διόρισε τον Ιησού του Ναυή διάδοχό του κατά προσταγή του Θεού, έθεσε πάνω του το χέρι του, με αποτέλεσμα να γεμίσει εκείνος «πνεύμα σοφίας» και έτσι να μπορεί να καθοδηγεί κατάλληλα τον Ισραήλ. (Δευ 34:9) Έθεταν τα χέρια πάνω σε άτομα όταν τα προσδιόριζαν ως αποδέκτες μιας ευλογίας. (Γε 48:14· Μαρ 10:16) Ο Ιησούς Χριστός άγγιξε κάποια άτομα που γιάτρεψε, ή αλλιώς έθεσε τα χέρια του πάνω τους. (Ματ 8:3· Μαρ 6:5· Λου 13:13) Το δώρο του αγίου πνεύματος χορηγήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις μέσω της επίθεσης των χεριών των αποστόλων.—Πρ 8:14-20· 19:6.

Διορισμοί για υπηρεσία. Στη Χριστιανική εκκλησία οι διορισμοί ώριμων αντρών σε θέσεις ευθύνης γίνονταν επίσης με την επίθεση των χεριών όσων ήταν εξουσιοδοτημένοι για κάτι τέτοιο. (Πρ 6:6· 1Τι 4:14) Λόγω της επιρροής που θα ασκούσαν αυτοί οι διορισμένοι άντρες και του παραδείγματος που θα έδιναν, ο απόστολος Παύλος νουθέτησε τον Τιμόθεο: «Ποτέ μη θέτεις τα χέρια σου βιαστικά πάνω σε κανέναν· ούτε να γίνεσαι συμμέτοχος στις αμαρτίες άλλων». Αυτό σήμαινε ότι ο Τιμόθεος δεν έπρεπε να διορίζει κάποιον άντρα χωρίς να εξετάζει δεόντως τα προσόντα του, καθώς υπήρχε περίπτωση να μην εκπληρώσει εκείνος τα καθήκοντα της θέσης του σωστά, οπότε ο Τιμόθεος θα έφερε μέρος της ευθύνης για τη δυσκολία που θα προέκυπτε.—1Τι 5:22.

Το Δεξί Χέρι. Το δεξί χέρι θεωρούνταν πολύ σπουδαίο, με συμβολική έννοια. Ο Ιωσήφ δυσαρεστήθηκε όταν ο Ιακώβ τοποθέτησε τα χέρια του σταυρωτά ώστε να ακουμπήσει το δεξί του χέρι πάνω στον Εφραΐμ, το νεότερο γιο του Ιωσήφ. Αλλά ο Ιακώβ το έκανε αυτό σκόπιμα, ώστε να δώσει στον Εφραΐμ την ανώτερη ευλογία. (Γε 48:13-20) Όταν κάποιος βρισκόταν στα δεξιά ενός άρχοντα σήμαινε ότι κατείχε την πιο σπουδαία θέση, μετά τον ίδιο τον άρχοντα (Ψλ 110:1· Πρ 7:55, 56· Ρω 8:34· 1Πε 3:22), ή ότι κατείχε θέση εύνοιας. (Ματ 25:33) Στο όραμα της Αποκάλυψης λέγεται για τον Ιησού ότι έχει τα εφτά άστρα των εφτά εκκλησιών στο δεξί του χέρι. Αυτό σημαίνει ότι όλα αυτά τα πρεσβυτέρια έχουν την εύνοιά του και βρίσκονται υπό τον πλήρη έλεγχο, την εξουσία και την κατεύθυνσή του.—Απ 1:16, 20· 2:1.

Όταν ο Θεός πιάνει το δεξί χέρι κάποιου, αυτό σημαίνει ότι τον ενισχύει. (Ψλ 73:23) Συνήθως, το δεξί χέρι ενός πολεμιστή ήταν το χέρι με το οποίο κρατούσε το σπαθί και ήταν απροστάτευτο από την ασπίδα που είχε στο αριστερό του χέρι. Γι’ αυτό, κάποιος φίλος του έστεκε ή πολεμούσε στα δεξιά του ως υποστηρικτής και προστάτης. Αυτή η κατάσταση χρησιμοποιείται μεταφορικά σε σχέση με τη βοήθεια και την προστασία που παρέχει ο Θεός σε εκείνους που τον υπηρετούν.—Ψλ 16:8· 109:30, 31· 110:5· 121:5.

Ο συγγραφέας του βιβλίου Εκκλησιαστής λέει: «Η καρδιά του σοφού είναι στο δεξί του χέρι, αλλά η καρδιά του άφρονα είναι στο αριστερό του χέρι». Με άλλα λόγια, ο σοφός κλίνει προς ένα καλό, ευνοϊκό μονοπάτι, ενώ ο άφρονας προς μια κακή πορεία.—Εκ 10:2.

Σημεία του Ορίζοντα. Οι εβραϊκές λέξεις που αποδίδονται «δεξί χέρι» (εβρ., γιαμίν) και «αριστερό χέρι» (εβρ., σεμό’λ) μεταφράζονται επίσης «νότος» και «βορράς» αντίστοιχα (Γε 14:15· Ψλ 89:12), εφόσον τα σημεία του ορίζοντα δηλώνονταν από τη σκοπιά ενός ατόμου που κοίταζε προς την Α. Επομένως, ο Ν βρισκόταν στα δεξιά του.—1Σα 23:19, 24.

Άλλες Χρήσεις. Η λέξη «χέρι» (εβρ., γιαδ) χρησιμοποιείται επίσης με τις έννοιες «δίπλα» (Εξ 2:5· Νε 3:4, 5, 7) ή «στο πλευρό» (Εκ 4:1), καθώς και για να υποδηλώσει την «ακτή» (Αρ 24:24) και τα «δόντια» των πλαισίων της σκηνής της μαρτυρίας (Εξ 26:17· παράβαλε KJ, περιθωριακή σημείωση). Η εβραϊκή λέξη καφ (που αποδίδεται συνήθως «παλάμη» και «χέρι») χρησιμοποιείται για το «πέλμα» του ποδιού (Γε 8:9), για τα ποτήρια («κουτάλια», KJ) της σκηνής της μαρτυρίας και του ναού (Εξ 25:29· Αρ 7:84, 86· 2Βα 25:14), καθώς και για την «κοιλότητα» (του μηρού) ή το «κοίλωμα» (μιας σφεντόνας). (Γε 32:25, 32· 1Σα 25:29) Τόσο η λέξη γιαδ (χέρι) όσο και η λέξη καφ (παλάμη· χέρι) μεταφράζονται κατά περίπτωση και με άλλες ελληνικές λέξεις.

Η λέξη «χούφτες», μεταφορικά, υποδηλώνει αφθονία (Γε 41:47), ενώ η έκφραση «μια χούφτα» μπορεί να σημαίνει πολύ λίγο (1Βα 17:12) ή μέτρια ποσότητα (Εκ 4:6), ανάλογα με τα συμφραζόμενα.—Βλέπε ΑΝΤΙΧΕΙΡΑΣ· ΒΡΑΧΙΟΝΑΣ· ΠΛΥΣΙΜΟ ΧΕΡΙΩΝ.