ΧΟΥΣ

1. Ο πρώτος κατονομαζόμενος γιος του Χαμ και πατέρας έξι γιων: του Σηβά, του Αβιλά, του Σαβθά, του Ρααμά, του Σαβθεκά και του Νεβρώδ. (Γε 10:6-8· 1Χρ 1:8-10) Ο Χους και οι κατονομαζόμενοι απόγονοί του συμπεριλαμβάνονται σε εκείνους από τους οποίους «εξαπλώθηκαν τα έθνη στη γη μετά τον κατακλυσμό». (Γε 10:32) Γι’ αυτό, παρότι δεν υπάρχουν λεπτομέρειες αναφορικά με τον Χους ως άτομο στην αφήγηση της Γένεσης, το όνομά του χρησιμοποιείται σε ολόκληρες τις Εβραϊκές Γραφές για να εκπροσωπήσει τους απογόνους του και τη γη ή τις περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν, όπως περιγράφεται στον Αρ. 2.

Μπορούμε, ωστόσο, να επισημάνουμε εδώ ότι ο Χους είναι προφανέστατα ένας βασικός προγεννήτορας (πιθανόν μαζί με τον Φουθ) του μελανόδερμου κλάδου της ανθρώπινης οικογένειας (Ιερ 13:23), όπως υποδηλώνεται από τις περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν ορισμένοι απόγονοί του. Αυτό καταρρίπτει τη θεωρία την οποία προωθούν όσοι προσπαθούν να εφαρμόσουν εσφαλμένα στους Νέγρους την κατάρα που εξαγγέλθηκε εναντίον του Χαναάν, διότι ο Χαναάν, ο αδελφός του Χους, δεν είχε Νέγρους απογόνους, αλλά αντίθετα ήταν ο προπάτορας των διαφόρων χαναανιτικών φυλών της Παλαιστίνης. (Γε 9:24, 25· 10:6) Δεν υπάρχει, λοιπόν, καμιά απολύτως Γραφική συσχέτιση μεταξύ του μελανού δέρματος μερικών απογόνων του Χους και της κατάρας που εξαγγέλθηκε εναντίον του Χαναάν.

2. Εκτός από τις γενεαλογίες στο 10ο κεφάλαιο της Γένεσης και στο 1ο κεφάλαιο του βιβλίου Πρώτο Χρονικών, καθώς και τη χρήση του ονόματος στην επιγραφή του 7ου Ψαλμού η οποία εξετάζεται στον Αρ. 3, σε όλες τις άλλες περικοπές το όνομα Χους αναφέρεται στους απογόνους αυτού του γιου του Χαμ και στον τόπο της κατοίκησής τους.

Το όνομα του Χους συνδέεται μέσω του Νεβρώδ, που ήταν γιος του, με τη Βαβέλ και το βασίλειο το οποίο ίδρυσε ο Νεβρώδ στα μετακατακλυσμιαία χρόνια. (Γε 10:8-12) Ορισμένοι συσχετίζουν το όνομα του Χους με την αρχαία πόλη Κις, η οποία ήρθε στο φως ύστερα από ανασκαφές στην κάτω Μεσοποταμία κοντά στη Βαβυλώνα και από την οποία λέγεται ότι οι αυτοκράτορες της τρίτης χιλιετίας Π.Κ.Χ. στη Βαβυλωνία έπαιρναν τον τίτλο «βασιλιάς του κόσμου». «Ο Κατάλογος των Βασιλιάδων του Σουμέρ», ένα αρχαίο κείμενο, μολονότι μυθολογικό κατά το μεγαλύτερο μέρος του, περιέχει τη φράση: «Αφού ο Κατακλυσμός σάρωσε (τη γη) (και) όταν η βασιλεία κατέβηκε (και πάλι) από τον ουρανό, η βασιλεία ήταν (πρώτα) στην Κις». (Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή [Ancient Near Eastern Texts], επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 265) Αναφερόμενος σε αυτή την αρχαία πόλη, ο καθηγητής Όλμπραϊτ κάνει το εξής σχόλιο: «Αν το όνομα Κις δεν είναι ένας πρώιμος τύπος του ονόματος Χους στο εδάφιο Γέν. 10:8, όπως είναι πολύ πιθανό να συμβαίνει, τότε δεν αναφέρεται στην Αγία Γραφή. Ούτως ή άλλως, ο Νεβρώδ πιθανότατα θεωρούνταν ο πρώτος ηγεμόνας της Κις». (Αναλυτικό Ταμείο της Αγίας Γραφής [Analytical Concordance to the Bible], του Γιανγκ, Συμπλήρωμα με τίτλο «Πρόσφατες Ανακαλύψεις σε Βιβλικές Χώρες», του Γ. Όλμπραϊτ, 1955, σ. 14) Άρα, μολονότι αργότερα η Βαβυλωνία περιήλθε πλήρως υπό σημιτική κυριαρχία, φαίνεται ότι ορισμένα ιστορικά στοιχεία εναρμονίζονται με το Βιβλικό υπόμνημα περί διακυβέρνησης αυτής της περιοχής από Χουσίτες σε κάποια αρχική περίοδο.

Η «Γη του Χους». Είναι αβέβαιο το πού βρισκόταν η «γη του Χους» για την οποία το εδάφιο Γένεση 2:13 αναφέρει ότι περιβαλλόταν αρχικά από τον ποταμό Γιών, ένα από τα τέσσερα παρακλάδια του “ποταμού που έβγαινε από την Εδέμ”. (Γε 2:10) Σε αυτή την περικοπή, οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα χρησιμοποίησαν την ελληνική ονομασία Αιθιοπία για την εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «Χους». Πράγματι, το όνομα Χους κατέληξε να είναι λίγο πολύ συνώνυμο της αρχαίας Αιθιοπίας από παλιά, αλλά δεν μπορεί να λεχθεί αυθαίρετα ότι αυτό ισχύει κατ’ ανάγκην και για το εδάφιο Γένεση 2:13. Ο Ιώσηπος, ακολουθώντας την απόδοση της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, συσχέτισε τον ποταμό Γιών με τον Νείλο. (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Α΄, 39 [i, 3]) Ωστόσο, εφόσον ο Γιών πήγαζε από το ίδιο σημείο με τους ποταμούς Ευφράτη και Τίγρη, οπωσδήποτε δεν φαίνεται δυνατή μια τέτοια ταύτιση, εκτός αν υποθέσουμε ότι ο παγκόσμιος Κατακλυσμός επέφερε ακραίες αλλαγές στην τοπογραφία της περιοχής.

Γι’ αυτόν το λόγο, ορισμένοι λόγιοι συνδέουν τον όρο «Χους» του εδαφίου Γένεση 2:13 με τους Κασσού ή Κασσίτες των ασσυριακών επιγραφών, έναν λαό απροσδιόριστης καταγωγής που κατοικούσε στο οροπέδιο της κεντρικής Ασίας. Ένα άρθρο του Π. Ίνγκλις στην Εφημερίδα Μελετών της Εγγύς Ανατολής ([Journal of Near Eastern Studies] 1959, Τόμ. 18, σ. 49-53) παραθέτει στοιχεία που υποδεικνύουν ότι στην αρχαιότητα υπήρχε νεγρικός πληθυσμός στην περιοχή της νοτιοανατολικής γωνίας της Μαύρης Θάλασσας και αργότερα στην περιοχή του Καυκάσου, ακόμη βορειότερα. Υποστηρίζει ότι τα ονόματα των περιοχών της Αμπχαζίας και της Χαζαρίας, στις οποίες κατοικούσαν τέτοιες φυλές, σχετίζονται με το όνομα του Βιβλικού Χους. Ασφαλώς, το να εφαρμόζεται το όνομα Χους του εδαφίου Γένεση 2:13 σε κάποια ομάδα της χουσιτικής οικογένειας που δεν μετανάστευσε προς το Ν μαζί με το κυρίως σώμα των Χουσιτών, αλλά εγκαταστάθηκε στην προαναφερόμενη περιοχή της Μικράς Ασίας, είναι ένα πιθανό ενδεχόμενο.

Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι η «γη του Χους» που περιβαλλόταν από τον Γιών βρισκόταν στην Αραβική Χερσόνησο, εφόσον στο εδάφιο Αββακούμ 3:7 το όνομα «Χουσάν» χρησιμοποιείται ως παράλληλο «της γης Μαδιάμ», η οποία Μαδιάμ τοποθετείται γενικά στην περιοχή του Κόλπου της Άκαμπα. Το γεγονός ότι η Σεπφώρα, η Μαδιανίτισσα σύζυγος του Μωυσή, αποκαλείται «Χουσίτισσα» σχετίζεται πιθανώς με αυτή την εκδοχή που συνδέει τον Χους με την Αραβία.—Εξ 18:1-5· Αρ 12:1.

Μετά τον Πύργο της Βαβέλ. Μετά τη διάσπαση που έλαβε χώρα στη Βαβέλ εξαιτίας της σύγχυσης των γλωσσών, το κυρίως σώμα των απογόνων του Χους φαίνεται ότι μετανάστευσε προς το Ν. Δεν είναι βέβαιο αν έφτασαν στην Αφρική αφού πρώτα εισέδυσαν στην Αραβική Χερσόνησο και στη συνέχεια διέσχισαν το στενό πορθμό που είναι γνωστός ως Μπαμπ ελ-Μάντεμπ ή αν εγκαταστάθηκαν αρχικά στην Αφρική και κατόπιν πέρασαν στην Αραβία, μολονότι η βασική σύνδεση του «Χους» με την Αφρική θα μπορούσε να υποστηρίζει αυτή τη δεύτερη μεταναστευτική διαδρομή. Το όνομα του Σηβά, γιου του Χους, σχετίζεται με την ανατολική Αφρική, ενώ τα ονόματα του Αβιλά, του Σαβθά, του Ρααμά και του Σαβθεκά σχετίζονται γενικά με περιοχές της Αραβικής Χερσονήσου. (Βλέπε λήμματα με τα ονόματα των γιων.) Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ τα ονόματα αυτών των γιων φαίνεται πως διαιωνίστηκαν μέσω των φυλών που προήλθαν από αυτούς, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο συνέβη με το όνομα του Νεβρώδ, εφόσον το δικό του όνομα εμφανίζεται στην αρχαία ιστορία μόνο ως το όνομα ενός ατόμου. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι ο Νεβρώδ παρέμεινε άτεκνος.

Αν και υπήρχαν Χουσίτες στην Αραβία, το όνομα Χους, όπως χρησιμοποιείται τις περισσότερες φορές στην Αγία Γραφή, αναφέρεται σαφώς σε μια περιοχή της Αφρικής, όπου υπάρχει δε προφανής συσχετισμός, οι μεταφραστές απλώς αποδίδουν τον όρο «Χους» ως «Αιθιοπία». Ο Χους συνδέεται κατά κανόνα με την Αίγυπτο (Ησ 20:3-5· 43:3· Ιερ 46:7-9) καθώς και με τη Λιβύη. (2Χρ 12:2, 3· Δα 11:43· Να 3:9) Το εδάφιο Ησαΐας 11:11 παραθέτει τις αρχαίες γεωγραφικές ονομασίες των περιοχών Ν από το Δέλτα του Νείλου: «Αίγυπτος» (ή αλλιώς «Μισραΐμ», εδώ, Κάτω Αίγυπτος), «Παθρώς» (Άνω Αίγυπτος) και «Χους» (Νουβία-Αιθιοπία). Το εδάφιο Ιεζεκιήλ 29:10 μιλάει για την ερείπωση της Αιγύπτου «από τη Μιγδώλ ως τη Συήνη και ως τα όρια της Αιθιοπίας [του Χους]». Επομένως, ο Χους, δηλαδή η αρχαία Αιθιοπία, φαίνεται ότι βρισκόταν πέρα από τη Συήνη (το σημερινό Ασουάν) και, σύμφωνα με αρχαιολογικά στοιχεία, εκτεινόταν προς Ν ίσως και ως το σημερινό Χαρτούμ. Άρα, ο Χους περιλάμβανε το σημερινό Σουδάν και το νοτιότερο τμήμα της σύγχρονης Αιγύπτου. “Οι ποταμοί της Αιθιοπίας [του Χους]” υποστηρίζεται ότι ήταν ο Γαλάζιος και ο Λευκός Νείλος, το σημείο συμβολής των οποίων βρίσκεται στο Χαρτούμ, καθώς και ο ποταμός Ατμπάρα, ο οποίος ενώνεται με τον Νείλο Ν του πέμπτου καταρράκτη.—Σοφ 3:10.

“Οι Άραβες που βρίσκονταν δίπλα στους Αιθίοπες [Κουσίμ]” (2Χρ 21:16) πιθανόν να ήταν οι αραβικές φυλές που είχαν εγκατασταθεί στη νοτιοδυτική ακτή της Αραβικής Χερσονήσου και έτσι βρίσκονταν απέναντι από την Αφρική, στην άλλη πλευρά της Ερυθράς Θάλασσας.

Προφανώς, μεγάλο μέρος της γης του Χους ήταν άνυδρη, έρημη χώρα. Η «περιοχή των ποταμών της Αιθιοπίας» χαρακτηρίζεται ως «γη των φτερωτών εντόμων που βουίζουν» (Ησ 18:1), φράση με την οποία ίσως εννοούνται οι ακρίδες που αφθονούν στην Αιθιοπία και στην Αίγυπτο. Ωστόσο, κάποιοι υποστηρίζουν ότι εννοούνται τα κουνούπια, ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «έντομα που βουίζουν» (τσελατσάλ) μοιάζει ηχητικά με το όνομα το οποίο χρησιμοποιούν για τη μύγα τσε τσε (τσαλτσάλια) οι φυλές των Γκάλα (ενός χαμιτικού λαού της σημερινής Αιθιοπίας). Η χώρα παρήγε ελεφαντόδοντο, έβενο, χρυσάφι, πολύτιμες πέτρες, σίδερο και αρωματικά είδη, και η Αγία Γραφή κάνει λόγο για “τους εμπόρους της Αιθιοπίας” (Ησ 45:14) και «το τοπάζι του Χους».—Ιωβ 28:19.

Μεταγενέστερη Ιστορία. Ο Χους, δηλαδή η Αιθιοπία, είχε περιέλθει υπό αιγυπτιακή κυριαρχία περίπου την εποχή της Εξόδου του Ισραήλ από την Αίγυπτο και παρέμεινε σε αυτή την κατάσταση επί 500 περίπου χρόνια. Ο αντιβασιλιάς που διοικούσε αυτή τη χώρα υπό τον Αιγύπτιο Φαραώ ήταν γνωστός με τον τίτλο «Βασιλικός Γιος του Χους». Φαίνεται ότι στα τέλη της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. η Αιθιοπία απελευθερώθηκε από τον έλεγχο της Αιγύπτου. Έκτοτε, η αιθιοπική πρωτεύουσα βρισκόταν πρώτα στη Ναπάτα, κοντά στον τέταρτο καταρράκτη, και αργότερα στη Μερόη, περίπου 210 χλμ. ΒΒΑ του Χαρτούμ.

Αιθίοπες πολεμιστές περιλαμβάνονταν στις δυνάμεις του Φαραώ Σισάκ που επιτέθηκαν στον Ιούδα το πέμπτο έτος του Ροβοάμ (993 Π.Κ.Χ.). (2Χρ 12:2, 3) Μετά το δέκατο έτος του Βασιλιά Ασά, δηλαδή γύρω στο 967 Π.Κ.Χ., ο Αιθίοπας Ζερά προέλασε εναντίον του Ιούδα με ένα εκατομμύριο άντρες, αλλά ηττήθηκε ολοκληρωτικά στη Μαρησάχ.—2Χρ 14:1, 9-15· 16:8.

Η ιστορία δείχνει ότι στο δεύτερο μισό του όγδοου αιώνα Π.Κ.Χ. η Αιθιοπία κατέκτησε την Αίγυπτο και κυριάρχησε σε αυτήν επί 60 περίπου χρόνια. Αυτό συνέβη κατά την «Εικοστή Πέμπτη (Αιθιοπική) Δυναστεία», ένας από τους ηγεμόνες της οποίας ήταν και ο Βασιλιάς Ταχάρκα, ο οποίος ονομάζεται Τιρχάκα στην Αγία Γραφή. Αυτός ο βασιλιάς κινήθηκε εναντίον των δυνάμεων του Σενναχειρείμ ενώ αυτές είχαν εισβάλει στον Ιούδα (732 Π.Κ.Χ.) αλλά, σύμφωνα με τις ασσυριακές επιγραφές, ηττήθηκε στην Ελθεκέ(χ).—2Βα 19:9· Ησ 37:8, 9.

Οι Ασσύριοι αυτοκράτορες Εσάρ-αδδών και Ασσουρμπανιπάλ εισέβαλαν στην Αίγυπτο κατά τις αντίστοιχες περιόδους της διακυβέρνησής τους, και με την καταστροφή των Θηβών στην Άνω Αίγυπτο (η πόλη ονομάζεται Νω-άμμων στα εδάφια Να 3:8-10) από τον Ασσουρμπανιπάλ (περ. 684 Π.Κ.Χ.) η Αίγυπτος καθυποτάχθηκε πλήρως και η αιθιοπική κυριαρχία στην κοιλάδα του Νείλου τερματίστηκε. Έτσι εκπληρώθηκε η προφητεία που είχε λεχθεί από τον προφήτη Ησαΐα περίπου μισό αιώνα πρωτύτερα.—Ησ 20:3-6.

Στη μάχη της Χαρκεμίς το 625 Π.Κ.Χ., αιθιοπικές δυνάμεις περιλαμβάνονταν στο στράτευμα του Φαραώ Νεχώ, το οποίο ηττήθηκε εκεί από τον Ναβουχοδονόσορα. (Ιερ 46:2, 9) Η μεταγενέστερη εισβολή του Ναβουχοδονόσορα στην Αίγυπτο (πιθανόν το 588 Π.Κ.Χ.) θα προξενούσε “δυνατούς πόνους” στον Χους και θα “έφερνε τρόμο στη γεμάτη αυτοπεποίθηση Αιθιοπία [στον Χους]”.—Ιεζ 29:19· 30:4-9.

Ο Πέρσης Βασιλιάς Καμβύσης Β΄ (529-522 Π.Κ.Χ.) κατέκτησε την Αίγυπτο στις ημέρες του Φαραώ Ψαμτίκ Γ΄, πράγμα που άνοιξε το δρόμο για να περιέλθει η Αιθιοπία υπό περσική κυριαρχία. Ως αποτέλεσμα, μπορούσε να λεχθεί για τον Ασσουήρη (Ξέρξη Α΄) ότι βασίλευε «από την Ινδία ως την Αιθιοπία [τον Χους]». (Εσθ 1:1· 8:9) Επιβεβαιώνοντάς το αυτό, ο Ξέρξης δηλώνει σε μια επιγραφή: «Αυτές είναι οι χώρες—εκτός από την Περσία—των οποίων είμαι βασιλιάς . . . η Ινδία . . . (και) ο Χους».—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή, σ. 316.

Για τους Ιουδαίους εξορίστους προειπώθηκε ότι θα επέστρεφαν στην πατρίδα τους από μακρινές χώρες, μεταξύ των οποίων θα ήταν και ο Χους. (Ησ 11:11, 12· παράβαλε Σοφ 3:10.) Στην προφητεία του Δανιήλ σχετικά με «τον καιρό του τέλους», λέγεται ότι η Αιθιοπία και η Λιβύη «θα ακολουθούν τα βήματα» του επεκτατικού “βασιλιά του βορρά”, δηλαδή θα υπακούν στις κατευθύνσεις του. (Δα 11:40-43) Επίσης, η Αιθιοπία (ο Χους) συμπεριλαμβάνεται στις πονηρές πολεμικές δυνάμεις του «Γωγ της γης του Μαγώγ» κατά τη θυελλώδη επίθεση που θα εξαπολύσει αυτός εναντίον των επανασυναγμένων του Ιεχωβά «στο τελικό διάστημα των ετών». (Ιεζ 38:2-5, 8) Εντούτοις ο ψαλμωδός, σε μια ευνοϊκή για τον Χους προφητεία, αναφέρει ότι αυτός θα συγκαταλέγεται σε εκείνους που θα φέρουν δώρα στον Θεό.—Ψλ 68:29-32.

3. Η επιγραφή του 7ου Ψαλμού δηλώνει ότι ο ψαλμός αφορά «τα λόγια του Χους του Βενιαμινίτη». Πουθενά αλλού δεν γίνεται μνεία για αυτό το άτομο. Αν ο ψαλμός αναφέρεται στην αρχική περίοδο της ιστορίας του Δαβίδ, μπορεί να εννοείται κάποιος πολέμιος του Δαβίδ από την αυλή του Σαούλ, ενώ αν αναφέρεται σε μεταγενέστερη περίοδο, το όνομα μπορεί να χρησιμοποιείται αλληγορικά για τον Σιμεΐ τον Βενιαμινίτη που καταράστηκε τον Δαβίδ.—2Σα 16:5-8.