ΦΑΡΑΩ

Τίτλος των βασιλιάδων της Αιγύπτου. Παράγεται από μια αιγυπτιακή λέξη που σημαίνει «Μεγάλος Οίκος». Στα αρχαιότερα έγγραφα της Αιγύπτου, η λέξη προφανώς προσδιόριζε το βασιλικό ανάκτορο και με την πάροδο του χρόνου κατέληξε να εννοεί τον επικεφαλής της κυβέρνησης, το βασιλιά. Οι λόγιοι υποστηρίζουν ότι η λέξη προσέλαβε αυτή την τελευταία έννοια γύρω στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. Αν ισχύει αυτό, τότε ο Μωυσής, καταγράφοντας την αφήγηση της επίσκεψης του Αβραάμ στην Αίγυπτο, χρησιμοποίησε τον όρο με την έννοια την οποία γνώριζε στις δικές του ημέρες (1593-1473 Π.Κ.Χ.). (Γε 12:14-20) Από την άλλη μεριά, είναι καθ’ όλα πιθανό να είχε ο τίτλος την ίδια έννοια και στις ημέρες του Αβραάμ (2018-1843 Π.Κ.Χ.), αν όχι στα επίσημα έγγραφα, τουλάχιστον στην καθημερινή ομιλία. Το πρώτο έγγραφο στο οποίο αυτός ο τίτλος συνδέεται με το προσωπικό όνομα του βασιλιά χρονολογείται από την εποχή του Σισάκ, ο οποίος βασίλεψε στα χρόνια του Σολομώντα και του Ροβοάμ. Παρόμοια, στην Αγία Γραφή ο τίτλος συνδέεται με το όνομα στις περιπτώσεις του Φαραώ Νεχαώ (2Βα 23:29) και του Φαραώ Χοφρά (Ιερ 44:30), κατά τα τέλη του έβδομου και τις αρχές του έκτου αιώνα Π.Κ.Χ. Εκείνη την εποχή, στα αιγυπτιακά έγγραφα ο τίτλος εμφανιζόταν και στις δέλτους που προορίζονταν ειδικά για την καταγραφή του βασιλικού ονόματος.

Οι φαραώ που κατονομάζονται στην Αγία Γραφή είναι ο Σισάκ, ο Σω, ο Τιρχάκα, ο Νεχαώ και ο Χοφρά, καθένας από τους οποίους εξετάζεται σε ξεχωριστό λήμμα αυτού του συγγράμματος. Υπάρχουν κάποια ερωτηματικά για το κατά πόσον ο Ζερά ο Αιθίοπας ήταν ηγεμόνας της Αιγύπτου ή όχι. Κάποιοι άλλοι φαραώ παραμένουν ανώνυμοι. Εξαιτίας της σύγχυσης που χαρακτηρίζει την αιγυπτιακή χρονολόγηση (βλέπε ΑΙΓΥΠΤΟΣ, ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ [Ιστορία]· ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ [Αιγυπτιακή Χρονολόγηση]), δεν είναι δυνατόν να συνδεθούν με βεβαιότητα αυτοί οι φαραώ με εκείνους που είναι γνωστοί από την ιστορία. Σε αυτούς τους ανώνυμους φαραώ περιλαμβάνονται οι εξής: ο φαραώ που προσπάθησε να πάρει τη Σάρρα, τη σύζυγο του Αβραάμ (Γε 12:15-20), εκείνος που ανέβασε τον Ιωσήφ στην εξουσία (Γε 41:39-46), ο φαραώ (ή οι φαραώ) της περιόδου της καταδυνάστευσης των Ισραηλιτών μέχρι την επιστροφή του Μωυσή από τη Μαδιάμ (Εξ κεφ. 1, 2), ο φαραώ που βρισκόταν στο θρόνο κατά τις Δέκα Πληγές και την εποχή της Εξόδου (Εξ 5-14), ο πατέρας της Βιθίας, της συζύγου του Μερέδ από τη φυλή του Ιούδα (1Χρ 4:18), ο φαραώ που πρόσφερε άσυλο στον Αδάδ τον Εδωμίτη την εποχή του Δαβίδ (1Βα 11:18-22), ο πατέρας της Αιγύπτιας συζύγου του Σολομώντα (1Βα 3:1) και ο φαραώ που χτύπησε τη Γάζα στις ημέρες του Ιερεμία του προφήτη (Ιερ 47:1).

Οι Αιγύπτιοι θεωρούσαν ότι ο εκάστοτε φαραώ ήταν θεός, γιος του Ρα, του θεού του ήλιου, και όχι απλώς εκπρόσωπος των θεών. Πίστευαν ότι αποτελούσε ενσάρκωση του ιερακοκέφαλου θεού Ώρου, του διαδόχου του Οσίριδος. Μερικοί από τους πομπώδεις τίτλους που του απέδιδαν ήταν «ο ήλιος των δύο κόσμων», «Κύριος του Διαδήματος», «ο κραταιός θεός», «τέκνο του Ρα», «ο αιώνιος» και πάρα πολλοί άλλοι. (Ιστορία της Αρχαίας Αιγύπτου [History of Ancient Egypt], του Τζ. Ρόλινσον, 1880, Τόμ. 1, σ. 373, 374· Ιστορία του Κόσμου [History of the World], του Τζ. Ρίντπαθ, 1901, Τόμ. 1, σ. 72) Στο μπροστινό μέρος του στέμματός του ήταν στερεωμένο το ομοίωμα του ιερού ουραίου, δηλαδή μιας κόμπρας, που υποτίθεται ότι εκτόξευε φωτιά και όλεθρο στους εχθρούς του. Το ομοίωμα του φαραώ τοποθετούνταν συχνά μέσα στους ναούς μαζί με τα ομοιώματα των άλλων θεών. Υπάρχουν μάλιστα αιγυπτιακές απεικονίσεις στις οποίες ο εκάστοτε φαραώ παριστάνεται να λατρεύει το ίδιο του το ομοίωμα. Εφόσον ο Φαραώ ήταν θεός, ο λόγος του ήταν νόμος, και ο ίδιος κυβερνούσε, όχι σύμφωνα με κάποιον νομικό κώδικα, αλλά με προσωπικά διατάγματα. Εντούτοις, η ιστορία δείχνει ότι η υποτιθέμενη απόλυτη εξουσία του περιοριζόταν σημαντικά από άλλες δυνάμεις μέσα στην αυτοκρατορία, μεταξύ των οποίων ήταν το ιερατείο, οι ευγενείς και οι στρατιωτικοί. Αυτά τα σημεία μάς βοηθούν να καταλάβουμε πόσο δύσκολος ήταν ο διορισμός που είχε ο Μωυσής να εμφανιστεί μπροστά στον Φαραώ και να παρουσιάσει τις επιταγές και τις προειδοποιήσεις του Ιεχωβά.—Παράβαλε Εξ 5:1, 2· 10:27, 28.

Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η κόρη του Φαραώ την οποία παντρεύτηκε ο Σολομών εγκατέλειψε την ψεύτικη λατρεία της. (1Βα 3:1· 11:1-6) Οι αρχαίοι βασιλιάδες (όπως άλλωστε και οι σύγχρονοι) χρησιμοποιούσαν συχνά τέτοιους γάμους ως μέσο σύσφιγξης των σχέσεών τους με άλλα βασίλεια. Το υπόμνημα δεν διευκρινίζει αν η αρχική πρόταση για τη συμπεθέρευση έγινε από τον Σολομώντα ή από τον Φαραώ. (Βλέπε ΣΥΜΠΕΘΕΡΕΥΣΗ.) Το ότι ο Σολομών παρομοίασε τη Σουλαμίτισσα κόρη με μια φοράδα στα άρματα του Φαραώ είναι ενδεικτικό της φήμης που είχαν τα άρματα της Αιγύπτου εκείνη την εποχή.—Ασμ 1:9· παράβαλε 1Βα 10:29.

Η προφητεία του Ησαΐα, η οποία γράφτηκε τον όγδοο αιώνα Π.Κ.Χ., απεικονίζει μια κατάσταση σύγχυσης και αποδιοργάνωσης η οποία επικρατούσε ή επρόκειτο να επικρατήσει στην Αίγυπτο καθώς και μεταξύ των συμβούλων του Φαραώ. (Ησ 19:11-17) Η ιστορία δείχνει ότι υπήρξαν εσωτερικές διαμάχες και αποσύνθεση στην Αίγυπτο από την εποχή του Ησαΐα μέχρι και τον επόμενο αιώνα. Μολονότι, αντίθετα από το λόγο του Ιεχωβά, ο άπιστος Ιούδας στρεφόταν κατά καιρούς στην Αίγυπτο για στρατιωτική βοήθεια, οι καυχησιολόγοι φαραώ αποδείχτηκε ότι ήταν σαν “συντριμμένο καλάμι” που δεν πρόσφερε αξιόπιστη στήριξη.—Ησ 30:2-5· 31:1-3· Ιεζ 29:2-9· παράβαλε Ησ 36:4, 6.