Πρόβατο — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΠΡΟΒΑΤΟ

Ένα από τα βασικότερα ζώα της ποιμενικής ζωής. (Γε 24:35· 26:14) Τα πρόβατα είναι μηρυκαστικά, δηλαδή αναμασούν την τροφή. Όπως και σήμερα, η κύρια ποικιλία στην αρχαία Παλαιστίνη ίσως ήταν το πλατύουρο πρόβατο, που ξεχωρίζει από τη μεγάλη, παχιά ουρά του, η οποία συνήθως ζυγίζει περίπου 5 κιλά ή και περισσότερο. (Παράβαλε Εξ 29:22· Λευ 3:9.) Γενικά, τα πρόβατα ήταν λευκά (Ασμ 6:6), μολονότι υπήρχαν επίσης σκούρα καφετιά και ποικιλόχρωμα. (Γε 30:32) Στις ποιμενικές κοινωνίες, οι πλούσιοι, όπως ο Ιώβ, είχαν χιλιάδες πρόβατα. (Ιωβ 1:3, 16· 42:12) Πιθανότατα, οι Ισραηλίτες διατηρούσαν μερικά αρνιά ως αγαπημένα κατοικίδια ζώα.—2Σα 12:3· Ιερ 11:19.

Χωρίς ποιμένα, τα ήμερα πρόβατα νιώθουν αβοήθητα και φοβισμένα. Χάνονται και διασκορπίζονται, και βρίσκονται κυριολεκτικά στο έλεος των εχθρών τους. (Αρ 27:16, 17· Ιερ 23:4· Ιεζ 34:5, 6, 8· Μιχ 5:8) Τα πρόβατα αποδέχονται την καθοδήγηση και ακολουθούν πιστά τον ποιμένα τους. Μπορούν να μάθουν να αναγνωρίζουν τη φωνή του και να ανταποκρίνονται μόνο σε αυτόν. (Ιωα 10:2-5) Αυτό το δείχνει παραστατικά ένα απόσπασμα από το σύγγραμμα Έρευνες στην Ελλάδα και στο Λεβάντε ([Researches in Greece and the Levant] Λονδίνο, 1831, σ. 321, 322), του Τζ. Χάρτλι:

«Αφού μου επέστησαν την προσοχή χθες το βράδυ στα λόγια του εδαφίου Ιωάννης 10:3 . . . , ρώτησα τον υπηρέτη μου αν συνηθιζόταν στην Ελλάδα να δίνουν ονόματα στα πρόβατα. Εκείνος με πληροφόρησε ότι πράγματι συνέβαινε αυτό, και ότι τα πρόβατα υπάκουαν στον ποιμένα όταν τα καλούσε με το όνομά τους. Σήμερα το πρωί μού δόθηκε η ευκαιρία να επαληθεύσω αυτή την πληροφορία. Καθώς περνούσαμε δίπλα από ένα κοπάδι πρόβατα, έθεσα στον ποιμένα το ίδιο ερώτημα που είχα κάνει και στον υπηρέτη μου, και εκείνος μου έδωσε την ίδια απάντηση. Τότε τον παρακάλεσα να φωνάξει ένα από τα πρόβατά του. Εκείνος το φώναξε, και αμέσως το πρόβατο άφησε τη βοσκή του και τα υπόλοιπα ζώα και έτρεξε στο χέρι του ποιμένα δείχνοντας ευχαριστημένο και υπακούοντας με τόση προθυμία όση δεν είχα παρατηρήσει ξανά σε κανένα άλλο ζώο. Αληθεύει επίσης ότι τα πρόβατα σε αυτή τη χώρα “δεν θα ακολουθήσουν ξένο, αλλά θα φύγουν από αυτόν” . . . Ο ποιμένας μού είπε ότι πολλά από τα πρόβατά του εξακολουθούσαν να είναι άγρια και δεν είχαν μάθει ακόμη το όνομά τους, αλλά καθώς θα τα δίδασκε, θα το μάθαιναν όλα».—Βλέπε ΠΟΙΜΕΝΑΣ.

Στην αρχαιότητα, περιοχές κατάλληλες για την εκτροφή προβάτων ήταν μεταξύ άλλων η Νεγκέμπ (1Σα 15:7, 9), η Χαρράν (Γε 29:2-4), η γη Μαδιάμ (Εξ 2:16), η ορεινή περιοχή του Ιούδα, όπου βρισκόταν η πόλη Κάρμηλος (1Σα 25:2), η γη του Ουζ (Ιωβ 1:1, 3), καθώς επίσης η Βασάν και η Γαλαάδ (Δευ 32:14· Μιχ 7:14).

Τα πρόβατα παρείχαν στους Εβραίους και σε άλλους λαούς πολυάριθμα προϊόντα. Από τα κέρατα των κριαριών έφτιαχναν δοχεία και κέρατα που έβγαζαν ήχο. (Ιη 6:4-6, 8, 13· 1Σα 16:1) Ενίοτε τα δέρματα των προβάτων χρησίμευαν ως ενδύματα (Εβρ 11:37), και δέρματα κριαριών που είχαν βαφτεί κόκκινα χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας. (Εξ 26:14) Το μαλλί των προβάτων προμήθευε το νήμα για το ύφασμα από το οποίο κατά πάσα πιθανότητα ήταν φτιαγμένα τα περισσότερα ρούχα. (Ιωβ 31:20· Παρ 27:26) Τα πρόβατα αποτελούσαν σημαντικό εμπορεύσιμο είδος (Ιεζ 27:21), μάλιστα χρησιμοποιούνταν και για την πληρωμή φόρου υποτελείας. (2Βα 3:4· 2Χρ 17:11) Τόσο το γάλα όσο και το κρέας των προβάτων ήταν είδη διατροφής. (Δευ 14:4· 32:14· 2Σα 17:29· Ησ 7:21, 22) Το πρόβειο και το αρνίσιο κρέας αποτελούσαν τακτική τροφή βασιλιάδων, κυβερνητών και άλλων.—1Σα 8:17· 1Βα 4:22, 23· Νε 5:18· Αμ 6:4.

Το κρέας το έβραζαν ή το έψηναν. Για το Πάσχα, έψηναν ένα μονοετές κριάρι ή ένα αρσενικό κατσίκι ολόκληρο, αφού πρώτα αφαιρούσαν το δέρμα του και καθάριζαν τα σπλάχνα του. (Εξ 12:5, 9) Όταν επρόκειτο να βράσουν ένα πρόβατο, το έγδερναν πρώτα και κατόπιν το διαμέλιζαν. Μερικές φορές έσπαζαν τα κόκαλα για να βγάλουν το μυελό. Τόσο το κρέας όσο και τα κόκαλα τα έβραζαν σε ένα μεγάλο σκεύος. (Ιεζ 24:3-6, 10· Μιχ 3:1-3) Αφού έβραζε το κρέας, το έβγαζαν από τη χύτρα και σέρβιραν ξεχωριστά το ζωμό. (Παράβαλε Κρ 6:19.) Το σερβίρισμα αρνιού σε έναν επισκέπτη ήταν ένδειξη φιλοξενίας.—2Σα 12:4.

Τον καιρό της κουράς των προβάτων τον περίμεναν με ανυπομονησία, εφόσον έμοιαζε πολύ με το θερισμό. Ήταν ένα γεγονός που συνοδευόταν από συμπόσια και χαρές.—1Σα 25:2, 11, 36· 2Σα 13:23, 24, 28.

Ο Μωσαϊκός Νόμος απαγόρευε να τρώνε το πάχος των προβάτων (Λευ 7:23-25), καθώς και να σφάζουν ένα πρόβατο μαζί με το μικρό του την ίδια ημέρα. (Λευ 22:28) Περιλάμβανε επίσης διατάξεις που αφορούσαν το χειρισμό ζητημάτων σχετικά με τα πρόβατα που ξεστράτιζαν, καθώς και με την απώλεια, το σοβαρό τραυματισμό ή την κλοπή προβάτων. (Εξ 22:1, 4, 9-13· Δευ 22:1, 2) Η υπακοή του Ισραήλ στους νόμους του Θεού καθόριζε το αν τα ποίμνια και τα βόδια τους θα ήταν ευλογημένα ή καταραμένα.—Δευ 7:12, 13· 28:2, 4, 15, 18, 31, 51.

Από αρχαιοτάτων χρόνων, τα πρόβατα προσφέρονταν ως θυσία. (Γε 4:2, 4· 22:7, 8, 13· Ιωβ 42:8) Υπό το Νόμο, όλα τα πρωτότοκα αρσενικά αρνιά έπρεπε να θυσιάζονται, αφού πρώτα γίνονταν τουλάχιστον οχτώ ημερών. Για να απολυτρωθεί ένα πρωτότοκο αρσενικό γαϊδούρι, έπρεπε να προσφερθεί ένα πρόβατο. (Εξ 34:19, 20· Λευ 22:27) Τα κριάρια προσφέρονταν ως προσφορές για ενοχή (Λευ 5:15, 16, 18· 6:6), ως ολοκαυτώματα (Λευ 9:3· 16:3· 23:12) και ως θυσίες συμμετοχής (Λευ 9:4). Επίσης, ένα κριάρι χρησιμοποιήθηκε ως προσφορά καθιέρωσης για το Ααρωνικό ιερατείο. (Εξ 29:22· Λευ 8:22-28) Καθημερινά, προσφέρονταν ως μόνιμη προσφορά ολοκαυτώματος δύο μονοετή κριάρια. (Εξ 29:38-42) Στην αρχή κάθε μήνα, καθώς και επ’ ευκαιρία των ετήσιων γιορτών, εκτός από τη μόνιμη προσφορά ολοκαυτώματος, θυσιάζονταν κριάρια και αρσενικά αρνιά. (Αρ 28:11, 17-19, 26, 27· 29:1-38) Το κριάρι κατείχε τόσο εξέχουσα θέση στις προσφορές που έκανε ο Ισραήλ ώστε ο προφήτης Σαμουήλ ανέφερε «το πάχος των κριαριών» παράλληλα με τη «θυσία». (1Σα 15:22) Εντούτοις, μερικές φορές μπορούσαν να προσφερθούν ως θυσίες συμμετοχής (Λευ 3:6), ως προσφορές για αμαρτία (Λευ 4:32· Αρ 6:14) και ως προσφορές για ενοχή (Λευ 5:6) θηλυκά αρνιά.

Προφητική και Μεταφορική Χρήση. Στις Γραφές, τα “πρόβατα” συχνά υποδηλώνουν τον ανυπεράσπιστο, αθώο και ενίοτε υφιστάμενο κακομεταχείριση λαό του Ιεχωβά. (2Σα 24:17· Ψλ 44:11, 22· 95:7· 119:176· Ματ 10:6, 16· Ιωα 21:16, 17· Ρω 8:36) Υπό άπιστους ποιμένες, δηλαδή ηγέτες, οι Ισραηλίτες—τα πρόβατα του Θεού—υπέφεραν πάρα πολύ. Μέσω του Ιεζεκιήλ του προφήτη του, ο Ιεχωβά παρουσιάζει μια εξαιρετικά οικτρή εικόνα παραμέλησης: «Το ποίμνιο δεν το βόσκετε. Τα άρρωστα δεν τα ενισχύσατε και το ασθενές δεν το γιατρέψατε και αυτό που είχε σπασμένα κόκαλα δεν το επιδέσατε και το διεσπαρμένο δεν το φέρατε πίσω και το χαμένο δεν το αναζητήσατε, αλλά με σκληρότητα τα είχατε σε υποταγή, ναι, με τυραννία. Και σιγά σιγά διασκορπίστηκαν επειδή δεν υπήρχε ποιμένας, και έτσι έγιναν τροφή για κάθε θηρίο του αγρού». (Ιεζ 34:3-5) Αντιθέτως, τα πρόβατα του Ιησού, τόσο το «μικρό ποίμνιο» όσο και τα «άλλα πρόβατα», που ακολουθούν την ηγεσία του, τυγχάνουν καλής φροντίδας. (Λου 12:32· Ιωα 10:4, 14, 16· Απ 7:16, 17) Ο Ιησούς παρέβαλε με πρόβατα εκείνους που κάνουν το καλό στους πιο μικρούς από τους αδελφούς του, ενώ παρομοίασε με κατσίκια εκείνους που αρνούνται να το κάνουν αυτό.—Ματ 25:31-45.

Μερικές φορές τα «κριάρια» συμβολίζουν άτομα, ιδίως τους καταδυναστευτικούς ηγέτες κάποιου έθνους οι οποίοι προορίζονται για καταστροφή. (Ιερ 51:40· Ιεζ 39:18) Στα εδάφια Ιεζεκιήλ 34:17-22, τα κριάρια, οι τράγοι και τα παχουλά πρόβατα αντιπροσωπεύουν τους άπιστους ηγέτες του Ισραήλ που σφετερίζονταν το καλύτερο για τον εαυτό τους και κατόπιν μόλυναν ό,τι απέμενε για τα αδύνατα και άρρωστα πρόβατα, δηλαδή για το λαό τον οποίο καταδυνάστευαν, εκμεταλλεύονταν και απωθούσαν.

Ο Ιησούς Χριστός περιγράφτηκε προφητικά ως πρόβατο που φέρνεται στη σφαγή και ως προβατίνα που μένει άφωνη μπροστά στους κουρευτές της. (Ησ 53:7· Πρ 8:32, 35· παράβαλε 1Πε 2:23.) Λόγω του θυσιαστικού ρόλου του Ιησού, ο Ιωάννης ο Βαφτιστής τον προσδιόρισε ως «το Αρνί του Θεού το οποίο αφαιρεί την αμαρτία του κόσμου», και στο βιβλίο της Αποκάλυψης ο Γιος του Θεού αποκαλείται επανειλημμένα «το Αρνί».—Ιωα 1:29· Απ 5:6· 6:16· 7:14, 17· 14:1· 17:14· 19:7.

Η Μηδοπερσική Παγκόσμια Δύναμη συμβολίστηκε από ένα κριάρι με δύο κέρατα διαφορετικού ύψους. Το ψηλότερο κέρατο προφανώς υποδήλωνε ότι οι Πέρσες βασιλιάδες θα υπερίσχυαν. (Δα 8:3-7, 20) Στο εδάφιο Αποκάλυψη 13:11, το θηρίο που ανεβαίνει από τη γη παριστάνεται να έχει δύο κέρατα όμοια με αρνιού, πράγμα που υποδηλώνει ότι είναι δήθεν αβλαβές. Παρόμοια, ο Ιησούς περιέγραψε τους ψευδοπροφήτες ως λύκους που έχουν ένδυμα προβάτου, και γι’ αυτό είναι επικίνδυνοι, αν και φαίνονται άκακοι.—Ματ 7:15.

Το περιστατικό κατά το οποίο το Όρος Σινά έτρεμε όταν ο Ιεχωβά έδινε το Νόμο στον Ισραήλ (Εξ 19:18) φαίνεται ότι είναι αυτό που υπονοείται από τη μεταφορική εικόνα των “βουνών που αναπηδούν σαν κριάρια”.—Ψλ 114:4-6· παράβαλε Ψλ 29:5, 6· 68:8.

Άγριο Πρόβατο. Η εβραϊκή λέξη τε’ώ έχει μεταφραστεί με διάφορους τρόπους: «άγριος ταύρος» (KJ), «αντιλόπη» (AS, ΛΧ) και «γαζέλα» (Ro). Ωστόσο, το Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης ([Lexicon in Veteris Testamenti Libros] Λέιντεν, 1958, σ. 1016), των Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ, προτείνει ως πιθανή την απόδοση «άγριο πρόβατο», και έτσι μεταφράζεται η λέξη στα εδάφια Δευτερονόμιο 14:5 και Ησαΐας 51:20.

Τα άγρια πρόβατα ξεχωρίζουν από τα ήμερα από το εξωτερικό στρώμα του τριχώματός τους, που αποτελείται από σκληρές τρίχες αντί για μαλλί. Η ποικιλία άγριου προβάτου που είναι τώρα η πλησιέστερη γεωγραφικά στην Παλαιστίνη είναι το μουφλόν της Αρμενίας (Ovis orientalis), το οποίο ζει στις οροσειρές της Μικράς Ασίας και του ανατολικού Ιράν. Το κριάρι αυτής της ποικιλίας έχει ύψος μικρότερο των 90 εκ. στους ώμους.

Για πληροφορίες σχετικά με την Πύλη των Προβάτων, βλέπε ΠΥΛΗ.

Βλέπε επίσης ΜΑΝΤΡΑ ΤΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ· ΟΙΚΗΜΑ ΟΠΟΥ ΕΔΕΝΑΝ ΤΑ ΠΡΟΒΑΤΑ ΟΙ ΠΟΙΜΕΝΕΣ.