Ο Ιωνάς Μαθαίνει για το Έλεος του Ιεχωβά

Ο ΙΕΧΩΒΑ έχει ένα διορισμό για τον προφήτη του, τον Ιωνά. Βρισκόμαστε στον ένατο αιώνα Π.Κ.Χ., και βασιλιάς στον Ισραήλ είναι ο Ιεροβοάμ Β΄. Ο Ιωνάς κατάγεται από τη Γαθ-εφέρ, μια πόλη του Ζαβουλών. (Ιησούς του Ναυή 19:10, 13· 2 Βασιλέων 14:25) Ο Θεός στέλνει τον Ιωνά στην ασσυριακή πρωτεύουσα Νινευή, 800 και πλέον χιλιόμετρα βορειοανατολικά της γενέτειράς του. Πρέπει να προειδοποιήσει τους Νινευίτες ότι αντιμετωπίζουν καταστροφή από τον Θεό.

Ο Ιωνάς μπορεί να σκέφτεται: ‘Να πάω σε εκείνη την πόλη και σε εκείνο το έθνος; Μα αυτοί ούτε καν αφοσιωμένοι στον Θεό δεν είναι. Εκείνοι οι αιμοδιψείς Ασσύριοι ποτέ δεν σύναψαν διαθήκη με τον Ιεχωβά, όπως έκαναν οι Ισραηλίτες. Οι κάτοικοι του πονηρού αυτού έθνους μπορεί μάλιστα να θεωρήσουν την προειδοποίησή μου ως απειλή και να κυριεύσουν τον Ισραήλ! Όχι! Εγώ δεν πάω. Θα φύγω για την Ιόππη και θα πάω με πλοίο προς την αντίθετη κατεύθυνση—στη Θαρσείς, στην άλλη πλευρά της Μεγάλης Θάλασσας. Αυτό θα κάνω!’—Ιωνάς 1:1-3, ΜΝΚ.

Κίνδυνος στη Θάλασσα!

Σε λίγο ο Ιωνάς φτάνει στην Ιόππη, στην ακτή της Μεσογείου. Πληρώνει τα ναύλα του και επιβιβάζεται σε ένα πλοίο με προορισμό τη Θαρσείς, η οποία γενικά συσχετίζεται με την Ισπανία, 3.500 και πλέον χιλιόμετρα δυτικά της Νινευή. Μόλις το πλοίο ανοίγεται στη θάλασσα, ο κουρασμένος προφήτης κατεβαίνει κάτω από το κατάστρωμα και τον παίρνει ο ύπνος. Έπειτα από λίγο, ο Ιεχωβά εξαπολύει ένα μεγάλο άνεμο στη θάλασσα, και οι φοβισμένοι ναυτικοί καλούν σε βοήθεια ο καθένας το δικό του θεό. Το πλοίο κουνιέται και κλυδωνίζεται τόσο πολύ ώστε ρίχνουν στη θάλασσα μέρος του φορτίου για να ελαφρώσουν το σκάφος. Το ναυάγιο όμως φαίνεται αναπόφευκτο, και ο Ιωνάς ακούει τον ταραγμένο πλοίαρχο να φωνάζει: ‘Τι συμβαίνει με εσένα που κοιμάσαι; Σήκω, φώναξε προς τον θεό σου! Ίσως ο αληθινός Θεός να δείξει ενδιαφέρον για εμάς και να μην αφανιστούμε’. Ο Ιωνάς σηκώνεται και πηγαίνει στο κατάστρωμα.—Ιωνάς 1:4-6, ΜΝΚ.

‘Ελάτε να ρίξουμε κλήρο’, λένε οι ναυτικοί, ‘ώστε να μάθουμε εξαιτίας τίνος μας βρήκε αυτή η συμφορά’. Ο κλήρος πέφτει στον Ιωνά. Φανταστείτε την αγωνία του όταν οι ναύτες λένε: ‘Πες μας, σε παρακαλούμε, εξαιτίας τίνος μας βρήκε αυτή η συμφορά; Ποια είναι η εργασία σου και από πού έρχεσαι; Ποια είναι η χώρα σου και από ποιο λαό είσαι;’ Ο Ιωνάς λέει ότι είναι Εβραίος και λατρεύει ‘τον Ιεχωβά, τον Θεό των ουρανών’ καθώς και ότι τρέφει ευλαβικό φόβο για ‘Εκείνον που έκανε τη θάλασσα και τη στεριά’. Η καταιγίδα τούς βρήκε επειδή ο ίδιος προσπαθεί να ξεφύγει από την παρουσία του Ιεχωβά αντί να υπακούσει και να μεταδώσει το άγγελμα του Θεού στη Νινευή.—Ιωνάς 1:7-10, ΜΝΚ.

Οι ναύτες ρωτάνε: ‘Τι πρέπει να κάνουμε σε εσένα προκειμένου να γαληνέψει η θάλασσα για εμάς;’ Καθώς η θάλασσα γίνεται ολοένα και πιο τρικυμιώδης, ο Ιωνάς λέει: ‘Σηκώστε με και ρίξτε με στη θάλασσα, και η θάλασσα θα γαληνέψει για εσάς· επειδή εγώ ξέρω ότι εξαιτίας μου έχει έρθει αυτή η μεγάλη θύελλα πάνω σας’. Μη θέλοντας να ρίξουν τον υπηρέτη του Ιεχωβά στη θάλασσα, πράγμα που σίγουρα θα κατέληγε στο θάνατό του, οι άντρες προσπαθούν να οδηγήσουν το πλοίο στη στεριά. Δεν τα καταφέρνουν όμως, και οι ναυτικοί φωνάζουν: ‘Αχ! Ιεχωβά, σε παρακαλούμε, ας μην αφανιστούμε εξαιτίας της ψυχής αυτού του ανθρώπου! Και μη βάλεις πάνω μας αθώο αίμα, εφόσον εσύ, Ιεχωβά, έκανες όπως σε ευχαριστούσε!’—Ιωνάς 1:11-14, ΜΝΚ.

Ρίχνεται στη Θάλασσα!

Τώρα οι ναυτικοί πετάνε τον Ιωνά στο νερό. Καθώς βυθίζεται στην αγριεμένη θάλασσα, αυτή αρχίζει να κοπάζει από τη μανία της. Βλέποντάς το, ‘οι άντρες αρχίζουν να νιώθουν μεγάλο φόβο για τον Ιεχωβά και γι’ αυτό του προσφέρουν θυσία και κάνουν ευχές’.—Ιωνάς 1:15, 16, ΜΝΚ.

Καθώς το νερό περιβάλλει τον Ιωνά, αναμφίβολα αυτός προσεύχεται. Κατόπιν, νιώθει ότι γλιστράει σε ένα μαλακό διάδρομο και από εκεί σε μια μεγαλύτερη κοιλότητα. Είναι απίστευτο, αλλά ακόμη αναπνέει! Ξεμπερδεύοντας τα φύκια από το κεφάλι του, ο Ιωνάς διαπιστώνει ότι βρίσκεται σε ένα πραγματικά μοναδικό μέρος. Αυτό συμβαίνει επειδή ‘ο Ιεχωβά όρισε ένα μεγάλο ψάρι να καταπιεί τον Ιωνά, και έτσι ο Ιωνάς βρισκόταν στα σπλάχνα του ψαριού τρεις ημέρες και τρεις νύχτες’.—Ιωνάς 1:17, ΜΝΚ.

Η Ένθερμη Προσευχή του Ιωνά

Στην κοιλιά του τεράστιου ψαριού, ο Ιωνάς έχει χρόνο να προσευχηθεί. Μερικά από τα λόγια του μοιάζουν με ορισμένους ψαλμούς. Αργότερα, ο Ιωνάς κατέγραψε τις προσευχές του, οι οποίες εκφράζουν τόσο απελπισία όσο και μεταμέλεια. Για παράδειγμα, του φαινόταν ότι η κοιλιά του ψαριού θα γινόταν ο Σιεόλ, δηλαδή ο τάφος του. Έτσι προσευχήθηκε: ‘Μέσα στη στενοχώρια μου φώναξα προς τον Ιεχωβά, και εκείνος μου απάντησε. Μέσα από την κοιλιά του Σιεόλ κραύγασα για βοήθεια. Άκουσες τη φωνή μου’. (Ιωνάς 2:1, 2, ΜΝΚ) Δύο από τις Ωδές των Αναβαθμών—τις οποίες πιθανώς έψελναν οι Ισραηλίτες καθώς ανέβαιναν στην Ιερουσαλήμ για τις ετήσιες γιορτές—εκφράζουν παρόμοιες σκέψεις.—Ψαλμός 120:1· 130:1, 2.

Αναλογιζόμενος την πτώση του στη θάλασσα, ο Ιωνάς προσεύχεται: ‘Όταν με έριξες [Ιεχωβά] στα βάθη, στην καρδιά [καταμεσής] του πελάγους, τότε ποταμός με περικύκλωσε. Όλα τα αφρισμένα νερά σου και τα κύματά σου από πάνω μου πέρασαν’.—Ιωνάς 2:3, ΜΝΚ· παράβαλε Ψαλμός 42:7· 69:2.

Ο Ιωνάς φοβάται ότι η ανυπακοή του θα του στοιχίσει τη θεϊκή εύνοια και ότι ποτέ πια δεν θα ξαναδεί το ναό του Θεού. Προσεύχεται με τα εξής λόγια: ‘Και εγώ είπα: «Εκδιώχθηκα μακριά από τα μάτια σου! Πώς θα ατενίσω ξανά τον άγιο ναό σου;»’ (Ιωνάς 2:4, ΜΝΚ· παράβαλε Ψαλμός 31:22.) Η κατάσταση του Ιωνά φαίνεται τόσο άσχημη, ώστε ο ίδιος λέει: ‘Τα νερά με περικύκλωσαν μέχρι την ψυχή [απειλώντας τη ζωή του]· τα υδάτινα βάθη με περιέκλειναν. Φύκια τυλίχτηκαν γύρω από το κεφάλι μου’. (Ιωνάς 2:5, ΜΝΚ· παράβαλε Ψαλμός 69:1.) Φανταστείτε την οικτρή κατάσταση του Ιωνά, ο οποίος προσθέτει: ‘Στα έγκατα των βουνών κατέβηκα [μέσα στο ψάρι]. Οι αμπάρες της γης [όπως θα συνέβαινε με έναν τάφο] ήταν πάνω μου στον αιώνα. Αλλά από το λάκκο εσύ ανέβασες τη ζωή μου [την τρίτη ημέρα], Ιεχωβά Θεέ μου’.—Ιωνάς 2:6, ΜΝΚ· παράβαλε Ψαλμός 30:3.

Παρ’ όλο που βρίσκεται στην κοιλιά του ψαριού, ο Ιωνάς δεν σκέφτεται: ‘Είμαι τόσο θλιμμένος που δεν μπορώ να προσευχηθώ’. Αντίθετα, λέει προσευχόμενος: ‘Όταν η ψυχή μου έσβηνε μέσα μου [πλησιάζοντας στο θάνατο], τον Ιεχωβά θυμήθηκα [με πίστη, ως Εκείνον που είναι ασύγκριτος σε δύναμη και έλεος]. Τότε η προσευχή μου ήρθε σε εσένα, μέσα στον άγιο ναό σου’. (Ιωνάς 2:7, ΜΝΚ) Από τον ουράνιο ναό, ο Θεός άκουσε τον Ιωνά και τον έσωσε.

Καταλήγοντας, ο Ιωνάς προσεύχεται: ‘Εκείνοι που δίνουν προσοχή στα είδωλα της αναλήθειας [εμπιστευόμενοι σε άψυχα ομοιώματα ψεύτικων θεών] εγκαταλείπουν τη στοργική τους καλοσύνη [ξεχνώντας Εκείνον που εκδηλώνει αυτή την ιδιότητα]. Αλλά εγώ με φωνή ευχαριστίας θα θυσιάσω σε εσένα [Ιεχωβά Θεέ]. Ό,τι ευχήθηκα [στη διάρκεια αυτής της εμπειρίας ή σε άλλες περιπτώσεις] θα το εκπληρώσω. Η σωτηρία ανήκει στον Ιεχωβά’. (Ιωνάς 2:8, 9, ΜΝΚ· παράβαλε Ψαλμός 31:6· 50:14· ΜΝΚ.) Γνωρίζοντας ότι μόνο ο Θεός μπορεί να τον σώσει από το θάνατο, ο μετανοημένος προφήτης (όπως και οι Βασιλιάδες Δαβίδ και Σολομών που προηγήθηκαν) αποδίδει τη σωτηρία στον Ιεχωβά.—Ψαλμός 3:8· Παροιμίαι 21:31.

Ο Ιωνάς Υπακούει

Έπειτα από πολλή σκέψη και ένθερμη προσευχή, ο Ιωνάς αισθάνεται σαν να τον σπρώχνει κάποιος να βγει έξω από το διάδρομο από τον οποίο μπήκε. Τελικά, αφήνεται στη στεριά. (Ιωνάς 2:10, ΜΝΚ) Ευγνώμων που γλίτωσε, ο Ιωνάς υπακούει στο λόγο του Θεού: ‘Σήκω, πήγαινε στη Νινευή, τη μεγάλη πόλη, και εξάγγειλε προς αυτήν την εξαγγελία που σου λέω’. (Ιωνάς 3:1, 2, ΜΝΚ) Ο Ιωνάς ξεκινάει για την ασσυριακή πρωτεύουσα. Όταν μαθαίνει τι ημέρα είναι, αντιλαμβάνεται ότι βρισκόταν στην κοιλιά του ψαριού τρεις ημέρες. Ο προφήτης διασχίζει τον Ευφράτη εκεί που ο ποταμός κάνει μια μεγάλη στροφή προς τα δυτικά, ταξιδεύει ανατολικά περνώντας τη βόρεια Μεσοποταμία, έρχεται στον ποταμό Τίγρη και τελικά φτάνει στη μεγάλη πόλη.—Ιωνάς 3:3, ΜΝΚ.

Ο Ιωνάς μπαίνει στη Νινευή, μια τεράστια πόλη. Περπατάει απόσταση μιας ημέρας και διακηρύττει: ‘Μονάχα σαράντα ημέρες ακόμη, και η Νινευή θα καταστραφεί’. Άραγε, αποκτά ο Ιωνάς με θαυματουργικό τρόπο γνώση της ασσυριακής γλώσσας; Δεν μας λέγεται. Αλλά, έστω και αν μιλάει στην εβραϊκή ενώ κάποιος μεταφράζει, η διακήρυξή του έχει αποτελέσματα. Οι Νινευίτες αρχίζουν να θέτουν πίστη στον Θεό. Κηρύττουν νηστεία και ντύνονται με σάκο, από τον μεγαλύτερό τους μέχρι τον μικρότερό τους. Όταν ο λόγος φτάνει στο βασιλιά της Νινευή, εκείνος σηκώνεται από το θρόνο του, βγάζει το επίσημο ένδυμά του, σκεπάζεται με σάκο και κάθεται στις στάχτες.—Ιωνάς 3:4-6, ΜΝΚ.

Πόσο ξαφνιάζεται ο Ιωνάς! Ο Ασσύριος βασιλιάς στέλνει κήρυκες να διακηρύξουν: ‘Κανένας άνθρωπος και κανένα κατοικίδιο ζώο, κανένα κοπάδι και κανένα ποίμνιο δεν πρέπει να γευτεί τίποτα απολύτως. Κανείς δεν πρέπει να φάει τροφή. Ούτε νερό δεν πρέπει να πιουν. Και ας σκεπαστούν με σάκο, άνθρωπος και κατοικίδιο ζώο· και ας φωνάξουν με δύναμη προς τον Θεό και ας επιστρέψουν, ο καθένας από την κακή οδό του και από τη βία που υπήρχε στα χέρια τους. Ποιος ξέρει αν ο αληθινός Θεός δεν επιστρέψει και μεταμεληθεί και επιστρέψει από το φλογερό θυμό του, ώστε να μην αφανιστούμε;’—Ιωνάς 3:7-9, ΜΝΚ.

Οι Νινευίτες υπακούν στο διάταγμα του βασιλιά τους. Όταν ο Θεός βλέπει ότι έχουν επιστρέψει από την κακή οδό τους, μεταμελείται για τη συμφορά που έχει πει ότι θα φέρει σε αυτούς, και έτσι δεν τη φέρνει. (Ιωνάς 3:10, ΜΝΚ) Επειδή έδειξαν μετάνοια, ταπεινότητα και πίστη, ο Ιεχωβά αποφασίζει να μην επιφέρει πάνω τους την κρίση που σκόπευε να φέρει.

Ο Δυσαρεστημένος Προφήτης

Περνούν σαράντα ημέρες και τίποτα δεν συμβαίνει στη Νινευή. (Ιωνάς 3:4, ΜΝΚ) Καταλαβαίνοντας ότι δεν θα καταστραφούν οι Νινευίτες, ο Ιωνάς δυσαρεστείται πάρα πολύ, ανάβει από θυμό και προσεύχεται: ‘Αχ! Ιεχωβά, αυτό δεν ήταν που με απασχολούσε, ενώ ήμουν στον τόπο μου; Να γιατί πρόλαβα και έφυγα για τη Θαρσείς· διότι ήξερα ότι είσαι Θεός φιλεύσπλαχνος και ελεήμων, αργός σε θυμό, και ότι αφθονείς σε στοργική καλοσύνη και μεταμελείσαι για τη συμφορά. Και τώρα, Ιεχωβά, αφαίρεσε, σε παρακαλώ, την ψυχή μου από εμένα, γιατί είναι καλύτερα να πεθάνω παρά να ζω’. Ο Θεός αποκρίνεται με την εξής ερώτηση: ‘Δικαιολογημένα άναψες από θυμό;’—Ιωνάς 4:1-4, ΜΝΚ.

Τότε, ο Ιωνάς βγαίνει πεισμωμένος έξω από την πόλη. Πηγαίνοντας ανατολικά, φτιάχνει ένα στέγαστρο για να καθήσει στον ίσκιο του μέχρι να δει τι θα απογίνει η πόλη. Ο Ιεχωβά, λοιπόν, εκδηλώνοντας συμπόνια, ‘ορίζει μια νεροκολοκυθιά, ώστε να ανεβεί πάνω από τον Ιωνά, προκειμένου να κάνει ίσκιο πάνω από το κεφάλι του και να τον διασώσει από τη συμφορά που τον βρήκε’. Πόσο χαίρεται ο Ιωνάς για τη νεροκολοκυθιά! Αλλά ο Θεός φροντίζει ώστε ένα σκουλήκι να χτυπήσει το φυτό την αυγή, και αυτό αρχίζει να μαραίνεται. Σύντομα ξεραίνεται εντελώς. Ο Θεός στέλνει επίσης έναν καυτό ανατολικό άνεμο. Ο ήλιος χτυπάει τώρα στο κεφάλι τον προφήτη, ώστε αυτός λιποθυμάει. Ζητάει να πεθάνει. Ναι, ο Ιωνάς λέει επανειλημμένα: ‘Είναι καλύτερα να πεθάνω παρά να ζω’.—Ιωνάς 4:5-8, ΜΝΚ.

Τώρα μιλάει ο Ιεχωβά. Ρωτάει τον Ιωνά: ‘Δικαιολογημένα άναψες από θυμό για τη νεροκολοκυθιά;’ Ο Ιωνάς απαντάει: ‘Δικαιολογημένα άναψα από θυμό, μέχρι θανάτου’. Στην ουσία, ο Ιεχωβά λέει τώρα στον προφήτη: ‘Εσύ λυπήθηκες για τη νεροκολοκυθιά. Αλλά δεν μόχθησες για αυτήν ούτε την έκανες να μεγαλώσει. Εμφανίστηκε και αφανίστηκε ως βλαστάρι μιας νύχτας’. Ο Θεός τον λογίκευσε προσθέτοντας: ‘Εγώ δεν έπρεπε να λυπηθώ για τη Νινευή, τη μεγάλη πόλη, στην οποία κατοικούν 120.000 άνθρωποι που δεν ξέρουν τη διαφορά ανάμεσα στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό, καθώς και πολλά κατοικίδια ζώα;’ (Ιωνάς 4:9-11, ΜΝΚ) Η σωστή απάντηση είναι προφανής.

Ο Ιωνάς μετανιώνει, διατηρείται στη ζωή και γράφει το ομώνυμο Γραφικό βιβλίο. Πώς έμαθε ότι οι ναύτες φοβήθηκαν τον Ιεχωβά, ότι Του πρόσφεραν θυσία και ότι έκαναν ευχές; Μέσω θεϊκής έμπνευσης ή ίσως στο ναό από κάποιο ναύτη ή επιβάτη.—Ιωνάς 1:16· 2:4· ΜΝΚ.

«Το Σημείο του Ιωνά»

Όταν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι ζήτησαν σημείο από τον Ιησού Χριστό, αυτός είπε: «Μια πονηρή και μοιχαλίδα γενιά ζητάει συνεχώς σημείο, αλλά σημείο δεν θα της δοθεί εκτός από το σημείο του Ιωνά, του προφήτη». Ο Ιησούς πρόσθεσε: «Διότι ακριβώς όπως ο Ιωνάς ήταν στην κοιλιά του τεράστιου ψαριού τρεις ημέρες και τρεις νύχτες, έτσι και ο Γιος του ανθρώπου θα είναι στην καρδιά της γης τρεις ημέρες και τρεις νύχτες». (Ματθαίος 12:38-40) Οι Ιουδαϊκές ημέρες άρχιζαν με τη δύση του ήλιου. Ο Χριστός πέθανε το απόγευμα της Παρασκευής 14 Νισάν του 33 Κ.Χ. Το σώμα του τοποθετήθηκε στο μνήμα πριν από τη δύση του ήλιου εκείνης της ημέρας. Η 15η Νισάν άρχισε εκείνο το βράδυ και διήρκεσε μέχρι τη δύση του ήλιου το Σάββατο, την έβδομη και τελευταία ημέρα της εβδομάδας. Τότε άρχισε η 16η Νισάν, η οποία διήρκεσε μέχρι τη δύση του ήλιου της ημέρας που αποκαλούμε Κυριακή. Συνεπώς, ο Ιησούς πέθανε και έμεινε στο μνήμα τουλάχιστον για κάποιο τμήμα της 14ης Νισάν, ολόκληρη τη 15η Νισάν, καθώς και τις νυχτερινές ώρες της 16ης Νισάν. Όταν ήρθαν στο μνήμα ορισμένες γυναίκες το πρωί της Κυριακής, αυτός είχε ήδη αναστηθεί.—Ματθαίος 27:57-61· 28:1-7.

Ο Ιησούς βρισκόταν στο μνήμα μέρη τριών ημερών. Έτσι, οι εχθροί του έλαβαν «το σημείο του Ιωνά», αλλά ο Χριστός είπε: «Άντρες από τη Νινευή θα αναστηθούν στην κρίση μαζί με αυτή τη γενιά και θα την καταδικάσουν· επειδή εκείνοι μετανόησαν με αυτό που κήρυξε ο Ιωνάς, αλλά να! κάτι που είναι περισσότερο από τον Ιωνά είναι εδώ». (Ματθαίος 12:41) Πόσο αληθινό ήταν αυτό! Οι Ιουδαίοι είχαν ανάμεσά τους τον Ιησού Χριστό—έναν προφήτη πολύ μεγαλύτερο από τον Ιωνά. Μολονότι ο Ιωνάς αποτέλεσε επαρκές σημείο για τους Νινευίτες, ο Ιησούς κήρυξε έχοντας πολύ μεγαλύτερη εξουσία και αποδεικτικά στοιχεία από ό,τι εκείνος ο προφήτης. Ωστόσο, ως σύνολο οι Ιουδαίοι δεν πίστεψαν.—Ιωάννης 4:48.

Ως έθνος, οι Ιουδαίοι δεν δέχτηκαν ταπεινά τον Προφήτη που ήταν μεγαλύτερος από τον Ιωνά, και δεν άσκησαν πίστη σε Αυτόν. Τι θα πούμε όμως για τους προγόνους τους; Εκείνοι, παρόμοια, δεν είχαν πίστη και ταπεινό πνεύμα. Στην πραγματικότητα, ο Ιεχωβά προφανώς έστειλε τον Ιωνά στη Νινευή για να δείξει την αντίθεση ανάμεσα στους μετανοημένους Νινευίτες και στους σκληροτράχηλους Ισραηλίτες, οι οποίοι δεν είχαν καθόλου πίστη και ταπεινότητα.—Παράβαλε Δευτερονόμιον 9:6, 13.

Τι θα λεχθεί για τον Ιωνά; Αυτός έμαθε πόσο μεγάλο είναι το έλεος του Θεού. Εκτός αυτού, ο τρόπος με τον οποίο αντέδρασε ο Ιεχωβά στη διαμαρτυρία του Ιωνά, όσον αφορά την ευσπλαχνία που έδειξε στους μετανοημένους Νινευίτες, θα πρέπει να μας αποτρέπει από το να παραπονιόμαστε όταν ο ουράνιος Πατέρας μας δείχνει έλεος σε ανθρώπους στις ημέρες μας. Ναι, ας χαιρόμαστε για το ότι χιλιάδες άτομα κάθε χρόνο στρέφονται στον Ιεχωβά με πίστη και ταπεινή καρδιά.