ΙΩΝΑΣ (ΒΙΒΛΙΟ)

Το μοναδικό βιβλίο των Εβραϊκών Γραφών το οποίο ασχολείται αποκλειστικά με την αποστολή που έλαβε ένας προφήτης του Ιεχωβά να διακηρύξει σε μη ισραηλιτική πόλη ένα καταδικαστικό άγγελμα για αυτήν—μια διακήρυξη που είχε ως αποτέλεσμα τη μετάνοια των κατοίκων της πόλης. Οι εμπειρίες που εξιστορούνται σε αυτό το βιβλίο ήταν μοναδικές για το συγγραφέα του, τον Ιωνά, το γιο του Αμαθαΐ. Όντας προφανώς το ίδιο πρόσωπο με τον Ιωνά του εδαφίου 2 Βασιλέων 14:25, πρέπει να προφήτευσε κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Βασιλιά Ιεροβοάμ Β΄ στον Ισραήλ (περ. 844-804 Π.Κ.Χ.). Είναι επομένως λογικό να τοποθετήσουμε τα γεγονότα που καταγράφονται στο βιβλίο του Ιωνά στον ένατο αιώνα Π.Κ.Χ.—Βλέπε ΙΩΝΑΣ Αρ. 1.

Αυθεντικότητα. Εξαιτίας του υπερφυσικού χαρακτήρα πολλών γεγονότων που αναφέρονται στο βιβλίο του Ιωνά, το βιβλίο έχει δεχτεί συχνές επιθέσεις από κριτικούς της Αγίας Γραφής. Ο θυελλώδης άνεμος που σηκώθηκε και κόπασε γρήγορα, το ψάρι που κατάπιε τον Ιωνά και που τρεις ημέρες αργότερα τον εξέμεσε σώο και αβλαβή, καθώς και η ξαφνική ανάπτυξη και ξήρανση μιας κολοκυθιάς, έχουν όλα χαρακτηριστεί ως πράγματα μη ιστορικά, επειδή τέτοιου είδους γεγονότα δεν συμβαίνουν σήμερα. Αυτός ο ισχυρισμός ίσως να ήταν βάσιμος αν το βιβλίο του Ιωνά διατεινόταν πως τέτοια περιστατικά ήταν συνηθισμένα για εκείνη την εποχή. Αλλά δεν το κάνει αυτό. Εξιστορεί γεγονότα της ζωής ενός ατόμου που είχε ειδική αποστολή από τον Θεό. Ως εκ τούτου, εκείνοι που υποστηρίζουν πως αυτά τα πράγματα απλώς δεν θα μπορούσαν να συμβούν πρέπει επίσης να αρνηθούν είτε την ύπαρξη του Θεού είτε την ικανότητα που έχει να επενεργεί με ειδικό τρόπο στις δυνάμεις της φύσης καθώς και σε φυτά, ζώα και ανθρώπους για χάρη του σκοπού του.—Βλέπε Ματ 19:26.

Τι είδους θαλάσσιο πλάσμα είναι πιθανό να κατάπιε τον Ιωνά;

Ένας δημοφιλής ισχυρισμός του παρελθόντος ήταν πως κανένα θαλάσσιο πλάσμα δεν θα μπορούσε να καταπιεί άνθρωπο. Αλλά αυτό το επιχείρημα δεν είναι βάσιμο. Η φάλαινα φυσητήρας, έχοντας πελώριο τετράγωνο κεφάλι που καταλαμβάνει περίπου το ένα τρίτο του μήκους της, μπορεί κάλλιστα να καταπιεί ολόκληρο άνθρωπο. (Θηλαστικά του Κόσμου [Mammals of the World], του Γουόκερ, αναθεώρηση Ρ. Νόβακ και Τζ. Παραντίζο, 1983, Τόμ. 2, σ. 901) Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι το λιμάνι της Ιόππης αποτελούσε στην αρχαιότητα έδρα φαλαινοθηρών. Από την άλλη μεριά, το ψάρι που κατάπιε τον Ιωνά θα μπορούσε να είναι ο μεγάλος λευκός καρχαρίας. Ένας τέτοιος καρχαρίας που πιάστηκε το 1939 περιείχε στο στομάχι του δύο ολόκληρους καρχαρίες μήκους 2 μέτρων—ο καθένας στο μέγεθος περίπου ενός ανθρώπου. Οι δε μεγάλοι λευκοί καρχαρίες περιφέρονται σε όλες τις θάλασσες, περιλαμβανομένης και της Μεσογείου. (Αυστραλιανό Εγχειρίδιο Ζωολογίας [Australian Zoological Handbook], Τα Ψάρια της Αυστραλίας, του Γκ. Π. Γουίτλι, Σίντνεϊ, 1940, Μέρος 1—Οι Καρχαρίες, σ. 125· Η Φυσική Ιστορία των Καρχαριών [The Natural History of Sharks], των Ρ. Χ. Μπάκους και Τ. Χ. Λαϊνγουίβερ, 1970, σ. 111, 113) Θα πρέπει να επισημανθεί, ωστόσο, ότι η Αγία Γραφή απλώς δηλώνει: «Ο Ιεχωβά όρισε ένα μεγάλο ψάρι να καταπιεί τον Ιωνά», χωρίς να προσδιορίζει το είδος του ψαριού. (Ιων 1:17) Άρα, δεν μπορεί να καθοριστεί ακριβώς περί τίνος “ψαριού” επρόκειτο. Στην πραγματικότητα, η γνώση του ανθρώπου για τα πλάσματα που ζουν στις θάλασσες και στους ωκεανούς είναι αρκετά ελλιπής. Το περιοδικό Σαϊεντίφικ Αμέρικαν ([Scientific American] Σεπτέμβριος 1969, σ. 162) παρατήρησε: «Όπως συνέβη και στο παρελθόν, η περαιτέρω εξερεύνηση του βασιλείου της αβύσσου θα αποκαλύψει χωρίς αμφιβολία πλάσματα που δεν έχουν ως τώρα περιγραφεί, περιλαμβανομένων και κάποιων δειγμάτων από είδη που θεωρούνταν εξαφανισμένα εδώ και καιρό».

Μερικοί νομίζουν ότι η αυθεντικότητα του βιβλίου του Ιωνά είναι αμφισβητήσιμη επειδή δεν υπάρχει επιβεβαίωση για το έργο αυτού του προφήτη στα ασσυριακά αρχεία. Στην πραγματικότητα, όμως, η απουσία τέτοιων πληροφοριών δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει. Ήταν συνηθισμένο για τα έθνη της αρχαιότητας να εκθειάζουν τις επιτυχίες τους, όχι τις αποτυχίες και τις ταπεινώσεις τους, και επίσης να εξαλείφουν οτιδήποτε τους ήταν δυσάρεστο. Επιπλέον, αφού δεν έχουν διαφυλαχτεί ή βρεθεί όλα τα αρχαία έγγραφα, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι δεν καταγράφηκαν ποτέ τα συμβάντα της εποχής του Ιωνά.

Η έλλειψη ορισμένων λεπτομερειών (όπως το όνομα του Ασσύριου βασιλιά και η ακριβής τοποθεσία όπου το ψάρι εξέμεσε τον Ιωνά στη στεριά) έχει αναφερθεί ως μία ακόμη απόδειξη για το ότι το βιβλίο του Ιωνά δεν αποτελεί αληθινή ιστορία. Αυτή η ένσταση, όμως, παραβλέπει το γεγονός ότι όλες οι ιστορικές αφηγήσεις είναι συνεπτυγμένα κείμενα, στα οποία ο ιστορικός καταγράφει μόνο τις πληροφορίες εκείνες που θεωρεί σημαντικές ή αναγκαίες για το σκοπό του. Όπως παρατηρεί εύστοχα ο σχολιαστής Κ. Φ. Κάιλ: «Δεν υπάρχει ούτε ένας από τους αρχαίους ιστορικούς στου οποίου τα έργα να μπορεί να βρεθεί τέτοια αρτιότητα: οι δε βιβλικοί ιστορικοί έχουν ακόμη λιγότερο την πρόθεση να μεταδώσουν πληροφορίες που δεν έχουν στενή σχέση με το κύριο αντικείμενο των αφηγήσεών τους ή με τη θρησκευτική σημασία των ίδιων των γεγονότων».—Σχολιολόγιο της Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), 1973, Τόμ. 10, Εισαγωγή στον Ιωνά, σ. 381.

Εφόσον από την ερμηνεία των αρχαιολογικών στοιχείων έχει εξαχθεί το συμπέρασμα ότι τα τείχη που περιέβαλλαν την αρχαία Νινευή είχαν περιφέρεια μόνο 13 χλμ., μερικοί ισχυρίζονται πως το βιβλίο του Ιωνά υπερβάλλει ως προς το μέγεθος της πόλης καθώς την περιγράφει να εκτείνεται σε απόσταση οδοιπορίας τριών ημερών. (Ιων 3:3) Αυτός, ωστόσο, δεν είναι βάσιμος λόγος για αμφισβήτηση της Γραφικής δήλωσης. Τόσο στη Βιβλική όσο και στη σύγχρονη χρήση του, το όνομα μιας πόλης μπορεί να περιλαμβάνει και τα προάστιά της. Στην πραγματικότητα, τα εδάφια Γένεση 10:11, 12 δείχνουν ότι η Νινευή, η Ρεχωβώθ-Ιρ, η Χαλάχ και η Ρεσέν αποτελούσαν τη «μεγάλη πόλη».

Το γεγονός ότι ο Ιωνάς δεν έγραψε στο πρώτο πρόσωπο έχει χρησιμοποιηθεί για να αμφισβητηθεί το κύρος του βιβλίου. Αλλά με αυτό το επιχείρημα δεν λαβαίνεται υπόψη πως ήταν συνηθισμένο για τους Βιβλικούς συγγραφείς να χρησιμοποιούν το τρίτο πρόσωπο αναφερόμενοι στον εαυτό τους. (Εξ 24:1-18· Ησ 7:3· 20:2· 37:2, 5, 6, 21· Ιερ 20:1, 2· 26:7, 8, 12· 37:2-6, 12-21· Δα 1:6-13· Αμ 7:12-14· Αγγ 1:1, 3, 12, 13· 2:1, 10-14, 20· Ιωα 21:20) Αυτό το έκαναν ακόμη και μη Βιβλικοί ιστορικοί της αρχαιότητας, περιλαμβανομένου του Ξενοφώντα και του Θουκυδίδη. Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί ότι η γνησιότητα των αφηγήσεών τους δεν έχει αμφισβητηθεί ποτέ με βάση αυτό το επιχείρημα.

Με την εναρκτήρια κιόλας δήλωσή του, «ο λόγος του Ιεχωβά άρχισε να έρχεται», το βιβλίο του Ιωνά αξιώνει ότι είναι από τον Θεό. (Ιων 1:1) Οι Ιουδαίοι το αποδέχονται από αρχαιοτάτων χρόνων ως γνήσιο όπως αποδέχονται και άλλα προφητικά βιβλία που έχουν παρόμοια εισαγωγή. (Ιερ 1:1, 2· Ωσ 1:1· Μιχ 1:1· Σοφ 1:1· Αγγ 1:1· Ζαχ 1:1· Μαλ 1:1) Αυτό από μόνο του αποτελεί ισχυρό επιχείρημα για την αυθεντικότητά του. Όπως έχει επισημανθεί: «Είναι πραγματικά αδιανόητο . . . να είχαν περιλάβει οι ειδήμονες του Ιουδαϊσμού ένα τέτοιο βιβλίο στον κανόνα της Γραφής χωρίς τις πλέον αδιαμφισβήτητες αποδείξεις για τη γνησιότητα και την αυθεντικότητά του».—Το Αυτοκρατορικό Λεξικό της Βίβλου (The Imperial Bible-Dictionary), επιμέλεια Π. Φέρμπερν, Λονδίνο, 1874, Τόμ. 1, σ. 945.

Επιπλέον, αυτό το βιβλίο εναρμονίζεται πλήρως με τις υπόλοιπες Γραφές. Αποδίδει τη σωτηρία στον Ιεχωβά (Ιων 2:9· παράβαλε Ψλ 3:8· Ησ 12:2· Απ 7:10), η δε αφήγηση καταδεικνύει παραστατικά το έλεος, τη μακροθυμία, την υπομονή και την παρ’ αξία καλοσύνη που εκδηλώνει ο Ιεχωβά στην πολιτεία του με τους αμαρτωλούς ανθρώπους.—Ιων 3:10· 4:2, 11· παράβαλε Δευ 4:29-31· Ιερ 18:6-10· Ρω 9:21-23· Εφ 2:4-7· 2Πε 3:9.

Άλλη μια απόδειξη που πιστοποιεί την αυθεντικότητα αυτού του βιβλίου της Γραφής είναι η ειλικρίνειά του. Δεν συγκαλύπτεται η ακατάλληλη στάση που εκδήλωσε ο Ιωνάς σε σχέση με την αποστολή του καθώς και με το έλεος του Θεού προς τους Νινευίτες.

Η πιο πειστική απόδειξη, όμως, παρέχεται από τον ίδιο τον Γιο του Θεού. Αυτός είπε: «Σημείο δεν θα της δοθεί [αυτής της γενιάς] εκτός από το σημείο του Ιωνά του προφήτη. Διότι όπως ο Ιωνάς ήταν στην κοιλιά του τεράστιου ψαριού τρεις ημέρες και τρεις νύχτες, έτσι θα είναι ο Γιος του ανθρώπου στην καρδιά της γης τρεις ημέρες και τρεις νύχτες. Οι Νινευίτες θα αναστηθούν στην κρίση μαζί με αυτή τη γενιά και θα την καταδικάσουν· επειδή εκείνοι μετανόησαν με αυτό που κήρυξε ο Ιωνάς, αλλά ορίστε! κάτι που είναι περισσότερο από τον Ιωνά βρίσκεται εδώ». (Ματ 12:39-41· 16:4) Η ανάσταση του Χριστού Ιησού θα ήταν τόσο πραγματική όσο και η απελευθέρωση του Ιωνά από την κοιλιά του ψαριού. Η δε γενιά που άκουσε το κήρυγμα του Ιωνά πρέπει να ήταν και αυτή τόσο υπαρκτή όσο ήταν η γενιά που άκουσε τον Χριστό Ιησού να μιλάει. Μυθικοί Νινευίτες δεν θα μπορούσαν ποτέ να αναστηθούν στην κρίση για να καταδικάσουν μια μη δεκτική γενιά Ιουδαίων.

[Πλαίσιο στη σελίδα 1387]

ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΙΩΝΑΣ

Οι εμπειρίες του Ιωνά όταν διορίστηκε να προφητεύσει σε έναν ειδωλολατρικό λαό, τους κατοίκους της Νινευή

Γράφτηκε γύρω στο 844 Π.Κ.Χ., περίπου 100 χρόνια προτού οδηγήσει η Ασσυρία τον Ισραήλ σε εξορία

Η φυγή του Ιωνά (1:1–2:10)

Ο Ιωνάς λαβαίνει την αποστολή να προειδοποιήσει τους Νινευίτες για το θυμό του Ιεχωβά, αλλά επιβιβάζεται σε ένα πλοίο με προορισμό τη Θαρσείς

Μια τρομερή θύελλα ξεσπάει και προξενεί φόβο για ναυάγιο

Οι φοβισμένοι ναυτικοί κραυγάζουν προς τους θεούς τους, προσπαθούν να ελαφρώσουν το πλοίο και τέλος ρίχνουν κλήρους για να καθορίσουν ποιος ευθύνεται για αυτή τη συμφορά

Ο κλήρος πέφτει στον Ιωνά· αυτός λέει στους ναυτικούς να τον πετάξουν από το πλοίο, εφόσον ο ίδιος ευθύνεται για την τρικυμία

Οι ναύτες, όντας απρόθυμοι να το κάνουν αυτό, προσπαθούν να επαναφέρουν το σκάφος στη στεριά· όταν αυτό αποτυχαίνει, ρίχνουν τον Ιωνά στη θάλασσα· η θύελλα κοπάζει αμέσως

Στο νερό, ένα μεγάλο ψάρι καταπίνει τον Ιωνά

Μέσα από την κοιλιά του ψαριού, ο Ιωνάς προσεύχεται στον Ιεχωβά και υπόσχεται να εκπληρώσει ό,τι ευχήθηκε

Τελικά, το ψάρι τον εξεμεί στη στεριά

Ο Ιωνάς πηγαίνει στη Νινευή (3:1–4:11)

Ο Ιεχωβά δίνει ξανά στον Ιωνά την οδηγία να πάει στη Νινευή για να διακηρύξει την προειδοποίησή Του

Ο Ιωνάς πηγαίνει στη Νινευή και ανακοινώνει ότι η πόλη θα καταστραφεί σε 40 ημέρες

Οι Νινευίτες μετανοούν· κατ’ εντολήν του βασιλιά, σκεπάζουν τα ζώα τους και τους εαυτούς τους με σάκο και ικετεύουν για το έλεος του Θεού· ο Ιεχωβά “μεταμελείται” για την προειπωμένη συμφορά

Ο Ιωνάς ανάβει από θυμό για το ότι δεν θα καταστραφεί η Νινευή· φτιάχνει ένα στέγαστρο έξω από την πόλη, κάθεται κάτω από τον ίσκιο του και αναμένει τις εξελίξεις

Ο Ιεχωβά κάνει να φυτρώσει μια νεροκολοκυθιά και να ανακουφίσει τον Ιωνά με τον ίσκιο της· την επομένη, ένα σκουλήκι πλήττει το φυτό και αυτό ξεραίνεται· χρησιμοποιώντας την αντίδραση του Ιωνά ως προς αυτό, ο Ιεχωβά τού εξηγεί γιατί έδειξε έλεος στους 120.000 και πλέον κατοίκους της Νινευή