ΔΑΜΑΣΚΟΣ

(Δαμασκός).

Αρχαία και σημαντική πόλη της Συρίας. Η Δαμασκός (η σημερινή ες-Σαμ ή Ντιμάσκ) βρίσκεται στους πρόποδες της οροσειράς του Αντιλιβάνου, ενώ μπροστά της, προς τα Α, απλώνεται η γειτονική της Αραβοσυριακή Έρημος. (Ασμ 7:4) Στα ΝΔ της πόλης, το χιονοσκεπές Όρος Αερμών ορθώνεται σε ύψος 2.814 μ., οριοθετώντας το νότιο άκρο της οροσειράς του Αντιλιβάνου.

Οι πλαγιές πίσω από τη Δαμασκό, προς τα Δ, είναι εντελώς χέρσες, αλλά τα δροσερά νερά του ποταμού Μπαράντα (Αβανά στο εδ. 2Βα 5:12) κατεβαίνουν ορμητικά από ένα φαράγγι μέσα στα βουνά και ρέουν στην πεδιάδα όπου βρίσκεται η πόλη. Από εκείνο το σημείο και μετά η άρδευση δημιουργεί μια όαση με πλούσια βλάστηση που εκτείνεται σε πλάτος περίπου 16 χλμ. και μήκος 48 χλμ. Αυτό το άφθονο απόθεμα νερού έκανε τη Δαμασκό νευραλγικό σημείο των αρχαίων στρατιωτικών και εμπορικών οδών που συνέδεαν τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου με τις χώρες της Μεσοποταμίας και την Ανατολή. Επίσης, οι οροσειρές του Λιβάνου και του Αντιλιβάνου συμβάλλουν στην παροχέτευση της οδικής κίνησης μέσα από τη Δαμασκό, δεδομένου ότι αποτελούν φυσικό εμπόδιο για την κίνηση των καραβανιών με κατεύθυνση προς και από τα παράλια της Μεσογείου.

Βορειοδυτικά της πόλης η οροσειρά του Αντιλιβάνου έχει ένα άνοιγμα, και από τους αρχαίους χρόνους αυτό το πέρασμα συνδεόταν διαμέσου της Κοίλης Συρίας (Μπεκάα) με την κεντρική οδική αρτηρία, η οποία πήγαινε Ν στην Ασώρ, κατέβαινε διατρέχοντας τη δυτική πλευρά της Θάλασσας της Γαλιλαίας κατευθυνόμενη, μέσα από τις Πεδιάδες της Μεγιδδώ, προς τα παράλια και κατόπιν συνέχιζε Ν διαμέσου της Φιλιστίας ως την Αίγυπτο. Ανατολικά της οροσειράς του Αντιλιβάνου, ένας δρόμος οδηγούσε Ν της Δαμασκού στην Ασώρ και Β στην Αιμάθ, στο Χαλέπι και στη Χαρκεμίς. Μια άλλη σημαντική οδός, η κοινώς λεγόμενη Βασιλική Οδός (παράβαλε Αρ 21:22), ξεκινούσε από τη Δαμασκό, πήγαινε Ν διατρέχοντας τις παρυφές του οροπεδίου Α του Ιορδάνη και συνέχιζε προς τα κάτω μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα και την Αραβική Χερσόνησο. Αυτοί ήταν οι δρόμοι στους οποίους βάδιζαν οι στρατιές της Αιγύπτου, της Ασσυρίας, της Βαβυλώνας και της Περσίας. Προς μια άλλη κατεύθυνση, τα καραβάνια που είχαν προορισμό τη Μεσοποταμία πήγαιναν πρώτα Α, από τη Δαμασκό προς τη Θαδμώρ, και από εκεί στην περιοχή του Ευφράτη.

Η πεδιάδα όπου βρίσκεται η Δαμασκός είναι ένα οροπέδιο περίπου 700 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, η δε πόλη έχει ευχάριστο κλίμα με μέση θερμοκρασία κυμαινόμενη από 7°C το χειμώνα μέχρι 29°C το καλοκαίρι. Στην πολύ εύφορη γη υπάρχουν εκλεκτοί ελαιώνες και άλλοι δεντρόκηποι με συκιές και βερικοκιές, καθώς και πλούσιες καλλιέργειες σιτηρών. Ωστόσο, η ευημερία της πόλης οφειλόταν κατά κύριο λόγο στην εμπορική της κίνηση καθώς και στο ότι αποτελούσε φυσικό κέντρο εμπορίου για τις νομαδικές φυλές. Ο προφήτης Ιεζεκιήλ αποκαλεί τη Δαμασκό “έμπορο” της Τύρου, προφανώς επειδή αντάλλασσε κρασί από τη γειτονική πόλη Χελβών και γκριζοκόκκινο μαλλί με τα χειροτεχνήματα που εξήγε η Τύρος. (Ιεζ 27:18) Οι “δρόμοι” που προσφέρθηκε να παραχωρήσει ο Βεν-αδάδ Β΄ στον Αχαάβ μέσα στη Δαμασκό αποσκοπούσαν προφανώς στη δημιουργία παζαριών, ή αγορών, με σκοπό την προώθηση των εμπορικών συμφερόντων του Αχαάβ στη συριακή πρωτεύουσα.—1Βα 20:34.

Ιστορία. Η αρχική ιστορία της Δαμασκού δεν είναι γνωστή. Ο Ιώσηπος (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία, Α΄, 145 [vi, 4]) προβάλλει την παραδοσιακή Ιουδαϊκή άποψη ότι η Δαμασκός ιδρύθηκε από τον Ούση, ή Ουζ, γιο του Αράμ και εγγονό του Σημ, αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι απόγονοι του Ουζ κατοικούσαν νοτιότερα. (Γε 10:21-23· βλέπε ΟΥΖ Αρ. 4.) Ο Αβραάμ πιθανότατα πέρασε κοντά από τη Δαμασκό ή και μέσα από αυτήν καθ’ οδόν προς την Υποσχεμένη Γη. Ο Ελιέζερ, ο υπηρέτης του άτεκνου Αβραάμ, ήταν «ένας άντρας από τη Δαμασκό». (Γε 15:2) Ο Αβραάμ έφτασε μέχρι κάποια τοποθεσία Β της Δαμασκού που ονομάζεται Χοβά, όταν καταδίωξε τους εισβολείς βασιλιάδες προκειμένου να πάρει πίσω τον αιχμάλωτο ανιψιό του τον Λωτ.—Γε 14:1-16.

Εναντιώνεται στον Ισραήλ. Στη συνέχεια η Δαμασκός εξαφανίζεται από τη Βιβλική αφήγηση για χίλια σχεδόν χρόνια, και όταν επανεμφανίζεται διαδραματίζει συνήθως το ρόλο του αντίπαλου έθνους απέναντι στο έθνος του Ισραήλ. Στο μεταξύ είχε εξελιχθεί σε κέντρο ενός από τα πολλά αραμαϊκά βασίλεια της Συρίας. Όταν ο Δαβίδ πολέμησε και νίκησε το βασιλιά της Ζωβά, «η Συρία της Δαμασκού» πρόστρεξε σε βοήθεια των ηττημένων. Ο Δαβίδ νίκησε και αυτούς, τοποθέτησε φρουρές στο βασίλειο της Δαμασκού και έκανε τη Δαμασκό φόρου υποτελή στον Ισραήλ. (2Σα 8:3-6· 1Χρ 18:5, 6) Ωστόσο, στη διάρκεια της βασιλείας του Σολομώντα, ένας φυγάς ονόματι Ρεζών από το αραμαϊκό βασίλειο της Ζωβά απέκτησε τον έλεγχο της Δαμασκού και αυτοανακηρύχτηκε βασιλιάς. Το μίσος του για τον Ισραήλ το διοχέτευσε σε επιθετικές ενέργειες.—1Βα 11:23-25.

Ο Βασιλιάς Βεν-αδάδ Α΄ της Δαμασκού, αφού πρώτα σύναψε διαθήκη με τον Βαασά του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ, τον πρόδωσε για χάρη του Ασά του Ιούδα (977-937 Π.Κ.Χ.) και εισέβαλε στα εδάφη του πρώην συμμάχου του. (1Βα 15:18-20· 2Χρ 16:2-4) Ο διάδοχός του ο Βεν-αδάδ Β΄, επικεφαλής ενός συνασπισμού 32 σύμμαχων βασιλιάδων, εισέβαλε και αυτός στο βόρειο βασίλειο του Ισραήλ. Έκανε και μια δεύτερη απόπειρα, έχοντας αναδιοργανώσει τα στρατεύματά του υπό την ηγεσία 32 κυβερνητών, αλλά ηττήθηκε και τις δύο φορές. (1Βα 20:1, 16-34) Παρότι τη δεύτερη φορά αιχμαλωτίστηκε, ο Βασιλιάς Αχαάβ (περ. 940-920 Π.Κ.Χ.) τον απελευθέρωσε, και αργότερα, στη μάχη της Ραμώθ-γαλαάδ, ο Βεν-αδάδ κατηύθυνε τις δυνάμεις των αρμάτων του εναντίον των συνδυασμένων δυνάμεων του Ιούδα και του Ισραήλ, τις νίκησε και προκάλεσε το θάνατο του Αχαάβ. (1Βα 22:29-37) Το διάστημα που βασίλευε ο Ιωράμ στον Ισραήλ (περ. 917-905 Π.Κ.Χ.), ο Βεν-αδάδ Β΄ έκανε μια τελευταία απόπειρα να καταλάβει τη Σαμάρεια αλλά κατατροπώθηκε θαυματουργικά.—2Βα 6:24· 7:6, 7.

Εκπληρώνοντας την αποστολή που είχε ανατεθεί στον προκάτοχό του τον Ηλία, ο προφήτης Ελισαιέ πήγε στη Δαμασκό και είπε στον Αζαήλ ότι θα έπαιρνε τη θέση του Βεν-αδάδ Β΄ στο θρόνο της Συρίας. (1Βα 19:15· 2Βα 8:7-13) Πριν από το θάνατο του Βεν-αδάδ, η Δαμασκός ήταν το κέντρο της συριακής αντίστασης απέναντι στον επεκτατισμό της Ασσυριακής Αυτοκρατορίας, η οποία είχε βάλει σκοπό της να καταλάβει τις παραμεσόγειες χώρες. Ως νευραλγικός κόμβος της κύριας οδού που συνέδεε τη Μεσοποταμία με τη Μεσόγειο, η Δαμασκός συνιστούσε βασικό στόχο. Ηγούμενη ενός συνασπισμού γειτονικών βασιλείων, αντιστάθηκε με κάποια επιτυχία σε μια σειρά επιθέσεων του Σαλμανασάρ Γ΄ της Ασσυρίας. Μια από τις επιγραφές του Σαλμανασάρ αναφέρει την αρπαγή του συριακού θρόνου από τον Αζαήλ. Έπειτα από μια μεγάλη σύγκρουση, ο Σαλμανασάρ εγκλώβισε τον Αζαήλ στη Δαμασκό πολιορκώντας την πόλη, αλλά δεν κατάφερε να την καταλάβει.

Ως βασιλιάς της Δαμασκού, ο Αζαήλ συνέχισε την επιθετική τακτική εναντίον του Ισραήλ. (2Βα 10:32) Αφού επέκτεινε την εξουσία της Δαμασκού μέχρι τη φιλισταϊκή πόλη Γαθ, εισέβαλε ακόμη και στον Ιούδα, εκφοβίζοντας τον Βασιλιά Ιωάς (898-859 Π.Κ.Χ.) ο οποίος και πλήρωσε τεράστιο φόρο υποτελείας για να γλιτώσει την Ιερουσαλήμ από τη συριακή επίθεση. (2Βα 12:17, 18· 13:3, 22· 2Χρ 24:23, 24) Υπό το διάδοχο του Αζαήλ, τον Βεν-αδάδ Γ΄, η επικράτεια του Ισραήλ απαλλάχτηκε από το ζυγό της Δαμασκού καθώς ο Ιωάς του Ισραήλ (περ. 859-845 Π.Κ.Χ.) νίκησε τρεις φορές τη Συρία. (2Βα 13:24, 25) Κατόπιν ο Ιεροβοάμ Β΄ του Ισραήλ (περ. 844-804 Π.Κ.Χ.) προέλασε βαθιά στο εσωτερικό της Συρίας μέχρι «την είσοδο της Αιμάθ» και «επανέφερε τη Δαμασκό και την Αιμάθ για τον Ιούδα στον Ισραήλ». (2Βα 14:23-28) Αυτό θεωρείται γενικά ότι σημαίνει πως έκανε τα εν λόγω βασίλεια φόρου υποτελή, επαναφέροντάς τα σε θέση ανάλογη με αυτήν που είχαν υπό τον Σολομώντα.—1Βα 4:21.

Οι κρίσεις του Ιεχωβά για τη Δαμασκό. Ωστόσο, έναν αιώνα αργότερα, η Δαμασκός εμφανίζεται και πάλι στη θέση που κατείχε ως «η κεφαλή της Συρίας». (Ησ 7:8) Όταν βασίλευε ο Άχαζ στον Ιούδα (761-746 Π.Κ.Χ.), ο Ρεζίν της Δαμασκού, με σύμμαχο τον Φεκά του Ισραήλ, προέλασε στα εδάφη του Ιούδα μέχρι την Ελάθ στον Κόλπο της Άκαμπα. Αυτό φόβισε τόσο πολύ τον Βασιλιά Άχαζ ώστε δωροδόκησε τον Θεγλάθ-φελασάρ Γ΄ της Ασσυρίας, ζητώντας του να απαλλάξει τον Ιούδα από την πίεση της Συρίας. Με μεγάλη προθυμία, οι Ασσύριοι επιτέθηκαν στη Δαμασκό, την κατέλαβαν, θανάτωσαν τον Ρεζίν και εξόρισαν πολλούς από τους κατοίκους της. (2Βα 16:5-9· 2Χρ 28:5, 16) Με αυτόν τον τρόπο εκπληρώθηκαν οι προφητείες που είχε εξαγγείλει ο Ιεχωβά μέσω του Ησαΐα και του Αμώς (Ησ 8:4· 10:5, 8, 9· Αμ 1:3-5), αλλά όταν ο Άχαζ πήγε στη Δαμασκό να συναντήσει τον Θεγλάθ-φελασάρ (πιθανώς δε να του υποβάλει και τα σέβη του), έβαλε με αφροσύνη να φτιάξουν ένα αντίγραφο του θυσιαστηρίου της ψεύτικης λατρείας το οποίο είδε εκεί, και αργότερα θυσίαζε πάνω σε αυτό «στους θεούς της Δαμασκού».—2Βα 16:10-13· 2Χρ 28:23.

Έκτοτε η Δαμασκός δεν απείλησε πια τον Ισραήλ. Αν και ήταν αδύναμη στρατιωτικά, η πόλη ανέκτησε προφανώς την εμπορική της δύναμη, όπως φαίνεται στην προφητεία του Ιεζεκιήλ. (Ιεζ 27:18) Παρ’ όλα αυτά, η Δαμασκός, που στο παρελθόν είχε εξυμνηθεί τόσο πολύ, επρόκειτο να νιώσει επίσης στενοχώρια, όπως προείπε ο Ιερεμίας, λόγω των κακών ειδήσεων που θα έρχονταν από την Αιμάθ και την Αρφάδ της βόρειας Συρίας—ειδήσεις που πιθανότατα θα αναφέρονταν στην αμείλικτη κατάληψη των αραμαϊκών βασιλείων από τα προελαύνοντα βαβυλωνιακά στρατεύματα του Ναβουχοδονόσορα. (Ιερ 49:23-27) Η Δαμασκός, το πετράδι της ερήμου, δεν θα γλίτωνε τις συνέπειες αυτής της κατάκτησης. Αρκετό καιρό αργότερα, η Δαμασκός περιλαμβάνεται σε μια δυσμενή εξαγγελία την οποία διακήρυξε ο προφήτης του Ιεχωβά ο Ζαχαρίας. Η προφητεία του γράφτηκε το 518 Π.Κ.Χ. και πιθανώς εκπληρώθηκε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος κατέκτησε τη Συρία και τη Φοινίκη μετά τη νίκη του στη Μάχη της Ισσού το 333 Π.Κ.Χ.—Ζαχ 9:1-4.

Στη διάρκεια της περιόδου των Σελευκιδών, τη θέση της Δαμασκού ως πρωτεύουσας της επαρχίας της Συρίας πήρε η Αντιόχεια. Ο Βασιλιάς Αρέτας Γ΄ του αραβικού βασιλείου των Ναβαταίων κατέλαβε την πόλη το 85 Π.Κ.Χ. Η Ρώμη κατέλαβε όλη τη Συρία το 64-63 Π.Κ.Χ. και η Δαμασκός παρέμεινε ρωμαϊκή πόλη μέχρι το 33 Κ.Χ. Ο Πλίνιος (Ρωμαίος ιστορικός του πρώτου αιώνα Κ.Χ.) τη συμπεριέλαβε στις δέκα αρχικές πόλεις της Δεκάπολης.

Τον πρώτο αιώνα Κ.Χ. Την εποχή που ο Σαύλος από την Ταρσό κατευθυνόταν προς τη Δαμασκό έχοντας εξαπολύσει εκστρατεία διωγμού κατά των Χριστιανών, η πόλη είχε αρκετές Ιουδαϊκές συναγωγές. (Πρ 9:1, 2) Προφανώς τότε αποτελούσε τμήμα της επικράτειας του Ναβαταίου Βασιλιά Αρέτα Δ΄ και διοικούνταν από κάποιον διορισμένο κυβερνήτη. (2Κο 11:32, 33) Έπειτα από τη μεταστροφή του ο Σαύλος, που είχε τυφλωθεί, οδηγήθηκε σε ένα σπίτι στην οδό που ονομαζόταν Ευθεία. (Βλέπε ΕΥΘΕΙΑ.) Ο Παύλος (Σαύλος) κήρυττε για κάποιο διάστημα στις συναγωγές της Δαμασκού, αλλά εξαιτίας ενός δολοφονικού σχεδίου χρειάστηκε να τον φυγαδεύσουν μέσα στη νύχτα από ένα άνοιγμα στο τείχος της πόλης.—Πρ 9:11, 17-25· 26:20· Γα 1:16, 17.