Κεφάλαιο 10
Η Αξία της Διαπαιδαγώγησης με Αγάπη
1. Τι χρειάζεται για να γίνουν τα παιδιά ενός γονέα υπάκουα;
ΤΑ ΥΠΑΚΟΥΑ, γεμάτα αγάπη και ευγενικά παιδιά δεν γίνονται κατά τύχη. Διαπλάθονται και γίνονται με το παράδειγμα και τη διαπαιδαγώγηση.
2. Πώς συγκρούονται οι απόψεις πολλών παιδοψυχολόγων με τη συμβουλή της Αγίας Γραφής;
2 Πολλοί παιδοψυχολόγοι προωθούν το σύνθημα «κάτω τα χέρια από τα παιδιά», όπως έκανε ένας που είπε: «Καταλαβαίνετε μητέρες ότι κάθε φορά που δέρνετε το παιδί σας δείχνετε ότι το μισείτε;» Στο Λόγο του, όμως, ο Θεός λέει: «Ο φειδόμενος της ράβδου αυτού μισεί τον υιόν αυτού· αλλ’ ο αγαπών αυτόν παιδεύει αυτόν εν καιρώ [είναι επιμελής στο να τον διαπαιδαγωγεί, Αναθεωρημένη Στερεότυπη Μετάφραση (Revised Standard Version)]». (Παροιμίαι 13:24) Πριν από λίγες δεκαετίες, ιδιαίτερα στα κράτη του Δυτικού κόσμου, πλημμύριζαν την αγορά βιβλία σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών, γεμάτα θεωρίες περί ανεκτικότητας. Η διαπαιδαγώγηση είναι ανασταλτικός παράγοντας για το παιδί και σταματάει την ανάπτυξή του, έλεγαν οι ψυχολόγοι· όσο για το ξύλο, η σκέψη και μόνο τους προκαλούσε φρίκη. Οι θεωρίες τους, όμως, συγκρούονταν κατά μέτωπο με τη συμβουλή του Ιεχωβά Θεού. Ο Λόγος του λέει ότι ‘θερίζετε ό,τι σπέρνετε’. (Γαλάτας 6:7) Τι απέδειξαν οι λίγες δεκαετίες σποράς των σπόρων της ανεκτικότητας;
3, 4. Τι προέκυψε από την έλλειψη κατάλληλης διαπαιδαγώγησης στο σπίτι, και γι’ αυτό, τι συνιστούν πολλοί;
3 Η άφθονη σοδειά της βίας και της νεανικής εγκληματικότητας είναι γνωστή σε όλους. Σε πολλά βιομηχανικά κράτη, τα εγκλήματα που διαπράττονται από νέους ανέρχονται στο 50 και πλέον τοις εκατό των σοβαρών εγκλημάτων. Σε μερικά μέρη του κόσμου, ο χώρος των σχολείων αποτελεί εστία απ’ όπου ξεκινούν ταραχές μέσα στις τάξεις, συμπλοκές, υβρεολόγια και χυδαιότητες, βανδαλισμοί, βιαιοπραγίες, εκβιασμοί, εμπρησμοί, ληστείες, βιασμοί, ναρκωτικά και φόνοι. Ο εκπρόσωπος ενός σωματείου εκπαιδευτικών σε μια μεγάλη χώρα απέδωσε το πρόβλημα της πειθαρχίας στην αποτυχία του σχολείου να πλησιάσει τα παιδιά σε μικρή ηλικία και έριξε το φταίξιμο για τη νεανική εγκληματικότητα στη φθορά του θεσμού της οικογένειας και στην απροθυμία των γονέων να θέσουν λογικούς κανόνες συμπεριφοράς στα παιδιά τους. Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The Encyclopædia Britannica), εξετάζοντας το ζήτημα του ‘γιατί μερικά μέλη οικογενειών γίνονται εγκληματίες ενώ άλλα δεν γίνονται’, λέει τα εξής: «Οι μέθοδοι διαπαιδαγώγησης που εφαρμόζουν οι οικογένειες μπορεί να είναι ή πολύ χαλαρές ή πολύ σκληρές ή πολύ ασυνεπείς. Έρευνες που έγιναν στην Αμερική έχουν δείξει ότι η εσφαλμένη διαπαιδαγώγηση μπορεί να ευθύνεται για το 70 περίπου τοις εκατό των εγκληματιών».
4 Τα αποτελέσματα έχουν οδηγήσει πολλούς στην αντιστροφή των απόψεών τους και σε επιστροφή στη διαπαιδαγώγηση.
‘Η ΡΑΒΔΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ’
5. Ποια είναι η άποψη της Αγίας Γραφής για το ξύλο;
5 Το ξύλο μπορεί να είναι ζωοσωτήριο για το παιδί, επειδή ο Λόγος του Θεού λέει: «Μη φείδου να παιδεύης [να διαπαιδαγωγείς, ΜΝΚ] το παιδίον· διότι εάν κτυπήσης αυτό δια της ράβδου, δεν θέλει αποθάνει· συ κτυπών αυτό δια της ράβδου, θέλεις ελευθερώσει την ψυχήν αυτού εκ του άδου». Και πάλι, «Η ανοησία είναι συνδεδεμένη μετά της καρδίας του παιδίου· η ράβδος της παιδείας [της διαπαιδαγώγησης, ΜΝΚ] θέλει αποχωρίσει αυτήν απ’ αυτού». (Παροιμίαι 23:13, 14· 22:15) Αν οι γονείς ενδιαφέρονται να δουν τα παιδιά τους καλό στη ζωή τους, δεν θα αφήσουν από αδυναμία ή απροσεξία να ξεφύγει από τα χέρια τους ‘η ράβδος της διαπαιδαγώγησης’. Η αγάπη θα τους υποκινήσει να ενεργήσουν με σοφία και αμεροληψία όταν χρειαστεί.
6. Τι περιλαμβάνει η διαπαιδαγώγηση;
6 Όσο για την ίδια τη διαπαιδαγώγηση, αυτή δεν περιορίζεται μόνο στην τιμωρία. Διαπαιδαγώγηση βασικά σημαίνει ‘καθοδήγηση και εκπαίδευση που κινείται πάνω σε μια καθορισμένη γραμμή και μέσα σε προκαθορισμένα όρια’. Γι’ αυτό και το εδάφιο Παροιμίαι 8:33, ΜΝΚ, δεν λέει ‘αισθανθείτε διαπαιδαγώγηση’, αλλά ‘ακούστε διαπαιδαγώγηση και γίνετε σοφοί’. Ο Χριστιανός, σύμφωνα με τα εδάφια 2 Τιμόθεον 2:24, 25, πρέπει «να ήναι πράος προς πάντας, διδακτικός, ανεξίκακος, διδάσκων μετά πραότητος τους αντιφρονούντας». Η λέξη «διδάσκων» στο αρχαίο κείμενο των Ελληνικών Γραφών είναι «παιδεύοντα» και αυτήν ακριβώς τη λέξη χρησιμοποιούσαν τότε για την έννοια της διαπαιδαγώγησης. Η ίδια λέξη απαντάται στο εδάφιο Εβραίους 12:9 ως εξής: «Τους μεν κατά σάρκα πατέρας ημών είχομεν παιδευτάς και εσεβόμεθα αυτούς· δεν θέλομεν υποταχθή πολλώ μάλλον εις τον Πατέρα των πνευμάτων [της πνευματικής μας ζωής, ΜΝΚ] και ζήσει;»
7. Ποια οφέλη προκύπτουν από τη διαπαιδαγώγηση που παρέχουν οι γονείς;
7 Ο γονέας που δεν παρέχει διαπαιδαγώγηση δεν θα κερδίσει το σεβασμό του παιδιού, όπως ακριβώς δεν κερδίζουν το σεβασμό των πολιτών ούτε και οι κυβερνήτες εκείνοι που δεν επιβάλλουν την τιμωρία, αλλά αφήνουν την αδικοπραγία να συνεχίζεται. Η διαπαιδαγώγηση, όταν παρέχεται σωστά, αποδεικνύει στο παιδί ότι οι γονείς του νοιάζονται γι’ αυτό. Συμβάλλει στο να είναι το σπίτι ειρηνικό, επειδή «αποδίδει εις τους γυμνασθέντας δι’ αυτής καρπόν ειρηνικόν δικαιοσύνης». (Εβραίους 12:11) Τα ανυπάκουα παιδιά, τα παιδιά που συμπεριφέρονται άσχημα, είναι πηγή ερεθισμού σε οποιοδήποτε σπίτι, και αυτά τα παιδιά ποτέ δεν είναι αληθινά ευτυχισμένα, ούτε και με τον ίδιο τους τον εαυτό. «Παίδευε τον υιόν σου [να επιβάλλεις τιμωρία στο γιο σου, ΜΝΚ] και θέλει φέρει ανάπαυσιν εις σε· και θέλει φέρει ηδονήν [πολλή ευχαρίστηση, ΜΝΚ] εις την ψυχήν σου». (Παροιμίαι 29:17) Ύστερα από μια σταθερή αλλά και στοργική διόρθωση, το παιδί μπορεί να δει τα πράγματα από κάπως διαφορετική σκοπιά, του δίνεται ένα νέο ξεκίνημα και συχνά γίνεται πολύ πιο ευχάριστο στην παρέα. Η διαπαιδαγώγηση, πραγματικά, «αποδίδει . . . καρπόν ειρηνικόν».
8. Πώς μπορούν οι γονείς να διαπαιδαγωγούν με αγάπη;
8 ‘Όποιον αγαπάει ο Ιεχωβά τον διαπαιδαγωγεί’. (Εβραίους 12:6, ΜΝΚ) Το ίδιο κάνει και ο γονέας που θέλει από τα βάθη της καρδιάς του το καλό των παιδιών του. Η διαπαιδαγώγηση πρέπει να γίνεται από αγάπη. Είναι βέβαια φυσικό να θυμώσει ο γονέας όταν η κακή πράξη του παιδιού είναι εξοργιστική, αλλά, όπως τονίζει η Αγία Γραφή, πρέπει να είναι κανείς «ανεξίκακος». (2 Τιμόθεον 2:24) Όταν θα έχει ηρεμήσει, το αμάρτημα του παιδιού μπορεί να μην του φαίνεται πια και τόσο μεγάλο: «Η φρόνησις [ενόραση, ΜΝΚ] του ανθρώπου συστέλλει τον θυμόν αυτού· και είναι δόξα αυτού να παραβλέπη την παράβασιν». (Παροιμίαι 19:11· βλέπε επίσης Εκκλησιαστής 7:8, 9.) Μπορεί να υπάρχουν ελαφρυντικά: Ίσως το παιδί να είναι πολύ κουρασμένο ή να μην αισθάνεται καλά. Ίσως να ξέχασε πραγματικά τι του είχε λεχθεί· και οι μεγάλοι το παθαίνουν αυτό, έτσι δεν είναι; Αλλά ακόμα κι αν κάποια κακή πράξη δεν πρέπει να παραβλεφθεί, η διαπαιδαγώγηση δεν πρέπει να είναι ένα ανεξέλεγκτο ξέσπασμα ή ένα χαστούκι που απλώς δίνει διέξοδο στη συναισθηματική πίεση που νιώθει ο γονέας. Η διαπαιδαγώγηση περιλαμβάνει διδασκαλία, και το μόνο μάθημα που μαθαίνει το παιδί από ένα ξέσπασμα θυμού είναι όχι η αυτοκυριαρχία, αλλά η έλλειψη αυτοκυριαρχίας. Το παιδί δεν έχει την αίσθηση ότι νοιάζονται γι’ αυτό, αίσθηση που έχει όταν υπάρχει σωστή διαπαιδαγώγηση. Η ισορροπία, λοιπόν, είναι ουσιώδης και προάγει την ειρήνη.
ΝΑ ΚΑΘΟΡΙΖΕΤΕ ΣΤΑΘΕΡΑ ΟΡΙΑ
9. Σύμφωνα με τα εδάφια Παροιμίαι 6:20-23, τι πρέπει να παρέχουν οι γονείς στα παιδιά τους;
9 Οι γονείς πρέπει να δώσουν τις κατευθυντήριες γραμμές στα παιδιά τους. «Υιέ μου, φύλαττε την εντολήν του πατρός σου, και μη απορρίψης τον νόμον της μητρός σου. Περίαψον αυτά διαπαντός επί της καρδίας σου, περίδεσον αυτά περί τον τράχηλόν σου. Όταν περιπατής, θέλει σε οδηγεί· όταν κοιμάσαι, θέλει σε φυλάττει· και όταν εξυπνήσης, θέλει συνομιλεί μετά σου. Διότι λύχνος είναι η εντολή και φως ο νόμος, και οι έλεγχοι της παιδείας οδός ζωής». Αυτοί οι κανόνες διαγωγής που θέτουν οι γονείς, θα καθοδηγήσουν και θα προστατεύσουν το παιδί, και δείχνουν το ενδιαφέρον τους για την ευημερία και ευτυχία του παιδιού.—Παροιμίαι 6:20-23.
10. Τι μπορεί να συμβεί όταν οι γονείς παραλείπουν να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους;
10 Ο πατέρας που αποτυχαίνει σ’ αυτό, φέρνει ευθύνη. Ο Ηλεί, ένας αρχιερέας του αρχαίου Ισραήλ, άφηνε τους γιους του να επιδίδονται στην απληστία, στην ασέβεια και στην ανηθικότητα· εξέφρασε κάποια διαμαρτυρία βέβαια, αλλά δεν έλαβε δραστικά μέτρα για να θέσει τέρμα στις κακές τους πράξεις. Ο Θεός είπε: «Θέλω κρίνει τον οίκον αυτού έως αιώνος δια την ανομίαν· επειδή γνωρίσας ότι οι υιοί αυτού έφερον κατάραν εφ’ εαυτούς [στον Θεό, ΜΝΚ], δεν συνέστειλεν αυτούς». (1 Σαμουήλ 2:12-17, 22-25· 3:13) Με παρόμοιο τρόπο, αν η μητέρα παραλείπει να κάνει το καθήκον της, θα ντροπιαστεί: «Η ράβδος και ο έλεγχος δίδουσι σοφίαν· παιδίον δε απολελυμένον καταισχύνει την μητέρα αυτού».—Παροιμίαι 29:15.
11. Γιατί είναι ανάγκη να υπάρχουν καθορισμένα όρια για τα παιδιά;
11 Τα παιδιά χρειάζονται να έχουν καθορισμένα όρια. Χωρίς αυτά δεν αισθάνονται άνετα. Όταν τα έχουν και τα ακολουθούν, αισθάνονται ότι αποτελούν μέρος μιας ομάδας· ανήκουν σ’ αυτήν και γίνονται δεκτά απ’ αυτήν επειδή συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις της. Με την ανεκτικότητα οι νεαροί αφήνονται στην τύχη τους, αφήνονται να παλέψουν με τις δικές τους και μόνο δυνάμεις. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα παιδιά χρειάζονται ενηλίκους που έχουν σταθερές πεποιθήσεις σχετικά με τα όρια και οι οποίοι θα μεταβιβάσουν τις πεποιθήσεις αυτές στα παιδιά. Χρειάζεται να αναγνωρίζουν τα παιδιά ότι υπάρχουν όρια για όλους πάνω στη γη και ότι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την ευτυχία και το καλό του καθενός προσωπικά. Μπορούμε να απολαύσουμε την ελευθερία μόνο όταν οι άλλοι αναγνωρίζουν το πεδίο της δικής μας ελευθερίας κι εμείς της δικής τους. Η υπέρβαση των κατάλληλων ορίων σημαίνει ότι αναπόφευκτα ο παραβάτης θα φτάσει ‘ως το σημείο να βλάψει και να καταπατήσει τα δικαιώματα του αδελφού του’.—1 Θεσσαλονικείς 4:6, ΜΝΚ.
12. Γιατί είναι σημαντική η αυτοπειθαρχία και πώς θα μπορούσαν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να την αναπτύξουν;
12 Όταν τα παιδιά μαθαίνουν ότι η περιφρόνηση των κατάλληλων ορίων θα έχει σαν αποτέλεσμα διαπαιδαγώγηση του ενός ή του άλλου είδους, τότε αναγνωρίζουν τα δικά τους όρια και, με τη σταθερότητα και την καθοδήγηση των γονέων τους, καλλιεργούν την αυτοπειθαρχία που χρειάζονται για να ζουν μια ικανοποιητική ζωή. Ή θα διαπαιδαγωγήσουμε εμείς τον εαυτό μας, ή θα διαπαιδαγωγηθούμε από κάποια εξωτερική πηγή. (1 Κορινθίους 9:25, 27) Αν εμείς καλλιεργήσουμε αυτοπειθαρχία και βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κάνουν το ίδιο, η ζωή μας καθώς και η δική τους θα είναι πιο ευτυχισμένη, πιο απαλλαγμένη από προβλήματα και στενοχώριες.
13. Ποιοι είναι μερικοί σημαντικοί παράγοντες που πρέπει να έχουν υπόψη τους οι γονείς όταν δίνουν κατευθυντήριες γραμμές στα παιδιά τους;
13 Οι κατευθυντήριες γραμμές και οι περιορισμοί που θέτουν οι γονείς στα παιδιά πρέπει να είναι σαφείς, δίκαιοι, και με σπλαχνικές παραχωρήσεις. Μην περιμένετε ούτε πάρα πολλά ούτε πάρα πολύ λίγα. Να θυμάστε την ηλικία τους, γιατί αυτά θα ενεργήσουν σύμφωνα μ’ αυτήν. Μην περιμένετε να είναι τα παιδιά ενήλικοι σε μικρογραφία. Ο απόστολος είπε ότι, όταν ήταν μωρό, ενεργούσε σαν μωρό. (1 Κορινθίους 13:11) Αλλά αφού καθορίσετε λογικούς κανόνες και τα παιδιά σας τους καταλάβουν, να τους επιβάλετε χωρίς καθυστέρηση και με συνέπεια. «Ας ήναι ο λόγος σας Ναι, ναι, Ου, ου». (Ματθαίος 5:37) Τα παιδιά πραγματικά εκτιμούν τους γονείς που τηρούν το λόγο τους, που είναι συνεπείς και σταθεροί, επειδή νιώθουν τη δύναμη των γονέων τους να τα προστατεύει και αισθάνονται ότι μπορούν να βασίζονται σ’ αυτήν όταν έρθει κάποια στενοχώρια και χρειάζονται βοήθεια. Αν οι γονείς τους είναι δίκαιοι, και συγχρόνως θετικοί όταν δίνουν διόρθωση για την κακή πράξη, τα παιδιά θα έχουν ένα αίσθημα ασφάλειας και σταθερότητας. Τα παιδιά θέλουν να γνωρίζουν πού πατούν, και με τέτοιους γονείς ασφαλώς το γνωρίζουν αυτό.
14. Γιατί είναι σημαντική η σταθερότητα όταν τα παιδιά δεν ανταποκρίνονται στις οδηγίες των γονέων τους;
14 Οι γονείς χρειάζεται να έχουν αποφασιστικότητα για να δείξουν σταθερότητα όταν το παιδί αποφεύγει να υπακούσει στην εντολή του γονέα. Μερικοί γονείς προσφεύγουν σε απειλές για πιθανή τιμωρία, μπλέκονται σε άκαρπη λογομαχία με το παιδί ή επιχειρούν να δωροδοκήσουν το παιδί για να κάνει ό,τι του είπαν να κάνει. Συχνά το μόνο που χρειάζεται είναι απλώς να είναι πολύ σταθεροί και να πουν στο παιδί, με πεποίθηση, ότι πρέπει να κάνει αυτό που του είπαν και να το κάνει τώρα. Αν το παιδί ήταν έτοιμο να περάσει μπροστά από ένα αυτοκίνητο που ερχόταν, οι γονείς του θα του έλεγαν τι να κάνει χωρίς περιστροφές. Όπως τονίζουν ορισμένοι ερευνητές του θέματος: «Σχεδόν όλοι οι γονείς πείθουν τα παιδιά τους να πάνε σχολείο, . . . να βουρτσίζουν τα δόντια τους, να μη σκαρφαλώνουν στη στέγη, να κάνουν μπάνιο, κτλ. Τα παιδιά συχνά αντιστέκονται. Αλλά, τελικά, συμμορφώνονται, επειδή γνωρίζουν ότι οι γονείς δεν σηκώνουν αντιρρήσεις». Μπορείτε να περιμένετε από τα παιδιά σας να ‘δέσουν τις εντολές και τους νόμους σας διαπαντός επί της καρδίας τους’, μόνο όταν εσείς επιβάλλετε αυτές τις εντολές και τους νόμους με συνέπεια.—Παροιμίαι 6:21.
15. Όταν οι γονείς είναι ασυνεπείς στην επιβολή των κατευθυντήριων γραμμών, πώς μπορεί να επηρεαστούν τα παιδιά;
15 Όταν οι γονείς επιβάλλουν κατευθυντήριες γραμμές σπασμωδικά, ανάλογα με την ιδιοτροπία ή τη διάθεση της στιγμής, ή όταν η διαπαιδαγώγηση για ανυπακοή καθυστερεί πολύ, τα παιδιά ενθαρρύνονται να αποτολμήσουν μερικές παραβάσεις για να δουν μέχρι πού μπορούν να φτάσουν και για πόσο θα τη γλιτώνουν. Όταν η τιμωρία φαίνεται ότι αργεί, τα παιδιά, όπως ακριβώς και οι μεγάλοι, αποθρασύνονται. «Επειδή η κατά του πονηρού έργου απόφασις δεν εκτελείται ταχέως, δια τούτο η καρδία των υιών των ανθρώπων είναι όλη έκδοτος εις το να πράττη το κακόν». (Εκκλησιαστής 8:11) Έτσι, να λέτε αυτό που εννοείτε, και να εννοείτε αυτό που λέτε. Τότε, το παιδί σας θα δεχτεί το γεγονός ότι πρέπει να ενεργεί σύμφωνα μ’ αυτό που του λέτε, και θα αντιληφθεί ότι δεν θα πετύχει τίποτα ούτε με τα κατεβασμένα μούτρα ούτε με τη λογομαχία ούτε με το να προσποιείται ότι πιστεύει πως είστε σκληροί και άστοργοι.
16. Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να αποφεύγουν να δίνουν παράλογες εντολές;
16 Αυτό απαιτεί περίσκεψη προτού μιλήσετε. Οι βιαστικοί κανόνες, καθώς και οι βιαστικές εντολές, είναι συχνά πράγματα παράλογα. «Ας είναι πας άνθρωπος ταχύς εις το να ακούη, βραδύς εις το να λαλή, βραδύς εις οργήν». (Ιακώβου 1:19) Αν η διαπαιδαγώγηση δεν είναι δίκαιη και συνεπής, το φυσικό αίσθημα της δικαιοσύνης που έχουν τα παιδιά θα θιχτεί και θα καλλιεργήσουν μέσα τους μνησικακία.
ΝΑ ΤΗΡΕΙΤΕ ΤΗΝ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΕΛΕΓΧΟ
17. Ποια άποψη για την εργασία και το παιχνίδι πρέπει να εκτιμήσουν τα παιδιά;
17 Το παιχνίδι αποτελεί φυσιολογικό μέρος της ζωής του παιδιού. (Ζαχαρίας 8:5) Οι γονείς πρέπει να το αναγνωρίζουν αυτό ενόσω θα εισάγουν σταδιακά στη ζωή του παιδιού εκτίμηση για την εργασία, καθώς και ένα αίσθημα ευθύνης. Κατόπιν, καλύτερα να κάνει πρώτα το παιδί οποιεσδήποτε μικροδουλειές έχει να κάνει· το παιχνίδι έρχεται δεύτερο.
18. Τι επίδραση μπορούν να έχουν οι συναναστροφές στα παιδιά;
18 Μερικά παιδιά γίνονται «του δρόμου», δηλαδή στην ουσία αποξενωμένα από το σπίτι τους, επειδή αναζητούν ψυχαγωγία αλλού. Αν οι συναναστροφές τους δεν είναι καλές ούτε τα αποτελέσματα θα είναι καλά. (1 Κορινθίους 15:33) Κάποια συναναστροφή έξω από το σπίτι είναι βέβαια ωφέλιμη για το παιδί προκειμένου να διευρυνθεί η κατανόηση που έχει για τους ανθρώπους. Αλλά όταν οι συναναστροφές έξω από το σπίτι είναι πάρα πολλές ή μένουν ανεξέλεγκτες, τότε ο οικογενειακός κύκλος εξασθενεί ή ακόμα και διασπάται.
19. Ποια είναι μερικά πράγματα που πρέπει να σκεφτούν οι γονείς για να δουν αν κάνουν πραγματικά το σπίτι ευχάριστο τόπο για τα παιδιά τους;
19 Παράλληλα με τη διαπαιδαγώγηση που παρέχουν οι γονείς για να το διορθώσουν αυτό, μπορούν, επίσης, να αναρωτηθούν τι θα μπορούσαν να κάνουν για να γίνει το σπίτι πιο ευχάριστο για τα παιδιά τους· να αναρωτηθούν αν διαθέτουν αρκετό χρόνο γι’ αυτά, όχι μόνο για λόγους διδασκαλίας ή διαπαιδαγώγησης, αλλά και για να είναι αληθινοί φίλοι και σύντροφοι των παιδιών τους. Μήπως είστε συνήθως «πολύ απασχολημένος» και δεν μπορείτε να αφιερώσετε χρόνο στα παιδιά σας, να παίξετε μαζί τους; Οι ευκαιρίες για να κάνετε διάφορα πράγματα με τα παιδιά έρχονται και παρέρχονται για πάντα. Ο χρόνος είναι μιας κατεύθυνσης, και τα παιδιά δεν παραμένουν αμετάβλητα, αλλά συνέχεια αναπτύσσονται και αλλάζουν. Οι εποχές περνούν και, μολονότι φαίνεται σαν χθες ο καιρός που το αγοράκι σας ήταν ένα μωρό που μάθαινε να περπατάει, ξαφνικά αντιλαμβάνεστε ότι έχει γίνει ολόκληρος άντρας, και το μικρό σας κοριτσάκι ολόκληρη κοπέλα. Μόνο αν διατηρείτε καλή ισορροπία και εφαρμόζετε ο ίδιος διαπαιδαγώγηση στον εαυτό σας σχετικά με το πώς διαθέτετε το χρόνο σας δεν θα σας διαφύγουν οι ευκαιρίες που σας προσφέρει αυτή η πολύτιμη περίοδος—και δεν θα δείτε τα παιδιά σας να απομακρύνονται από εσάς ενώ είναι ακόμα στην τρυφερή τους ηλικία.—Παροιμίαι 3:27.
20, 21. Εκεί που υπάρχει τηλεόραση στο σπίτι, ποια ευθύνη πρέπει να αναλαμβάνουν οι γονείς, και γιατί;
20 Εκεί που η τηλεόραση αποτελεί κοινή πηγή ψυχαγωγίας, ίσως χρειαστεί να τεθούν όρια στη χρήση της. Μερικοί γονείς χρησιμοποιούν την τηλεόραση για νταντά των παιδιών τους. Μπορεί αυτό να τους διευκολύνει και να φαίνεται ότι δεν κοστίζει τίποτα· αλλά, στην πραγματικότητα, μπορεί να τους κοστίσει πολύ ακριβά. Τα προγράμματα της τηλεόρασης είναι συχνά γεμάτα βία και σεξ. Η εντύπωση που δίνουν είναι ότι η βία είναι ένας παραδεκτός τρόπος λύσης προβλημάτων· το αθέμιτο σεξ παρουσιάζεται σαν παραδεκτό μέρος της καθημερινής ζωής. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι αυτό μπορεί να κάνει ένα άτομο, και ιδιαίτερα όταν είναι σε νεαρή ηλικία, να μην ενοχλείται από τέτοιες πράξεις. Προσέχετε βέβαια να τρώνε τα παιδιά σας τροφή που είναι υγιεινή και όχι μολυσμένη. Πρέπει, όμως, να προσέχετε ακόμα πιο πολύ αυτά με τα οποία τρέφεται η διάνοιά τους. Όπως τόνισε ο Ιησούς, η τροφή δεν πηγαίνει στην καρδιά μας, αλλά αυτά με τα οποία γεμίζουμε τη διάνοιά μας μπορεί να μπουν στην καρδιά μας.—Μάρκος 7:18-23.
21 Ο έλεγχος του είδους των προγραμμάτων που παρακολουθούν τα παιδιά, καθώς και η ποσότητα του χρόνου που δαπανούν μπροστά στην τηλεόραση, μπορεί να παίξουν πολύ μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξή τους. Η τηλεόραση μπορεί να προσφέρει κάποια καλή διασκέδαση, ακόμα και εκπαίδευση· αλλά αν δεν ελέγχεται, μπορεί να γίνει πάθος και να τρώει πάρα πολύ χρόνο. Ο χρόνος είναι ζωή, και μέρος αυτού του χρόνου θα μπορούσε ασφαλώς να δαπανηθεί με άλλους πιο επικερδείς τρόπους. Αυτό οφείλεται στο ότι η τηλεόραση αντικαθιστά την πράξη απλώς με την όραση. Εκτοπίζει, όχι μόνο τη σωματική δραστηριότητα, αλλά και την ανάγνωση και τη συνομιλία. Η οικογένεια χρειάζεται επικοινωνία και συναναστροφή, και το να κάθονται απλώς όλοι μαζί σιωπηλά στο ίδιο δωμάτιο παρακολουθώντας τηλεόραση δεν πρόκειται να καλύψει αυτή την ανάγκη. Εκεί που η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης αποτελεί πρόβλημα, οι γονείς μπορούν να καλλιεργήσουν στα παιδιά τους εκτίμηση για άλλες δραστηριότητες αντί της τηλεόρασης—κατάλληλα παιχνίδια, διάβασμα, οικογενειακές δραστηριότητες—ιδιαίτερα αν πρώτοι οι ίδιοι δίνουν το καλό παράδειγμα.
ΟΤΑΝ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΕΙΤΕ, ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙΤΕ!
22. Γιατί είναι σημαντικό να καταλαβαίνουν τα παιδιά τις λέξεις που χρησιμοποιούν οι γονείς τους;
22 Ένας γονέας αφηγείται την εξής εμπειρία:
«Όταν ο γιος μου ήταν μόλις τριών χρονών, του μίλησα αρκετά για το ψέμα, για το πώς ο Θεός μισεί τους ψεύτες, χρησιμοποιώντας τα εδάφια Παροιμίαι 6:16-19 καθώς και άλλα. Αυτός άκουγε και φαινόταν να δίνει τις σωστές απαντήσεις. Αλλά εγώ διαισθανόμουν ότι δεν είχε συλλάβει το νόημα. Τον ρώτησα, λοιπόν: ‘Παιδί μου, ξέρεις τι θα πει ψέμα;’ Εκείνος είπε: ‘Όχι’. Μετά απ’ αυτό, προσπαθούσα πάντοτε να βεβαιώνομαι ότι γνώριζε τη σημασία των λέξεων και το λόγο για τον οποίο διαπαιδαγωγείται».
23. Τι θα μπορούσε να περιλαμβάνει το να βοηθηθούν τα παιδιά να διακρίνουν την ορθότητα μιας συγκεκριμένης πορείας ενεργείας;
23 Όταν τα παιδιά είναι ακόμα βρέφη, ίσως το μόνο που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να λένε «μη-μη» για να εντυπώσουν στο παιδί διάφορα πράγματα, όπως το να μην αγγίζει μια αναμμένη θερμάστρα. Αλλά και μ’ αυτές ακόμα τις πρώτες απλές προειδοποιήσεις, μπορούν να εξηγούνται και οι λόγοι. Μπορεί να του πείτε απλώς ότι η θερμάστρα «καίει!» και ότι αν την αγγίξει, θα «πονέσει!» Όμως, από την αρχή, βοηθήστε το παιδί να θυμάται πως ό,τι γίνεται είναι για το καλό του· έπειτα, να τονίζετε πόσο επιθυμητές είναι οι ιδιότητες της καλοσύνης, της διακριτικότητας και της αγάπης. Βοηθήστε το παιδί να κατανοήσει ότι αυτές οι ιδιότητες βρίσκονται πίσω από όλες τις ορθές απαιτήσεις ή τους περιορισμούς. Επίσης, να τονίζετε γιατί μια ορισμένη πράξη εκδηλώνει, ή όχι, αυτά τα επιθυμητά χαρακτηριστικά. Όταν γίνεται αυτό με συνέπεια, θα μπορέσετε να φτάσετε, όχι απλώς στη διάνοια του παιδιού, αλλά και στην καρδιά του.—Ματθαίος 7:12· Ρωμαίους 13:10.
24. Γιατί είναι σημαντικό να σέβεται το παιδί την εξουσία;
24 Παρόμοια, πρέπει να εντυπώνεται στα παιδιά προοδευτικά ότι είναι ανάγκη να δείχνουν υπακοή και σεβασμό για την εξουσία. Μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού, αρχίζει να φαίνεται η προθυμία του ή η απροθυμία του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των ενηλίκων. Μόλις το επιτρέψει η διανοητική ανάπτυξη του παιδιού, ενσταλάξτε του εκτίμηση για την ευθύνη που έχουν οι γονείς ενώπιον του Θεού. Αυτό μπορεί να επηρεάσει πολύ την ανταπόκριση του παιδιού. Αν δεν το κάνετε αυτό, τα παιδιά μπορεί να θεωρούν την υπακοή σαν κάτι που πρέπει να το εκδηλώνουν απλώς επειδή οι γονείς τους είναι πιο μεγάλοι και πιο δυνατοί απ’ αυτά. Αντίθετα, αν βοηθηθεί το παιδί να διακρίνει ότι οι γονείς δεν δίνουν δικές τους ιδέες, αλλά δίνουν στο παιδί ό,τι λέει ο Δημιουργός, ό,τι λέει ο Λόγος του, αυτό θα δώσει δύναμη στη συμβουλή και στην κατεύθυνση που δίνουν οι γονείς όσο τίποτε άλλο. Αυτό θα είναι πραγματική πηγή αναγκαίας δύναμης στον καιρό που θα αρχίσουν να εμφανίζονται δύσκολοι τομείς στη νεανική ζωή του παιδιού και αυτό θα αρχίσει να αισθάνεται το άγχος και την ένταση που προέρχονται από την προσκόλληση στις ορθές αρχές μπροστά στον πειρασμό ή την πίεση.—Ψαλμός 119:109-111· Παροιμίαι 6:20-22.
25. Πώς θα μπορούσε η συμβουλή του εδαφίου Παροιμίαι 17:9 να βοηθήσει τους γονείς να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους με το σωστό τρόπο;
25 «Όστις κρύπτει παράβασιν, ζητεί φιλίαν· αλλ’ όστις επαναλέγει το πράγμα, χωρίζει τους στενωτέρους φίλους». (Παροιμίαι 17:9) Αυτό ισχύει και για τις σχέσεις γονέα και παιδιού. Αφού το παιδί καταλάβει το σφάλμα του και το γιατί χρειάζεται διαπαιδαγώγηση, και αφού τη λάβει, η αγάπη πρέπει μετά να υποκινήσει το γονέα να μη θυμίζει και ξαναθυμίζει στο παιδί την παράβασή του. Ό,τι και αν έγινε, φροντίστε να κάνετε σαφές ότι εκείνο που μισείτε είναι το κακό, όχι το παιδί. (Ιούδα 23) Το παιδί μπορεί να αισθάνεται ότι ‘έμαθε το μάθημά του’ και να θεωρεί σαν μια περιττή ταπείνωση το γεγονός ότι εσείς αναφέρεστε συχνά στο περιστατικό. Αυτό θα μπορούσε να καταλήξει σε αποξένωση του παιδιού από τους γονείς του ή από τα άλλα παιδιά της οικογένειας. Αν ο γονέας ανησυχεί μήπως έχει αρχίσει να αναπτύσσεται κάποιο εσφαλμένο πρότυπο, τότε το ζήτημα μπορεί να εξεταστεί αργότερα σε κάποια οικογενειακή συζήτηση. Μην αναφέρετε απλώς και επανεξετάζετε περασμένες πράξεις, αλλά καλύτερα να εξετάζετε τις αρχές που σχετίζονται μ’ αυτές, πώς εφαρμόζονται και γιατί είναι τόσο σημαντικές για τη διαρκή ευτυχία.
ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ
26. Γιατί δεν ανταποκρίνονται όλα τα παιδιά με έναν επιθυμητό τρόπο στο ίδιο είδος διαπαιδαγώγησης;
26 «Περισσότερον τύπτει ο έλεγχος τον φρόνιμον, παρά εκατόν μαστιγώσεις τον άφρονα». (Παροιμίαι 17:10) Διαφορετικά παιδιά θα χρειάζονται και διαφορετική διαπαιδαγώγηση. Η ιδιοσυγκρασία και ο χαρακτήρας του κάθε παιδιού πρέπει να λαβαίνονται υπόψη. Ένα παιδί μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητο, και η σωματική τιμωρία, όπως είναι το ξύλο, μπορεί να μην είναι πάντοτε αναγκαία. Σ’ ένα άλλο παιδί, το ξύλο μπορεί να μη φέρνει αποτελέσματα. Ή μπορεί ένα παιδί να είναι σαν το δούλο που περιγράφεται στο εδάφιο Παροιμίαι 29:19, ο οποίος «δια λόγων δεν θέλει διορθωθή· επειδή καταλαμβάνει μεν, αλλά δεν υπακούει». Σ’ αυτή την περίπτωση, το παιδί θα χρειαζόταν σωματική τιμωρία.
27. Πώς ένας πατέρας βοήθησε το αγοράκι του να σταματήσει να γράφει στον τοίχο;
27 Μια μητέρα αναφέρει:
«Ο γιος μου ήταν μόλις δυο χρονών όταν έγραψε στον τοίχο—μικρά κόκκινα στίγματα κοντά στο πάτωμα. Ο πατέρας του τού τα έδειξε και τον ρώτησε γι’ αυτά. Το παιδί τον κοίταξε με ορθάνοιχτα μάτια και δεν είπε ούτε Ναι ούτε Όχι. Τελικά, ο πατέρας του είπε: ‘Ξέρεις, παιδί μου, όταν ήμουν στην ηλικία σου, έγραφα κι εγώ στον τοίχο. Είναι πολύ διασκεδαστικό, έτσι δεν είναι;’ Το αγοράκι τώρα χαλάρωσε, ήταν όλο χαμόγελα και άρχισε μια ζωηρή συνομιλία για το πόσο διασκεδαστικό ήταν αυτό που έκανε. Ήξερε ότι ο μπαμπάς καταλάβαινε! Ωστόσο, ο πατέρας του τού εξήγησε ότι αν και αυτό ήταν διασκεδαστικό, οι τοίχοι δεν ήταν τόπος για γράψιμο. Η επικοινωνία είχε διατηρηθεί και το μόνο που χρειαζόταν αυτό το παιδί ήταν κάποια περαιτέρω λογίκευση».
28. Πώς θα μπορούσε ο γονέας να αποφύγει να μπλεχτεί σε λογομαχίες με το παιδί;
28 Όταν παρέχετε διαπαιδαγώγηση είναι καλό να εξηγείτε και τους λόγους ώστε να διδάσκετε και να εκπαιδεύετε, αλλά συνήθως, δεν είναι φρόνιμο να μπλέκεστε σε λογομαχίες με το παιδί. Μια μητέρα, όταν το παιδί της πρόβαλλε αντιρρήσεις για την εκτέλεση κάποιας δουλειάς, του έλεγε απλώς: «Όταν τελειώσεις, θα πάμε στο πάρκο», πράγμα που θα ευχαριστούσε το μικρό εκείνη τη μέρα. Κάποια διασκέδαση ή εκδρομή ακυρωνόταν προσωρινά ώσπου να τελειώσει το παιδί τη δουλειά που του είχε ανατεθεί. Αν εκείνη πήγαινε αργότερα να ελέγξει και έβλεπε ότι η δουλειά δεν είχε γίνει ακόμα, έλεγε: «Ω, δεν τέλειωσες ακόμα; Θα πάμε όταν τελειώσεις». Δεν μπλεκόταν σε λογομαχίες, και όμως πετύχαινε το σκοπό της.
29. Τι θα μπορούσε να γίνει για να υποστεί το παιδί τις ανεπιθύμητες συνέπειες της κακής του πράξης;
29 Το να υποστεί το παιδί τις ανεπιθύμητες συνέπειες των κακών του πράξεων μπορεί να το βοηθήσει να μάθει τη σοφία των ορθών αρχών. Μήπως λέρωσε κάτι; Αν αναγκαστεί να καθαρίσει το ίδιο το παιδί το μέρος που λέρωσε, το πιθανότερο είναι ότι θα αργήσει πολύ να το ξεχάσει αυτό. Μήπως έδειξε απρέπεια ή αγένεια; Το να μάθει να ζητάει συγνώμη είναι ο καλύτερος τρόπος για να διορθωθεί μια εσφαλμένη τάση. Μπορεί να έσπασε κάτι σε μια στιγμή θυμού. Αν είναι αρκετά μεγάλο το παιδί, μπορεί να του ζητήσουν οι γονείς να κερδίσει χρήματα για να το αντικαταστήσει. Σε μερικά παιδιά, η άρνηση ορισμένων προνομίων για λίγο καιρό μπορεί να εντυπώσει το απαιτούμενο μάθημα. Στη Χριστιανική εκκλησία, η αφαίρεση φιλικής συναναστροφής είναι ένας τρόπος που χρησιμοποιείται για να κάνει μερικούς παραβάτες να ντραπούν. (2 Θεσσαλονικείς 3:6, 14, 15) Στα παιδιά, η προσωρινή απομάκρυνση από την οικογενειακή συντροφιά μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από το ξύλο. Ωστόσο, οι ακρότητες, όπως το κλείδωμα του παιδιού έξω από το σπίτι, υπερβαίνουν εκείνα που υπαγορεύει η αγάπη. Οποιαδήποτε και αν είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείτε, χρειάζεται να δείχνετε στα παιδιά ότι πρέπει να υποστούν τις συνέπειες της διαγωγής τους. Αυτό τα διδάσκει υπευθυνότητα.
ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ ΜΕ ΑΓΑΠΗ
30. Γιατί η ισορροπία είναι σημαντική όταν οι γονείς δίνουν κατευθυντήριες γραμμές στα παιδιά τους;
30 ‘Να βεβαιώνεστε για τα πιο σπουδαία πράγματα’, έχοντας υπόψη σας ότι ‘η άνωθεν σοφία είναι επιεικής [λογική, ΜΝΚ]’. (Φιλιππησίους 1:10· Ιακώβου 3:17) Μην ξεχνάτε ότι τα μικρά παιδιά είναι γεμάτα ενεργητικότητα που ζητάει διέξοδο, και πεινούν για μάθηση, εξερεύνηση και δοκιμή νέων πραγμάτων. Όταν θέτετε περιορισμούς και κατευθυντήριες γραμμές, να δείχνετε καλή κρίση και να είστε εκλεκτικοί. Πρέπει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ του τι είναι ουσιώδες και του τι δεν είναι. Αφού εξηγήσετε τα όρια, κατόπιν, αντί να προσπαθείτε να ελέγχετε κάθε λεπτομέρεια, αφήστε το παιδί να κινείται ελεύθερα και άνετα μέσα σ’ εκείνα τα όρια. (Παροιμίαι 4:11, 12) Αλλιώς, μπορεί τα παιδιά σας να ‘παροξυνθούν’ και να ‘μικροψυχήσουν’, και θα διαπιστώσετε ότι κι εσείς ο ίδιος κουράζεστε επειδή μεγαλοποιείτε πράγματα που δεν έχουν καμιά ιδιαίτερη σημασία.—Κολοσσαείς 3:21.
31. Ποιο παράδειγμα έχει δώσει ο Ιεχωβά Θεός στην παροχή διαπαιδαγώγησης;
31 Γονείς, να ‘διορθώνετε το γιο σας [ή την κόρη σας] εφόσον υπάρχει ελπίδα’, αλλά να το κάνετε αυτό με τον τρόπο του Θεού, με αγάπη. Μιμηθείτε Εκείνον: ‘Ο Ιεχωβά ελέγχει όντινα αγαπά, καθώς και ο πατήρ τον υιόν, εις τον οποίον ευαρεστείται’. Κάντε τη διαπαιδαγώγηση που δίνετε πολύτιμη και στοργική, όπως εκείνη του Δημιουργού σας, διότι αυτοί οι «έλεγχοι της παιδείας [είναι] οδός ζωής».—Παροιμίαι 19:18, ΛΧ· 3:12· 6:23.