Καρδιά — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΚΑΡΔΙΑ

Το σημαντικό όργανο του σώματος του οποίου η κύρια λειτουργία είναι να αντλεί το αίμα για να τρέφονται τα κύτταρα του σώματος.—Λευ 17:14.

Οι Γραφές προσδίδουν σπουδαιότητα στην καρδιά, αναφέροντάς την περίπου χίλιες φορές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Οι λέξεις λεβ και λεβάβ του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου και η αντίστοιχη λέξη καρδία του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιούνται από τους Βιβλικούς συγγραφείς τόσο κατά γράμμα όσο και συμβολικά.

Η Κατά Γράμμα Καρδιά. Σε συγκριτικά λίγες περιπτώσεις αναφέρονται οι Βιβλικοί συγγραφείς στο κατά γράμμα όργανο της καρδιάς. Παραδείγματος χάρη, όταν ο Ιηού τόξευσε τον Ιωράμ «ανάμεσα στους βραχίονες, . . . το βέλος βγήκε διαπερνώντας την καρδιά του».—2Βα 9:24· βλέπε επίσης Εξ 28:30.

Η Συμβολική Καρδιά. Στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων όπου αναφέρεται στις Γραφές η λέξη «καρδιά» χρησιμοποιείται συμβολικά. Λέγεται ότι αντιπροσωπεύει «το κεντρικό τμήμα γενικά, τα ενδότερα, και επομένως τον εσωτερικό άνθρωπο όπως γίνεται φανερός σε όλες τις ποικίλες δραστηριότητές του, στις επιθυμίες, στις αρέσκειες, στα συναισθήματα, στα πάθη, στους σκοπούς του, στις σκέψεις, στις αντιλήψεις, στα αποκυήματα της φαντασίας του, στη σοφία, στη γνώση, στις επιδεξιότητές του, στις πεποιθήσεις του και στους συλλογισμούς του, στη μνήμη του και στη συνειδητότητά του».—Περιοδικό της Εταιρίας Βιβλικής Φιλολογίας και Ερμηνείας (Journal of the Society of Biblical Literature and Exegesis), 1882, σ. 67.

Άρα, στις Γραφές η συμβολική καρδιά δεν περιορίζεται στο να αποτελεί την έδρα των αρεσκειών και των κινήτρων ούτε είναι αποκλειστικά η νόηση. «Μεταξύ των Σημιτών . . . όλα όσα χαρακτήριζαν τον άνθρωπο, στον τομέα των αισθημάτων καθώς επίσης της νόησης και της θέλησης, αποδίδονταν στην καρδιά». Η καρδιά αποτελεί «την ολότητα του εσωτερικού ανθρώπου σε αντίθεση προς τη σάρκα, η οποία είναι ο εξωτερικός και απτός άνθρωπος».—Η Μεταφορική Χρήση των Ονομασιών των Μελών του Σώματος στην Εβραϊκή και στην Ακκαδική (L’ emploi métaphorique des noms de parties du corps en hébreu et en akkadien), του Ε. Ντορμ, Παρίσι, 1963, σ. 113, 114, 128.

Αυτό που μετράει για τον Θεό, ο οποίος εξετάζει καρδιές, δεν είναι η εξωτερική εμφάνιση, αλλά το τι είναι πραγματικά ένα άτομο μέσα του. (Παρ 17:3· 24:12· Ψλ 17:3· 1Σα 16:7) Γι’ αυτό, οι Γραφές συμβουλεύουν: «Περισσότερο από όλα όσα πρέπει να φυλαχτούν, προφύλασσε την καρδιά σου [ολόκληρο τον εσωτερικό άνθρωπο], γιατί από αυτήν εξέρχονται οι πηγές της ζωής». (Παρ 4:23) Και οι Χριστιανές σύζυγοι παροτρύνονται να προσέχουν πρωτίστως, όχι τον εξωτερικό στολισμό, αλλά “τον κρυφό άνθρωπο της καρδιάς με την άφθαρτη ενδυμασία του ήσυχου και πράου πνεύματος, το οποίο έχει μεγάλη αξία στα μάτια του Θεού”.—1Πε 3:3, 4.

Σε αρκετές περιπτώσεις όπου αναφέρεται στην Αγία Γραφή η λέξη «καρδιά», η προσοχή επικεντρώνεται προφανώς στις ικανότητες σκέψης, χωρίς όμως να απομονώνονται αυτές οι ικανότητες από τα υπόλοιπα πράγματα που αποτελούν τον εσωτερικό άνθρωπο. Ο Μωυσής παρακίνησε τους Ισραηλίτες: «Πρέπει να το υπενθυμίζεις στην καρδιά σου [«πρέπει να το επαναφέρεις στη διάνοιά σου», υποσ.] ότι ο Ιεχωβά είναι ο αληθινός Θεός». Και αργότερα τους είπε: «Ο Ιεχωβά δεν σας έδωσε καρδιά [«διάνοια», υποσ.] για να γνωρίζετε». (Δευ 4:39· 29:4) Κάτι που δείχνει ότι μερικές φορές η καρδιά, όπως αναφέρεται τόσο στις Εβραϊκές Γραφές όσο και στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, περιλαμβάνει τη νόηση είναι οι περιπτώσεις στις οποίες συνδέεται με τη “σκέψη” (Ματ 9:4), το “διαλογισμό” (Μαρ 2:6), την «κατανόηση» (1Βα 3:12· Μαρ 6:52) και τη «γνώση» (Παρ 15:14).

Τα κίνητρα, η ωθούσα δύναμη για τη διαγωγή μας, είναι μια επιπλέον ζωτική πτυχή του εσωτερικού ανθρώπου, όπως αυτός αντιπροσωπεύεται από την «καρδιά». Παραδείγματος χάρη, όσοι έκαναν συνεισφορές για την κατασκευή της σκηνής της μαρτυρίας «ήρθαν, ο καθένας που τον ωθούσε η καρδιά του». (Εξ 35:21, 26, 29· 36:2) Ο πονηρός Αμάν «βρήκε την τόλμη» (κατά κυριολεξία, γέμισε ως προς την καρδιά του) να σχεδιάσει κακό εναντίον των Ιουδαίων. (Εσθ 7:5, υποσ.· Πρ 5:3) Το εδάφιο Εβραίους 4:12 εξηγεί ότι ο λόγος της υπόσχεσης του Θεού, που μοιάζει με κοφτερό σπαθί, μπορεί να «διακρίνει σκέψεις και προθέσεις της καρδιάς». Και ο Ιησούς, επίσης, έδειξε ότι από την καρδιά πηγάζει η κινητήρια δύναμη για τη διαγωγή μας, είτε καλή είτε κακή. (Ματ 15:19· Λου 6:45) Προκειμένου να καλλιεργούμε σωστά κίνητρα, η Αγία Γραφή μάς προειδοποιεί να μην επιτρέπουμε να αμαυρώνονται οι σχέσεις μας με τους άλλους από την επιθυμία για ιδιοτελές κέρδος (Ιου 16) ούτε να αφήνουμε τη φιλαργυρία—τη λαχτάρα για πλούτη—να καθορίζει την πορεία της ζωής μας. (1Τι 6:9, 10· Παρ 23:4, 5) Απεναντίας, μας παρακινεί να καλλιεργούμε γνήσια αγάπη για τον Θεό ως τη βάση της υπηρεσίας μας προς αυτόν (1Ιω 5:3· Δευ 11:13) και αυτοθυσιαστική αγάπη ως οδηγό για τις σχέσεις μας με τους ομοπίστους μας (Ιωα 15:12, 13), ενώ παράλληλα μας παρακινεί να κάνουμε συνήθειά μας το να αγαπάμε άλλους συνανθρώπους μας όπως τον εαυτό μας (Λου 10:27-37· Γα 6:10). Είναι φανερό ότι η καλλιέργεια τέτοιων κινήτρων περιλαμβάνει τη χρήση των ικανοτήτων σκέψης.—Ψλ 119:2, 24, 111.

Η κατάσταση της συμβολικής μας καρδιάς αντανακλάται στη διάθεσή μας, στη στάση μας, είτε είμαστε υπερήφανοι είτε ταπεινοί. (Παρ 16:5· Ματ 11:29) Τα αισθήματα και τα συναισθήματά μας αποτελούν επίσης μέρος του εσωτερικού ανθρώπου. Σε αυτά περιλαμβάνεται η αγάπη (Δευ 6:5· 1Πε 1:22), η χαρά (Δευ 28:47· Ιωα 16:22), ο πόνος και η λύπη (Νε 2:2· Ρω 9:2), καθώς και το μίσος (Λευ 19:17). Έτσι λοιπόν, η καρδιά μπορεί να έχει «ανησυχία» (Ησ 35:4), να «τρυπηθεί» από την ταλαιπωρία (Ψλ 109:22) ή να “λιώσει” από το φόβο των οδύνων (Δευ 20:8). Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, όταν μνημονεύεται η διάνοια μαζί με την καρδιά, η «διάνοια» αναφέρεται στη νόηση, ενώ η «καρδιά» αναφέρεται στα συναισθήματα, στις επιθυμίες και στα αισθήματα του εσωτερικού ανθρώπου. Παραδείγματος χάρη, ο Ιησούς είπε: «Πρέπει να αγαπάς τον Ιεχωβά τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλη σου τη διάνοια» (Ματ 22:37), δείχνοντας έτσι ότι οι επιθυμίες, τα αισθήματα και τα συναισθήματα κάποιου ατόμου πρέπει να εκφράζουν την αγάπη του για τον Θεό, αλλά ότι το άτομο πρέπει επίσης να εκφράζει αυτή την αγάπη του με τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τις διανοητικές του ικανότητες, όπως με το να αποκτάει γνώση για τον Θεό και τον Χριστό.—Ιωα 17:3.

Όλες αυτές οι λειτουργίες, οι ικανότητες, τα συναισθήματα και οι ιδιότητες αποδίδονται, όχι στο κατά γράμμα όργανο της καρδιάς, αλλά στη συμβολική καρδιά η οποία αντιπροσωπεύει ολόκληρη την εσωτερική προσωπικότητα.

Η Καρδιά Μπορεί να Είναι «Δόλια». Ο Αδάμ, αν και τέλειος, άφησε την καρδιά του να δελεαστεί. Απέρριψε την αλήθεια και απομακρύνθηκε από τον Θεό. (Βλέπε Ιακ 1:14, 15.) Συνεπώς, όλοι οι άνθρωποι, οι απόγονοι του εκπεσόντος Αδάμ, έχουν συλληφθεί στην αμαρτία και έχουν γεννηθεί με σφάλμα. (Ψλ 51:5) Μετά τον Κατακλυσμό, ο Θεός είπε σχετικά με την αμαρτωλή ανθρωπότητα γενικά: «Η τάση της καρδιάς του ανθρώπου είναι κακή από τη νεότητά του».—Γε 8:21.

Ο Θεός είπε στο στασιαστικό έθνος του Ιούδα: «Η καρδιά είναι πιο δόλια από οτιδήποτε άλλο και βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση». (Ιερ 17:9) Όσοι επιζητούν να ευαρεστούν τον Θεό λαβαίνουν με αυτά τα λόγια τη σοβαρή προειδοποίηση να μη δίνουν προσοχή απλώς στο τι βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι, αλλά στο είδος του ατόμου που είναι οι ίδιοι πραγματικά, στον εσωτερικό άνθρωπο. Κάποιος μπορεί να είναι Χριστιανός πολλά χρόνια, να έχει θαυμάσια γνώση της Αγίας Γραφής και να είναι πεπεισμένος ότι μπορεί να χειριστεί με ασφάλεια οποιαδήποτε κατάσταση προκύψει. Παρ’ όλα αυτά, αν και ξέρει πολύ καλά ότι κάποια πράξη είναι εσφαλμένη και καταδικάζεται ρητά από το νόμο του Θεού, οι σκέψεις και οι επιθυμίες που έχει καλλιεργήσει στα κρυφά μπορεί να τον παρασύρουν στην αμαρτία.

Για αυτούς τους λόγους, ο Χριστιανός, μολονότι γνωρίζει την αλήθεια και ίσως θεωρεί τον εαυτό του ώριμο, πρέπει να θυμάται τη δολιότητα που μπορεί να εκδηλώσει η καρδιά του και επομένως να προσέχει πολύ να μη θέτει τον εαυτό του στην οδό του πειρασμού.—Ματ 6:13· 1Κο 10:8-12.

Υπηρεσία με «Πλήρη Καρδιά». Η κατά γράμμα καρδιά πρέπει να είναι ολόκληρη για να λειτουργεί φυσιολογικά, αλλά η συμβολική καρδιά μπορεί να είναι διχασμένη. Ο Δαβίδ προσευχήθηκε: «Ενοποίησε την καρδιά μου για να φοβάται το όνομά σου», πράγμα που υπονοεί ότι η καρδιά ενός ατόμου θα μπορούσε να είναι διχασμένη όσον αφορά τις αρέσκειες και τους φόβους του. (Ψλ 86:11) Ένα τέτοιο άτομο ίσως έχει «μισή καρδιά»—ίσως λατρεύει τον Θεό με χλιαρότητα. (Ψλ 119:113· Απ 3:16) Κάποιος μπορεί επίσης να έχει «διπλή καρδιά» (να είναι, κατά κυριολεξία, με καρδιά και καρδιά), και να προσπαθεί να υπηρετεί δύο κυρίους ή να λέει δολίως ένα πράγμα ενώ σκέφτεται κάτι άλλο. (1Χρ 12:33· Ψλ 12:2, υποσ.) Ο Ιησούς κατέκρινε με δριμύτητα τέτοια υποκρισία που προέρχεται από διπλή καρδιά.—Ματ 15:7, 8.

Αυτός που επιζητεί να ευαρεστεί τον Θεό δεν πρέπει να έχει ούτε μισή ούτε διπλή καρδιά, αλλά πρέπει να τον υπηρετεί με πλήρη καρδιά. (1Χρ 28:9) Αυτό απαιτεί επιμελή προσπάθεια δεδομένου ότι η καρδιά βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση και ρέπει προς την κακία. (Ιερ 17:9, 10· Γε 8:21) Ορισμένα πράγματα που συμβάλλουν στη διατήρηση πλήρους καρδιάς είναι: η εγκάρδια προσευχή (Ψλ 119:145· Θρ 3:41), η τακτική μελέτη του Λόγου του Θεού (Εσδ 7:10· Παρ 15:28), η συμμετοχή στο κήρυγμα των καλών νέων με ζήλο (παράβαλε Ιερ 20:9) και η συναναστροφή με άλλους των οποίων η καρδιά είναι πλήρης απέναντι στον Ιεχωβά.—Παράβαλε 2Βα 10:15, 16.

Τι σημαίνει το ότι κάποιος «στερείται καρδιάς»;

Αρκετές φορές οι Γραφές μιλούν για τον άνθρωπο που «στερείται καρδιάς». Το Λεξικό των Βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης ([Lexicon in Veteris Testamenti Libros] των Κέλερ και Μπαουμγκάρτνερ, Λέιντεν, 1958, σ. 470) λέει ότι αυτό εννοεί κάποιον «χωρίς νοημοσύνη». Το Εβραϊκό και Αγγλικό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης του Γουλιέλμου Γεσένιου ([A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament] μετάφραση [στην αγγλική] Έ. Ρόμπινσον, 1836, σ. 517) λέει ότι ένα τέτοιο άτομο είναι «κενό από κατανόηση». Το άτομο που «στερείται καρδιάς» δεν έχει καλή κρίση ή διάκριση. Γι’ αυτό, η κατάσταση στην οποία κάποιος «στερείται καρδιάς» αντιδιαστέλλεται με την «κατανόηση» (Παρ 10:13) και τη «διάκριση». (Παρ 11:12· 15:21) Σε άλλες περιπτώσεις αυτός που «στερείται καρδιάς» παρουσιάζεται να είναι «άπειρος», “ανόητος”, χωρίς σοφία. (Παρ 7:7· 9:1-9, 16· 10:21) Χρησιμοποιώντας τη λέξη «καρδιά», αυτά τα εδάφια δείχνουν ότι οι θετικές ιδιότητες ολόκληρου του εσωτερικού ανθρώπου είναι ανεπαρκείς.

Το ότι η έκφραση «στερείται καρδιάς» περιλαμβάνει την ιδέα της έλλειψης καλής κρίσης ή διάκρισης γίνεται φανερό από τα συμφραζόμενα στα οποία χρησιμοποιείται στις Γραφές. Στο εδάφιο Παροιμίες 6:32 ο σοφός άντρας λέει ότι αυτός που μοιχεύει «στερείται καρδιάς». Άλλες μεταφράσεις λένε εδώ: «του λείπει η σύνεση» (Ro), «δεν έχει σύνεση» (RS, JB), «του λείπει η κρίση» (NIV), «είναι ένας ανόητος τρελός» (NE), «είναι άμυαλος» (ΜΠΚ). Ο μοιχός είναι «ένας ανόητος τρελός», αν σκεφτεί κανείς τον πικρό καρπό της σεξουαλικής ανηθικότητας. (Παρ 1:2-4· 6:23-35· 7:7, 21-27) Εξωτερικά μπορεί να φαίνεται ευυπόληπτο άτομο, αλλά ο εσωτερικός άνθρωπος παρουσιάζει σοβαρή έλλειψη σωστής ανάπτυξης.

Μια άλλη παροιμία λέει: «Ο άνθρωπος που στερείται καρδιάς [«στερούμενος φρονήσεως», ΛΧ] δίνει το χέρι [χειρονομία με την οποία επικυρώνεται μια συμφωνία] και εγγυάται ανεπιφύλακτα ενώπιον του συντρόφου του». (Παρ 17:18) Παρασυρμένος ίσως από συναισθηματισμό, αυτός ο άνθρωπος εισέρχεται σε μια συμφωνία η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να καταλήξει σε απώλεια χρημάτων και σοβαρές οικονομικές δυσκολίες για τον ίδιο. Μολονότι μπορεί να είναι καλοπροαίρετος ή να έχει αξιέπαινα κίνητρα, εντούτοις η ενέργειά του προδίδει έλλειψη καλής κρίσης.

Σε αντιδιαστολή με το άτομο που «στερείται καρδιάς», οι παροιμίες μιλούν επίσης για κάποιον που «αποκτάει καρδιά». Όπως λέει το εδάφιο Παροιμίες 19:8: «Αυτός που αποκτάει καρδιά αγαπάει την ψυχή του. Αυτός που περιφρουρεί τη διάκριση πρόκειται να βρει καλό». Αυτός ο άνθρωπος δίνει μεγάλη προσοχή στο ποιος είναι στην πραγματικότητα βαθιά μέσα του. Χρησιμοποιεί τη διάνοιά του για να αποκτάει ακριβή γνώση για τον Θεό και τις οδούς του. Κάνει στοχασμούς γύρω από αυτά τα πράγματα και επιδιώκει να τα εφαρμόζει. Διαμορφώνει προσεκτικά τις επιθυμίες, τις αρέσκειες, τα συναισθήματα και τους στόχους του στη ζωή σε αρμονία με αυτό που καταλαβαίνει ότι θα έχει την επιδοκιμασία του Θεού. Ενεργώντας έτσι, ωφελεί τον εαυτό του, φανερώνοντας ότι «αγαπάει την ψυχή του». Εποικοδομώντας με αυτόν τον τρόπο τον εσωτερικό άνθρωπο, «περιφρουρεί τη διάκριση», επειδή θωρακίζει κατάλληλα τα χαρακτηριστικά τα οποία επηρεάζουν δραστικά την ικανότητα που έχει να σκέφτεται καθαρά και να ενεργεί σοφά.

Η Καρδιά του Θεού. Ο Ιεχωβά αποκαλύπτει ότι έχει αρέσκειες και συναισθήματα, η δε Αγία Γραφή τον παρουσιάζει να έχει «καρδιά». Την εποχή του Κατακλυσμού «ένιωσε λύπη στην καρδιά του», θλιβόμενος για το ότι οι άνθρωποι είχαν απορρίψει τη δίκαιη διακυβέρνησή του, πράγμα το οποίο τον ανάγκαζε να πάψει να είναι ευεργέτης τους και να γίνει καταστροφέας τους. (Γε 6:6) Αντίθετα, η «καρδιά» του Θεού «χαίρεται» όταν οι υπηρέτες του είναι πιστοί. (Παρ 27:11) Κάτι τόσο αποτρόπαιο όσο οι προσφορές ανθρώπων ως ολοκαυτωμάτων, τις οποίες έκαναν μερικοί από τους Ισραηλίτες που είχαν παρεκκλίνει, δεν είχε ανεβεί ποτέ στην καρδιά του Θεού, πράγμα που δείχνει επίσης ότι αυτός δεν θα μπορούσε να είναι Θεός αιώνιων βασάνων.—Ιερ 7:31· 19:5.

Το Κέντρο Κάποιου Πράγματος. Επειδή η κατά γράμμα καρδιά είναι κεντρικό όργανο του σώματος, η λέξη «καρδιά» εφαρμόζεται μερικές φορές στο κέντρο κάποιου πράγματος, όπως στην «καρδιά της γης» (Ματ 12:40), στην «καρδιά της θάλασσας» ή στην «καρδιά του πελάγους» (Εξ 15:8· Ιων 2:3) και στην «καρδιά του μεγάλου δέντρου» (2Σα 18:14). Στο εδάφιο Δευτερονόμιο 4:11 η λέξη που αποδίδεται «μεσουράνημα» σημαίνει κατά κυριολεξία «η καρδιά των ουρανών».—Βλέπε ΜΝΚ, υποσ.

Προφητική Σημασία. Η λέξη «καρδιά» χρησιμοποιείται συμβολικά με προφητική σημασία στο εδάφιο Δανιήλ 7:4, όπου το λεοντόμορφο θηρίο που αντιπροσώπευε το βασίλειο της Βαβυλώνας υποχρεώθηκε να σταθεί στα δύο πόδια και του δόθηκε «καρδιά ανθρώπου», δηλαδή δεν είχε πια τη θαρραλέα «καρδιά του λιονταριού». (2Σα 17:10) Κατόπιν νικήθηκε από τη συμβολική «αρκούδα», τη Μηδοπερσία.—Δα 7:5· βλέπε ΘΗΡΙΑ, ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ.