Εκατό Χρόνια Υπό τη Διακυβέρνηση της Βασιλείας!
«Είθε ο Θεός της ειρήνης . . . να σας εξοπλίσει με κάθε καλό πράγμα για να κάνετε το θέλημά του».—ΕΒΡ. 13:20, 21.
1. Πόσο σημαντικό ήταν το έργο κηρύγματος για τον Ιησού; Εξηγήστε.
ΣΤΟΝ Ιησού άρεσε πολύ να μιλάει για τη Βασιλεία του Θεού. Σύμφωνα με το Γραφικό υπόμνημα, μιλούσε για τη Βασιλεία περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θέμα—αναφέρθηκε σε αυτήν πάνω από 100 φορές στη διάρκεια της διακονίας του. Η Βασιλεία είχε ξεχωριστή θέση στην καρδιά του.—Διαβάστε Ματθαίος 12:34.
2. Πόσοι μπορεί να ήταν παρόντες όταν ο Ιησούς ανέθεσε την αποστολή των εδαφίων Ματθαίος 28:19, 20, και γιατί το συμπεραίνουμε αυτό;
2 Λίγο μετά την ανάστασή του, ο Ιησούς συναντήθηκε με περισσότερους από 500 υποψήφιους διαγγελείς της Βασιλείας. (1 Κορ. 15:6) Πιθανώς σε εκείνη την περίσταση ήταν που τους ανέθεσε την εντολή να μεταδώσουν το άγγελμα της Βασιλείας σε ανθρώπους «από όλα τα έθνη»—ένα εγχείρημα που δεν ήταν καθόλου εύκολο τότε!a Αυτό το τεράστιο έργο, το οποίο προείπε ο Ιησούς, θα συνεχιζόταν μέχρι «την τελική περίοδο του συστήματος πραγμάτων», και αυτό ακριβώς έχει συμβεί. Πιθανότατα συμμετέχετε και εσείς στην εκπλήρωση αυτής της αποστολής, που αποτελεί και προφητεία.—Ματθ. 28:19, 20.
3. Σε ποιους τρεις τομείς μάς έχει εξοπλίσει καλά ο Θεός για να επιτελέσουμε την αποστολή μας;
3 Αφού πρώτα ο Ιησούς ανέθεσε στους ακολούθους του την αποστολή να κηρύξουν, τους υποσχέθηκε: «Εγώ είμαι μαζί σας». (Ματθ. 28:20) Αυτό το γιγαντιαίο έργο κηρύγματος, λοιπόν, θα επιτελούνταν υπό τη δική του κατεύθυνση. Και ο Θεός μας μάς έχει εξοπλίσει με «κάθε καλό πράγμα» για να μας βοηθήσει να εκπληρώσουμε αυτή την αποστολή. (Εβρ. 13:20, 21) Σε τούτο το άρθρο, θα ασχοληθούμε με τρία από αυτά τα καλά πράγματα: (1) τα εργαλεία που μας έχουν δοθεί, (2) τις μεθόδους που έχουμε χρησιμοποιήσει και (3) την εκπαίδευση που έχουμε λάβει. Ας ξεκινήσουμε εξετάζοντας μερικά από τα εργαλεία που έχουμε χρησιμοποιήσει τα τελευταία 100 χρόνια.
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΕΞΟΠΛΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΥΠΗΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ
4. Γιατί έχουμε χρησιμοποιήσει διάφορα εργαλεία στο έργο μας;
4 Ο Ιησούς παρέβαλε «το λόγο της βασιλείας» με σπόρο που σπέρνεται σε διάφορα είδη χώματος. (Ματθ. 13:18, 19) Ο κηπουρός μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορα εργαλεία για να προετοιμάσει τον κήπο του ώστε να δεχτεί τον σπόρο. Παρόμοια, στο διάβα των ετών ο Βασιλιάς μας μάς έχει δώσει εργαλεία που συμβάλλουν στην προετοιμασία της καρδιάς εκατομμυρίων ατόμων ώστε να δεχτούν το άγγελμα της Βασιλείας. Μερικά εργαλεία ήταν χρήσιμα για περίπου μια δεκαετία, ενώ άλλα αποδείχτηκαν διαχρονικά. Όλα όμως μάς έχουν βοηθήσει να αναπτύξουμε με κάποιον τρόπο την επιδεξιότητά μας ως ευαγγελιστές.
5. Τι ήταν η κάρτα μαρτυρίας, και πώς χρησιμοποιούνταν;
5 Ένα εργαλείο που βοήθησε πολλούς να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη διακονία ήταν η κάρτα μαρτυρίας, την οποία άρχισαν να χρησιμοποιούν οι ευαγγελιζόμενοι της Βασιλείας το 1933. Η κάρτα είχε διαστάσεις περίπου 8 επί 13 εκατοστά και περιείχε ένα σύντομο Γραφικό άγγελμα. Από καιρό σε καιρό, κυκλοφορούσε μια νέα κάρτα με καινούριο άγγελμα. Η παρουσίαση ήταν πολύ απλή! Ο Κ. Γ. Έρλενμαϊερ ήταν περίπου δέκα χρονών την πρώτη φορά που συμμετείχε σε αυτή τη μορφή μαρτυρίας. Όπως εξήγησε: «Η συνηθισμένη παρουσίαση ήταν, “Θα θέλατε σας παρακαλώ να διαβάσετε αυτή την κάρτα;” Αφού ο οικοδεσπότης τη διάβαζε, του παρουσιάζαμε τα έντυπα και φεύγαμε».
6. Ποιον πρακτικό σκοπό εξυπηρέτησε η κάρτα μαρτυρίας;
6 Η κάρτα μαρτυρίας βοηθούσε τους ευαγγελιζομένους και με άλλους τρόπους. Αν και είχαν την ισχυρή επιθυμία να συμμετάσχουν στο έργο κηρύγματος, μερικοί ήταν ντροπαλοί και δεν ήξεραν τι να πουν. Άλλοι πάλι είχαν πολλά να πουν. Έλεγαν στον οικοδεσπότη όλα όσα ήξεραν μέσα σε λίγα λεπτά, αλλά η παρουσίασή τους δεν ήταν πάντα διακριτική! Από την άλλη, με λίγα περιεκτικά, καλοδιαλεγμένα λόγια, η κάρτα μαρτυρίας «μιλούσε» αντί για τον ευαγγελιζόμενο.
7. Ποιες δυσκολίες αντιμετώπισαν μερικοί καθώς χρησιμοποιούσαν την κάρτα;
7 Υπήρχαν και δυσκολίες, βέβαια. Η Γκρέις Α. Έστεπ, μια παλαίμαχη Μάρτυρας, αφηγήθηκε: «Μερικές φορές, μας ρωτούσαν, “Δηλαδή, τι λέει εδώ; Δεν μπορείς απλώς να μου το πεις εσύ;”» Συν τοις άλλοις, μερικοί οικοδεσπότες δεν μπορούσαν να διαβάσουν τι έγραφε η κάρτα. Άλλοι, νομίζοντας ότι η κάρτα ήταν για αυτούς, την έπαιρναν από τον ευαγγελιζόμενο και έκλειναν την πόρτα. Αν ο οικοδεσπότης ήταν πολύ ενάντιος, μπορεί να έσκιζε την κάρτα. Ακόμα και έτσι όμως, οι αδελφοί μας μάθαιναν να πλησιάζουν τους ανθρώπους και να συστήνονται ανοιχτά ως εκπρόσωποι της Βασιλείας.
8. Εξηγήστε πώς χρησιμοποιούνταν ο φορητός φωνογράφος. (Βλέπε εικόνα στην αρχή του άρθρου.)
8 Ένα άλλο εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία του 1930 και στις αρχές της δεκαετίας του 1940 ήταν ο φορητός φωνογράφος, τον οποίο μερικοί αδελφοί αποκαλούσαν Ααρών επειδή μιλούσε κυρίως το μηχάνημα αντί για αυτούς. (Διαβάστε Έξοδος 4:14-16) Με την άδεια του οικοδεσπότη, ο ευαγγελιζόμενος έβαζε να παίξει μια Γραφική ομιλία τεσσεράμισι λεπτών, και έπειτα πρόσφερε κάποια έντυπα. Μερικές φορές, συγκεντρώνονταν ολόκληρες οικογένειες για να ακούσουν το ηχογραφημένο Γραφικό άγγελμα! Το 1934, η Εταιρία Σκοπιά άρχισε να παράγει φορητούς φωνογράφους ειδικά σχεδιασμένους για τη διακονία. Τελικά, έγιναν διαθέσιμες ηχογραφήσεις που κάλυπταν 92 διαφορετικά θέματα.
9. Πόσο αποτελεσματικός ήταν ο φωνογράφος;
9 Όταν ένας οικοδεσπότης, ο Χίλαρι Γκόσλιν, άκουσε μια ηχογραφημένη Γραφική ομιλία, ζήτησε από τον ευαγγελιζόμενο να του δανείσει τον φωνογράφο για μια εβδομάδα ώστε να παρουσιάσει το άγγελμα της Βασιλείας στους γείτονές του. Όταν ο ευαγγελιζόμενος επέστρεψε, βρήκε αρκετά νεοενδιαφερόμενα άτομα να τον περιμένουν. Με τον καιρό, πολλοί από αυτούς αφιερώθηκαν στον Ιεχωβά, και δύο από τις κόρες του Χίλαρι παρακολούθησαν τελικά τη Σχολή Γαλαάδ και διορίστηκαν να υπηρετήσουν στο εξωτερικό. Όπως η κάρτα μαρτυρίας, έτσι και ο φωνογράφος βοήθησε πολλούς να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο έργο κηρύγματος. Αργότερα, ο Βασιλιάς θα έβαζε λόγια στο στόμα τους μέσω της Σχολής Θεοκρατικής Διακονίας.
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΚΑΘΕ ΔΥΝΑΤΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΚΟΥΣΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
10, 11. Πώς χρησιμοποιήθηκαν οι εφημερίδες και το ραδιόφωνο για να διαδοθεί η Γραφική αλήθεια, και γιατί ήταν αποτελεσματικές αυτές οι μέθοδοι;
10 Υπό την κατεύθυνση του Βασιλιά, ο λαός του Θεού έχει χρησιμοποιήσει διάφορες μεθόδους για να φτάσουν τα καλά νέα σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό όταν “οι εργάτες ήταν λίγοι”. (Διαβάστε Ματθαίος 9:37) Στις αρχές του 20ού αιώνα, χρησιμοποιήθηκαν εφημερίδες για να φτάσει το άγγελμα σε μεγάλους αριθμούς ανθρώπων σε περιοχές όπου οι υπηρέτες του Ιεχωβά ήταν λίγοι. Κάθε εβδομάδα, ο Κάρολος Τέηζ Ρώσσελ τηλεγραφούσε ένα κήρυγμα σε κάποιο γραφείο τύπου. Το γραφείο, με τη σειρά του, το ξανατηλεγραφούσε σε εφημερίδες στις Ηνωμένες Πολιτείες, στον Καναδά και στην Ευρώπη. Υπολογίζεται ότι το 1913 τα κηρύγματα του αδελφού Ρώσσελ έφταναν σε 15.000.000 αναγνώστες μέσω 2.000 εφημερίδων!
11 Έπειτα από τον θάνατο του αδελφού Ρώσσελ, άρχισε να χρησιμοποιείται μια άλλη αποτελεσματική μέθοδος διάδοσης των καλών νέων. Στις 16 Απριλίου 1922, ο Ιωσήφ Φ. Ρόδερφορντ έκανε μία από τις πρώτες του ραδιοφωνικές εκπομπές, και υπολογίζεται ότι οι ακροατές ήταν περίπου 50.000. Έπειτα, στις 24 Φεβρουαρίου 1924, άρχισε να εκπέμπει ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός της οργάνωσης, ο WBBR. Σχολιάζοντας αυτή τη νέα μέθοδο μαρτυρίας, Η Σκοπιά 1 Δεκεμβρίου 1924 (15 Δεκεμβρίου 1924, στην ελληνική) ανέφερε: «Πιστεύουμε ότι το ραδιόφωνο είναι ο οικονομικότερος και αποτελεσματικότερος τρόπος που έχει χρησιμοποιηθεί ως τώρα για τη διάδοση του αγγέλματος της αλήθειας». Όπως οι εφημερίδες, έτσι και το ραδιόφωνο αποδείχτηκε χρήσιμο για να φτάσει το άγγελμα σε μεγάλους αριθμούς ανθρώπων σε περιοχές όπου ζούσαν λίγοι ευαγγελιζόμενοι της Βασιλείας.
12. (α) Ποιες μορφές της δημόσιας μαρτυρίας απολαμβάνετε περισσότερο; (β) Όποιοι και αν είναι οι φόβοι μας σχετικά με τη δημόσια μαρτυρία, τι μπορεί να μας βοηθήσει να τους ξεπεράσουμε;
12 Σήμερα, δίνεται όλο και μεγαλύτερη έμφαση στη δημόσια μαρτυρία: σε στάσεις λεωφορείων, σταθμούς τρένων, χώρους στάθμευσης, πλατείες και αγορές. Αν η συμμετοχή σε κάποια από αυτές τις μορφές υπηρεσίας σάς προκαλεί νευρικότητα, μπορείτε να σκεφτείτε με προσευχή το σχόλιο ενός παλαίμαχου περιοδεύοντα επισκόπου, του Άντζελο Μανέρα: «Βλέπαμε την κάθε νέα μορφή υπηρεσίας ως ακόμα έναν τρόπο για να υπηρετήσουμε τον Ιεχωβά, ακόμα έναν τρόπο για να αποδείξουμε την οσιότητά μας σε αυτόν, ακόμα μια δοκιμασία της ακεραιότητάς μας, και ανυπομονούσαμε να τον υπηρετήσουμε πρόθυμα με οποιονδήποτε τρόπο μάς ζητούσε». Όταν συμμετέχουμε σε μια νέα μορφή έργου, ίσως σε κάποια στην οποία δεν νιώθουμε άνετα, οικοδομούμε εμπιστοσύνη και πίστη στον Ιεχωβά, κάτι που οδηγεί σε μεγαλύτερη πνευματικότητα.—Διαβάστε 2 Κορινθίους 12:9, 10.
13. Ποια ανάγκη καλύπτει ο ιστότοπός μας, jw.org, και ποιες εμπειρίες είχατε εσείς καθώς κατευθύνατε τους ανθρώπους εκεί;
13 Πολλοί ευαγγελιζόμενοι χαίρονται να κατευθύνουν τους ανθρώπους στον ιστότοπό μας, jw.org, όπου μπορούν να διαβάσουν και να κατεβάσουν Γραφικά έντυπα σε περισσότερες από 700 γλώσσες. Κάθε μέρα, πάνω από 1,6 εκατομμύρια άτομα επισκέπτονται τον ιστότοπό μας. Όπως γινόταν με το ραδιόφωνο στο παρελθόν, ο ιστότοπός μας σήμερα μεταδίδει τα καλά νέα στους ανθρώπους, ακόμα και αν ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΙ ΔΙΑΚΟΝΟΙ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΝΕΩΝ
14. Ποια εκπαίδευση χρειάζονταν οι ευαγγελιζόμενοι της Βασιλείας, και ποια σχολή τούς βοήθησε να γίνουν αποτελεσματικοί δάσκαλοι;
14 Έχουμε εξετάσει λίγα μόνο από τα εργαλεία και τις μεθόδους διάδοσης των καλών νέων. Ωστόσο, τι μπορούμε να πούμε για την εκπαίδευση που έχουμε λάβει; Ας υποθέσουμε ότι ο οικοδεσπότης δεν συμφωνούσε με τα όσα άκουγε στον φωνογράφο ή ότι εκδήλωνε ενδιαφέρον για τα όσα διάβαζε στην κάρτα μαρτυρίας. Οι ευαγγελιζόμενοι χρειαζόταν να γνωρίζουν πώς να ξεπερνούν τις αντιρρήσεις με διακριτικότητα και πώς να διδάσκουν τα ειλικρινή άτομα με επιδεξιότητα. Ο Νάθαν Ο. Νορ, αναμφίβολα υποκινούμενος από το πνεύμα του Θεού, διέκρινε την ανάγκη που υπήρχε να εκπαιδευτούν οι ευαγγελιζόμενοι για να χρησιμοποιούν το δώρο της ομιλίας στη διακονία. Ποια ήταν η λύση; Η Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας, η οποία άρχισε να λειτουργεί στις εκκλησίες το 1943. Αυτή η σχολή μάς έχει βοηθήσει να γίνουμε αποτελεσματικοί δάσκαλοι.
15. (α) Τι έχει συμβεί σε μερικούς καθώς έκαναν κάποια ομιλία στη Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας; (β) Πώς έχει αποδειχτεί αληθινή η υπόσχεση του εδαφίου Ψαλμός 32:8 στη δική σας περίπτωση;
15 Πολλοί χρειάστηκαν χρόνο για να συνηθίσουν να μιλούν μπροστά σε ακροατήριο. Ο Χούλιο Σ. Ραμού θυμόταν την πρώτη ομιλία που έκανε στη σχολή το 1944. Το θέμα; Ο Δωήκ, ο οποίος αναφέρεται μόνο σε πέντε εδάφια της Γραφής! «Τα γόνατά μου είχαν κοπεί, τα χέρια μου έτρεμαν και τα δόντια μου χτυπούσαν», είπε ο Χούλιο, προσθέτοντας ότι έπρεπε να αναπτύξει ολόκληρη την ομιλία γύρω από αυτά τα πέντε εδάφια. «Έκανα την ομιλία μου σε τρία λεπτά. Αυτή ήταν η πρώτη μου εμπειρία σε ομιλία από το βήμα, αλλά δεν το έβαλα κάτω». Στη σχολή γράφονταν και παιδιά, αν και για μερικά δεν ήταν πάντα εύκολο να παρουσιάζουν ομιλίες στην εκκλησία. Ο Άντζελο Μανέρα, που αναφέρθηκε νωρίτερα, θυμόταν την πρώτη ομιλία σπουδαστή ενός αγοριού το οποίο είχε μόλις αρχίσει το σχολείο. «Είχε τόσο άγχος που, όταν ξεκίνησε την ομιλία του, άρχισε να κλαίει με αναφιλητά. Επειδή όμως ήταν αποφασισμένος να κάνει την ομιλία, τη συνέχισε παρά το ότι έκλαιγε μέχρι να τελειώσει». Μήπως διστάζετε να σχολιάσετε ή να συμμετάσχετε με άλλους τρόπους στη συνάθροιση εξαιτίας της ντροπαλότητας ή κάποιου περιορισμού; Ζητήστε από τον Ιεχωβά να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τους φόβους σας. Μπορεί να διαπιστώσετε ότι θα σας βοηθήσει όπως βοήθησε και εκείνους τους πρώτους σπουδαστές της Σχολής Θεοκρατικής Διακονίας.—Διαβάστε Ψαλμός 32:8.
16. Ποιο σκοπό έχει εξυπηρετήσει η Σχολή Γαλαάδ (α) στο παρελθόν και (β) από το 2011;
16 Η εκπαίδευση του λαού του Ιεχωβά δεν περιορίζεται στη Σχολή Θεοκρατικής Διακονίας. Ιεραπόστολοι καθώς και άλλοι έχουν ωφεληθεί πολύ από την παρακολούθηση της Σχολής Γαλαάδ. Σύμφωνα με κάποιον εκπαιδευτή, ένας από τους σκοπούς της σχολής είναι «να ενσταλάξει στους σπουδαστές πιο έντονη επιθυμία για το ευαγγελιστικό έργο». Η Γαλαάδ ιδρύθηκε το 1943, και από τότε έχουν εκπαιδευτεί εκεί 8.500 και πλέον άτομα. Οι ιεραπόστολοι από τη Γαλαάδ έχουν υπηρετήσει σε περίπου 170 χώρες. Από το 2011, εγγράφονται μόνο άτομα που βρίσκονται ήδη στην ειδική ολοχρόνια υπηρεσία—ειδικοί σκαπανείς, περιοδεύοντες επίσκοποι, Μπεθελίτες ή ιεραπόστολοι στον αγρό που δεν έχουν παρακολουθήσει τη Γαλαάδ.
17. Πόσο αποτελεσματική έχει αποδειχτεί η εκπαίδευση στη Γαλαάδ;
17 Πόσο αποτελεσματική έχει φανεί αυτή η επιπρόσθετη εκπαίδευση; Σκεφτείτε ένα παράδειγμα. Τον Αύγουστο του 1949, υπήρχαν λιγότεροι από δέκα ντόπιοι ευαγγελιζόμενοι στην Ιαπωνία. Στο τέλος εκείνου του έτους, κήρυτταν εντατικά εκεί 13 ιεραπόστολοι που είχαν εκπαιδευτεί στη Γαλαάδ. Σήμερα, υπάρχουν περίπου 216.000 ευαγγελιζόμενοι στην Ιαπωνία, και σχεδόν το 42 τοις εκατό από αυτούς υπηρετούν ως σκαπανείς!
18. Αναφέρετε κάποιες άλλες σχολές που έχουν βοηθήσει Μάρτυρες με τα κατάλληλα προσόντα να αναπτυχθούν πνευματικά.
18 Άλλες σχολές, όπως η Σχολή Διακονίας της Βασιλείας, η Σχολή Υπηρεσίας Σκαπανέα, η Σχολή για Ευαγγελιστές της Βασιλείας, η Σχολή για τους Περιοδεύοντες Επισκόπους και τις Συζύγους Τους και η Σχολή για τα Μέλη Επιτροπών Τμήματος και τις Συζύγους Τους έχουν συμβάλει πάρα πολύ στην αύξηση της πνευματικότητας και στην αποτελεσματικότητα του λαού του Ιεχωβά. Είναι ολοφάνερο ότι ο Βασιλιάς συνεχίζει να εκπαιδεύει τους υπηκόους του!
19. Ποιο διορατικό σχόλιο σχετικά με το έργο κηρύγματος έκανε ο Κάρολος Τέηζ Ρώσσελ, και πώς έχει αποδειχτεί αυτό αληθινό;
19 Έχουν περάσει 100 και πλέον χρόνια από τη γέννηση της Βασιλείας του Θεού. Ο Βασιλιάς μας, ο Ιησούς Χριστός, συνεχίζει να μας εκπαιδεύει. Λίγο πριν από τον θάνατό του το 1916, ο Κάρολος Τέηζ Ρώσσελ έδειξε αξιοσημείωτη ενόραση σχετικά με την έκταση που θα έπαιρνε το έργο κηρύγματος. Είπε σε έναν στενό σύντροφό του: «Το έργο αυξάνεται ραγδαία και θα εξακολουθήσει να αυξάνεται, επειδή πρέπει να γίνει ένα παγκόσμιο έργο για να κηρυχτεί το “ευαγγέλιο της βασιλείας”». (Πίστις εν Πορεία [Faith on the March], του Α. Χ. Μακμίλαν, σελ. 69) Πόσο δίκιο είχε! Και πόσο ευγνώμονες είμαστε εμείς για το ότι ο Θεός της ειρήνης συνεχίζει να μας εξοπλίζει για αυτό το ιδιαίτερα απολαυστικό έργο! Όντως, μας δίνει «κάθε καλό πράγμα» που χρειαζόμαστε για να κάνουμε το θέλημά του!
a Έχουμε λόγους να πιστεύουμε ότι οι περισσότεροι από τους παρόντες σε εκείνη την περίσταση έγιναν Χριστιανοί. Ο Παύλος αναφέρεται σε αυτούς με τη φράση “πεντακόσιοι αδελφοί” στην επιστολή του προς τους Κορινθίους. Αξίζει να σημειωθεί ότι προσθέτει: «Οι πιο πολλοί από τους οποίους παραμένουν μέχρι τώρα, αλλά μερικοί κοιμήθηκαν τον ύπνο του θανάτου». Φαίνεται λοιπόν ότι ο Παύλος καθώς και άλλοι Χριστιανοί του πρώτου αιώνα γνώριζαν πολλούς από εκείνους που είχαν ακούσει από πρώτο χέρι αυτή την εντολή.