Δέντρο — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΔΕΝΤΡΟ

[εβρ. κείμενο, ‛ετς· ελλ. κείμενο, δένδρον].

Στην Παλαιστίνη και στις γειτονικές χώρες, επειδή το κλίμα παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις, φύονται πάρα πολλές ποικιλίες δέντρων—από τους κέδρους του Λιβάνου ως τις χουρμαδιές της Ιεριχώς και τα σπάρτα της ερήμου. Στην Αγία Γραφή αναφέρονται περίπου 30 είδη δέντρων, το καθένα από τα οποία εξετάζεται σε αυτό το σύγγραμμα στο αντίστοιχο λήμμα.

Συχνά, είναι δύσκολος ο προσδιορισμός του δέντρου που υποδηλώνει η πρωτότυπη εβραϊκή ή ελληνική λέξη και, σε αρκετές περιπτώσεις, ο προσδιορισμός αυτός δεν είναι οριστικός. Εξαρτάται από το πόσο λεπτομερώς περιγράφει η Βιβλική αφήγηση τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου δέντρου (που κάποιες φορές υποδηλώνονται από τη σημασία της λέξης από την οποία παράγεται η ονομασία του) και εξάγεται από τη σύγκριση της περιγραφής αυτής με τα σημερινά δέντρα των Βιβλικών χωρών, ιδιαίτερα των περιοχών που υποδεικνύει το Βιβλικό κείμενο, όταν αυτές κατονομάζονται. Μια άλλη πηγή βοήθειας είναι η μελέτη συγγενικών λέξεων από άλλες γλώσσες, όπως η αραβική και η αραμαϊκή. Σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται ότι το σοφότερο είναι απλώς να μεταγραφεί η ονομασία, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με το δέντρο αλγούμ.

Όπως επισημαίνουν ο Χάρολντ και η Άλμα Μόλντενκε στο βιβλίο τους Φυτά της Βίβλου ([Plants of the Bible], 1952, σ. 5, 6), πολλά από τα δέντρα που υπάρχουν τώρα στην Παλαιστίνη μπορεί να μη φύονταν εκεί στους Βιβλικούς χρόνους, εφόσον, όπως δηλώνουν, «η χλωρίδα αλλάζει, ειδικά σε περιοχές όπως η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος, όπου ο άνθρωπος—διαβόητος για την τάση του να διαταράσσει τις ευαίσθητες ισορροπίες της φύσης—έχει αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα» εδώ και χιλιετίες. Επιπλέον, σημειώνουν: «Πολλά φυτά που αφθονούσαν στους Αγίους Τόπους ή στις γύρω χώρες κατά τους Βιβλικούς χρόνους είτε δεν υπάρχουν πια εκεί είτε ο αριθμός τους έχει μειωθεί δραστικά». Ορισμένα είδη εξαλείφθηκαν ή περιορίστηκαν σε μεγάλο βαθμό λόγω της υπερκαλλιέργειας της γης ή λόγω της καταστροφής των δασικών εκτάσεων από τις ασσυριακές, τις βαβυλωνιακές, ως και τις ρωμαϊκές δυνάμεις εισβολής. (Ιερ 6:6· Λου 19:43) Εξαιτίας της καταστροφής των δέντρων και των δασών, το επιφανειακό χώμα παρασύρθηκε από τις βροχές και πολλές περιοχές έμειναν γυμνές και έρημες.

Από τις ημέρες του Αβραάμ κιόλας, σε ένα συμβόλαιο μεταβίβασης ακινήτου αναφέρθηκαν και τα δέντρα.—Γε 23:15-18.

Στο Νόμο. Μεταγενέστερα, ο Ιεχωβά Θεός έφερε τον Ισραήλ στη Χαναάν, μια γη που είχε «δέντρα για τροφή σε αφθονία». Ο ίδιος υποσχέθηκε ότι θα έδινε την απαραίτητη βροχή αν ο Ισραήλ τον υπάκουε, και απαίτησε να τίθεται κατά μέρος το ένα δέκατο των καρπών για το αγιαστήριο και το ιερατείο. (Νε 9:25· Λευ 26:3, 4· 27:30) Κατά την εισβολή τους στη χώρα, οι Ισραηλίτες έλαβαν την οδηγία να μην καταστρέφουν τα καρποφόρα δέντρα όταν επιτίθεντο σε πόλεις, μολονότι ύστερα από αιώνες οι βασιλιάδες του Ιούδα και του Ισραήλ εξουσιοδοτήθηκαν από τον Θεό να ερημώσουν τα “καλά δέντρα” του βασιλείου του Μωάβ. Ο λόγος για αυτό φαίνεται να είναι ότι ο Μωάβ βρισκόταν έξω από την Υποσχεμένη Γη. Επρόκειτο για πόλεμο που αποσκοπούσε στην τιμωρία του Μωάβ, και η ενέργεια των Ισραηλιτών προλάμβανε τυχόν εξέγερση ή αντίποινα από μέρους των Μωαβιτών. (Δευ 20:19, 20· 2Βα 3:19, 25· παράβαλε Ιερ 6:6.) Όταν κάποιος φύτευε ένα δέντρο, δεν επιτρεπόταν να φάει από τον καρπό του τα πρώτα τρία χρόνια, ενώ το τέταρτο έτος ο καρπός έπρεπε να αφιερωθεί στο αγιαστήριο για να χρησιμοποιηθεί εκεί. (Λευ 19:23-25· παράβαλε Δευ 26:2.) Στη συνέχεια, οι πρώτοι ώριμοι καρποί κάθε χρόνο αφιερώνονταν με παρόμοιο τρόπο.—Νε 10:35-37.

Μεταφορική Χρήση. Στον κήπο της Εδέμ, ο Θεός χρησιμοποίησε δύο δέντρα για συμβολικούς σκοπούς: «το δέντρο της ζωής» και «το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού». Επειδή ο άνθρωπος δεν σεβάστηκε το διάταγμα του Θεού σχετικά με το δεύτερο δέντρο, επήλθε η πτώση του.—Γε 2:9, 16, 17· 3:1-24.

Συχνά, η σημασία που είχε τόσο «το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού» όσο και ο περιορισμός που αφορούσε τον καρπό του θεωρείται εσφαλμένα ότι σχετίζεται με τη σεξουαλική πράξη μεταξύ του πρώτου ανθρώπινου ζευγαριού. Μια τέτοια άποψη αντίκειται στη σαφή εντολή που έδωσε ο Θεός στον άντρα και στη γυναίκα να “είναι καρποφόροι και να πληθυνθούν και να γεμίσουν τη γη”. (Γε 1:28) Απεναντίας, το εν λόγω δέντρο, επειδή αντιπροσώπευε “τη γνώση του καλού και του κακού” και επειδή η εξαγγελία του Θεού όριζε ότι ήταν απαγορευμένο για το ανθρώπινο ζευγάρι, έγινε σύμβολο του δικαιώματος που έχει ο Θεός να καθορίζει ή να θέτει για τον άνθρωπο τους κανόνες σχετικά με το τι είναι “καλό” (τι επιδοκιμάζει ο Θεός) και τι είναι “κακό” (τι καταδικάζει ο Θεός). Επομένως, μέσω του δέντρου, θα δοκιμαζόταν ο σεβασμός του ανθρώπου για τη θέση του Δημιουργού του καθώς και η προθυμία του να παραμείνει μέσα στο χώρο ελευθερίας που είχε ορίσει ο Θεός—χώρο κάθε άλλο παρά στενό, ο οποίος επέτρεπε τη μέγιστη απόλαυση της ανθρώπινης ζωής. Συνεπώς, αν ο άνθρωπος παραβίαζε τα όρια του απαγορευμένου χώρου τρώγοντας από «το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού», αυτό θα αποτελούσε εισβολή στην επικράτεια και στην εξουσία του Θεού ή εξέγερση εναντίον τους.—Βλέπε ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ.

Τα δέντρα χρησιμοποιήθηκαν επίσης για να συμβολίσουν ανθρώπους, άρχοντες και βασίλεια, όπως στην προφητεία η οποία παρομοίαζε την πτώση του Φαραώ και του πλήθους του με το κόψιμο ενός ψηλού κέδρου (Ιεζ 31), καθώς και στην προφητεία του Δανιήλ σχετικά με το επιβλητικό δέντρο που αντιπροσώπευε την εξουσία «στη βασιλεία των ανθρώπων». (Δα 4:10-26) Ο δίκαιος παρομοιάζεται με δέντρο φυτεμένο δίπλα σε ρεύματα με νερό (Ψλ 1:3), του οποίου το φύλλωμα είναι θαλερό και ο καρπός εξακολουθεί να αναπτύσσεται ακόμη και στην ξηρασία.—Ιερ 17:8.

Η υπόσχεση ότι οι ημέρες του αποκαταστημένου λαού του Θεού θα είναι σαν τις ημέρες του δέντρου (Ησ 65:22) αποκτάει περισσότερο νόημα αν λάβουμε υπόψη ότι κάποια δέντρα στην Παλαιστίνη είναι αιωνόβια, φτάνοντας ή ακόμη και ξεπερνώντας τα χίλια χρόνια ζωής. Στο όραμα που είδε ο Ιεζεκιήλ, ένα ρεύμα νερού έβγαινε από το ναό του οράματος και είχε στις δύο όχθες του καρποφόρα δέντρα των οποίων το φύλλωμα ήταν θεραπευτικό, ενώ ένα παρόμοιο όραμα παρουσιάζεται στο βιβλίο της Αποκάλυψης. (Ιεζ 47:7, 12· Απ 22:2, 14) Η έκφραση «δέντρο ζωής» χρησιμοποιείται αναφορικά με την αληθινή σοφία, με τον καρπό του δικαίου, με την πραγματοποίηση του ποθούμενου και με την ηρεμία της γλώσσας. Σχετίζεται επίσης με το στεφάνι της ζωής. (Παρ 3:18· 11:30· 13:12· 15:4· Απ 2:7, 10) Τα δέντρα μνημονεύονται σε συσχετισμό με τις συνθήκες καρποφορίας, ειρήνης και χαράς που απορρέουν από τη βασιλεία του Ιεχωβά και από την αποκατάσταση του λαού του.—1Χρ 16:33· Ψλ 96:12· 148:9· Ησ 55:12· Ιεζ 34:27· 36:30.

Ο Ιησούς χρησιμοποίησε τα δέντρα σε κάποιες από τις παραβολές του τονίζοντας την ανάγκη για καρποφορία με αληθινή δικαιοσύνη, όπως είχε κάνει ο Ιωάννης ο Βαφτιστής πριν από αυτόν. (Ματ 3:10· 7:15-20) Εφόσον τα καρποφόρα δέντρα φορολογούνταν εκείνη την εποχή στην Παλαιστίνη, ένα μη παραγωγικό δέντρο (στην ουσία νεκρό) αποτελούσε ανεπιθύμητο βάρος για τον ιδιοκτήτη του και επομένως έπρεπε να κοπεί και να καταστραφεί. (Λου 13:6-9) Στο εδάφιο Ιούδα 12, τα ανήθικα άτομα που διεισδύουν στη Χριστιανική εκκλησία παρομοιάζονται με άκαρπα δέντρα κατά το φθινόπωρο τα οποία έχουν πεθάνει δύο φορές. Το ότι περιγράφονται ως «δύο φορές πεθαμένα» μπορεί να εκφράζει με εμφατικό τρόπο το γεγονός ότι είναι τελείως νεκρά. Ή θα μπορούσε να σημαίνει ότι είναι νεκρά από δύο απόψεις. Είναι (1) στείρα ή άκαρπα και (2) κατά γράμμα νεκρά, στερούμενα κάθε ζωτικότητας.

Η εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «δέντρο» χρησιμοποιείται επίσης αναφορικά με το ξύλο ή τον πάσσαλο στον οποίο κρεμούσαν ένα σώμα. (Γε 40:19· Δευ 21:22, 23· Ιη 8:29· Εσθ 2:23) Εφαρμόζοντας το εδάφιο Δευτερονόμιο 21:23, ο απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε την ελληνική λέξη ξύλον.—Γα 3:13· βλέπε ΞΥΛΟ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΥ· τα διάφορα δέντρα ονομαστικά.