ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ
Με αυτόν τον τίτλο είναι γνωστό από το δεύτερο αιώνα Κ.Χ. ένα από τα βιβλία της Αγίας Γραφής. Το βιβλίο αυτό καλύπτει κυρίως τη δράση του Πέτρου και του Παύλου, και όχι όλων των αποστόλων γενικά. Παράλληλα, μας παρέχει ένα απολύτως αξιόπιστο και περιεκτικό ιστορικό υπόμνημα για το εντυπωσιακό ξεκίνημα και τη ραγδαία εξέλιξη της Χριστιανικής οργάνωσης, πρώτα μεταξύ των Ιουδαίων και έπειτα μεταξύ των Σαμαρειτών και των Εθνικών.
Στο βιβλίο δεσπόζει το κυρίαρχο θέμα ολόκληρης της Αγίας Γραφής, η Βασιλεία του Ιεχωβά (Πρ 1:3· 8:12· 14:22· 19:8· 20:25· 28:31), ενώ μας υπενθυμίζεται συνεχώς το πώς έδωσαν οι απόστολοι «πλήρη μαρτυρία» σχετικά με τον Χριστό και αυτή τη Βασιλεία και έφεραν σε πέρας πλήρως τη διακονία τους. (2:40· 5:42· 8:25· 10:42· 20:21, 24· 23:11· 26:22· 28:23) Το βιβλίο παρέχει επίσης ένα εξαιρετικό ιστορικό υπόβαθρο με βάση το οποίο μπορεί κανείς να εξετάσει τις θεόπνευστες επιστολές των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών.
Ο Συγγραφέας. Τα εισαγωγικά λόγια των Πράξεων αναφέρονται στο Ευαγγέλιο του Λουκά με την έκφραση “η πρώτη αφήγηση”. Εφόσον και οι δύο αφηγήσεις απευθύνονται στο ίδιο άτομο, τον Θεόφιλο, γνωρίζουμε ότι ο Λουκάς ήταν ο συγγραφέας των Πράξεων, παρ’ όλο που ο ίδιος δεν υπογράφει με το όνομά του. (Λου 1:3· Πρ 1:1) Και οι δύο αφηγήσεις έχουν παρόμοιο ύφος και φρασεολογία. Επίσης το Μουρατόρειο Απόσπασμα, που χρονολογείται από τα τέλη του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., αποδίδει στον Λουκά τη συγγραφή. Εκκλησιαστικά έργα του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., τα οποία έγραψαν ο Ειρηναίος της Λυών, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς και ο Τερτυλλιανός της Καρχηδόνας, αναφέρουν τον Λουκά ως συγγραφέα όταν παραθέτουν από τις Πράξεις.
Χρόνος και Τόπος Συγγραφής. Το βιβλίο καλύπτει περίοδο περίπου 28 ετών, από την ανάληψη του Ιησού το 33 Κ.Χ. ως το τέλος του δεύτερου έτους της φυλάκισης του Παύλου στη Ρώμη, γύρω στο 61 Κ.Χ. Την περίοδο αυτή κυβέρνησαν διαδοχικά τέσσερις Ρωμαίοι αυτοκράτορες: ο Τιβέριος, ο Καλιγούλας, ο Κλαύδιος και ο Νέρων. Εφόσον το βιβλίο εξιστορεί γεγονότα που έλαβαν χώρα μέχρι και το δεύτερο έτος της φυλάκισης του Παύλου στη Ρώμη, δεν είναι δυνατόν να ολοκληρώθηκε νωρίτερα. Αν η αφήγηση είχε γραφτεί αργότερα, θα αναμέναμε λογικά από τον Λουκά περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον Παύλο. Αν είχε γραφτεί μετά το 64 Κ.Χ., θα γινόταν οπωσδήποτε λόγος για το βίαιο διωγμό που εξαπέλυσε τότε ο Νέρων. Και αν είχε γραφτεί μετά το 70 Κ.Χ., όπως ισχυρίζονται μερικοί, θα αναμέναμε να βρούμε κάποια μνεία για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ.
Ο συγγραφέας Λουκάς συνόδευσε για μεγάλο διάστημα τον Παύλο στα ταξίδια του, μεταξύ άλλων και στο επικίνδυνο ταξίδι προς τη Ρώμη, πράγμα που γίνεται φανερό από τη χρήση πρώτου πληθυντικού προσώπου στα εδάφια Πράξεις 16:10-17· 20:5-15· 21:1-18· 27:1-37· 28:1-16. Στις επιστολές που έγραψε ο Παύλος από τη Ρώμη, αναφέρει ότι ήταν και ο Λουκάς εκεί. (Κολ 4:14· Φλμ 24) Επομένως, η συγγραφή του βιβλίου των Πράξεων ολοκληρώθηκε στη Ρώμη.
Όπως επισημάνθηκε ήδη, ο ίδιος ο Λουκάς ήταν αυτόπτης μάρτυρας πολλών από τα συμβάντα που κατέγραψε, και στα ταξίδια του συνάντησε συγχριστιανούς του οι οποίοι είτε περιλαμβάνονταν σε ορισμένα γεγονότα που περιγράφονται είτε παρίσταντο σε αυτά. Για παράδειγμα, ο Ιωάννης Μάρκος ήταν σε θέση να του μιλήσει για τη θαυματουργική απελευθέρωση του Πέτρου από τη φυλακή (Πρ 12:12), ενώ τα γεγονότα που περιγράφονται στο 6ο και στο 8ο κεφάλαιο μπορεί να τα έμαθε από τον ιεραπόστολο Φίλιππο. Φυσικά και ο Παύλος, ως αυτόπτης μάρτυρας, ήταν σε θέση να δώσει πολλές λεπτομέρειες των γεγονότων που συνέβησαν όταν ο Λουκάς δεν ήταν μαζί του.
Αυθεντικότητα. Η ακρίβεια του βιβλίου των Πράξεων έχει επαληθευτεί στο διάβα των ετών από πολλές αρχαιολογικές ανακαλύψεις. Για παράδειγμα, το εδάφιο Πράξεις 13:7 λέει ότι ο Σέργιος Παύλος ήταν ο ανθύπατος της Κύπρου. Τώρα είναι γνωστό ότι λίγο προτού πάει ο Παύλος εκεί, η Κύπρος διοικούνταν από έναν αντιπραίτορα, ή αλλιώς λεγάτο, αλλά μια επιγραφή που βρέθηκε στην Κύπρο αποδεικνύει ότι το νησί περιήλθε όντως υπό την άμεση διοίκηση της Ρωμαϊκής Συγκλήτου, την οποία εκπροσωπούσε ένας έπαρχος, ο λεγόμενος ανθύπατος. Παρόμοια, στην Ελλάδα, κατά τη διακυβέρνηση του Αυγούστου Καίσαρα, η Αχαΐα ήταν επαρχία υπό την άμεση διοίκηση της Ρωμαϊκής Συγκλήτου, αλλά όταν ήταν αυτοκράτορας ο Τιβέριος, η Αχαΐα διοικούνταν άμεσα από τον ίδιο. Αργότερα, υπό τον Αυτοκράτορα Κλαύδιο, έγινε και πάλι συγκλητική επαρχία, σύμφωνα με τον Τάκιτο. Έχει ανακαλυφτεί ένα απόσπασμα από μια απαντητική επιστολή του Κλαύδιου προς τους κατοίκους των Δελφών, το οποίο αναφέρεται στην ανθυπατεία του Γαλλίωνα. Επομένως, το εδάφιο Πράξεις 18:12 λέει ορθά ότι ο Γαλλίων ήταν «ανθύπατος» όταν ο Παύλος βρισκόταν στην Κόρινθο, την πρωτεύουσα της Αχαΐας. (Βλέπε ΓΑΛΛΙΩΝ.) Επίσης, μια επιγραφή από κάποια αψίδα της Θεσσαλονίκης (σπαράγματα της οποίας φυλάσσονται στο Βρετανικό Μουσείο) δείχνει ότι το εδάφιο Πράξεις 17:8 ορθά κάνει λόγο για «άρχοντες της πόλης» (πολιτάρχας, Κείμενο), παρότι αυτός ο τίτλος δεν εμφανίζεται στα κλασικά συγγράμματα.
Μέχρι σήμερα ο Άρειος Πάγος, δηλαδή ο Λόφος του Άρη, στην Αθήνα, όπου κήρυξε ο Παύλος, επιβεβαιώνει σιωπηλά την αξιοπιστία των Πράξεων. (Πρ 17:19) Ιατρικοί όροι και εκφράσεις που χρησιμοποιούνται στις Πράξεις συμφωνούν με τα γραφόμενα των Ελλήνων ιατρικών συγγραφέων εκείνης της εποχής. Τα ταξίδια στη Μέση Ανατολή τον πρώτο αιώνα γίνονταν ουσιαστικά με τους τρόπους που περιγράφονται στις Πράξεις: τα χερσαία γίνονταν με τα πόδια, με άλογα ή με ιππήλατα άρματα (23:24, 31, 32· 8:27-38), ενώ τα θαλάσσια γίνονταν με φορτηγά πλοία. (21:1-3· 27:1-5) Εκείνα τα αρχαία σκάφη δεν είχαν ένα μόνο πηδάλιο, αλλά διευθύνονταν από δύο μεγάλα κωπήρη πηδάλια, γι’ αυτό και είναι σωστό το ότι η λέξη πηδάλια χρησιμοποιείται στον πληθυντικό αριθμό. (27:40) Η περιγραφή του ταξιδιού που έκανε ο Παύλος ακτοπλοϊκώς προς τη Ρώμη (27:1-44) αναγνωρίζεται από τους σύγχρονους ναυτικούς που είναι γνώστες της περιοχής ως απολύτως έγκυρη και αξιόπιστη όσον αφορά τη διάρκεια του ταξιδιού, την απόσταση που διένυσαν και τους ενδιάμεσους σταθμούς.
Οι Πράξεις των Αποστόλων ήταν αναντίρρητα αποδεκτές ως θεόπνευστο και κανονικό σύγγραμμα των Γραφών από όσους κατάρτισαν τους καταλόγους των βιβλίων της Αγίας Γραφής μεταξύ του δεύτερου και του τέταρτου αιώνα Κ.Χ. Τμήματα του βιβλίου, μαζί με αποσπάσματα των τεσσάρων Ευαγγελίων, υπάρχουν στον πάπυρο Τσέστερ Μπίτι Αρ. 1 (P45), ένα χειρόγραφο του τρίτου αιώνα Κ.Χ. Το χειρόγραφο Μίσιγκαν Αρ. 1571 (P38), το οποίο χρονολογείται από τον τρίτο ή τον τέταρτο αιώνα, περιέχει τμήματα του 18ου και του 19ου κεφαλαίου, και ένα χειρόγραφο του τέταρτου αιώνα, γνωστό ως Aegyptus Αρ. 8683 (P8), περιέχει μέρη των κεφαλαίων 4 ως 6. Παραθέσεις από το βιβλίο των Πράξεων έκαναν ο Πολύκαρπος της Σμύρνης γύρω στο 115 Κ.Χ., ο Ιγνάτιος της Αντιόχειας γύρω στο 110 Κ.Χ. και ο Κλήμης της Ρώμης, πιθανώς ήδη από το 95 Κ.Χ. Ο Αθανάσιος, ο Ιερώνυμος και ο Αυγουστίνος του τέταρτου αιώνα, όλοι τους επιβεβαιώνουν τους προγενέστερους καταλόγους που συμπεριλάμβαναν τις Πράξεις.
[Πλαίσιο στη σελίδα 729]
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΠΡΑΞΕΙΣ
Το ξεκίνημα της Χριστιανικής εκκλησίας και ένα υπόμνημα της δημόσιας μαρτυρίας που έδινε με ζήλο παρά τη σφοδρή εναντίωση
Καλυπτόμενος χρόνος: 33 ως περ. 61 Κ.Χ.
Ο Ιησούς, προτού αναληφθεί στον ουρανό, επιφορτίζει τους ακολούθους του με την αποστολή να δίνουν μαρτυρία για αυτόν ως τον Μεσσία του Ιεχωβά (1:1-26)
Οι μαθητές, αφού λαβαίνουν άγιο πνεύμα, δίνουν μαρτυρία με τόλμη σε πολλές γλώσσες (2:1–5:42)
Ιουδαίοι που έχουν έρθει από πολλές χώρες στην Ιερουσαλήμ λαβαίνουν μαρτυρία ο καθένας στη γλώσσα του· βαφτίζονται περίπου 3.000
Ο Πέτρος και ο Ιωάννης συλλαμβάνονται και οδηγούνται ενώπιον του Σάνχεδριν· δηλώνουν άφοβα ότι δεν θα σταματήσουν να δίνουν μαρτυρία
Γεμάτοι άγιο πνεύμα, όλοι οι μαθητές αναγγέλλουν το λόγο του Θεού με τόλμη· πλήθη γίνονται πιστοί
Οι απόστολοι συλλαμβάνονται· ένας άγγελος τους απελευθερώνει· όταν οδηγούνται ενώπιον του Σάνχεδριν, δηλώνουν: «Πρέπει να υπακούμε στον Θεό ως άρχοντα μάλλον παρά στους ανθρώπους»
Ο διωγμός οδηγεί σε εξάπλωση της μαρτυρίας (6:1–9:43)
Ο Στέφανος συλλαμβάνεται, δίνει άφοβα μαρτυρία, υφίσταται μαρτυρικό θάνατο
Λόγω του διωγμού διασκορπίζονται όλοι εκτός από τους αποστόλους· δίνεται μαρτυρία στη Σαμάρεια· βαφτίζεται ο Αιθίοπας ευνούχος
Ο Ιησούς εμφανίζεται στον διώκτη Σαύλο· ο Σαύλος μεταστρέφεται, βαφτίζεται, αρχίζει να συμμετέχει με ζήλο στη διακονία
Υπό θεϊκή κατεύθυνση η μαρτυρία φτάνει στους απερίτμητους Εθνικούς (10:1–12:25)
Ο Πέτρος κηρύττει στον Κορνήλιο, στην οικογένειά του και στους φίλους του· αυτοί πιστεύουν, λαβαίνουν άγιο πνεύμα και βαφτίζονται
Η εξιστόρηση αυτού του γεγονότος από τον απόστολο Πέτρο δίνει την ώθηση για περαιτέρω επέκταση ανάμεσα στα έθνη
Οι ευαγγελιστικές περιοδείες του Παύλου (13:1–21:26)
Πρώτη περιοδεία: Κύπρος και Μικρά Ασία. Ο Παύλος και ο Βαρνάβας δίνουν μαρτυρία με τόλμη, δημόσια και στις συναγωγές· εκδιώκονται από την Αντιόχεια· δέχονται οχλοκρατική επίθεση στο Ικόνιο· στα Λύστρα αρχικά τους αντιμετωπίζουν ως θεούς και μετά λιθοβολούν τον Παύλο
Το κυβερνών σώμα στην Ιερουσαλήμ αποφασίζει για το ζήτημα της περιτομής· ανατίθεται στον Παύλο και στον Βαρνάβα να ενημερώσουν τους αδελφούς ότι δεν απαιτείται περιτομή, αλλά ότι οι πιστοί πρέπει να απέχουν από πράγματα θυσιασμένα σε είδωλα, από αίμα και από πορνεία
Δεύτερη περιοδεία: Πίσω στη Μικρά Ασία και, μέσω αυτής, στη Μακεδονία και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στους Φιλίππους φυλακίζονται, αλλά ο δεσμοφύλακας και η οικογένειά του βαφτίζονται· οι Ιουδαίοι υποκινούν ταραχές στη Θεσσαλονίκη και στη Βέροια· στην Αθήνα, ο Παύλος κηρύττει στη συναγωγή, στην αγορά και τέλος στον Άρειο Πάγο· 18μηνη διακονία στην Κόρινθο
Τρίτη περιοδεία: Μικρά Ασία και Ελλάδα. Καρποφόρα διακονία στην Έφεσο, κατόπιν πρόκληση σάλου από τους αργυροχόους· ο απόστολος Παύλος νουθετεί τους πρεσβυτέρους
Ο Παύλος συλλαμβάνεται, δίνει μαρτυρία σε αξιωματούχους, μεταφέρεται στη Ρώμη (21:27–28:31)
Αφού δέχεται οχλοκρατική επίθεση στην Ιερουσαλήμ, ο Παύλος εμφανίζεται ενώπιον του Σάνχεδριν
Ως κρατούμενος, ο Παύλος δίνει άφοβα μαρτυρία ενώπιον του Φήλικα, του Φήστου και του Βασιλιά Ηρώδη Αγρίππα Β΄, καθώς και ενόσω ταξιδεύει με πλοίο για τη Ρώμη
Αν και φυλακισμένος στη Ρώμη, ο Παύλος συνεχίζει να βρίσκει τρόπους προκειμένου να κηρύττει για τον Χριστό και τη Βασιλεία