Αναζήτηση για το Άγνωστο Μέσω της Μαγείας και του Πνευματισμού

Κεφάλαιο 4

Αναζήτηση για το Άγνωστο Μέσω της Μαγείας και του Πνευματισμού

1 Τι είπε ο Παύλος προς τους Αθηναίους στον Άρειο Πάγο; Γιατί;

‘ΑΝΤΡΕΣ Αθηναίοι, βλέπω ότι σ’ όλα τα πράγματα φαίνεται πως έχετε περισσότερο φόβο για τις θεότητες απ’ ό,τι άλλοι’. (Πράξεις 17:22, ΜΝΚ) Αυτά είπε ο Χριστιανός απόστολος Παύλος σ’ ένα πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στον Άρειο Πάγο, δηλαδή στο Λόφο του Άρη, ο οποίος βρισκόταν στην αρχαία Αθήνα της Ελλάδας. Ο Παύλος έκανε αυτή την παρατήρηση επειδή πρωτύτερα είχε δει «την πόλιν γέμουσαν ειδώλων». (Πράξεις 17:16) Τι είχε δει;

2 Τι φανέρωνε το φόβο που έτρεφαν οι Αθηναίοι για τις θεότητες;

² Χωρίς αμφιβολία, σ’ εκείνο το κοσμοπολίτικο μέρος ο Παύλος είχε δει πολλούς και διάφορους θεούς των Ελλήνων και των Ρωμαίων, και ήταν ολοφάνερο ότι η ζωή των ανθρώπων περιστρεφόταν γύρω από τη λατρεία την οποία πρόσφεραν στις θεότητές τους. Φοβούμενοι μήπως παραλείψουν να προσκυνήσουν κάποια σπουδαία ή ισχυρή θεότητα και μήπως την εξοργίσουν μ’ αυτόν τον τρόπο, οι Αθηναίοι περιέλαβαν στη λατρεία τους ακόμα κι έναν ‘Άγνωστο Θεό’. (Πράξεις 17:23) Αυτό φανέρωνε καθαρά το φόβο που έτρεφαν για τις θεότητες.

3 Μήπως περιορίζεται μόνο στους Αθηναίους ο φόβος για τις θεότητες;

³ Φυσικά, ο φόβος για τις θεότητες, ειδικά γι’ αυτές που είναι άγνωστες, δεν περιορίζεται μόνο στους Αθηναίους του πρώτου αιώνα. Αυτός ο φόβος διακατέχει σχεδόν ολόκληρο το ανθρώπινο γένος χιλιάδες χρόνια τώρα. Σε πολλά μέρη του κόσμου, σχεδόν ο κάθε τομέας της ζωής των ανθρώπων συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με κάποια θεότητα ή με πνεύματα. Όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, οι μυθολογίες των αρχαίων Αιγυπτίων, Ελλήνων, Ρωμαίων, Κινέζων και άλλων λαών ήταν βαθιά ριζωμένες σε ιδέες που σχετίζονταν με θεούς και πνεύματα και που έπαιζαν σημαντικό ρόλο στις προσωπικές και στις εθνικές υποθέσεις. Στη διάρκεια του Μεσαίωνα, κυκλοφορούσαν άφθονες ιστορίες για αλχημιστές, μαγγανευτές και μάγισσες σ’ όλη την επικράτεια του Χριστιανικού κόσμου. Και σήμερα η κατάσταση είναι παρόμοια.

Τελετουργικά Έθιμα και Δεισιδαιμονίες Σήμερα

4 Ποια είναι μερικά δημοφιλή έθιμα που συνδέονται προφανώς με θεότητες ή πνεύματα;

⁴ Είτε το καταλαβαίνουν αυτό οι άνθρωποι είτε όχι, πολλά πράγματα τα οποία κάνουν συνδέονται με δεισιδαιμονικές συνήθειες ή ιδέες, μερικές από τις οποίες έχουν να κάνουν με διάφορες θεότητες ή πνεύματα. Για παράδειγμα, γνωρίζατε ότι η τήρηση των γενεθλίων προέρχεται από την αστρολογία, η οποία δίνει μεγάλη βαρύτητα στην ακριβή ημερομηνία της γέννησης ενός ανθρώπου; Τι θα πούμε για τις τούρτες γενεθλίων; Φαίνεται ότι έχουν σχέση με τη θεά Άρτεμη των Ελλήνων, της οποίας τα γενέθλια τα γιόρταζαν χρησιμοποιώντας τούρτες με μέλι σε σχήμα ημισέληνου, που είχαν πάνω τους κεριά. Ξέρατε επίσης ότι τα μαύρα ρούχα στις κηδείες ήταν αρχικά ένα τέχνασμα για να αποφεύγουν οι άνθρωποι τα κακά πνεύματα που υποτίθεται ότι καραδοκούσαν σε τέτοιες περιστάσεις; Μερικοί μαύροι Αφρικανοί βάφονται άσπροι και οι άνθρωποι που πενθούν σε άλλες χώρες φορούν ρούχα ασυνήθιστων χρωμάτων προκειμένου να μην τους αναγνωρίσουν τα πνεύματα.

5 Ποιες είναι μερικές κοινές δεισιδαιμονίες τις οποίες γνωρίζετε;

⁵ Εκτός απ’ αυτά τα δημοφιλή έθιμα, σ’ όλο τον κόσμο οι άνθρωποι έχουν τις δεισιδαιμονίες και τους φόβους τους. Στη Δύση, το σπάσιμο ενός καθρέφτη, το να δει κάποιος μια μαύρη γάτα, το πέρασμα κάτω από μια σκάλα και, ανάλογα με το πού βρίσκεστε, η Τρίτη ή η Παρασκευή και 13 του μήνα, όλα αυτά θεωρούνται οιωνοί που προμηνύουν κάτι κακό. Στην Ανατολή, οι Ιάπωνες τυλίγουν το κιμονό τους από τα αριστερά στα δεξιά, γιατί ο αντίθετος τρόπος χρησιμοποιείται μόνο στα πτώματα των νεκρών. Όταν χτίζουν τα σπίτια τους, δεν βάζουν παράθυρα ή πόρτες στα βορειοανατολικά για να μη βρουν την είσοδο οι δαίμονες, που υποτίθεται ότι έρχονται απ’ αυτή την κατεύθυνση. Στις Φιλιππίνες, οι άνθρωποι βγάζουν τα παπούτσια των νεκρών και τους τα βάζουν δίπλα στα πόδια πριν τους θάψουν, έτσι ώστε να τους καλωσορίσει ο «Άγιος» Πέτρος. Οι ηλικιωμένοι λένε στα παιδιά να κάθονται φρόνιμα, επισημαίνοντας ότι η μορφή πάνω στο φεγγάρι είναι ο «Άγιος» Μιχαήλ που βλέπει και σημειώνει τις πράξεις τους.

6 Σε ποιο βαθμό ασχολούνται σήμερα οι άνθρωποι με τον πνευματισμό;

⁶ Ωστόσο, η πίστη σε πνεύματα και σε θεότητες δεν περιορίζεται μόνο σε φαινομενικά ακίνδυνα έθιμα και δεισιδαιμονίες. Και στις πρωτόγονες αλλά και στις σύγχρονες κοινωνίες, οι άνθρωποι κατέφυγαν σε διάφορα μέσα προκειμένου να ελέγξουν ή να κατευνάσουν τα φοβερά πνεύματα και να κερδίσουν την εύνοια των φιλάγαθων πνευμάτων. Φυσικά, ίσως έρχονται αρχικά στο μυαλό μας εικόνες ανθρώπων από μακρινές ζούγκλες και βουνά που πηγαίνουν και συμβουλεύονται μέντιουμ, μάγους-γιατρούς και σαμάν (ιερείς της μαγείας) όταν αρρωσταίνουν ή βρίσκονται σε κάποια άλλη δυσάρεστη θέση. Αλλά και οι άνθρωποι σε μεγάλες και μικρές πόλεις επίσης πηγαίνουν σε αστρολόγους, σε άτομα με ειδικές ψυχικές ικανότητες, σε προγνώστες και σε μάντεις για να τους ρωτήσουν σχετικά με το μέλλον ή για να λάβουν βοήθεια ώστε να πάρουν σημαντικές αποφάσεις. Μερικοί, μολονότι ανήκουν τυπικά σε κάποια θρησκεία, ακολουθούν τέτοιες συνήθειες με μεγάλο ενθουσιασμό. Πολλοί άλλοι έχουν για θρησκεία τους τον πνευματισμό, τη μαύρη μαγεία και τον αποκρυφισμό.

7 Ποιες ερωτήσεις χρειάζεται να εξετάσουμε;

⁷ Ποια είναι η πηγή ή η προέλευση όλων αυτών των συνηθειών και των δεισιδαιμονιών; Μήπως είναι απλώς διαφορετικοί δρόμοι για να προσεγγίσουμε τον Θεό; Και το πιο σημαντικό, τι επίδραση ασκούν σ’ αυτούς που τις ακολουθούν; Για να βρούμε την απάντηση σ’ αυτές τις ερωτήσεις, πρέπει να ανατρέξουμε στην ιστορία του ανθρώπου και να λάβουμε μια ιδέα για τις αρχικές μορφές της λατρείας του.

Προσπάθειες για την Εξιχνίαση του Αγνώστου

8 Ποια μοναδική ιδιότητα κάνει τον άνθρωπο να ξεχωρίζει από τα κατώτερα πλάσματα;

⁸ Παρά τα όσα ισχυρίζονται οι εξελικτές, ο άνθρωπος έχει μια πνευματική διάσταση που τον κάνει διαφορετικό και ανώτερο από τα κατώτερα πλάσματα. Γεννιέται με την παρόρμηση να αναζητήσει το άγνωστο. Πασχίζει διαρκώς να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Τι συμβαίνει όταν πεθαίνει κάποιος; Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τον υλικό κόσμο και, γενικότερα, με το σύμπαν; Επίσης, τον άνθρωπο τον ωθεί η επιθυμία να βρει κάτι ανώτερο ή ισχυρότερο από τον εαυτό του και να το εξιχνιάσει προκειμένου να κατορθώσει να ασκεί κάποιον έλεγχο στο περιβάλλον του και στη ζωή του.—Ψαλμός 8:3, 4· Εκκλησιαστής 3:11, ΜΝΚ· Πράξεις 17:26-28.

9 Πώς περιγράφει την «πνευματικότητα» κάποιος μελετητής;

⁹ Ο Ίβαρ Λίσνερ, στο βιβλίο του Άνθρωπος, Θεός και Μαγεία (Man, God and Magic), το θέτει αυτό ως εξής: «Είναι αδύνατο να μη θαυμάσει κανείς την επιμονή με την οποία ο άνθρωπος έχει αγωνιστεί, σ’ όλη του την ιστορία, να εξιχνιάσει τον κόσμο πέρα από τον εαυτό του. Ποτέ δεν συγκεντρώνονταν οι δυνάμεις του αποκλειστικά στις ανάγκες της ζωής. Ανέκαθεν ερευνούσε, ψηλαφώντας για να ανοίξει νέους δρόμους, φιλοδοξώντας να πετύχει το ανέφικτο. Αυτή η παράξενη και έμφυτη παρόρμηση που υπάρχει στα ανθρώπινα όντα είναι η πνευματικότητά τους».

10. Τι δείχνει ότι ο άνθρωπος νιώθει μια φυσική παρόρμηση να εξιχνιάσει τον Θεό;

¹⁰ Βέβαια, όσοι δεν πιστεύουν στον Θεό δεν έχουν την ίδια άποψη γι’ αυτά τα ζητήματα. Γενικά, αποδίδουν αυτή την ανθρώπινη τάση στις ανάγκες του ανθρώπου, είτε ψυχολογικές είναι αυτές είτε άλλης μορφής, όπως είδαμε στο Κεφάλαιο 2. Ωστόσο, δεν είναι κοινή διαπίστωση όλων μας ότι η πρώτη αντίδραση των περισσότερων ανθρώπων, όταν αντιμετωπίζουν κίνδυνο ή κάποια απελπιστική κατάσταση, είναι να επικαλεστούν τον Θεό ή κάποια ανώτερη δύναμη για βοήθεια; Αυτό είναι το ίδιο αληθινό σήμερα, όπως και στο παρελθόν. Έτσι, ο Λίσνερ είπε στη συνέχεια: «Δεν είναι δυνατόν να μην καταλάβει ένας άνθρωπος που διεξήγαγε κάποια έρευνα γύρω από τους πιο παλιούς πρωτόγονους λαούς ότι όλοι τους είχαν κάποιες αντιλήψεις για τον Θεό, ότι συνειδητοποιούσαν έντονα την ύπαρξη κάποιου ανώτερου όντος».

11. Ποιο είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας του ανθρώπου που αποσκοπούσε στην εξιχνίαση του αγνώστου; (Παράβαλε Ρωμαίους 1:19-23.)

¹¹ Το πώς προσπάθησαν να ικανοποιήσουν αυτή την έμφυτη επιθυμία για εξιχνίαση του αγνώστου είναι ένα τελείως διαφορετικό ζήτημα. Οι νομάδες που ασχολούνταν με το κυνήγι και την εκτροφή ζώων έτρεμαν τη δύναμη των θηρίων. Οι γεωργοί προσαρμόζονταν ανάλογα με τις αλλαγές του καιρού και των εποχών. Οι κάτοικοι της ζούγκλας ενεργούσαν εντελώς διαφορετικά από τους ανθρώπους που ζούσαν στις ερήμους ή στα βουνά. Αντιμέτωποι με φόβους και ανάγκες που ποίκιλλαν τόσο πολύ, οι άνθρωποι ανέπτυξαν μια εκπληκτική ποικιλία θρησκευτικών συνηθειών μέσω των οποίων έλπιζαν να ελκύσουν τους φιλάγαθους θεούς και να κατευνάσουν τους φοβερούς θεούς.

12. Ποια κοινά χαρακτηριστικά μπορούμε να διακρίνουμε παντού στις θρησκευτικές συνήθειες των ανθρώπων;

¹² Όμως εκτός από τη μεγάλη ποικιλομορφία, μπορούμε να εντοπίσουμε και ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά σ’ αυτές τις θρησκευτικές συνήθειες. Μερικά απ’ αυτά είναι η ευλάβεια και ο φόβος απέναντι στα ιερά πνεύματα και στις υπερφυσικές δυνάμεις, η χρήση της μαγείας, οι μαντείες για το μέλλον μέσω σημαδιών και οιωνών, η αστρολογία και άλλες διάφορες μέθοδοι πρόγνωσης του μέλλοντος. Καθώς θα εξετάζουμε αυτά τα χαρακτηριστικά, θα δούμε ότι έχουν παίξει πρωτεύοντα ρόλο στη διαμόρφωση της θρησκευτικής σκέψης των ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο και σ’ όλες τις εποχές, ακόμα και στη δική μας.

Ιερά Πνεύματα και Υπερφυσικές Δυνάμεις

13. Τι μπορεί να προβλημάτιζε τους ανθρώπους στο παρελθόν;

¹³ Η ζωή των ανθρώπων στους αρχαίους χρόνους έμοιαζε να είναι γεμάτη μυστήρια. Αυτοί περιβάλλονταν από ανεξήγητα και περίπλοκα γεγονότα. Για παράδειγμα, δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί ένας απόλυτα εύρωστος άνθρωπος αρρώσταινε ξαφνικά ή γιατί ο ουρανός δεν έβρεχε στη συνηθισμένη εποχή ή γιατί ένα γυμνό και φαινομενικά άψυχο δέντρο έβγαζε πράσινα φύλλα και έσφυζε από ζωή μια συγκεκριμένη εποχή του χρόνου. Μυστήριο ήταν ακόμα και η σκιά, οι χτύποι της καρδιάς και η αναπνοή του ανθρώπου.

14, 15. Επειδή του έλειπε η κατανόηση και η καθοδήγηση, σε τι απέδωσε πιθανότατα ο άνθρωπος ό,τι ήταν ανεξήγητο; (Παράβαλε 1 Σαμουήλ 28:3-7.)

¹⁴ Εφόσον ο άνθρωπος είχε έμφυτη πνευματική τάση, ήταν εντελώς φυσικό να αποδώσει αυτά τα μυστηριώδη πράγματα και συμβάντα σε κάποια υπερφυσική δύναμη. Επειδή όμως του έλειπε η κατάλληλη καθοδήγηση και κατανόηση, σύντομα ο κόσμος του γέμισε με ψυχές, πνεύματα, φαντάσματα και δαίμονες. Για παράδειγμα, οι Ινδιάνοι Αλγκόνκιν της Βόρειας Αμερικής χρησιμοποιούν για την ψυχή ενός ατόμου τη λέξη οταχτσούκ, που σημαίνει «σκιά του», και οι Μαλαίοι της Νοτιοανατολικής Ασίας πιστεύουν ότι, όταν πεθαίνει ο άνθρωπος, η ψυχή του φεύγει από τα ρουθούνια του. Σήμερα η πίστη σε πνεύματα και σε απελθούσες ψυχές—καθώς και οι προσπάθειες για επικοινωνία μαζί τους με κάποιον τρόπο—είναι σχεδόν παγκόσμιο φαινόμενο.

¹⁵ Με τον ίδιο τρόπο, και άλλα πράγματα του φυσικού περιβάλλοντος—ο ήλιος, η σελήνη, τα αστέρια, οι ωκεανοί, τα ποτάμια, τα βουνά—φαίνονταν ότι ήταν ζωντανά και ότι ασκούσαν άμεση επιρροή στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Εφόσον αυτά τα πράγματα φαίνονταν να αποτελούν έναν ολότελα δικό τους κόσμο, τα προσωποποίησαν χαρακτηρίζοντάς τα ως πνεύματα ή θεότητες, μερικές από τις οποίες ήταν φιλάγαθες και πρόθυμες να βοηθήσουν, ενώ άλλες ήταν πονηρές και επιβλαβείς. Η λατρεία των δημιουργημάτων έφτασε στο σημείο να κατέχει εξέχουσα θέση σχεδόν σ’ όλες τις θρησκείες.

16. Πώς εκδηλώθηκε η λατρεία των πνευμάτων, των θεοτήτων και των ιερών αντικειμένων;

¹⁶ Μπορούμε να βρούμε δοξασίες αυτού του είδους στις θρησκείες ουσιαστικά όλων των αρχαίων πολιτισμών. Οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τους δικούς τους θεούς του ήλιου, της σελήνης και των αστερισμών. Τα ζώα και τα θηρία αποτελούσαν επίσης αντικείμενα ευλάβειας γι’ αυτούς. Οι Ινδουιστές φημίζονται για το πάνθεό τους, που αριθμεί εκατομμύρια θεούς. Οι Κινέζοι είχαν ανέκαθεν ιερά βουνά και θεούς των ποταμών, και εκφράζουν τον ευλαβικό τους σεβασμό προς τους προγόνους τους με το να τους λατρεύουν. Οι αρχαίοι Δρυΐδες των Βρετανικών Νησιών θεωρούσαν τις βελανιδιές ιερές και έδειχναν ιδιαίτερη ευλάβεια για το γκι που φυτρώνει στις βελανιδιές. Αργότερα, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι πρόσθεσαν κι αυτοί τις ιδέες τους· και η πίστη σε κάθε είδους πνεύματα, θεότητες, ψυχές, δαίμονες και ιερά αντικείμενα εδραιώθηκε πολύ γερά.

17. Πώς εξακολουθεί να είναι έκδηλη σήμερα η λατρεία των δημιουργημάτων;

¹⁷ Αν και μερικοί άνθρωποι σήμερα ίσως βλέπουν όλες αυτές τις δοξασίες ως δεισιδαιμονίες, ωστόσο τέτοιες ιδέες μπορούν ακόμη να βρεθούν στις θρησκευτικές συνήθειες πολλών ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο. Μερικοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ορισμένα βουνά, ποτάμια, βράχοι με παράξενα σχήματα, παλιά δέντρα και πολλά άλλα πράγματα είναι ιερά και τα λατρεύουν θεωρώντας τα αντικείμενα αφοσίωσης. Χτίζουν βωμούς, ιερά και ναούς σ’ αυτά τα μέρη. Για παράδειγμα, ο Ποταμός Γάγγης είναι ιερός για τους Ινδουιστές, των οποίων η μεγαλύτερη επιθυμία είναι να λουστούν στα νερά του ενόσω είναι ακόμη ζωντανοί και να σκορπιστούν οι στάχτες τους σ’ αυτόν όταν πεθάνουν. Για τους Βουδιστές είναι μοναδική εμπειρία να προσφέρουν λατρεία στο ιερό που υπάρχει στο Μπουντ Γκαγιά της Ινδίας, όπου λέγεται ότι ο Βούδας απέκτησε τη φώτιση κάτω από ένα δέντρο μπόντι. Οι Καθολικοί πηγαίνουν γονατιστοί στη Βασιλική της Δέσποινάς Μας στη Γουαδαλούπη του Μεξικού ή λούζονται στα «άγια» νερά που βρίσκονται στο ιερό της Λούρδης στη Γαλλία, επιδιώκοντας θαυματουργικές θεραπείες. Η λατρεία των δημιουργημάτων και όχι του Δημιουργού εξακολουθεί να είναι πολύ έκδηλη σήμερα.—Ρωμαίους 1:25.

Η Εμφάνιση της Μαγείας

18. Σε τι οδήγησε η πίστη στην ύπαρξη των πνευμάτων και των θεοτήτων;

¹⁸ Αφού εδραιώθηκε η δοξασία που έλεγε ότι ο άψυχος κόσμος ήταν γεμάτος πνεύματα, καλά και κακά, αυτό οδήγησε εύκολα στο επόμενο βήμα—στις προσπάθειες να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι με τα καλά πνεύματα, για να λάβουν καθοδήγηση και ευλογίες, καθώς και να κατευνάσουν τα κακά πνεύματα. Το αποτέλεσμα ήταν η εξάσκηση της μαγείας η οποία άκμασε ουσιαστικά σε κάθε έθνος, τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν.—Γένεσις 41:8· Έξοδος 7:11, 12· Δευτερονόμιον 18:9-11, 14· Ησαΐας 47:12-15· Πράξεις 8:5, 9-13· 13:6-11· 19:18, 19.

19. (α) Τι είναι η μαγεία; (β) Γιατί η μαγεία φαίνεται πιστευτή σε πολλούς ανθρώπους;

¹⁹ Σύμφωνα με την πιο στοιχειώδη έννοιά της, η μαγεία είναι μια προσπάθεια του ανθρώπου να ελέγξει τις φυσικές ή τις υπερφυσικές δυνάμεις ή να τις αναγκάσει να κάνουν ό,τι θέλει αυτός. Μη γνωρίζοντας την πραγματική αιτία που βρισκόταν πίσω από πολλά καθημερινά συμβάντα, οι άνθρωποι στις παλιότερες κοινωνίες πίστευαν ότι, αν επαναλάμβαναν ορισμένες μαγικές λέξεις ή ξόρκια ή αν έκαναν κάποιες τελετουργίες, τότε θα μπορούσαν να έχουν επιθυμητά αποτελέσματα. Εκείνο που έκανε περισσότερο πιστευτό αυτό το είδος μαγείας ήταν ότι μερικές τελετουργίες πετύχαιναν στ’ αλήθεια. Για παράδειγμα, έχει αναφερθεί ότι οι μάγοι-γιατροί των Νησιών Μενταβάι, τα οποία βρίσκονται δυτικά της Σουμάτρας, είχαν καταπληκτική επιτυχία στη θεραπεία ανθρώπων που έπασχαν από διάρροια. Η μαγική τους μέθοδος ήταν να βάζουν τους αρρώστους να ξαπλώνουν μπρούμυτα κοντά στην άκρη ενός γκρεμού και να γλείφουν κάθε τόσο το χώμα. Τι έκανε αυτή τη μέθοδο να πετυχαίνει; Το χώμα του γκρεμού περιείχε καολίνη, τον άσπρο πηλό που σήμερα χρησιμοποιείται εκτενώς σε μερικά φάρμακα για τη διάρροια.

20. Πώς έφτασε η μαγεία να διακατέχει τη ζωή των ανθρώπων;

²⁰ Μερικές επιτυχίες αυτού του είδους επισκίασαν γρήγορα όλες τις αποτυχίες και εδραίωσαν τη φήμη των μάγων. Σύντομα αυτοί έγιναν αξιοσέβαστα και αξιότιμα πρόσωπα—ιερείς, αρχηγοί, σαμάν, μάγοι-γιατροί, μέντιουμ. Οι άνθρωποι πήγαιναν σ’ αυτούς με τα προβλήματά τους, ζητώντας τους, για παράδειγμα, να θεραπεύσουν και να προλάβουν ασθένειες, να βρουν χαμένα αντικείμενα, να εντοπίσουν κλέφτες, να αποτρέψουν πονηρές επιρροές και να επιφέρουν εκδίκηση. Τελικά αναπτύχθηκε πληθώρα δεισιδαιμονικών συνηθειών και τελετουργιών γι’ αυτά τα ζητήματα και για άλλα γεγονότα της ζωής, όπως τη γέννηση, την ενηλικίωση, τη μνηστεία, το γάμο, το θάνατο και την ταφή. Σύντομα η δύναμη και το μυστήριο της μαγείας έφτασε να διακατέχει κάθε πλευρά της ζωής των ανθρώπων.

Οι Χοροί της Βροχής και τα Μάγια

21, 22. Τι σημαίνει ο όρος «μιμητική μαγεία»; Δώστε παραδείγματα.

²¹ Παρά την τεράστια ποικιλία που υπάρχει στις μαγικές πράξεις των διαφόρων λαών, οι βασικές ιδέες που βρίσκονται πίσω απ’ αυτές επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ομοιότητα. Πρώτα-πρώτα, υπάρχει η ιδέα ότι το όμοιο παράγει όμοιο, ότι μπορείς να προκαλέσεις ένα επιθυμητό αποτέλεσμα αν το απομιμηθείς. Αυτή η ιδέα ονομάζεται μερικές φορές μιμητική μαγεία. Για παράδειγμα, όταν η ανομβρία απειλούσε τις σοδειές των Ινδιάνων Όμαχα της Βόρειας Αμερικής, τότε αυτοί χόρευαν γύρω από ένα αγγείο με νερό. Έπειτα ένας απ’ αυτούς έπινε λίγο από το νερό και το έφτυνε στον αέρα, μιμούμενος το ψιχάλισμα. Ή ένας άντρας μπορεί να κυλιόταν στο έδαφος σαν πληγωμένη αρκούδα, για να είναι σίγουρος ότι θα έχει επιτυχία στο κυνήγι της αρκούδας.

²² Άλλοι λαοί είχαν πιο περίπλοκες τελετουργίες που περιλάμβαναν τραγούδια και προσφορές. Οι Κινέζοι έφτιαχναν ένα μεγάλο χάρτινο ή ξύλινο δράκο, που ήταν γι’ αυτούς ο θεός της βροχής, και τον λιτάνευαν ή έβγαζαν από το ναό το είδωλο της θεότητάς τους και το άφηναν στον ήλιο ώστε να νιώσει τη ζέστη και να στείλει ίσως βροχή. Στη διάρκεια μιας τελετουργίας τους, οι Νγκόνι από την Ανατολική Αφρική χύνουν μπύρα σ’ ένα αγγείο που είναι θαμμένο στο έδαφος σε κάποιο ναό της βροχής και κατόπιν προσεύχονται: «Κύριε Τσάουτα, έχεις σκληρύνει την καρδιά σου απέναντί μας, τι θα ήθελες να κάνουμε; Πρέπει πράγματι να αφανιστούμε. Δώσε στα παιδιά σου τις βροχές, να η μπύρα που σου έχουμε δώσει». Ύστερα πίνουν όση μπύρα έχει απομείνει. Στη συνέχεια τραγουδούν και χορεύουν και κουνούν πέρα-δώθε κλαδιά βουτηγμένα στο νερό.

23. Πώς εμφανίστηκε η μαγεία καθώς και η συνήθεια να κάνουν μάγια σε άλλους ανθρώπους; (Παράβαλε Λευιτικόν 19:31· 20:6, 27· Δευτερονόμιον 18:10-13.)

²³ Μια άλλη ιδέα που υπάρχει πίσω από τις μαγικές πράξεις είναι ότι τα αντικείμενα που ανήκαν σ’ έναν άνθρωπο εξακολουθούν να τον επηρεάζουν ακόμα κι όταν βρίσκονται μακριά του. Αυτό οδήγησε στη συνήθεια να κάνουν μάγια σε κάποιο άτομο χρησιμοποιώντας ένα πράγμα που κάποτε ανήκε σ’ αυτόν. Ακόμα και μέχρι το 16ο και το 17ο αιώνα, οι άνθρωποι στην Ευρώπη και στην Αγγλία συνέχιζαν να πιστεύουν σε μάγισσες και σε μάγους που μπορούσαν να κάνουν κακό στους ανθρώπους με τη χρήση τέτοιας δύναμης. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούσαν περιλάμβαναν τα εξής: Έφτιαχναν ένα κέρινο ομοίωμα κάποιου ατόμου και το τρυπούσαν με καρφίτσες, έγραφαν το όνομά του σ’ ένα χαρτί και μετά το έκαιγαν, έθαβαν ένα κομμάτι από τα ρούχα του ή έκαναν διάφορα άλλα πράγματα με τα μαλλιά του, τα κομμένα νύχια του, τον ιδρώτα ή ακόμα και τα περιττώματά του. Η μεγάλη έκταση την οποία είχαν πάρει αυτές και άλλες πράξεις φαίνεται από το γεγονός ότι στην Αγγλία, το Κοινοβούλιο ψήφισε νόμους το 1542, το 1563 και το 1604 που χαρακτήριζαν τη μαγεία ως αδίκημα το οποίο επέσυρε την ποινή του θανάτου. Με τον άλφα ή βήτα τρόπο, αυτή η μορφή μαγείας εξασκήθηκε από τους ανθρώπους σχεδόν όλων των εθνών σ’ όλες τις εποχές.

Το Μέλλον Μέσα από Σημάδια και Οιωνούς

24. (α) Τι είναι η μαντεία; (β) Με ποιον τρόπο εξασκούσαν τη μαντεία οι Βαβυλώνιοι;

²⁴ Συχνά οι άνθρωποι καταφεύγουν στη μαγεία για να μάθουν κρυμμένες πληροφορίες ή για να εξιχνιάσουν το μέλλον μέσα από σημάδια και οιωνούς. Αυτό είναι γνωστό ως μαντεία, και οι Βαβυλώνιοι φημίζονταν για την εξάσκησή της. Όπως λέει το βιβλίο Μαγεία, Υπερφυσικισμός και Θρησκεία (Magic, Supernaturalism, and Religion), «αυτοί είχαν ειδικότητα στις τέχνες της πρόγνωσης του μέλλοντος, κάνοντας προβλέψεις από τα συκώτια και τα εντόσθια σφαγμένων ζώων, από τη φωτιά και τον καπνό, καθώς και από τη λαμπερότητα των πολύτιμων λίθων· πρόλεγαν τα γεγονότα ανάλογα με το κελάρυσμα των πηγών και βλέποντας το σχήμα των φυτών. . . . Τα ατμοσφαιρικά σημάδια, τις βροχές, τα σύννεφα, τον αέρα και τους κεραυνούς τα ερμήνευαν ως κακούς οιωνούς· το ράγισμα κάποιου επίπλου και κάποιου ξύλινου πλαίσιου προεικόνιζε μελλοντικά γεγονότα. . . . Οι μύγες και άλλα έντομα, όπως άλλωστε και οι σκύλοι, μετέφεραν αποκρυφιστικά μηνύματα».

25. Με ποιον τρόπο αναφέρθηκε ο Ιεζεκιήλ και ο Δανιήλ στην άσκηση μαντείας που λάβαινε χώρα στην αρχαία Βαβυλώνα;

²⁵ Το βιβλίο του Ιεζεκιήλ, που βρίσκεται στην Αγία Γραφή, αναφέρει ότι, σε μια στρατιωτική εκστρατεία, «ο βασιλεύς της Βαβυλώνος εστάθη εις τον διαχωρισμόν, εν τη αρχή των δύο οδών, δια να ερωτήση τους μάντεις· ανεκάτωσε τα μαντικά βέλη, ηρώτησε τα γλυπτά, παρετήρησε το ήπαρ». (Ιεζεκιήλ 21:21) ‘Επαοιδοί’, ‘γόητες’ και ‘μάγοι’ ιερείς αποτελούσαν επίσης αναπόσπαστο μέρος της βασιλικής αυλής στη Βαβυλώνα.—Δανιήλ 2:1-3, 27, 28.

26. Ποια μορφή μαντείας ήταν δημοφιλής στους Έλληνες;

²⁶ Και σε άλλα επίσης έθνη, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, οι άνθρωποι καταπιάστηκαν με πολλές μορφές μαντείας. Οι Έλληνες συμβουλεύονταν τα μαντεία τους για μεγάλα πολιτικά γεγονότα αλλά και για κοινές ιδιωτικές υποθέσεις, όπως ήταν ο γάμος, τα ταξίδια και τα παιδιά. Το πιο γνωστό από τα μαντεία τους ήταν το μαντείο των Δελφών. Τις απαντήσεις, που προέρχονταν, όπως πιστευόταν, από το θεό Απόλλωνα, τις μεταβίβαζε η ιέρεια Πυθεία με ακατάληπτους ήχους και τις ερμήνευαν οι ιερείς φτιάχνοντας διφορούμενους στίχους. Ένα κλασικό παράδειγμα ήταν η απάντηση που δόθηκε στον Κροίσο, το βασιλιά της Λυδίας, και που έλεγε: «Αν ο Κροίσος περάσει τον Άλυ θα καταστρέψει μια ισχυρή αυτοκρατορία». Απ’ ό,τι αποδείχτηκε, η ισχυρή αυτοκρατορία που καταστράφηκε ήταν η δική του. Ο Κροίσος ηττήθηκε από τον Κύρο τον Πέρση, όταν πέρασε τον Άλυ για να εισβάλει στην Καππαδοκία.

27. Μέχρι ποιου βαθμού ασχολούνταν με τη μαντεία οι Ρωμαίοι;

²⁷ Στη Δύση η μαντική τέχνη έφτασε στο απόγειό της με τους Ρωμαίους, οι οποίοι επιζητούσαν να βρουν οιωνούς σχεδόν σε οτιδήποτε έκαναν. Οι άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων πίστευαν στην αστρολογία, στη μαγεία, στα φυλαχτά, στην πρόγνωση του μέλλοντος και σε πολλές άλλες μορφές μαντείας. Και σύμφωνα με τον Έντουαρντ Γκίμπον, αυθεντία στη ρωμαϊκή ιστορία, «οι άνθρωποι θεωρούσαν εξίσου αληθινούς όλους τους ποικίλους νεωτερισμούς στον τομέα της λατρείας που επικρατούσαν στο ρωμαϊκό κόσμο». Ο περίφημος πολιτικός και ρήτορας Κικέρων ήταν ειδικός στην οιωνοσκοπία. Ο Ρωμαίος ιστορικός Πετρώνιος παρατήρησε ότι, αν κρίνουμε από το πλήθος των θρησκειών και των μορφών λατρείας σε μερικές ρωμαϊκές πόλεις, πρέπει να υπήρχαν σ’ αυτές περισσότεροι θεοί παρά άνθρωποι.

28. Με ποιον τρόπο εξασκούσαν τη μαντεία οι Κινέζοι στους αρχαίους καιρούς;

²⁸ Στην Κίνα, ανασκαφές έφεραν στο φως 100.000 και πλέον κομμάτια από κόκαλα και όστρακα της δεύτερης χιλιετίας Π.Κ.Χ. (δυναστεία των Σανγκ), που εξυπηρετούσαν μαντικούς σκοπούς. Τα χρησιμοποιούσαν οι ιερείς των Σανγκ για να ζητούν θεϊκή καθοδήγηση στο καθετί, από την πρόγνωση του καιρού μέχρι τις κινήσεις των στρατευμάτων. Οι ιερείς έγραφαν πάνω σ’ αυτά τα κόκαλα ερωτήσεις σε μια αρχαία γραφή. Έπειτα τα ζέσταιναν, εξέταζαν τις ρωγμές που εμφανίζονταν σ’ αυτά και έγραφαν τις απαντήσεις πάνω στα ίδια κόκαλα. Μερικοί λόγιοι πιστεύουν ότι η κινεζική γραφή εξελίχτηκε απ’ αυτή την αρχαία γραφή.

29. Ποια αρχή που αφορά τη μαντεία εκτίθεται στο Ι Τσινγκ;

²⁹ Το πιο γνωστό σύγγραμμα των αρχαίων Κινέζων που ασχολείται με τη μαντεία είναι το Ι Τσινγκ (Κανόνας των Μεταβολών), το οποίο λέγεται ότι το έγραψαν οι δυο πρώτοι αυτοκράτορες των Τσου, ο Ουέν Ουάνγκ και ο Τσου Κουνγκ, το 12ο αιώνα Π.Κ.Χ. Αυτό περιέχει λεπτομερείς εξηγήσεις για την αλληλεπίδραση των δυο αντικρουόμενων δυνάμεων, της δύναμης γιν και της δύναμης γιανγκ (σκοτάδι-φως, αρνητικό-θετικό, θηλυκό-αρσενικό, σελήνη-ήλιος, γη-ουρανός κτλ.), και μάλιστα πολλοί Κινέζοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι αυτές είναι οι αρχές που ελέγχουν όλες τις υποθέσεις της ζωής. Αυτό το σύγγραμμα προβάλλει την άποψη ότι τα πάντα αλλάζουν διαρκώς και τίποτε δεν είναι μόνιμο. Για να μπορέσει κανείς να έχει επιτυχία σε οποιοδήποτε εγχείρημά του, πρέπει να γνωρίζει και να ενεργεί σε αρμονία με όλες τις αλλαγές της συγκεκριμένης στιγμής. Έτσι, οι άνθρωποι υποβάλλουν ερωτήσεις, ρίχνουν κλήρους κι έπειτα ανοίγουν το Ι Τσινγκ για να βρουν τις απαντήσεις. Σ’ όλους τους αιώνες, το Ι Τσινγκ υπήρξε η βάση κάθε είδους πρόγνωσης του μέλλοντος, γεωμαντείας και άλλων μορφών μαντείας στην Κίνα.

Από την Αστρονομία στην Αστρολογία

30. Περιγράψτε τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης της αστρονομίας.

³⁰ Η τάξη που παρατηρείται στον ήλιο, στη σελήνη, στα άστρα και στους πλανήτες συνάρπαζε ανέκαθεν τους ανθρώπους στη γη. Στη Μεσοποταμία ανακαλύφτηκαν κατάλογοι άστρων που χρονολογούνται από το 1800 Π.Κ.Χ. Με βάση τέτοιες πληροφορίες, οι Βαβυλώνιοι μπορούσαν να προλέγουν πολλά αστρονομικά γεγονότα, όπως ήταν οι εκλείψεις της σελήνης, η ανατολή και η δύση των αστερισμών και ορισμένες κινήσεις των πλανητών. Οι Αιγύπτιοι, οι Ασσύριοι, οι Κινέζοι, οι Ινδοί, οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και άλλοι αρχαίοι λαοί παρατηρούσαν και αυτοί τον ουρανό και κρατούσαν λεπτομερή αρχεία των αστρονομικών γεγονότων. Μέσω αυτών των αρχείων έφτιαχναν τα ημερολόγιά τους και ταξινομούσαν τις ετήσιες δραστηριότητές τους.

31. Πώς γέννησε η αστρονομία την αστρολογία;

³¹ Από τις αστρονομικές παρατηρήσεις, οι άνθρωποι πρόσεξαν ότι ορισμένα γεγονότα που συνέβαιναν στη γη φαινόταν ότι συγχρονίζονταν με κάποια άλλα ουράνια γεγονότα. Για παράδειγμα, η εναλλαγή των εποχών ακολουθούσε πιστά την κίνηση του ήλιου, οι φάσεις της παλίρροιας συμβάδιζαν μ’ αυτές της σελήνης, κάθε χρόνο ο Νείλος πλημμύριζε πάντα μετά την εμφάνιση του Σείριου, του λαμπρότερου άστρου. Το λογικό συμπέρασμα ήταν ότι τα ουράνια σώματα έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην πρόκληση αυτών και άλλων γεγονότων στη γη. Μάλιστα, οι Αιγύπτιοι ονόμαζαν τον Σείριο Κομιστή του Νείλου. Η ιδέα ότι τα άστρα επηρέαζαν διάφορα γεγονότα στη γη οδήγησε γρήγορα στην άποψη ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να βασιστούν στα ουράνια σώματα προκειμένου να προβλέψουν το μέλλον. Έτσι λοιπόν, η αστρονομία γέννησε την αστρολογία. Πριν περάσει πολύς καιρός, οι βασιλιάδες και οι αυτοκράτορες συμπεριέλαβαν επίσημους αστρολόγους ανάμεσα στους αυλικούς τους για να συμβουλεύονται τα άστρα αναφορικά με σπουδαίες εθνικές υποθέσεις. Αλλά και οι άνθρωποι του απλού λαού απέβλεπαν στα άστρα για να μάθουν τη μοίρα τους.

32. Με ποιους τρόπους εξασκούσαν την αστρολογία οι Βαβυλώνιοι;

³² Για μια ακόμη φορά έρχονται στο προσκήνιο οι Βαβυλώνιοι. Αυτοί πίστευαν ότι τα άστρα ήταν οι ουράνιες κατοικίες των θεών, ακριβώς όπως οι ναοί ήταν οι επίγειες κατοικίες τους. Απ’ αυτή την άποψη πήγασε η ιδέα να ομαδοποιήσουν τα άστρα σε αστερισμούς, καθώς και η πεποίθηση ότι διάφορα ανησυχητικά φαινόμενα που συνέβαιναν στον ουρανό, όπως οι εκλείψεις ή η εμφάνιση ορισμένων λαμπρών άστρων ή κομητών, προμήνυαν θλίψη και πόλεμο στη γη. Ανάμεσα στα ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές οι οποίες έγιναν στη Μεσοποταμία, περιλαμβάνονταν εκατοντάδες εκθέσεις τις οποίες είχαν υποβάλει αστρολόγοι στους βασιλιάδες. Μερικές απ’ αυτές έλεγαν, λόγου χάρη, ότι κάποια έκλειψη σελήνης που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί ήταν σημάδι για την ήττα ενός συγκεκριμένου εχθρού ή ότι η εμφάνιση συγκεκριμένου πλανήτη σε συγκεκριμένο αστερισμό θα σήμαινε «μεγάλη οργή» στη γη.

33. Τι είπε ο Ησαΐας για τους Βαβυλώνιους ‘αστρολόγους’;

³³ Το πόσο βασίζονταν οι Βαβυλώνιοι σ’ αυτή τη μορφή μαντείας μπορεί ακόμη να φανεί από τα ειρωνικά λόγια τα οποία απηύθυνε σ’ αυτούς ο προφήτης Ησαΐας, όταν προείπε την καταστροφή της Βαβυλώνας: «Στήθι τώρα με τας γοητείας σου και με το πλήθος των μαγειών σου, εις τας οποίας ηγωνίσθης εκ νεότητός σου· . . . Ας σηκωθώσι τώρα οι ουρανοσκόποι, οι αστρολόγοι, οι μηνολόγοι προγνωστικοί, και ας σε σώσωσιν εκ των επερχομένων επί σε».—Ησαΐας 47:12, 13.

34. Ποιοι ήταν οι «Μάγοι» που πήγαν να δουν τον Ιησού όταν ήταν βρέφος;

³⁴ Η Βαβυλώνα εξήγαγε την αστρολογία στην Αίγυπτο, στην Ασσυρία, στην Περσία, στην Ελλάδα, στη Ρώμη και στην Αραβία. Στην Ανατολή, οι Ινδουιστές και οι Κινέζοι είχαν κι αυτοί δικά τους περίπλοκα αστρολογικά συστήματα. Οι «Μάγοι» που πήγαν να δουν τον Ιησού όταν ήταν βρέφος, όπως αναφέρει ο ευαγγελιστής Ματθαίος, ήταν ‘αστρολόγοι από ανατολικά μέρη’. (Ματθαίος 2:1, 2, ΜΝΚ) Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι αυτοί οι αστρολόγοι μπορεί να ανήκαν στη χαλδαϊκή και μηδοπερσική αστρολογική σχολή και να έρχονταν από την Παρθία, η οποία υπήρξε επαρχία της Περσίας και αργότερα έγινε η ανεξάρτητη Πάρθια Αυτοκρατορία.

35. Ποια ανάπτυξη παρουσίασε η αστρολογία από τον καιρό των Ελλήνων;

³⁵ Εκείνοι όμως που ανέπτυξαν την αστρολογία στη σημερινή της μορφή ήταν οι Έλληνες. Το δεύτερο αιώνα Κ.Χ., ο Κλαύδιος Πτολεμαίος, ένας Έλληνας αστρονόμος από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, συγκέντρωσε όλες τις υπάρχουσες αστρολογικές πληροφορίες και τις καταχώρησε σε τέσσερα βιβλία, με την ονομασία Τετράβιβλος, τα οποία αποτελούν μέχρι σήμερα το βασικό αστρολογικό κείμενο. Απ’ αυτά, αναπτύχθηκε η γενεθλιακή αστρολογία, όπως λέγεται κοινώς, που είναι ένα σύστημα για την πρόβλεψη του μέλλοντος ενός ατόμου μέσω της μελέτης του γενέθλιου χάρτη του, ή αλλιώς του ωροσκόπιού του—χάρτης που δείχνει τις θέσεις του ήλιου, της σελήνης και διάφορων πλανητών ανάμεσα στους αστερισμούς, όπως φαίνονται από τον τόπο της γέννησης ενός ατόμου τη στιγμή της γέννησής του.

36. Ποια απόδειξη υπάρχει για το γεγονός ότι η αστρολογία έγινε ευυπόληπτη;

³⁶ Μέχρι το 14ο και το 15ο αιώνα, η αστρολογία είχε γίνει γενικά αποδεκτή στη Δύση. Στα πανεπιστήμια διδασκόταν ως επιστημονικός κλάδος, που απαιτούσε ικανοποιητικές γνώσεις ξένων γλωσσών και μαθηματικών. Οι αστρολόγοι θεωρούνταν λόγιοι. Τα συγγράμματα του Σέξπιρ είναι γεμάτα υπαινιγμούς για τις αστρολογικές επιδράσεις που ασκούνται στις ανθρώπινες υποθέσεις. Η κάθε βασιλική αυλή και πολλοί ευγενείς είχαν τους προσωπικούς τους αστρολόγους, για να τους συμβουλεύονται εύκολα και άμεσα. Δεν έκαναν σχεδόν τίποτα—είτε αυτό ήταν πόλεμος είτε οικοδομικό έργο είτε επαγγελματική υπόθεση είτε ταξίδι—χωρίς πρώτα να συμβουλευτούν τα άστρα. Η αστρολογία είχε γίνει ευυπόληπτη.

37. Πώς επηρέασε την αστρολογία η πρόοδος της επιστήμης;

³⁷ Παρά το ότι το έργο διάφορων αστρονόμων όπως του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου, καθώς και η πρόοδος της επιστημονικής διερεύνησης, έχουν κηλιδώσει πάρα πολύ την υπόληψη της αστρολογίας δείχνοντας ότι δεν είναι επιβεβαιωμένη επιστήμη, αυτή έχει επιβιώσει μέχρι την εποχή μας. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 85.) Αυτή η μυστηριώδης τέχνη, την οποία πρωτοπαρουσίασαν οι Βαβυλώνιοι και η οποία αναπτύχθηκε από τους Έλληνες και διευρύνθηκε ακόμη περισσότερο από τους Άραβες, εξακολουθεί να ασκεί σήμερα μεγάλη επιρροή και σε ηγέτες Κρατών αλλά και σε λαϊκούς ανθρώπους, είτε αυτοί προέρχονται από τεχνολογικά προηγμένα έθνη είτε από απομονωμένα χωριά αναπτυσσόμενων χωρών.

Η Μοίρα Γραμμένη στο Πρόσωπο και στην Παλάμη

38. Τι οδήγησε σε επιπρόσθετες μεθόδους μαντείας που σχετίζονται με τα χέρια και το πρόσωπο των ανθρώπων;

³⁸ Αν το να ψάχνει κανείς τον ουρανό για να βρει σημάδια και οιωνούς για το μέλλον δεν φαίνεται να προσφέρει κάτι το χειροπιαστό, τότε υπάρχουν κι άλλοι πιο άμεσοι και προσιτοί τρόποι γι’ αυτούς που καταπιάνονται με την τέχνη της μαντείας. Το Ζόχαρ, ή αλλιώς Σέφερ χα-ζόχαρ (εβραϊκό σύγγραμμα, Βίβλος της Λαμπρότητας), ένα κείμενο ιουδαϊκού μυστικισμού του 13ου αιώνα, διακήρυττε: «Στο στερέωμα που περιβάλλει το σύμπαν, βλέπουμε να σχηματίζονται πολλές μορφές από τα άστρα και τους πλανήτες. Αυτές αποκαλύπτουν κρυμμένα πράγματα και μεγάλα μυστήρια. Παρόμοια, πάνω στο δέρμα μας, που περικλείει το ανθρώπινο ον, υπάρχουν μορφές και χαρακτηριστικά που είναι τα άστρα του σώματός μας». Αυτή η φιλοσοφία οδήγησε σε επιπρόσθετες μεθόδους μαντείας, ή πρόγνωσης του μέλλοντος, που βασίζονταν στην εξέταση του προσώπου και της παλάμης των χεριών με σκοπό την εξεύρεση προφητικών σημαδιών. Αυτές οι συνήθειες εξακολουθούν να είναι πολύ διαδεδομένες και στην Ανατολή και στη Δύση. Είναι όμως ολοφάνερο ότι έχουν τις ρίζες τους στην αστρολογία και στη μαγεία.

39. Τι είναι η φυσιογνωμική και πώς έχει εφαρμοστεί;

³⁹ Η φυσιογνωμική είναι η πρόγνωση του μέλλοντος που βασίζεται στην εξέταση των χαρακτηριστικών του προσώπου, όπως είναι το σχήμα των ματιών, της μύτης, των δοντιών και των αφτιών. Το 1531 στο Στρασβούργο, κάποιος Ιωάννης του Ινταζίν εξέδωσε ένα βιβλίο γύρω απ’ αυτό το θέμα, στο οποίο παρουσίαζε εκφραστικά σχέδια προσώπων με ποικίλα σχήματα ματιών, μύτης, αφτιών κτλ., καθώς και τις ερμηνείες που έδινε αυτός. Είναι ενδιαφέρον ότι παρέθετε τα λόγια του Ιησού Χριστού που καταγράφονται στο εδάφιο Ματθαίος 6:22—«εάν λοιπόν ο οφθαλμός σου ήναι καθαρός, όλον το σώμα σου θέλει είσθαι φωτεινόν»—πάνω στα οποία βάσιζε την άποψή του ότι τα μεγάλα, φωτεινά και στρογγυλά μάτια φανέρωναν ακεραιότητα και καλή υγεία, ενώ τα βαθουλωτά και μικρά μάτια ήταν σημάδια φθόνου, μοχθηρίας και καχυποψίας. Ωστόσο, σ’ ένα παρόμοιο βιβλίο, στην Επιτομή της Φυσιογνωμικής (Compendium of Physiognomy), που εκδόθηκε το 1533, ο συγγραφέας του Μπαρτολομέο Κόκλε ισχυριζόταν ότι τα μεγάλα και στρογγυλά μάτια φανέρωναν άστατο και οκνηρό άτομο.

40. (α) Τι είναι η χειρομαντεία; (β) Πώς χρησιμοποιήθηκε η Αγία Γραφή για να υποστηρίξει τη χειρομαντεία;

⁴⁰ Όπως λένε οι μάντεις, μετά το κεφάλι, τα μέλη του σώματος που αντανακλούν καλύτερα τις ανώτερες δυνάμεις είναι τα χέρια. Έτσι, το διάβασμα των γραμμών που υπάρχουν στα χέρια ενός ανθρώπου, με σκοπό τον καθορισμό του χαρακτήρα και της μοίρας του, αποτελεί μια άλλη δημοφιλή μορφή μαντείας, τη χειρομαντεία, όπως είναι γνωστή. Οι χειρομάντεις του Μεσαίωνα έψαχναν στην Αγία Γραφή για να βρουν κάτι που να υποστηρίζει την τέχνη τους. Αυτοί εντόπισαν εδάφια όπως τα εξής: «Κατασφραγίζει την χείρα παντός ανθρώπου· δια να γνωρίσωσι πάντες οι άνθρωποι το έργον αυτού» και «εις την δεξιάν χείρα της υπάρχει μακρότης ημερών, εις την αριστεράν της υπάρχουν πλούτη και τιμή». (Ιώβ 37:7· Παροιμίαι 3:16, ΛΧ) Επίσης λαβαίνονταν υπόψη και τα όρη του χεριού, επειδή υπήρχε η αντίληψη ότι αυτά εξεικόνιζαν τους πλανήτες και γι’ αυτό αποκάλυπταν ορισμένα πράγματα για το άτομο και το μέλλον του.

41. Πώς εξασκούν τη μαντεία οι άνθρωποι στην Ανατολή;

⁴¹ Η πρόγνωση του μέλλοντος μέσω της μελέτης του προσώπου και των χεριών είναι πάρα πολύ δημοφιλής στην Ανατολή. Εκτός από τους επαγγελματίες, που προσφέρουν τις συμβουλές τους διαβάζοντας το πρόσωπο ή τα χέρια, υπάρχουν και πολλοί ερασιτέχνες που δοκιμάζουν μόνοι τους τέτοιες μεθόδους, επειδή είναι πολύ εύκολο να βρει κανείς βιβλία και άλλα έντυπα οποιουδήποτε επιπέδου. Πολλές φορές οι άνθρωποι καταπιάνονται με το διάβασμα της παλάμης για να διασκεδάσουν, πολλοί όμως παίρνουν αυτά τα ζητήματα στα σοβαρά. Ωστόσο, οι άνθρωποι σε γενικές γραμμές σπάνια αρκούνται στη χρήση μιας μόνο μορφής μαντείας. Όταν αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ή σημαντικές αποφάσεις, πηγαίνουν στους ναούς τους, είτε είναι Βουδιστές είτε Ταοϊστές είτε Σιντοϊστές είτε οτιδήποτε άλλο, για να ρωτήσουν τους θεούς τους, μετά πηγαίνουν στους αστρολόγους για να συμβουλευτούν τα άστρα, ύστερα σε μάντεις για να τους διαβάσουν την παλάμη και το πρόσωπό τους και τελικά γυρνάνε στο σπίτι τους όπου συμβουλεύονται τους πεθαμένους προγόνους τους. Ελπίζουν ότι κάπου θα βρουν μια απάντηση που να τους ικανοποιεί.

Είναι Απλώς Αθώα Διασκέδαση;

42. Σε τι οδήγησε τους ανθρώπους η φυσιολογική επιθυμία που έχουν να γνωρίζουν το μέλλον;

⁴² Είναι φυσιολογικό να θέλουμε όλοι να γνωρίζουμε τι θα φέρει το μέλλον. Επίσης, η επιθυμία που έχουν οι άνθρωποι να εξασφαλίσουν καλή τύχη και να αποτρέψουν ό,τι μπορεί να αποβεί επιβλαβές αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο. Γι’ αυτό άλλωστε και οι άνθρωποι σ’ όλους τους αιώνες απέβλεπαν σε πνεύματα και σε θεότητες για να λάβουν καθοδήγηση. Ακολουθώντας αυτή την πορεία, ασχολήθηκαν με τον πνευματισμό, τη μαγεία, την αστρολογία και διάφορες δεισιδαιμονίες. Στο παρελθόν οι άνθρωποι φορούσαν φυλαχτά και χαϊμαλιά για προστασία και κατέφευγαν σε μάγους-γιατρούς και σε σαμάν για να θεραπευτούν. Σήμερα οι άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν μαζί τους εικονίτσες του «Αγίου» Χριστόφορου ή να φορούν διάφορα πράγματα για να τους φέρνουν «γούρι», κάνουν πνευματιστικές συγκεντρώσεις και έχουν πίνακες Ουίτζα, γυάλινες σφαίρες, ωροσκόπια και χαρτιά ταρό. Όσον αφορά τον πνευματισμό και τις δεισιδαιμονίες, οι άνθρωποι δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει και πολύ.

43. (α) Τι νομίζουν πολλοί άνθρωποι σε σχέση με τον πνευματισμό, τη μαγεία και τη μαντεία; (β) Ποιες ερωτήσεις που αφορούν τις δεισιδαιμονίες χρειάζονται απάντηση;

⁴³ Βέβαια, πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι αυτά τα πράγματα δεν είναι παρά δεισιδαιμονίες και ότι δεν έχουν πραγματική βάση. Ίσως ακόμη να λένε ότι ασχολούνται μ’ αυτά απλώς για να διασκεδάσουν. Κάποιοι άλλοι προβάλλουν μάλιστα το επιχείρημα ότι η μαγεία και η μαντεία είναι ωφέλιμες, επειδή παρέχουν ψυχολογική ενίσχυση σε άτομα που, χωρίς αυτές, θα μπορούσαν να είχαν καταβληθεί πάρα πολύ εξαιτίας των εμποδίων που αντιμετωπίζουν στη ζωή. Είναι όμως όλα αυτά τα πράγματα απλώς αθώα διασκέδαση και ψυχολογική τόνωση; Ποια είναι στην πραγματικότητα η πηγή των πνευματιστικών και των μαγικών συνηθειών που εξετάσαμε σ’ αυτό το κεφάλαιο, καθώς και των τόσων άλλων που δεν αναφέραμε;

44. Στην ουσία, τι μπορεί να λεχθεί για τη βάση όλων αυτών των συνηθειών;

⁴⁴ Καθώς εξετάζαμε τις διάφορες πλευρές του πνευματισμού, της μαγείας και της μαντείας, προσέξαμε ότι συνδέονται στενά με την πίστη σε απελθούσες ψυχές και στην ύπαρξη πνευμάτων, είτε καλών είτε κακών. Στην ουσία, λοιπόν, η πίστη σε πνεύματα, στη μαγεία και στη μαντεία βασίζεται σε μια μορφή πολυθεϊσμού που έχει τις ρίζες του στο δόγμα της αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής. Είναι αυτή στερεή βάση πάνω στην οποία να οικοδομήσει κανείς τη θρησκεία του; Θα θεωρούσατε αποδεκτή τη λατρεία που βασίζεται σε τέτοιο θεμέλιο;

45. Ποιο ερώτημα σχετικά με την τροφή που προσφερόταν στα είδωλα αντιμετώπιζαν οι Χριστιανοί του πρώτου αιώνα;

⁴⁵ Οι Χριστιανοί του πρώτου αιώνα αντιμετώπιζαν τα ίδια ερωτήματα. Αυτοί περιστοιχίζονταν από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους, με τους τόσους θεούς και τις θεότητές τους καθώς και με τις δεισιδαιμονικές τους τελετουργίες. Σε μια τελετουργία τους, αυτοί πρόσφεραν τροφή στα είδωλα και κατόπιν μετείχαν στη βρώση της τροφής. Έπρεπε να λαβαίνει μέρος σε τέτοιες τελετουργίες όποιος αγαπούσε τον αληθινό Θεό και ενδιαφερόταν να τον ευαρεστεί; Προσέξτε με ποιον τρόπο απάντησε ο απόστολος Παύλος σ’ αυτό το ερώτημα.

46. Τι πίστευε ο Παύλος καθώς και οι πρώτοι Χριστιανοί για τον Θεό;

⁴⁶ «Περί της βρώσεως λοιπόν των ειδωλοθύτων [των τροφών που προσφέρονται στα είδωλα, ΜΝΚ], εξεύρομεν ότι το είδωλον είναι ουδέν εν τω κόσμω, και ότι δεν υπάρχει ουδείς άλλος Θεός ειμή εις. Διότι αν και ήναι λεγόμενοι θεοί είτε εν τω ουρανώ είτε επί της γης, καθώς και είναι θεοί πολλοί και κύριοι πολλοί, αλλ’ εις ημάς είναι εις Θεός ο Πατήρ, εξ ου τα πάντα και ημείς εις αυτόν». (1 Κορινθίους 8:4-6) Για τον Παύλο και τους Χριστιανούς του πρώτου αιώνα, η αληθινή θρησκεία δεν ήταν λατρεία πολλών θεών, δεν ήταν πολυθεϊστική, αλλά ήταν αφοσίωση μόνο σ’ ‘έναν Θεό τον Πατέρα’, του οποίου το όνομα το αποκαλύπτει η Αγία Γραφή λέγοντας: ‘Και εφάνην εις τον Αβραάμ, εις τον Ισαάκ και εις τον Ιακώβ, με το όνομα, Θεός Παντοκράτωρ· δεν εγνωρίσθην όμως εις αυτούς με το όνομά μου Ιεχωβά’.—Έξοδος 6:3.

47. Πώς αποκάλυψε ο Παύλος την πραγματική ταυτότητα των ‘θεών και κυρίων είτε στον ουρανό είτε στη γη’;

⁴⁷ Πρέπει όμως να προσέξουμε ότι, αν και ο απόστολος Παύλος είπε ότι «το είδωλον είναι ουδέν», δεν είπε ότι οι «θεοί» και οι «κύριοι», στους οποίους στρέφονταν οι άνθρωποι με τη μαγεία, τη μαντεία και τις θυσίες τους, ήταν ανύπαρκτοι. Ποιο είναι, λοιπόν, το σημείο; Ο Παύλος το διασαφήνισε αυτό πιο κάτω στην ίδια επιστολή, γράφοντας: «[Αλλά λέγω] ότι εκείνα, τα οποία θυσιάζουσι τα έθνη, εις τα δαιμόνια θυσιάζουσι και ουχί εις τον Θεόν». (1 Κορινθίους 10:20) Ναι, μέσω των θεών και των κυρίων τους, τα έθνη λάτρευαν στην ουσία τους δαίμονες—αγγελικά, δηλαδή πνευματικά, πλάσματα που στασίασαν κατά του αληθινού Θεού και ενώθηκαν με τον ηγέτη τους, τον Σατανά τον Διάβολο.—2 Πέτρου 2:4· Ιούδα 6· Αποκάλυψις 12:7-9.

48. Ποιος κίνδυνος εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα εξαιτίας του αποκρυφισμού, και πώς μπορεί να αποφευχθεί;

⁴⁸ Συχνά, οι άνθρωποι λυπούνται τους λεγόμενους πρωτόγονους λαούς που ήταν υπόδουλοι στις δεισιδαιμονίες και στους φόβους τους. Λένε ότι νιώθουν αποστροφή για τις αιματηρές θυσίες και τις άγριες τελετές. Και κάνουν πολύ καλά. Εντούτοις, μέχρι σήμερα εξακολουθούμε να ακούμε για βουντού, για ομάδες Σατανιστών, ακόμη και για ανθρωποθυσίες. Μολονότι αυτές μπορεί να είναι ακραίες περιπτώσεις, παρ’ όλα αυτά αποδεικνύουν ότι το ενδιαφέρον για τον αποκρυφισμό εξακολουθεί να είναι ολοζώντανο. Ίσως στην αρχή να ξεκινάει ως ‘αθώα διασκέδαση’ και να είναι αντικείμενο περιέργειας, αλλά συχνά καταλήγει σε τραγωδία και σε θάνατο. Πόσο σοφό είναι να ακούμε με προσοχή την προειδοποίηση της Αγίας Γραφής: «Εγκρατεύθητε, αγρυπνήσατε· διότι ο αντίδικός σας διάβολος ως λέων ωρυόμενος περιέρχεται ζητών τίνα να καταπίη».—1 Πέτρου 5:8· Ησαΐας 8:19, 20.

49. Ποιο θα είναι το αντικείμενο της έρευνάς μας στα επόμενα κεφάλαια αυτού του βιβλίου;

⁴⁹ Αφού έχουμε εξετάσει το πώς άρχισε να υπάρχει η θρησκεία, την ποικιλομορφία την οποία παρουσιάζουν οι αρχαίες μυθολογίες και τις διάφορες μορφές πνευματισμού, μαγείας και δεισιδαιμονίας, θα στρέψουμε τώρα την προσοχή μας στις πιο επίσημες μεγάλες θρησκείες του κόσμου—τον Ινδουισμό, το Βουδισμό, τον Ταοϊσμό, τον Κομφουκιανισμό, το Σιντοϊσμό, τον Ιουδαϊσμό, τις εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου και τον Ισλαμισμό. Ποιο ήταν το ξεκίνημά τους; Τι διδάσκουν; Τι επιρροή ασκούν στους οπαδούς τους; Αυτές καθώς και άλλες ερωτήσεις θα εξετάσουμε στα επόμενα κεφάλαια.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 76]

Μερικές πράξεις μαγείας φαινόταν ότι είχαν επιτυχία

[Πλαίσιο στη σελίδα 85]

Είναι η Αστρολογία Επιστημονική;

Η αστρολογία διατείνεται ότι ο ήλιος, η σελήνη, τα άστρα και οι πλανήτες μπορούν να ασκούν επίδραση σε πράγματα που γίνονται στη γη και ότι η σχετική θέση αυτών των ουράνιων σωμάτων τη στιγμή της γέννησης ενός ατόμου παίζει ρόλο στη ζωή του. Ωστόσο, οι επιστημονικές ανακαλύψεις εγείρουν σημαντικές αντιρρήσεις:

▪ Το έργο διάφορων αστρονόμων, όπως του Κοπέρνικου, του Γαλιλαίου και του Κέπλερ, έχει αποδείξει ξεκάθαρα ότι η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος. Ακόμη, γνωρίζουμε σήμερα ότι, πολλές φορές, τα άστρα που φαίνονται πως ανήκουν σ’ έναν αστερισμό δεν είναι στην πραγματικότητα περιορισμένα σε μια ομάδα άστρων. Μερικά απ’ αυτά μπορεί να βρίσκονται στο βάθος του διαστήματος, ενώ άλλα να βρίσκονται σχετικά κοντά. Επομένως, οι ζωδιακές ιδιότητες των διάφορων αστερισμών δεν είναι παρά φανταστικές.

▪ Οι πλανήτες Ουρανός, Ποσειδών και Πλούτων δεν ήταν γνωστοί στους αρχαίους αστρολόγους, γιατί ανακαλύφτηκαν μετά την εφεύρεση του τηλεσκόπιου. Πώς, λοιπόν, μπορούσε να εξηγηθεί η «επίδρασή» τους στους αστρολογικούς χάρτες που είχαν σχεδιαστεί αιώνες νωρίτερα; Επιπλέον, γιατί θα πρέπει η «επίδραση» ενός πλανήτη να είναι «καλή» και ενός άλλου «κακή», τη στιγμή που η επιστήμη γνωρίζει τώρα ότι βασικά όλοι οι πλανήτες είναι μάζες άψυχων βράχων ή αερίων που περιφέρονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα στο διάστημα;

▪ Η επιστήμη της γενετικής μάς λέει ότι τα κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας διαμορφώνονται, όχι τη στιγμή της γέννησης, αλλά της σύλληψης, οπότε ένα από τα εκατομμύρια σπερματοζωάρια του πατέρα ενώνεται με ένα ωάριο της μητέρας. Όμως η αστρολογία καταστρώνει το ωροσκόπιο ενός ανθρώπου με βάση τη στιγμή της γέννησης. Σύμφωνα με τους αστρολογικούς κανόνες, αυτή η διαφορά περίπου εννιά μηνών θα κατέληγε σε τελείως διαφορετικό διάγραμμα προσωπικότητας.

▪ Σήμερα, ο υπολογισμός της διαδρομής που κάνει ο ήλιος μέσα από τους αστερισμούς, όπως τη βλέπει ένας παρατηρητής στη γη, βρίσκεται χρονικά κάπου ένα μήνα πίσω σε σχέση μ’ αυτόν που ίσχυε πριν από 2.000 χρόνια, όταν οι αστρολόγοι συνέτασσαν τους χάρτες και τους πίνακές τους. Έτσι, η αστρολογία θα καθόριζε ότι ένα άτομο γεννημένο στα τέλη του Ιουνίου ή στις αρχές του Ιουλίου είναι Καρκίνος (εξαιρετικά ευαίσθητο, κυκλοθυμικό, συνεσταλμένο). Στην πραγματικότητα όμως, ο ήλιος βρίσκεται στον αστερισμό των Διδύμων εκείνη την εποχή, πράγμα που θα σήμαινε ότι το άτομο θα ήταν διαχυτικό, πνευματώδες, φλύαρο.

Είναι ολοφάνερο ότι η αστρολογία δεν ευσταθεί ούτε με λογικά ούτε με επιστημονικά κριτήρια.

[Εικόνες στη σελίδα 71]

Σπασμένοι καθρέφτες, μαύρες γάτες και ορισμένοι αριθμοί αποτελούν βάση για δεισιδαιμονίες. Ο κινεζικός χαρακτήρας για τον αριθμό «τέσσερα» είναι ομόηχος με το «θάνατο» στην κινεζική και στην ιαπωνική

[Εικόνες στη σελίδα 74]

Αριστερά, η Βασιλική της Δέσποινάς Μας στη Γουαδαλούπη του Μεξικού, όπου οι Καθολικοί προσεύχονται για να θεραπευτούν θαυματουργικά.

Δεξιά, το Στόνχετζ στην Αγγλία, όπου οι αρχαίοι Δρυΐδες λέγεται ότι λάτρευαν τον ήλιο

[Εικόνα στη σελίδα 80]

Μερικοί άνθρωποι συμβουλεύονται διάφορους σαμάν και μάγους-γιατρούς

[Εικόνες στη σελίδα 81]

Άλλοι κάνουν πνευματιστικές συγκεντρώσεις, έχουν πίνακες Ουίτζα, γυάλινες σφαίρες, χαρτιά ταρό και πηγαίνουν σε μάντεις

[Εικόνες στη σελίδα 82]

Στην Ανατολή η μαντεία, με τη χρήση επιγραφών πάνω σε όστρακα χελώνας και του συμβόλου γιν-γιανγκ, έχει μακραίωνη ιστορία

[Εικόνες στη σελίδα 87]

Πολλοί άνθρωποι συμβουλεύονται τα ωροσκόπια, νομίζοντας ότι η θέση του ήλιου, της σελήνης, των πλανητών και των άστρων τη στιγμή της γέννησης επηρεάζει τη ζωή τους

[Εικόνες στη σελίδα 90]

Βγάζοντας από το δοχείο το ραβδί του πεπρωμένου και κουνώντας το πέρα-δώθε, ο πιστός λαβαίνει κάποιο μήνυμα και την ερμηνεία του