«Είμαι Καθαρός από το Αίμα Όλων»

1-3. (α) Περιγράψτε τις συνθήκες υπό τις οποίες πέθανε ο Εύτυχος. (β) Τι έκανε ο Παύλος, και τι δείχνει το συγκεκριμένο περιστατικό σχετικά με αυτόν;

Ο ΠΑΥΛΟΣ βρίσκεται σε ένα κατάμεστο ανώγειο στην Τρωάδα. Μιλάει πολλή ώρα στους αδελφούς, επειδή αυτή είναι η τελευταία βραδιά που θα περάσει μαζί τους. Είναι πια μεσάνυχτα. Μέσα στο δωμάτιο καίνε αρκετά λυχνάρια, τα οποία δημιουργούν ακόμα περισσότερη ζέστη και ίσως κάνουν την ατμόσφαιρα πνιγηρή από την κάπνα. Σε ένα από τα παράθυρα κάθεται κάποιος νεαρός ονόματι Εύτυχος. Καθώς ο Παύλος μιλάει, ο Εύτυχος αποκοιμιέται και πέφτει από το παράθυρο του τρίτου ορόφου!

² Ως γιατρός, ο Λουκάς είναι πιθανότατα από τους πρώτους που τρέχουν έξω να δουν πώς είναι ο νεαρός. Δεν υπάρχει αμφιβολία για την κατάστασή του. Τον Εύτυχο “τον σηκώνουν νεκρό”. (Πράξ. 20:9) Αλλά τότε γίνεται ένα θαύμα. Ο Παύλος πέφτει πάνω στον νεαρό και λέει στο πλήθος: «Μη φωνάζετε, γιατί είναι ζωντανός». Ο Παύλος ανέστησε τον Εύτυχο!​—Πράξ. 20:10.

³ Αυτό το περιστατικό καταδεικνύει τη δύναμη του αγίου πνεύματος του Θεού. Κανείς δεν μπορούσε να θεωρήσει βάσιμα τον Παύλο υπεύθυνο για τον θάνατο του Εύτυχου. Ωστόσο, εκείνος δεν ήθελε να αμαυρώσει ο θάνατος του νεαρού αυτή τη σημαντική περίσταση ή να κάνει κάποιον να σκανδαλιστεί. Ανασταίνοντας τον Εύτυχο, ο Παύλος άφησε την εκκλησία παρηγορημένη και πλήρως ενδυναμωμένη για να συνεχίσει τη διακονία της. Αναμφίβολα, ο Παύλος αντιμετώπιζε με μεγάλη υπευθυνότητα τη ζωή των άλλων. Μας έρχονται στον νου τα λόγια του: «Είμαι καθαρός από το αίμα όλων». (Πράξ. 20:26) Ας εξετάσουμε πώς μπορεί το παράδειγμα του Παύλου να μας βοηθήσει σε αυτόν τον τομέα.

 4. Ποια φοβερή περιπέτεια είχε περάσει ο Παύλος;

⁴ Όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, ο Παύλος είχε περάσει μια φοβερή περιπέτεια. Η διακονία του στην Έφεσο είχε προξενήσει μεγάλη αναστάτωση. Οι αργυροχόοι, των οποίων το εισόδημα εξαρτόταν από τη λατρεία της Αρτέμιδος, είχαν συμμετάσχει σε μια εξέγερση! Το εδάφιο Πράξεις 20:1 αναφέρει: «Όταν κόπασε ο σάλος, ο Παύλος κάλεσε τους μαθητές και, αφού τους ενθάρρυνε και τους αποχαιρέτησε, ξεκίνησε το ταξίδι του για τη Μακεδονία».

5, 6. (α) Πόσον καιρό έμεινε πιθανώς ο Παύλος στη Μακεδονία, και τι έκανε για τους αδελφούς εκεί; (β) Ποια στάση διατηρούσε ο Παύλος απέναντι στους ομοπίστους του;

⁵ Καθ’ οδόν προς τη Μακεδονία, ο Παύλος σταμάτησε στην παράκτια πόλη της Τρωάδας και έμεινε εκεί κάποιο διάστημα. Έλπιζε ότι ο Τίτος, ο οποίος είχε σταλεί στην Κόρινθο, θα ερχόταν να τον βρει εκεί. (2 Κορ. 2:12, 13) Ωστόσο, όταν έγινε φανερό ότι ο Τίτος δεν θα ερχόταν, ο Παύλος συνέχισε για τη Μακεδονία όπου πιθανώς έμεινε έναν περίπου χρόνο και «είπε πολλά ενθαρρυντικά λόγια σε αυτούς που βρίσκονταν εκεί».a (Πράξ. 20:2) Ο Τίτος τελικά αντάμωσε τον Παύλο στη Μακεδονία, φέρνοντας καλές ειδήσεις σχετικά με την ανταπόκριση των Κορινθίων στην πρώτη επιστολή του Παύλου. (2 Κορ. 7:5-7) Αυτό υποκίνησε τον Παύλο να τους γράψει άλλη μία επιστολή, η οποία είναι τώρα γνωστή ως η Δεύτερη Προς τους Κορινθίους.

⁶ Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Λουκάς χρησιμοποιεί τις λέξεις «ενθάρρυνε» και «ενθαρρυντικά» όταν περιγράφει τις επισκέψεις του Παύλου στους αδελφούς στην Έφεσο και στη Μακεδονία. Πόσο εύστοχα μεταδίδουν αυτές οι λέξεις τη στάση του Παύλου απέναντι στους ομοπίστους του! Σε αντίθεση με τους Φαρισαίους, οι οποίοι καταφρονούσαν τους άλλους, ο Παύλος θεωρούσε τα πρόβατα συνεργάτες του. (Ιωάν. 7:47-49· 1 Κορ. 3:9) Διατηρούσε αυτή τη στάση ακόμα και όταν έπρεπε να τους δώσει ισχυρή συμβουλή.​—2 Κορ. 2:4.

 7. Πώς μπορούν οι Χριστιανοί επίσκοποι σήμερα να μιμούνται το παράδειγμα του Παύλου;

⁷ Σήμερα, οι πρεσβύτεροι και οι επίσκοποι περιοχής αγωνίζονται να μιμούνται το παράδειγμα του Παύλου. Ακόμα και όταν παρέχουν έλεγχο, έχουν στόχο να ενισχύσουν εκείνους που χρειάζονται βοήθεια. Οι επίσκοποι επιδιώκουν συμπονετικά να ενθαρρύνουν και όχι να καταδικάσουν. Ένας έμπειρος επίσκοπος περιοχής έθεσε το ζήτημα ως εξής: «Οι περισσότεροι αδελφοί και αδελφές μας θέλουν να κάνουν το σωστό, αλλά συχνά παλεύουν με τις απογοητεύσεις, τους φόβους και το αίσθημα ότι είναι ανήμποροι να βοηθήσουν τον εαυτό τους». Οι επίσκοποι μπορούν να αποτελέσουν πηγή δύναμης για αυτούς τους ομοπίστους τους.​—Εβρ. 12:12, 13.

8, 9. (α) Τι ανέτρεψε τα σχέδια που έκανε ο Παύλος να αποπλεύσει για τη Συρία; (β) Ποιος ήταν πιθανώς ο λόγος για τον οποίο οι Ιουδαίοι έτρεφαν εχθρότητα για τον Παύλο;

⁸ Από τη Μακεδονία, ο Παύλος πήγε στην Κόρινθο.b Αφού έμεινε τρεις μήνες εκεί, αδημονούσε να πάει στις Κεγχρεές, όπου σκόπευε να πάρει ένα πλοίο με προορισμό τη Συρία. Από εκεί, θα μπορούσε να πάει στην Ιερουσαλήμ και να παραδώσει τις συνεισφορές για τους άπορους αδελφούς εκεί.c (Πράξ. 24:17· Ρωμ. 15:25, 26) Ωστόσο, μια απροσδόκητη τροπή των γεγονότων άλλαξε τα σχέδια του Παύλου. Το εδάφιο Πράξεις 20:3 αναφέρει: «Οι Ιουδαίοι έστησαν πλεκτάνη εναντίον του»!

⁹ Δεν είναι διόλου παράξενο που οι Ιουδαίοι έτρεφαν εχθρότητα για τον Παύλο, εφόσον τον θεωρούσαν αποστάτη. Παλιότερα, η διακονία του είχε οδηγήσει στη μεταστροφή του Κρίσπου, ο οποίος ήταν εξέχουσα μορφή στη συναγωγή της Κορίνθου. (Πράξ. 18:7, 8· 1 Κορ. 1:14) Σε μια άλλη περίπτωση, οι Ιουδαίοι στην Κόρινθο είχαν διατυπώσει κατηγορίες εναντίον του Παύλου ενώπιον του Γαλλίωνα, του ανθύπατου της Αχαΐας. Εντούτοις, ο Γαλλίων είχε απορρίψει εκείνες τις κατηγορίες ως αβάσιμες​—απόφαση που εξόργισε τους εχθρούς του Παύλου. (Πράξ. 18:12-17) Οι Ιουδαίοι στην Κόρινθο ίσως ήξεραν ή υπέθεταν ότι ο Παύλος επρόκειτο σύντομα να αποπλεύσει από τις κοντινές Κεγχρεές, οπότε κατέστρωσαν ένα σχέδιο για να του στήσουν ενέδρα εκεί. Τι θα έκανε ο Παύλος;

10. Μήπως ο Παύλος έδειξε δειλία όταν απέφυγε τις Κεγχρεές; Εξηγήστε.

¹⁰ Για λόγους προσωπικής ασφάλειας​—και για να προστατέψει τα χρήματα που του ήταν εμπιστευμένα—​ο Παύλος επέλεξε να αποφύγει τις Κεγχρεές και να επιστρέψει από τον ίδιο δρόμο μέσω Μακεδονίας. Είναι αλήθεια ότι το χερσαίο ταξίδι θα είχε τους δικούς του κινδύνους. Στους αρχαίους δρόμους καραδοκούσαν συχνά ληστές. Ακόμα και τα πανδοχεία μπορούσαν να είναι επικίνδυνα μέρη. Εντούτοις, ο Παύλος προτίμησε τους κινδύνους του χερσαίου ταξιδιού από εκείνους που τον περίμεναν στις Κεγχρεές. Ευτυχώς, δεν ταξίδευε μόνος. Συνταξιδιώτες του σε αυτό το τμήμα της ιεραποστολικής του περιοδείας ήταν ο Αρίσταρχος, ο Γάιος, ο Σεκούνδος, ο Σώπατρος, ο Τιμόθεος, ο Τρόφιμος και ο Τυχικός.​—Πράξ. 20:3, 4.

11. Πώς παίρνουν οι Χριστιανοί σήμερα λογικά μέτρα αυτοπροστασίας, και ποιο παράδειγμα έθεσε ο Ιησούς σε αυτόν τον τομέα;

¹¹ Όπως ο Παύλος, έτσι και οι Χριστιανοί σήμερα παίρνουν μέτρα αυτοπροστασίας όταν βρίσκονται στη διακονία. Σε μερικές περιοχές, μεταβαίνουν στον τομέα ως ομάδες​—ή τουλάχιστον ανά δύο—​και όχι μόνοι τους. Τι θα πούμε για τον διωγμό; Οι Χριστιανοί αντιλαμβάνονται ότι είναι αναπόφευκτος. (Ιωάν. 15:20· 2 Τιμ. 3:12) Ωστόσο, δεν ριψοκινδυνεύουν εσκεμμένα. Αναλογιστείτε το παράδειγμα του Ιησού. Σε μια περίπτωση, όταν οι εναντιούμενοι στην Ιερουσαλήμ άρχισαν να παίρνουν πέτρες για να του τις ρίξουν, «ο Ιησούς κρύφτηκε και βγήκε από τον ναό». (Ιωάν. 8:59) Αργότερα, όταν οι Ιουδαίοι συνωμοτούσαν για να τον σκοτώσουν, «ο Ιησούς δεν κυκλοφορούσε πια δημόσια ανάμεσα στους Ιουδαίους, αλλά έφυγε από εκεί και πήγε στην περιοχή κοντά στην έρημο». (Ιωάν. 11:54) Ο Ιησούς έπαιρνε λογικά μέτρα αυτοπροστασίας όταν κάτι τέτοιο δεν συγκρουόταν με το θέλημα του Θεού για αυτόν. Οι Χριστιανοί σήμερα κάνουν το ίδιο.​—Ματθ. 10:16.

12, 13. (α) Πώς επηρέασε την εκκλησία η ανάσταση του Εύτυχου; (β) Ποια Βιβλική ελπίδα παρηγορεί σήμερα εκείνους που έχουν βιώσει τον θάνατο προσφιλών τους;

¹² Ο Παύλος και οι συνταξιδιώτες του διέσχισαν τη Μακεδονία μαζί και μετά προφανώς χωρίστηκαν. Από ό,τι φαίνεται, η συντροφιά ξανάσμιξε στην Τρωάδα.d Η αφήγηση αναφέρει: «Μέσα σε πέντε ημέρες τούς συναντήσαμε στην Τρωάδα».e (Πράξ. 20:6) Εδώ ήταν που αναστήθηκε ο νεαρός Εύτυχος, όπως είδαμε στην αρχή αυτού του κεφαλαίου. Φανταστείτε πώς ένιωσαν οι αδελφοί όταν είδαν τον Εύτυχο να επανέρχεται στη ζωή! Όπως λέει η αφήγηση, «παρηγορήθηκαν αφάνταστα».​—Πράξ. 20:12.

¹³ Βέβαια, τέτοιου είδους θαύματα δεν γίνονται σήμερα. Εντούτοις, εκείνοι που έχουν βιώσει τον θάνατο προσφιλών τους “παρηγορούνται αφάνταστα” από τη Βιβλική ελπίδα της ανάστασης. (Ιωάν. 5:28, 29) Σκεφτείτε το εξής: Ο Εύτυχος, όντας ατελής, τελικά ξαναπέθανε. (Ρωμ. 6:23) Αλλά εκείνοι που θα αναστηθούν στον νέο κόσμο του Θεού θα έχουν την προοπτική να ζήσουν για πάντα! Επιπρόσθετα, εκείνοι που ανασταίνονται για να κυβερνήσουν με τον Ιησού στον ουρανό ντύνονται αθανασία. (1 Κορ. 15:51-53) Οι Χριστιανοί σήμερα​—είτε ανήκουν στους χρισμένους είτε στα «άλλα πρόβατα»—​έχουν βάσιμους λόγους να “παρηγορούνται αφάνταστα”.​—Ιωάν. 10:16.

14. Τι είπε ο Παύλος στους Εφέσιους πρεσβυτέρους όταν συναντήθηκε μαζί τους στη Μίλητο;

¹⁴ Ο Παύλος και η συντροφιά του ταξίδεψαν από την Τρωάδα στην Άσσο και κατόπιν στη Μυτιλήνη, στη Χίο, στη Σάμο και στη Μίλητο. Στόχος του Παύλου ήταν να φτάσει στην Ιερουσαλήμ εγκαίρως για τη Γιορτή της Πεντηκοστής. Η βιασύνη του να φτάσει στην Ιερουσαλήμ ως την Πεντηκοστή εξηγεί το γιατί επέλεξε ένα πλοίο που παρέκαμπτε την Έφεσο σε αυτό το ταξίδι της επιστροφής. Επειδή όμως ο Παύλος ήθελε να μιλήσει στους Εφέσιους πρεσβυτέρους, ζήτησε να έρθουν να τον βρουν εκείνοι στη Μίλητο. (Πράξ. 20:13-17) Όταν έφτασαν, ο Παύλος τούς είπε: «Εσείς γνωρίζετε καλά πώς συμπεριφέρθηκα ανάμεσά σας από την πρώτη ημέρα που πάτησα στην επαρχία της Ασίας, υπηρετώντας ως δούλος τον Κύριο με κάθε ταπεινοφροσύνη και με δάκρυα και δοκιμασίες που με βρήκαν από τις πλεκτάνες των Ιουδαίων, ενώ δεν δίστασα να σας πω οτιδήποτε ήταν ωφέλιμο και να σας διδάξω δημόσια και από σπίτι σε σπίτι. Αλλά έδωσα πλήρη μαρτυρία σε Ιουδαίους και Έλληνες σχετικά με τη μετάνοια προς τον Θεό και την πίστη στον Κύριό μας Ιησού».​—Πράξ. 20:18-21.

15. Ποια είναι μερικά πλεονεκτήματα της μαρτυρίας από σπίτι σε σπίτι;

¹⁵ Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να πλησιάσουμε τους ανθρώπους ώστε να τους μεταδώσουμε τα καλά νέα σήμερα. Όπως ο Παύλος, έτσι και εμείς προσπαθούμε να πηγαίνουμε όπου βρίσκονται οι άνθρωποι, όπως σε στάσεις λεωφορείων, πολυσύχναστους δρόμους και αγορές. Ωστόσο, το έργο από σπίτι σε σπίτι παραμένει η κύρια μέθοδος κηρύγματος που χρησιμοποιούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Γιατί; Κατ’ αρχάς, το κήρυγμα από σπίτι σε σπίτι δίνει σε όλους επαρκείς ευκαιρίες να ακούν το άγγελμα της Βασιλείας σε τακτική βάση, πράγμα που καταδεικνύει την απροσωποληψία του Θεού. Επιτρέπει επίσης στα άτομα που έχουν ειλικρινή καρδιά να λάβουν προσωπική βοήθεια ανάλογα με τις ανάγκες τους. Επιπρόσθετα, η διακονία από σπίτι σε σπίτι εποικοδομεί την πίστη και την υπομονή εκείνων που συμμετέχουν σε αυτήν. Πράγματι, σήμα κατατεθέν των αληθινών Χριστιανών σήμερα είναι ο ζήλος με τον οποίο δίνουν μαρτυρία «δημόσια και από σπίτι σε σπίτι».

16, 17. Πώς έδειξε ο Παύλος ότι ήταν άφοβος, και πώς μιμούνται το παράδειγμά του οι Χριστιανοί σήμερα;

¹⁶ Ο Παύλος εξήγησε στους Εφέσιους πρεσβυτέρους ότι δεν ήξερε ποιοι κίνδυνοι τον περίμεναν μόλις θα επέστρεφε στην Ιερουσαλήμ. «Παρ’ όλα αυτά, δεν θεωρώ τη ζωή μου καθόλου σημαντική για εμένα», τους είπε, «αρκεί να τελειώσω την πορεία μου και τη διακονία που έλαβα από τον Κύριο Ιησού, να δώσω πλήρη μαρτυρία για τα καλά νέα της παρ’ αξίαν καλοσύνης του Θεού». (Πράξ. 20:24) Δείχνοντας αφοβιά, ο Παύλος αρνήθηκε να επιτρέψει σε οποιαδήποτε κατάσταση​—είτε στην κακή υγεία είτε στη σφοδρή εναντίωση—​να τον εμποδίσει να ολοκληρώσει τον διορισμό του.

¹⁷ Παρόμοια, οι Χριστιανοί σήμερα υπομένουν ποικίλες αντίξοες περιστάσεις. Μερικοί αντιμετωπίζουν κυβερνητική απαγόρευση και διωγμό. Άλλοι παλεύουν γενναία με εξουθενωτικές σωματικές ή συναισθηματικές ασθένειες. Οι Χριστιανοί νεαροί δέχονται πίεση από τους συνομηλίκους τους στο σχολείο. Υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά δείχνουν σταθερότητα, όπως ο Παύλος. Είναι αποφασισμένοι να “δώσουν πλήρη μαρτυρία για τα καλά νέα”.

18. Πώς απέφυγε ο Παύλος την ενοχή αίματος, και πώς μπορούσαν να κάνουν το ίδιο οι Εφέσιοι πρεσβύτεροι;

¹⁸ Κατόπιν, ο Παύλος έδωσε ξεκάθαρες νουθεσίες στους Εφέσιους πρεσβυτέρους, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τη δική του πορεία. Πρώτα, τους πληροφόρησε ότι αυτή ήταν πιθανότατα η τελευταία φορά που τον έβλεπαν. Κατόπιν δήλωσε: «Είμαι καθαρός από το αίμα όλων, γιατί δεν δίστασα να σας πω όλη τη βουλή του Θεού». Πώς θα μπορούσαν οι Εφέσιοι πρεσβύτεροι να μιμηθούν τον Παύλο, αποφεύγοντας έτσι την ενοχή αίματος; Ο Παύλος τούς είπε: «Προσέχετε τον εαυτό σας και όλο το ποίμνιο, μέσα στο οποίο το άγιο πνεύμα σάς διόρισε επισκόπους, για να ποιμαίνετε την εκκλησία του Θεού την οποία αγόρασε με το αίμα του ίδιου του Γιου του». (Πράξ. 20:26-28) Ο Παύλος προειδοποίησε ότι επρόκειτο να διεισδύσουν στο ποίμνιο «καταπιεστικοί λύκοι» και ότι αυτοί θα έλεγαν «διεστραμμένα πράγματα για να παρασύρουν τους μαθητές πίσω τους». Τι έπρεπε να κάνουν οι πρεσβύτεροι; Ο Παύλος τούς προειδοποίησε: «Να μένετε άγρυπνοι και να θυμάστε ότι επί τρία χρόνια, νύχτα και ημέρα, δεν έπαψα να νουθετώ τον καθέναν σας με δάκρυα».​—Πράξ. 20:29-31.

19. Ποια αποστασία αναπτύχθηκε στα τέλη του πρώτου αιώνα, και πού οδήγησε αυτό στους μετέπειτα αιώνες;

¹⁹ Οι «καταπιεστικοί λύκοι» έκαναν την εμφάνισή τους στα τέλη του πρώτου αιώνα. Γύρω στο 98 Κ.Χ., ο απόστολος Ιωάννης έγραψε: «Και τώρα έχουν ήδη εμφανιστεί πολλοί αντίχριστοι . . . Αυτοί βγήκαν από εμάς, αλλά δεν ήταν σαν εμάς· διότι αν ήταν σαν εμάς, θα είχαν παραμείνει μαζί μας». (1 Ιωάν. 2:18, 19) Τον τρίτο αιώνα, η αποστασία είχε οδηγήσει στην ανάπτυξη της τάξης του κλήρου του Χριστιανικού κόσμου, και τον τέταρτο αιώνα ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος αναγνώρισε επίσημα αυτή τη διεφθαρμένη μορφή «Χριστιανοσύνης». Υιοθετώντας ειδωλολατρικές τελετουργίες και δίνοντάς τους «Χριστιανικό» επίχρισμα, οι θρησκευτικοί ηγέτες όντως “έλεγαν διεστραμμένα πράγματα”. Τα αποτελέσματα εκείνης της αποστασίας φαίνονται ακόμα στις διδασκαλίες και στα έθιμα του Χριστιανικού κόσμου.

20, 21. Πώς έδειξε αυτοθυσιαστικό πνεύμα ο Παύλος, και πώς μπορούν να κάνουν το ίδιο σήμερα οι Χριστιανοί πρεσβύτεροι;

²⁰ Η πορεία της ζωής του Παύλου ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη με την πορεία εκείνων που θα εκμεταλλεύονταν το ποίμνιο μεταγενέστερα. Ο Παύλος εργαζόταν για να συντηρείται προκειμένου να μην επιβαρύνει την εκκλησία. Οι προσπάθειες που κατέβαλλε για χάρη των ομοπίστων του δεν αποσκοπούσαν σε προσωπικό κέρδος. Ο Παύλος πρότρεψε τους Εφέσιους πρεσβυτέρους να δείχνουν αυτοθυσιαστικό πνεύμα. «Πρέπει να βοηθάτε εκείνους που είναι αδύναμοι», τους είπε, «και . . . πρέπει να θυμάστε τα λόγια του Κυρίου Ιησού, ο οποίος είπε: “Μεγαλύτερη ευτυχία νιώθει κάποιος όταν δίνει παρά όταν λαβαίνει”».​—Πράξ. 20:35.

²¹ Όπως ο Παύλος, έτσι και οι Χριστιανοί πρεσβύτεροι σήμερα είναι αυτοθυσιαστικοί. Σε αντίθεση με τους κληρικούς του Χριστιανικού κόσμου, οι οποίοι γδέρνουν τα ποίμνιά τους, εκείνοι στους οποίους είναι εμπιστευμένη η ευθύνη να “ποιμαίνουν την εκκλησία του Θεού” εκτελούν τα καθήκοντά τους ανιδιοτελώς. Η υπερηφάνεια και η φιλοδοξία δεν έχουν θέση στη Χριστιανική εκκλησία, διότι όσοι “επιζητούν δόξα για τον εαυτό τους” θα αποτύχουν μακροπρόθεσμα. (Παρ. 25:27) Η αυθάδεια μπορεί να οδηγήσει μόνο στην ατίμωση.​—Παρ. 11:2.

22. Τι έκανε τον Παύλο αγαπητό στους πρεσβυτέρους της Εφέσου;

²² Η γνήσια αγάπη του Παύλου για τους αδελφούς του τον έκανε αγαπητό σε αυτούς. Πράγματι, όταν ήρθε η ώρα να φύγει, «όλοι ξέσπασαν σε γοερά κλάματα και αγκάλιασαν τον Παύλο και τον φιλούσαν στοργικά». (Πράξ. 20:37, 38) Οι Χριστιανοί εκτιμούν και αγαπούν αληθινά εκείνους που δαπανώνται ανιδιοτελώς για το ποίμνιο, όπως ο Παύλος. Αφού εξετάσατε το έξοχο παράδειγμα του Παύλου, δεν συμφωνείτε πως ούτε καυχιόταν ούτε υπερέβαλλε όταν δήλωσε: «Είμαι καθαρός από το αίμα όλων»;​—Πράξ. 20:26.