Μπορεί να Συμβιβαστεί η Διδασκαλία του Προορισμού με την Αγάπη του Θεού;

«ΟΡΙΖΟΥΜΕ τον προορισμό ως το αιώνιο σχέδιο του Θεού, μέσω του οποίου εκείνος καθόρισε τι ήθελε να κάνει με τον κάθε άνθρωπο. Διότι δεν τους δημιούργησε όλους στην ίδια κατάσταση, αλλά προορίζει μερικούς για αιώνια ζωή και άλλους για αιώνια καταδίκη».

Έτσι διατύπωσε ο Προτεστάντης Μεταρρυθμιστής Ιωάννης Καλβίνος την άποψή του περί προορισμού στο βιβλίο του Αρχές της Χριστιανικής Θρησκείας (Institutes of the Christian Religion). Αυτή η άποψη βασίζεται στην ιδέα ότι ο Θεός είναι παντογνώστης και ότι οι πράξεις που κάνουν τα πλάσματά του δεν μπορούν να θέσουν υπό αμφισβήτηση τους σκοπούς του ή να τον υποχρεώσουν να κάνει αλλαγές.

Αλλά, υπονοεί στην πραγματικότητα αυτό η Αγία Γραφή σχετικά με τον Θεό; Και το σπουδαιότερο, συμβιβάζεται αυτή η εξήγηση με τις ιδιότητες του Θεού, ιδιαίτερα με την πρωταρχική του ιδιότητα—την αγάπη;

Ένας Θεός Ικανός να Προλέγει το Μέλλον

Ο Θεός είναι ικανός να προλέγει το μέλλον. Ο ίδιος περιγράφει τον εαυτό του λέγοντας ότι είναι Εκείνος «όστις απ’ αρχής αναγγέλλω το τέλος και από πρότερον τα μη γεγονότα, λέγων, Η βουλή μου θέλει σταθή και θέλω εκτελέσει άπαν το θέλημά μου». (Ησαΐας 46:10) Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, ο Θεός φρόντισε να καταγραφτούν οι προφητείες του για να δείξει ότι αυτός μπορεί να ασκήσει την πρόγνωσή του και να προλέγει τα γεγονότα πριν αυτά λάβουν χώρα.

Έτσι, στις μέρες του Βαλτάσαρ, βασιλιά της Βαβυλώνας, όταν ο προφήτης Δανιήλ είδε σε όνειρο δυο θηρία να εκτοπίζουν το ένα το άλλο, ο Ιεχωβά τού έδωσε την εξής ερμηνεία: «Ο κριός, τον οποίον είδες, ο έχων τα δύο κέρατα, είναι οι βασιλείς της Μηδίας και της Περσίας. Και ο τριχωτός τράγος είναι ο βασιλεύς της Ελλάδος». (Δανιήλ 8:20, 21) Προφανώς, ο Θεός άσκησε την πρόγνωσή του για να αποκαλύψει τη διαδοχή των παγκόσμιων δυνάμεων. Την τότε επικρατούσα Βαβυλωνιακή Αυτοκρατορία θα τη διαδεχόταν η Μηδοπερσία και κατόπιν η Ελλάδα.

Οι προφητείες μπορεί επίσης να αφορούν ένα συγκεκριμένο άτομο. Για παράδειγμα, ο προφήτης Μιχαίας δήλωσε ότι ο Μεσσίας επρόκειτο να γεννηθεί στη Βηθλεέμ. (Μιχαίας 5:2) Και πάλι, σε αυτή την περίπτωση ο Θεός άσκησε την πρόγνωσή του. Ωστόσο, αυτό το γεγονός αναγγέλθηκε με κάποιο συγκεκριμένο σκοπό υπόψη—τον προσδιορισμό της ταυτότητας του Μεσσία. Αυτό το περιστατικό δεν δικαιολογεί τη γενική εφαρμογή μιας διδασκαλίας περί προορισμού, η οποία περιλαμβάνει το κάθε άτομο.

Απεναντίας, οι Γραφές αποκαλύπτουν ότι υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο Θεός επιλέγει να μην προγνωρίζει το αποτέλεσμα. Λίγο πριν από την καταστροφή των Σοδόμων και των Γομόρρων, ο ίδιος διακήρυξε: «Θέλω λοιπόν καταβή και θέλω ιδεί αν έπραξαν ολοκλήρως κατά την κραυγήν την ερχομένην προς εμέ· και θέλω γνωρίσει, αν ουχί». (Γένεσις 18:21) Αυτό το εδάφιο μας δείχνει καθαρά ότι ο Θεός δεν προγνώριζε την έκταση της εξαχρείωσης που υπήρχε σε εκείνες τις πόλεις πριν ερευνήσει τα ζητήματα.

Είναι αλήθεια ότι ο Θεός μπορεί και προβλέπει ορισμένα γεγονότα, αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, έχει επιλέξει να μη χρησιμοποιήσει την πρόγνωσή του. Επειδή ο Θεός είναι παντοδύναμος, είναι ελεύθερος να χρησιμοποιεί τις ικανότητές του όπως εκείνος επιθυμεί, και όχι σύμφωνα με τις επιθυμίες ατελών ανθρώπων.

Ένας Θεός που Μπορεί και Τακτοποιεί τα Ζητήματα

Όπως και ο Καλβίνος, έτσι μερικοί λένε ότι ο Θεός προκαθόρισε την πτώση του ανθρώπου πριν τον δημιουργήσει και ότι είχε προκαθορίσει τους ‘εκλεγμένους’ πριν από εκείνη την πτώση. Όμως, αν αλήθευε αυτό, δεν θα ήταν υποκριτικό από μέρους του Θεού να προσφέρει την προοπτική της αιώνιας ζωής στον Αδάμ και στην Εύα, τη στιγμή που γνώριζε πολύ καλά ότι αυτοί δεν θα ήταν σε θέση να την πραγματοποιήσουν; Επιπλέον, οι Γραφές δεν αρνούνται πουθενά ότι δόθηκε στο πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι μια επιλογή: είτε να ακολουθήσουν τις θεϊκές οδηγίες και να ζήσουν για πάντα είτε να τις απορρίψουν και να πεθάνουν.—Γένεσις, 2ο κεφάλαιο.

Αλλά ανέτρεψε πράγματι το σκοπό του Θεού η αμαρτία του Αδάμ και της Εύας; Όχι, διότι αμέσως μόλις αμάρτησαν, ο Θεός ανήγγειλε ότι επρόκειτο να εγείρει κάποιο ‘σπέρμα’ για να καταστρέψει τον Σατανά και τα όργανά του, και ότι ο ίδιος θα τακτοποιούσε ξανά τα ζητήματα στη γη. Ακριβώς όπως μερικά έντομα δεν μπορούν να εμποδίσουν έναν κηπουρό να παράγει καλή σοδειά, έτσι και η παρακοή του Αδάμ και της Εύας δεν θα εμποδίσει τον Θεό να κάνει τη γη παράδεισο.—Γένεσις, 3ο κεφάλαιο.

Ο Θεός αποκάλυψε αργότερα ότι θα υπήρχε μια Βασιλική κυβέρνηση, την οποία θα εμπιστευόταν σε κάποιον απόγονο του Βασιλιά Δαβίδ, καθώς επίσης ότι και άλλοι θα συμμετείχαν σε αυτή τη Βασιλεία. Αυτοί οι άλλοι αποκαλούνται «άγιοι του Υψίστου».—Δανιήλ 7:18· 2 Σαμουήλ 7:12· 1 Χρονικών 17:11.a

«Προλέγω» Δεν Σημαίνει «Προκαθορίζω»

Το γεγονός ότι ο Θεός δεν επέλεξε να γνωρίζει ποια πορεία θα ακολουθούσε η ανθρωπότητα δεν τον εμπόδισε να προφητέψει ποιες θα ήταν οι συνέπειες των καλών ή των κακών πράξεων του ανθρώπου. Ένας μηχανικός που προειδοποιεί κάποιον οδηγό σχετικά με την κακή κατάσταση του αυτοκινήτου του δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος σε περίπτωση που συμβεί ένα ατύχημα ούτε μπορεί να κατηγορηθεί ότι το προκαθόρισε. Με παρόμοιο τρόπο, ο Θεός δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι προκαθόρισε τις λυπηρές συνέπειες των ενεργειών που κάνουν τα άτομα.

Το ίδιο ίσχυε και για τους απογόνους του πρώτου ανθρώπινου ζευγαριού. Πριν σκοτώσει ο Κάιν τον αδελφό του, ο Ιεχωβά έθεσε μια επιλογή ενώπιον του Κάιν. Θα υπερνικούσε εκείνος την αμαρτία, ή θα υπερνικούσε η αμαρτία τον ίδιο; Τίποτα στην αφήγηση δεν υποδηλώνει ότι ο Ιεχωβά προκαθόρισε πως ο Κάιν θα έκανε κακή επιλογή και θα φόνευε τον αδελφό του.—Γένεσις 4:3-7, ΜΝΚ.

Αργότερα, ο Μωσαϊκός Νόμος προειδοποίησε τους Ισραηλίτες για το τι θα συνέβαινε αν εκείνοι απομακρύνονταν από τον Ιεχωβά, για παράδειγμα, με το να πάρουν γυναίκες από τα ειδωλολατρικά έθνη. Ό,τι προλέχτηκε όντως συνέβη. Αυτό μπορούμε να το δούμε από το παράδειγμα του Βασιλιά Σολομώντα, ο οποίος στα μετέπειτα χρόνια του επηρεάστηκε από τις ξένες γυναίκες του και επιδόθηκε στην ειδωλολατρία. (1 Βασιλέων 11:7, 8) Ναι, ο Θεός προειδοποιούσε το λαό του, αλλά δεν προκαθόριζε ποιες θα ήταν οι ατομικές πράξεις τους.

Οι Χριστιανοί εκλεκτοί, δηλαδή οι εκλεγμένοι, ενθαρρύνονται να υπομένουν αν δεν θέλουν να στερηθούν την υποσχεμένη ανταμοιβή, δηλαδή το να συμβασιλέψουν στους ουρανούς με τον Χριστό. (2 Πέτρου 1:10· Αποκάλυψη 2:5, 10, 16· 3:11) Όπως έχουν ρωτήσει μερικοί θεολόγοι του παρελθόντος: Γιατί να δοθούν αυτές οι υπενθυμίσεις αν η κλήση των εκλεγμένων ήταν οριστική;

Ο Προορισμός και η Αγάπη του Θεού

Στον άνθρωπο δόθηκε ελεύθερη βούληση, εφόσον δημιουργήθηκε «κατ’ εικόνα Θεού». (Γένεσις 1:27) Η ελεύθερη βούληση ήταν απαραίτητη αν οι άνθρωποι επρόκειτο να υπηρετούν τον Θεό από αγάπη, όχι σαν ρομπότ με την κάθε κίνηση να είναι καθορισμένη από πριν. Η αγάπη που θα εκδήλωναν νοήμονα, ελεύθερα πλάσματα θα έδινε στον Θεό τη δυνατότητα να διαψεύδει άδικες κατηγορίες. Ο ίδιος λέει: «Υιέ μου, γίνου σοφός και εύφραινε την καρδίαν μου, δια να έχω τι να αποκρίνωμαι προς τον ονειδίζοντά με».—Παροιμίαι 27:11.

Αν οι υπηρέτες του Θεού ήταν προκαθορισμένοι—ή προγραμματισμένοι, σαν να λέγαμε—δεν θα μπορούσε να αμφισβητηθεί η γνησιότητα της αγάπης τους για τον Δημιουργό τους; Επίσης, δεν θα ήταν αντίθετο με την απροσωποληψία του Θεού το να κάνει μια προκαθορισμένη επιλογή των ανθρώπων που προορίζονται για δόξα και ευτυχία χωρίς να λάβει υπόψη τις αρετές του κάθε ατόμου; Επιπλέον, αν μερικοί λαβαίνουν τέτοια προνομιακή μεταχείριση, ενώ άλλοι προορίζονται για αιώνια τιμωρία, αυτό είναι πιθανόν ότι δεν θα δημιουργούσε ειλικρινή αισθήματα ευγνωμοσύνης στους «εκλεκτούς», δηλαδή στους «εκλεγμένους».—Γένεσις 1:27· Ιώβ 1:8· Πράξεις 10:34, 35.

Τελικά, ο Χριστός είπε στους μαθητές του να κηρύξουν τα καλά νέα σε όλο το ανθρώπινο γένος. Αν ο Θεός είχε ήδη διαλέξει εκείνους που θα σωθούν, δεν θα μείωνε αυτό το ζήλο που δείχνουν οι Χριστιανοί στο ευαγγελιστικό έργο; Ουσιαστικά, αυτό δεν θα καθιστούσε το έργο κηρύγματος μάταιο;

Η απροσωπόληπτη αγάπη του Θεού είναι η ισχυρότερη δύναμη που μπορεί να υποκινήσει τους ανθρώπους να τον αγαπούν και αυτοί. Η μεγαλύτερη έκφραση της αγάπης του Θεού ήταν το να θυσιάσει τον Γιο του για χάρη της ατελούς, αμαρτωλής ανθρωπότητας. Η πρόγνωση που άσκησε ο Θεός σε σχέση με τον Γιο του αποτελεί ειδική περίπτωση, αλλά μας διαβεβαιώνει ότι οι υποσχέσεις περί αποκατάστασης που βασίζονται στον Ιησού πράγματι θα εκπληρωθούν. Έτσι, ας εκδηλώνουμε πίστη σε αυτόν τον Γιο και ας πλησιάζουμε τον Θεό. Ας δείξουμε την εκτίμησή μας με το να δεχτούμε την πρόσκληση που μας κάνει ο Θεός και να αποκτήσουμε καλή σχέση με τον Δημιουργό μας. Σήμερα, ο Θεός απευθύνει αυτή την πρόσκληση σε όλους όσους θέλουν να ασκήσουν την ελεύθερη βούλησή τους και να δείξουν την αγάπη τους για αυτόν.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 7]

ΠΡΟΚΑΘΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΩΣ ΤΑΞΗ

«Όσους προεγνώρισε [ο Θεός], τούτους και προώρισε συμμόρφους της εικόνος του Υιού αυτού, δια να ήναι αυτός πρωτότοκος μεταξύ πολλών αδελφών· όσους δε προώρισε, τούτους και εκάλεσε, και όσους εκάλεσε, τούτους και εδικαίωσε, και όσους εδικαίωσε, τούτους και εδόξασε». (Ρωμαίους 8:29, 30, ΝΜ) Πώς θα πρέπει να κατανοήσουμε τη λέξη «προώρισε» που χρησιμοποίησε ο Παύλος σε αυτά τα εδάφια;

Ο συλλογισμός του Παύλου που αναφέρεται εδώ δεν είναι κάποιο απόλυτο επιχείρημα που υποστηρίζει τον ατομικό προορισμό. Πριν από μερικές δεκαετίες, το Λεξικό της Καθολικής Θεολογίας (Dictionnaire de théologie catholique) εξήγησε τα επιχειρήματα του Παύλου (Ρωμαίους, κεφάλαια 9–11) ως εξής: «Η άποψη που επικρατεί ολοένα και περισσότερο μεταξύ των Καθολικών λογίων είναι ότι αυτή καθαυτή η ιδέα του προορισμού για αιώνια ζωή δεν έχει διατυπωθεί». Το ίδιο σύγγραμμα παραθέτει στη συνέχεια τα λόγια του Μ. Λαγκράνζ, ο οποίος είπε: «Το ζήτημα που κυρίως αναπτύσσει ο Παύλος δεν έχει καμιά σχέση με τον προορισμό και την προκαθορισμένη καταδίκη, αλλά μόνο με την κλήση των Εθνικών στη θεία χάρη της Χριστιανοσύνης, πράγμα που αντιδιαστέλλεται με την έλλειψη πίστης που εκδήλωσαν οι Ιουδαίοι. . . . Αφορά ομάδες, Εθνικούς, Ιουδαίους, και όχι συγκεκριμένα άτομα άμεσα».—Τα πλάγια γράμματα δικά μας.

Πιο πρόσφατα, Η Βίβλος της Ιερουσαλήμ (The Jerusalem Bible) κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα σχετικά με αυτά τα κεφάλαια (9–11), λέγοντας: «Επομένως, το θέμα αυτών των κεφαλαίων δεν είναι το πρόβλημα του ατομικού προορισμού σε δόξα ή ακόμη και σε πίστη, αλλά ο ρόλος που παίζει ο Ισραήλ στην εξέλιξη των γεγονότων που αφορούν τη σωτηρία, το μόνο πρόβλημα που εγείρεται με τις δηλώσεις της Π[αλαιάς] Δ[ιαθήκης]».

Τα τελευταία εδάφια του 8ου κεφαλαίου της επιστολής προς τους Ρωμαίους ανήκουν στα ίδια συμφραζόμενα. Έτσι, αυτά τα εδάφια μπορούν δικαιολογημένα να μας θυμίσουν ότι ο Θεός προείδε την ύπαρξη μιας τάξης, δηλαδή μιας ομάδας, μέσα από το ανθρώπινο γένος, η οποία θα καλούνταν να συμβασιλέψει με τον Χριστό, καθώς και τις απαιτήσεις στις οποίες χρειαζόταν να ανταποκριθούν τα μέλη της—και αυτό χωρίς να καθορίζει από πριν τα συγκεκριμένα άτομα που θα εκλέγονταν, διότι κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο με την αγάπη και τη δικαιοσύνη του.