Γνώση — ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της Σκοπιάς

ΓΝΩΣΗ

Γνώση σημαίνει ουσιαστικά εξοικείωση με διάφορα γεγονότα, η οποία αποκτάται από προσωπική πείρα, παρατήρηση ή μελέτη. Η Αγία Γραφή συστήνει έντονα την επιδίωξη και την αποθησαύριση του σωστού είδους γνώσης, παρουσιάζοντας τη γνώση ως πολυτιμότερη από το χρυσάφι. (Παρ 8:10· 20:15) Ο Ιησούς τόνισε πόσο σπουδαίο είναι να γνωρίζει κάποιος αληθινά εκείνον και τον Πατέρα του, η δε γνώση εξαίρεται επανειλημμένα στα βιβλία των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών.—Ιωα 17:3· Φλπ 1:9· 2Πε 3:18.

Η Πηγή της Γνώσης. Ο Ιεχωβά είναι η βασική Πηγή της γνώσης. Από αυτόν προέρχεται βεβαίως η ζωή, η οποία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να έχει κάποιος οποιαδήποτε γνώση. (Ψλ 36:9· Πρ 17:25, 28) Επιπλέον, ο Θεός δημιούργησε τα πάντα, συνεπώς η ανθρώπινη γνώση βασίζεται στη μελέτη του έργου των χεριών του Θεού. (Απ 4:11· Ψλ 19:1, 2) Ο Θεός ενέπνευσε επίσης το γραπτό του Λόγο, από τον οποίο ο άνθρωπος μπορεί να μάθει το θέλημα και τους σκοπούς Του. (2Τι 3:16, 17) Επομένως, το επίκεντρο κάθε αληθινής γνώσης είναι ο Ιεχωβά, και όποιος επιζητεί τέτοια γνώση πρέπει να έχει φόβο Θεού ώστε να προσέχει να μην επισύρει τη δυσαρέσκεια του Ιεχωβά. Αυτός ο φόβος αποτελεί την αρχή της γνώσης. (Παρ 1:7) Τέτοιου είδους θεοσεβής φόβος δίνει σε κάποιον τη δυνατότητα να αποκτήσει ακριβή γνώση, ενώ όσοι δεν λαβαίνουν υπόψη τους τον Θεό βγάζουν με ευκολία εσφαλμένα συμπεράσματα από όσα παρατηρούν.

Η Αγία Γραφή συνδέει επανειλημμένα τον Ιεχωβά με τη γνώση, αποκαλώντας τον “Θεό γνώσης” και χαρακτηρίζοντάς τον ως “Τέλειο σε γνώση”.—1Σα 2:3· Ιωβ 36:4· 37:14, 16.

Ο ρόλος τον οποίο έχει αναθέσει ο Ιεχωβά στον Γιο του σε σχέση με την επεξεργασία των σκοπών Του είναι τόσο σπουδαίος ώστε μπορεί να λεχθεί για τον Ιησού: «Σε αυτόν είναι προσεκτικά αποκρυμμένοι όλοι οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσης». (Κολ 2:3) Αν κάποιος δεν ασκεί πίστη στον Ιησού Χριστό ως τον Γιο του Θεού, δεν μπορεί να συλλάβει την πραγματική σημασία των Γραφών ούτε να διακρίνει πώς εξελίσσεται η επεξεργασία των σκοπών του Θεού σε αρμονία με όσα έχει προείπει Εκείνος.

Βοηθούμαστε να εκτιμήσουμε πληρέστερα τη σημασία και τη σπουδαιότητα της γνώσης εξετάζοντας τις λέξεις του πρωτότυπου εβραϊκού και ελληνικού κειμένου που συνήθως μεταφράζονται «γνώση», καθώς επίσης παρατηρώντας πώς σχετίζεται η γνώση με τη σοφία, την κατανόηση, την ικανότητα σκέψης και τη διάκριση.

Σημασία του Όρου. Στις Εβραϊκές Γραφές πολλά ουσιαστικά που μπορούν να μεταφραστούν «γνώση» είναι συγγενικά της ρίζας γιαδά‛, ενός ρήματος που σημαίνει «γνωρίζω (εξ ακοής)», «γνωρίζω (εκ παρατήρησης)», «γνωρίζω (εκ προσωπικής πείρας)» ή «είμαι έμπειρος, δεξιοτέχνης». Η ακριβής απόχρωση του νοήματος, και πολλές φορές ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να μεταφραστεί κάθε λέξη, καθορίζεται από τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, ο Θεός είπε ότι “γνώριζε” τον Αβραάμ και επομένως ήταν βέβαιος ότι αυτός ο άνθρωπος πίστης θα έδινε στους απογόνους του ορθές διαταγές. Ο Ιεχωβά δεν εννοούσε απλώς ότι ήταν ενήμερος της ύπαρξης του Αβραάμ αλλά, απεναντίας, ότι είχε γνωριστεί καλά μαζί του, διότι είχε παρατηρήσει την υπακοή και το ενδιαφέρον του για την αληθινή λατρεία επί πολλά χρόνια.—Γε 18:19, ΜΝΚ, La· Γε 22:12· παράβαλε ΙΕΧΩΒΑ (Η Αρχική Χρήση του Ονόματος και η Σημασία Του).

Όπως συμβαίνει με το ρήμα γιαδά‛ (γνωρίζω), έτσι και η κύρια εβραϊκή λέξη που αποδίδεται «γνώση» (ντά‛αθ) μεταδίδει τη βασική ιδέα ότι κάποιος γνωρίζει γεγονότα ή διαθέτει πληροφορίες, αλλά μερικές φορές αυτή η λέξη περιλαμβάνει περισσότερα. Παραδείγματος χάρη, στα εδάφια Ωσηέ 4:1, 6 λέγεται ότι σε κάποια περίοδο δεν υπήρχε «γνώση του Θεού» στον Ισραήλ. Αυτό δεν σημαίνει πως ο λαός δεν ήταν ενήμερος του γεγονότος ότι ο Ιεχωβά ήταν Θεός και ότι είχε απελευθερώσει και οδηγήσει τους Ισραηλίτες στο παρελθόν. (Ωσ 8:2) Ωστόσο, με την πορεία που ακολουθούσαν διαπράττοντας φόνους, κλοπές και μοιχείες έδειχναν ότι απέρριπταν την πραγματική γνώση διότι δεν ενεργούσαν σε αρμονία με αυτήν.—Ωσ 4:2.

Το ρήμα γιαδά‛ υποδηλώνει ενίοτε τις σεξουαλικές σχέσεις, όπως στο εδάφιο Γένεση 4:17, όπου κάποιες μεταφράσεις το αποδίδουν κατά κυριολεξία «γνώρισε» (KJ, RS, ΒΑΜ, ΚΛΠ), ενώ άλλες λένε εύστοχα ότι ο Κάιν «είχε σχέσεις» με τη σύζυγό του. (AT, Mo, ΜΝΚ· βλέπε επίσης ΛΧ, ΜΠΚ.) Το ρήμα γινώσκω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου χρησιμοποιείται με παρόμοια έννοια στα εδάφια Ματθαίος 1:25 και Λουκάς 1:34.

Αφού ο Αδάμ και η Εύα έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό (Γε 2:17· 3:5, 6), ο Ιεχωβά είπε στο συνεργάτη που είχε μαζί του στο δημιουργικό έργο (Ιωα 1:1-3): «Ο άνθρωπος έγινε σαν ένας από εμάς στο να γνωρίζει το καλό και το κακό». (Γε 3:22) Προφανώς αυτό δεν σήμαινε απλώς ότι ο πρώτος άντρας και η πρώτη γυναίκα απέκτησαν γνώση τού τι ήταν καλό και τι κακό για τους ίδιους, επειδή αυτό το γνώριζαν ούτως ή άλλως λόγω των εντολών που τους είχε δώσει ο Θεός. Επιπλέον, τα λόγια του Θεού στο εδάφιο Γένεση 3:22 δεν θα μπορούσαν να εννοούν ότι αυτοί γνώρισαν πλέον εκ πείρας τι ήταν κακό, διότι ο Ιεχωβά είπε ότι είχαν γίνει σαν αυτόν και εκείνος δεν έχει μάθει τι είναι κακό διαπράττοντάς το. (Ψλ 92:14, 15) Είναι προφανές ότι ο Αδάμ και η Εύα είχαν γνωρίσει τι ήταν καλό και τι κακό με την ειδική έννοια ότι έκριναν πλέον μόνοι τους τι ήταν καλό και τι κακό. Ενεργώντας ειδωλολατρικά, έβαλαν τη δική τους κρίση πάνω από του Θεού και, εκδηλώνοντας ανυπακοή, έθεσαν δικό τους νόμο για τον εαυτό τους, σαν να λέγαμε, αντί να υπακούν στον Ιεχωβά, ο οποίος έχει και το δικαίωμα και τη σοφία που χρειάζεται για να καθορίζει τι είναι καλό και τι κακό. Συνεπώς, η ανεξάρτητη γνώση τους, ή αλλιώς ο δικός τους κανόνας, για το καλό και το κακό δεν ήταν σαν του Ιεχωβά. Απεναντίας, τους οδήγησε στη δυστυχία.—Ιερ 10:23.

Στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, δύο είναι οι λέξεις που μεταφράζονται συνήθως «γνώση»—γνῶσις και ἐπίγνωσις. Και οι δύο είναι συγγενικές με το ρήμα γινώσκω, το οποίο σημαίνει «γνωρίζω· καταλαβαίνω· αντιλαμβάνομαι». Ο τρόπος, ωστόσο, με τον οποίο χρησιμοποιείται αυτό το ρήμα στην Αγία Γραφή δείχνει ότι μπορεί να υποδηλώνει ευνοϊκή σχέση ανάμεσα σε κάποιο άτομο και σε αυτόν τον οποίο «γνωρίζει». (1Κο 8:3· 2Τι 2:19) Η γνῶσις παρουσιάζεται πολύ θετικά στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Εντούτοις, δεν πρέπει να επιζητεί κανείς οτιδήποτε μπορεί να αποκαλούν «γνώση» οι άνθρωποι, επειδή υπάρχουν φιλοσοφίες και απόψεις οι οποίες αποτελούν “ψευδώς αποκαλούμενη «γνώση»”. (1Τι 6:20) Η συστηνόμενη γνώση είναι αυτή που σχετίζεται με τον Θεό και τους σκοπούς του. (2Πε 1:5) Αυτή η γνώση περιλαμβάνει περισσότερα από το να ξέρουμε απλώς γεγονότα, τα οποία ξέρουν και πολλοί αθεϊστές. Υποδηλώνει προσωπική αφοσίωση στον Θεό και στον Χριστό. (Ιωα 17:3· 6:68, 69) Ενώ το να έχουμε γνώση (μόνο πληροφορίες) θα μπορούσε να δημιουργήσει μέσα μας αίσθημα ανωτερότητας, το να γνωρίζουμε «την αγάπη του Χριστού η οποία υπερέχει από τη γνώση», δηλαδή το να γνωρίζουμε αυτή την αγάπη εκ πείρας επειδή μιμούμαστε προσωπικά τις φιλάγαθες οδούς του, θα εξισορροπεί οποιεσδήποτε πληροφορίες μπορεί να έχουμε αποκτήσει και θα μας κάνει να τις χρησιμοποιούμε με επωφελή τρόπο.—Εφ 3:19.

Τα συμφραζόμενα υποδεικνύουν πολλές φορές ότι η ἐπίγνωσις, ένας επιτατικός τύπος της λέξης γνῶσις (το πρόθημα ἐπί σημαίνει «πρόσθετος»), σημαίνει «ορθή, ακριβής ή πλήρης γνώση». Παραδείγματος χάρη, ο Παύλος έγραψε για μερικούς οι οποίοι μαθαίνουν (αποκτούν γνώση) «και όμως ποτέ δεν μπορούν να έρθουν σε ακριβή γνώση [«πραγματική γνώση», TC· «προσωπική γνώση», Ro· «πλήρη γνώση», ΕΜΖ] της αλήθειας». (2Τι 3:6, 7) Ο ίδιος προσευχήθηκε επίσης σχετικά με τα μέλη της εκκλησίας των Κολοσσών, που προφανώς είχαν κάποια γνώση του θελήματος του Θεού εφόσον είχαν γίνει Χριστιανοί, “να γεμίσουν με την ακριβή γνώση του θελήματός του με κάθε σοφία και πνευματική κατανόηση”. (Κολ 1:9) Τέτοια ακριβής γνώση πρέπει να επιζητείται από όλους τους Χριστιανούς (Εφ 1:15-17· Φλπ 1:9· 1Τι 2:3, 4), καθώς είναι σημαντική προκειμένου να ντυθεί κάποιος «τη νέα προσωπικότητα» και να αποκτήσει ειρήνη.—Κολ 3:10· 2Πε 1:2.

Συναφείς Ιδιότητες. Πολλές φορές στην Αγία Γραφή η γνώση συσχετίζεται με άλλες ιδιότητες όπως η σοφία, η κατανόηση, η διάκριση και η ικανότητα σκέψης. (Παρ 2:1-6, 10, 11) Η συνειδητοποίηση των βασικών διαφορών ανάμεσά τους διευκρινίζει σε μεγάλο βαθμό πολλά εδάφια. Πρέπει, όμως, να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι δυνατόν να αντιστοιχίσουμε απαρέγκλιτα τις περιλαμβανόμενες λέξεις των πρωτότυπων γλωσσών με κάποιες σύγχρονες λέξεις. Η θέση και η χρήση μιας λέξης επηρεάζουν το νόημα. Παρ’ όλα αυτά, προκύπτουν ορισμένες ενδιαφέρουσες διαφορές όταν αναλύσει κανείς τις αναφορές που κάνει η Γραφή στη γνώση, στη σοφία, στην κατανόηση, στη διάκριση και στην ικανότητα σκέψης.

Σοφία. Σοφία είναι η ικανότητα για αποτελεσματική χρήση της γνώσης, η εφαρμογή της μάθησης με νοήμονα τρόπο. Κάποιος μπορεί να διαθέτει πολλή γνώση αλλά να μην ξέρει πώς να τη χρησιμοποιήσει επειδή στερείται σοφίας. Ο Ιησούς συσχέτισε τη σοφία με τα επιτεύγματα, λέγοντας: «Η σοφία αποδεικνύεται δίκαιη από τα έργα της». (Ματ 11:19) Ο Σολομών ζήτησε και έλαβε από τον Θεό όχι μόνο γνώση αλλά και σοφία. (2Χρ 1:10· 1Βα 4:29-34) Στην περίπτωση των δύο γυναικών που διεκδικούσαν το ίδιο παιδί, ο Σολομών γνώριζε πόσο αφοσιωμένη είναι μια μητέρα στο παιδί της και επέδειξε σοφία χρησιμοποιώντας τη γνώση του για να τακτοποιήσει τη διένεξη. (1Βα 3:16-28) «Η σοφία είναι το πρώτιστο», διότι χωρίς αυτήν η γνώση έχει μικρή αξία. (Παρ 4:7· 15:2) Ο Ιεχωβά αφθονεί τόσο σε γνώση όσο και σε σοφία και παρέχει και τις δύο ιδιότητες.—Ρω 11:33· Ιακ 1:5.

Κατανόηση. Κατανόηση είναι η ικανότητα που έχει κάποιος να βλέπει πώς σχετίζονται μεταξύ τους τα επιμέρους στοιχεία ή οι πλευρές ενός ζητήματος, να βλέπει το ζήτημα σφαιρικά και όχι απλώς αποσπασματικά. Η εβραϊκή ρίζα μπιν σημαίνει βασικά «ξεχωρίζω» ή «διαχωρίζω» και αποδίδεται συχνά «κατανοώ» ή «διακρίνω». Παρόμοιο είναι και το ρήμα συνίημι του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Γι’ αυτό, στο εδάφιο Πράξεις 28:26 (το οποίο παραθέτει τα εδ. Ησ 6:9, 10) λέγεται ορθά ότι οι Ιουδαίοι άκουγαν αλλά δεν κατανοούσαν, δηλαδή δεν συγκέντρωναν τα επιμέρους στοιχεία. Δεν αντιλαμβάνονταν πώς τα σημεία ή οι σκέψεις συνδυάζονταν μεταξύ τους ώστε να σημαίνουν κάτι για αυτούς. Όταν το εδάφιο Παροιμίες 9:10 λέει ότι «κατανόηση είναι η γνώση για τον Αγιότατο», δείχνει ότι για να κατανοούμε αληθινά κάτι πρέπει να αντιλαμβανόμαστε πώς αυτό σχετίζεται με τον Θεό και τους σκοπούς του. Εφόσον ένα άτομο με κατανόηση είναι σε θέση να συνδέει νέες πληροφορίες με πράγματα τα οποία γνωρίζει ήδη, μπορεί να λεχθεί ότι «για εκείνον που έχει κατανόηση η γνώση είναι εύκολο πράγμα». (Παρ 14:6) Η γνώση και η κατανόηση είναι αλληλένδετες, γι’ αυτό πρέπει να επιζητούνται και οι δύο.—Παρ 2:5· 18:15.

Διάκριση. Μια εβραϊκή λέξη που αποδίδεται συχνά «διάκριση» (τεβουνάχ) είναι συγγενική της λέξης μπινάχ, η οποία μεταφράζεται «κατανόηση». Και οι δύο αυτές λέξεις εμφανίζονται στο εδάφιο Παροιμίες 2:3: «Αν . . . καλέσεις την κατανόηση και υψώσεις τη φωνή σου προς τη διάκριση . . .» Όπως η κατανόηση, έτσι και η διάκριση περιλαμβάνει το να βλέπει κανείς ή να αναγνωρίζει κάποια πράγματα, αλλά δίνει έμφαση στο διαχωρισμό των επιμέρους στοιχείων, στη στάθμιση ή στην αξιολόγηση κάθε στοιχείου στο φως των υπολοίπων. Όποιος συνδυάζει γνώση και διάκριση ελέγχει τα λόγια του και είναι ψύχραιμος στο πνεύμα. (Παρ 17:27) Όποιος εναντιώνεται στον Ιεχωβά φανερώνει έλλειψη διάκρισης. (Παρ 21:30) Μέσω του Γιου του, ο Θεός δίνει διάκριση (πλήρη κατανόηση ή ενόραση).—2Τι 2:1, 7, NE, ΜΝΚ.

Ικανότητα σκέψης. Η γνώση σχετίζεται επίσης με αυτό που ενίοτε μεταφράζεται «ικανότητα σκέψης» (εβρ., μεζιμμάχ). Η εβραϊκή λέξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με κακή έννοια (κακές σκέψεις, δόλια σχέδια, επινοήσεις) ή με καλή (οξυδέρκεια, οξύνοια). (Ψλ 10:2· Παρ 1:4) Επομένως, η διάνοια και οι σκέψεις μπορούν να οδηγηθούν προς έναν αξιοθαύμαστο, δίκαιο στόχο ή ακριβώς προς το αντίθετο. Όταν κάποιο άτομο δίνει μεγάλη προσοχή στον τρόπο ενέργειας του Ιεχωβά και κλίνει τα αφτιά του σε όλες τις διαφορετικές πτυχές του θελήματος και των σκοπών Του, τότε περιφρουρεί την ικανότητα σκέψης του, διοχετεύοντάς την σε ορθή κατεύθυνση. (Παρ 5:1, 2) Η ικανότητα σκέψης που ασκείται κατάλληλα και εναρμονίζεται με τη θεϊκή σοφία και γνώση θα φυλάει ένα άτομο ώστε να μην παγιδευτεί από ανήθικα δελεάσματα.—Παρ 2:10-12.

Επιφυλακτικότητα στην Απόκτηση Γνώσης. Ο Σολομών παρουσίασε τη γνώση προφανώς υπό αρνητικό πρίσμα όταν είπε: «Διότι στην αφθονία της σοφίας υπάρχει και αφθονία δυσφορίας, ώστε αυτός που αυξάνει τη γνώση να αυξάνει και τον πόνο». (Εκ 1:18) Αυτά τα λόγια φαίνεται να έρχονται σε σύγκρουση με τη γενική άποψη περί γνώσης που βρίσκει κάποιος στην Αγία Γραφή. Ωστόσο, εδώ ο Σολομών τονίζει και πάλι τη ματαιότητα των ανθρώπινων επιδιώξεων σε όλα τα άλλα ζητήματα εκτός από την εκτέλεση των εντολών του Θεού. (Εκ 1:13, 14) Άρα, ένας άνθρωπος μπορεί να αποκτήσει γνώση και σοφία σε πολλούς τομείς ή μπορεί να εξερευνήσει σε βάθος έναν εξειδικευμένο τομέα, και τέτοιου είδους γνώση και σοφία μπορεί να μην είναι κατ’ ανάγκην ακατάλληλες, έστω και αν δεν σχετίζονται άμεσα με το ρητό σκοπό του Θεού. Ωστόσο, έχοντας τέτοια αυξημένη γνώση και σοφία ο άνθρωπος μπορεί κάλλιστα να συνειδητοποιήσει πιο έντονα πόσο περιορισμένες είναι οι ευκαιρίες που έχει για να χρησιμοποιήσει τη γνώση και τη σοφία του, λόγω της σύντομης διάρκειας της ζωής του και λόγω των προβλημάτων και των άσχημων συνθηκών τις οποίες αντιμετωπίζει και με τις οποίες έχει να αντιπαλέψει μέσα στην ατελή ανθρώπινη κοινωνία. Κάτι τέτοιο προκαλεί δυσφορία και οδυνηρό αίσθημα απογοήτευσης. (Παράβαλε Ρω 8:20-22· Εκ 12:13, 14· βλέπε ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ.) Παρόμοια, η γνώση που αποκτάται από την “αφοσίωση σε πολλά βιβλία”, αν δεν συνδέεται με την εκτέλεση των εντολών του Θεού και δεν χρησιμοποιείται για αυτήν, είναι «κουραστική για τη σάρκα».—Εκ 12:12.