Έχουν Μέλλον τα Δάση;

ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ, στο Νότιο Ειρηνικό, τεράστιες πέτρινες προτομές ξεπροβάλλουν πάνω από καταπράσινες λοφοπλαγιές και αγναντεύουν ανέκφραστα τη θάλασσα. Οι άνθρωποι που τις έφτιαξαν χάθηκαν πριν από αιώνες. Στις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, τα ερείπια κάποιων αρχαίων κτισμάτων σε μοναχικά και χέρσα κομμάτια γης είναι τα μόνα απομεινάρια ενός λαού που εξαφανίστηκε πολύ καιρό πριν οι λευκοί επιχειρήσουν να φτάσουν εκεί. Ορισμένες Βιβλικές περιοχές, όπου κάποτε ευημερούσε ο πολιτισμός και το εμπόριο, τώρα δεν είναι παρά ανεμοδαρμένες έρημοι. Γιατί;

Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις, η απάντηση μπορεί κατά μέρος να είναι η αποψίλωση των δασών. Ορισμένοι ειδήμονες πιστεύουν ότι οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν αυτές τις περιοχές, επειδή αφάνισαν τα δάση που βρίσκονταν εκεί. Χωρίς δέντρα, η γη έγινε άγονη κι έτσι οι άνθρωποι σηκώθηκαν κι έφυγαν. Σήμερα όμως, ο άνθρωπος απειλεί να κάνει το ίδιο σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Θα το καταφέρει; Δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να σταματήσει αυτή την εξέλιξη των πραγμάτων;

Πολλοί προσπαθούν. Αναφέρεται ότι στα Ιμαλάια, κάποιες γυναίκες αγκάλιασαν μερικά δέντρα στις απελπισμένες προσπάθειές τους να εμποδίσουν τους υλοτόμους να τα κόψουν. Στη Μαλαισία, ορισμένες φυλές που κατοικούσαν στο δάσος σχημάτισαν ανθρώπινες αλυσίδες για να κλείσουν το δρόμο στους υλοτόμους που κατέφθαναν με τα βαριά τους μηχανήματα.

Για τους διακόσια εκατομμύρια ανθρώπους που βγάζουν τα προς το ζην από τα βροχερά δάση, διακυβεύεται κάτι πολύ προσωπικό μ’ αυτό το ζήτημα. Καθώς ο πολιτισμός προχωρεί, οι ιθαγενείς φυλές αποσύρονται ακόμα πιο βαθιά μέσα στα δάση, μερικές φορές μέχρις ότου συναντήσουν τους αποίκους που προχωρούν από την άλλη μεριά. Πολλές φυλές αφανίζονται από τις ασθένειες των ξένων. Άλλοι, αναγκασμένοι να προσαρμοστούν στον έξω κόσμο, καταλήγουν ανάμεσα στους φτωχούς των πόλεων—αλλοτριωμένοι και εξαχρειωμένοι. Όμως, ο κόσμος αφυπνίζεται ως προς τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκονται. Ένα ρεύμα που υποστηρίζει τη διατήρηση του περιβάλλοντος έχει αρχίσει να σαρώνει την υδρόγειο.

Μπορούν οι Περιβαλλοντολόγοι να Αλλάξουν τα Πράγματα;

«Τόσο η γνώση όσο και η τεχνολογία υπάρχουν για να σώσουν τα τροπικά δάση του κόσμου»· μ’ αυτά τα λόγια αρχίζει το βιβλίο Διάσωση των Τροπικών Δασών (Saving the Tropical Forests). Η ορθότητα του σημείου αυτού καταδεικνύεται σε διάφορους δρυμούς σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ο Εθνικός Δρυμός Γκουανακάστε της Κόστα Ρίκα είναι αφιερωμένος στην αναφύτευση μεγάλων δασικών εκτάσεων. Εκατομμύρια δέντρα έχουν φυτευτεί στην Κένυα, στην Ινδία, στην Αϊτή και στην Κίνα. Αλλά η φύτευση δέντρων δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με την αποκατάσταση δασών.

Μερικές φορές η «αναδάσωση» είναι ουσιαστικά η εμπορική φύτευση ενός και μοναδικού είδους δέντρου, το οποίο αργότερα θα προσφέρει κάποια σοδειά. Αυτό δεν είναι καθόλου ίδιο με το πολύπλοκο οικοσύστημα του βροχερού δάσους. Εκτός απ’ αυτό, μερικοί υποστηρίζουν ότι η πολυπλοκότητα του υγρού τροπικού δάσους δεν μπορεί ποτέ να αποκατασταθεί στην αρχική της μορφή. Δεν είναι να απορεί κανείς που πολλοί περιβαλλοντολόγοι επιμένουν πως η διατήρηση είναι καλύτερη από την αποκατάσταση.

Ωστόσο, η διατήρηση δεν είναι τόσο εύκολη όσο ακούγεται. Αν μια δασική έκταση είναι πάρα πολύ μικρή, δεν πρόκειται να επιβιώσει. Ορισμένοι περιβαλλοντολόγοι προτείνουν να κηρυχτούν διατηρητέα τουλάχιστον το 10 ως το 20 τοις εκατό των βροχερών δασών του κόσμου, προκειμένου να διακρατήσουν τον πλούτο της ποικιλίας που τα χαρακτηρίζει. Προς το παρόν όμως, μόνο το 3 τοις εκατό των βροχερών δασών της Αφρικής προστατεύονται. Στη Νοτιοανατολική Ασία, ο αριθμός είναι 2 τοις εκατό· στη Νότια Αμερική, είναι 1 τοις εκατό.

Και μερικές απ’ αυτές τις περιοχές προστατεύονται μόνο στα χαρτιά. Οι δρυμοί και οι προστατευόμενες περιοχές δεν πετυχαίνουν το σκοπό τους όταν ο προγραμματισμός με τον οποίο λειτουργούν και η διαχείρισή τους γίνονται με ανεπαρκή τρόπο ή όταν διεφθαρμένοι αξιωματούχοι ρίχνουν τα χρήματα που είναι για τους δρυμούς στις δικές τους τσέπες. Μερικοί μάλιστα βγάζουν χρήματα παραχωρώντας λαθραίες άδειες εκμετάλλευσης στους υλοτόμους. Επίσης, το ανθρώπινο δυναμικό είναι ανεπαρκές. Στον Αμαζόνιο, ένας και μοναδικός φύλακας διορίστηκε να προστατεύει μια περιοχή βροχερού δάσους μεγέθους ίσου με της Γαλλίας.

Εξάλλου, οι περιβαλλοντολόγοι υποστηρίζουν ότι οι αγρότες θα πρέπει να διδαχτούν πώς να καλλιεργούν τη γη χωρίς να εξαντλούν το χώμα, κι έτσι να μην είναι αναγκασμένοι να πάνε κάπου αλλού και να κόψουν κι άλλα δέντρα. Μερικοί έχουν δοκιμάσει να καλλιεργήσουν μαζί μια ευρεία ποικιλία προϊόντων σ’ έναν και μοναδικό αγρό, πράγμα που αποθαρρύνει τα παράσιτα και τα έντομα που τρέφονται αποκλειστικά από ένα είδος. Τα οπωροφόρα δέντρα μπορούν να προστατέψουν το χώμα από τις τροπικές βροχές. Άλλοι έχουν επαναφέρει μια αρχαία τεχνική. Ανοίγουν κανάλια γύρω από μικρά τεμάχια γης με κηπευτικά και, πάνω σ’ αυτά τα τεμάχια, ρίχνουν λάσπη και φύκια από τα κανάλια ως θρεπτικά συστατικά για τις σοδειές. Υπάρχει και η δυνατότητα εκτροφής ψαριών στα κανάλια, ως επιπρόσθετη πηγή τροφών. Αυτές οι μέθοδοι έχουν ήδη σημειώσει μεγάλη επιτυχία σε πειράματα που έγιναν.

Για να διδάξει όμως κανείς τους ανθρώπους το «πώς», χρειάζεται χρόνος και χρήμα, και απαιτείται ικανότητα. Οι τροπικές χώρες έχουν συχνά πάρα πολλά άμεσα οικονομικά προβλήματα κι έτσι δεν μπορούν να κάνουν αυτού του είδους τη μακροπρόθεσμη επένδυση. Αλλά, ακόμα κι αν ήταν ευρέως διαδεδομένες οι γνώσεις σχετικά με τις διάφορες τεχνικές, δεν θα λυνόταν το πρόβλημα. Όπως γράφει ο Μάικλ Χ. Ρόμπινσον στο Διάσωση των Τροπικών Δασών: «Τα βροχερά δάση καταστρέφονται, όχι εξαιτίας της άγνοιας ή της ανοησίας, αλλά κυρίως εξαιτίας της φτώχειας και της απληστίας».

Η Ρίζα του Προβλήματος

Φτώχεια και απληστία. Απ’ ό,τι φαίνεται το πρόβλημα της αποψίλωσης των δασών έχει τις ρίζες του βαθιά στη διάρθρωση της ανθρώπινης κοινωνίας, πολύ βαθύτερα απ’ όσο φτάνουν οι ρίζες των δέντρων των βροχερών δασών μέσα στο λεπτό τροπικό χώμα. Είναι το ανθρώπινο γένος ικανό να εξαλείψει ριζικά το πρόβλημα;

Σε μια συνάντηση κορυφής, που έγινε πέρσι στη Χάγη της Ολλανδίας και στην οποία έλαβαν μέρος 24 κράτη, διατυπώθηκε η πρόταση να δημιουργηθεί ένα νέο αρμόδιο τμήμα μέσα στα Ηνωμένα Έθνη, το οποίο θα ονομάζεται Υδρόγειος. Σύμφωνα με τη λονδρέζικη εφημερίδα Φαϊνάνσιαλ Τάιμς (Financial Times), η Υδρόγειος θα είχε «ένα άνευ προηγουμένου φάσμα εξουσίας να θεσπίζει και να επιβάλλει κανόνες σχετικούς με το περιβάλλον». Αν και για να έχει πραγματική εξουσία η Υδρόγειος θα χρειαζόταν να παραχωρήσουν τα κράτη μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας που με τόσο πάθος υπερασπίζονται, μερικοί λένε ότι είναι αναπόφευκτο να δημιουργηθεί κάποτε μια τέτοια οργάνωση. Μόνο ένας ενοποιημένος, παγκόσμιος φορέας μπορεί να καταπιαστεί με τα παγκόσμια προβλήματα.

Αυτό ευσταθεί λογικά. Αλλά ποια κυβέρνηση ή φορέας ανθρώπων μπορεί να εξαλείψει την απληστία και τη φτώχεια; Ποια κυβέρνηση το κατάφερε ποτέ αυτό; Συχνότατα, αυτές βασίζονται στην απληστία, γι’ αυτό και διαιωνίζουν τη φτώχεια. Όχι, αν περιμένουμε να λυθεί το πρόβλημα της αποψίλωσης των δασών από κάποιον ανθρώπινο φορέα, τότε τα δάση δεν έχουν μέλλον· στην πραγματικότητα, ούτε και οι άνθρωποι έχουν μέλλον.

Αλλά σκεφτείτε το εξής: Δεν φανερώνουν τα δάση ότι σχεδιάστηκαν από ένα εξαιρετικά νοήμον ον; Ναι, πράγματι! Από τις ρίζες μέχρι τα φύλλα τους, τα βροχερά δάση δηλώνουν ότι είναι το έργο των χεριών ενός Αριστοτέχνη Αρχιτέκτονα.

Τότε λοιπόν, θα επιτρέψει αυτός ο Μεγάλος Αρχιτέκτονας στον άνθρωπο να αφανίσει όλα τα βροχερά δάση και να ερημώσει τη γη μας; Μια εξέχουσα προφητεία της Αγίας Γραφής δίνει άμεσα την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα. Εκεί διαβάζουμε: ‘Αλλά τα έθνη οργίσθηκαν, και ήρθε η δική σου [του Θεού] οργή και ο προσδιορισμένος καιρός . . . να φέρεις ερήμωση σ’ εκείνους που ερημώνουν τη γη’.—Αποκάλυψις 11:18, ΜΝΚ.

Υπάρχουν δυο αξιοσημείωτα πράγματα σχετικά μ’ αυτή την προφητεία. Πρώτον, επισημαίνει τον καιρό στον οποίο ο άνθρωπος θα ήταν κυριολεκτικά σε θέση να ερημώσει ολόκληρη τη γη. Όταν γράφτηκαν αυτά τα λόγια, σχεδόν πριν από δυο χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος δεν μπορούσε να ερημώσει τη γη όπως δεν μπορούσε ούτε και στη σελήνη να φτάσει. Σήμερα όμως, κάνει και τα δυο. Δεύτερον, η προφητεία απαντάει στο αν ο άνθρωπος θα ερημώσει ολοκληρωτικά τη γη—μ’ ένα αποφασιστικό όχι!

Ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο για να φροντίζει και να καλλιεργεί τη γη, όχι για να την απογυμνώνει. Στον αρχαίο Ισραήλ, είχε θέσει όρια αναφορικά με την αποψίλωση των δασών, την οποία θα έπρεπε να κάνει ο λαός του καθώς προχωρούσε στην κατάκτηση της Υποσχεμένης Γης. (Δευτερονόμιον 20:19, 20) Ο Θεός υπόσχεται ότι, στο εγγύς μέλλον, όλο το ανθρώπινο γένος θα ζει σε αρμονία με το περιβάλλον.—1 Ιωάννου 2:17· Ιερεμίας 10:10-12.

Η Αγία Γραφή δίνει ελπίδα, ελπίδα για έναν καιρό οπότε ο άνθρωπος θα καλλιεργεί τη γη και θα την κάνει παράδεισο αντί να την καταστρέφει με τις μπουλντόζες μετατρέποντάς την σε έρημο· θα την εξωραΐζει αντί να την κακοποιεί· θα την περιποιείται με διορατικότητα αντί να απομυζά με απληστία τους πόρους της για χάρη του στιγμιαίου κέρδους. Τα δάση έχουν μέλλον. Το διεφθαρμένο σύστημα πραγμάτων που ερημώνει αυτά και τη γη ολόκληρη δεν έχει κανένα μέλλον.

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Η αποψίλωση εδώ στο Νησί του Πάσχα ίσως έχει προξενήσει το χαμό ενός πολιτισμού

[Ευχαριστίες]

H. Armstrong Roberts