Η Βαβυλώνα η Μεγάλη Έπεσε και Κρίθηκε
«ΕΠΕΣΕΝ, έπεσε Βαβυλών . . . η μεγάλη, διότι εκ του οίνου του θυμού της πορνείας αυτής επότισε πάντα τα έθνη!» «Έπεσε Βαβυλών η μεγάλη, και έγεινε κατοικητήριον δαιμόνων και φυλακή παντός πνεύματος ακαθάρτου [κρυψώνας κάθε ακάθαρτης αναθυμίασης, ΜΝΚ] και φυλακή [κρυψώνας, ΜΝΚ] παντός ορνέου ακαθάρτου και μισητού!»—Αποκάλυψις 14:8· 18:2.
Τι εντυπωσιακή προφητεία! «Έπεσε Βαβυλών η μεγάλη!» Αυτή η συμβολική δήλωση προβληματίζει επί αιώνες τους σπουδαστές της Αγίας Γραφής. Γιατί θα έπρεπε να ενδιαφέρει εσάς; Επειδή, σύμφωνα με τη Βιβλική προφητεία, η κατάληξη της Βαβυλώνας της Μεγάλης θα επηρεάσει σύντομα όλο το ανθρώπινο γένος. Όπως είδαμε στα τεύχη της 1 Απριλίου και 15 Απριλίου αυτού του περιοδικού, αυτή η πόρνη που ασκεί μεγάλη επιρροή προσδιορίζεται ξεκάθαρα ως η παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας του Σατανά.a
Αλλά με ποιον τρόπο έπεσε; Και πότε;
Η Βαβυλώνα Έπεσε Αλλά Δεν Καταστράφηκε
Για να συλλάβουμε την πλήρη σημασία που έχει η πτώση της Βαβυλώνας της Μεγάλης, πρέπει να καταλάβουμε τι συνέβηκε όταν έπεσε η αρχαία Βαβυλώνα, το 539 π.Χ. Εκείνο τον καιρό, ο λαός του Θεού, οι Ισραηλίτες, είχε μείνει στην αιχμαλωσία σχεδόν 70 χρόνια. Τώρα αυτοί περίμεναν μια απελευθέρωση, σύμφωνα με τα λόγια των προφητών τους. (Ιερεμίας 25:11, 12· 29:10) Πόσο ενθουσιασμένοι πρέπει να ήταν όταν ο Κύρος ο Πέρσης επέφερε την πτώση της Βαβυλώνας και άφησε τους Ιουδαίους ελεύθερους να κάνουν το μακρύ ταξίδι της επιστροφής προς την άγια πόλη τους, την Ιερουσαλήμ!—Ησαΐας 45:1-4.
Ωστόσο, μολονότι η εξουσία που είχε η Βαβυλώνα πάνω στους Ιουδαίους συντρίφτηκε, αυτό δεν σήμανε το τέλος της αρχαίας Βαβυλώνας. Η ιστορικός Τζόαν Όουτς γράφει στο βιβλίο της Babylon (Βαβυλώνα): «Ο Κύρος μπήκε στη Βαβυλώνα θριαμβευτικά, απαγόρευσε τη λαφυραγώγηση και διόρισε έναν Πέρση κυβερνήτη, αφήνοντας ανενόχλητους τους θρησκευτικούς θεσμούς και την πολιτική διοίκηση. . . . Πράγματι, η ιδιωτική ζωή των Βαβυλώνιων πολιτών φαίνεται ότι, επιφανειακά, άλλαξε πολύ λίγο κάτω από την περσική διακυβέρνηση. Οι θρησκευτικές εθιμοτυπίες διατηρήθηκαν και η εμπορική δραστηριότητα άκμαζε». Έτσι, παρ’ όλη την πτώση της, η Βαβυλώνα συνέχισε να υφίσταται, αλλά με μια μεγάλη διαφορά—ο λαός του Θεού, οι Ισραηλίτες, δεν ήταν πια αιχμάλωτος. Αυτοί επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ για να αποκαταστήσουν εκεί την αληθινή λατρεία.
Γύρω στο 331 π.Χ., όταν ο Έλληνας στρατηγός Αλέξανδρος ο Μέγας μπήκε στη Βαβυλώνα, οι πολίτες τον υποδέχτηκαν θερμά. Αυτός αποφάσισε να τη μετατρέψει στην ανατολική πρωτεύουσά του, αλλά πέθανε πριν μπορέσει να πραγματοποιήσει τη φιλοδοξία του. Αυτό δείχνει ότι η Βαβυλώνα εξακολουθούσε να ευημερεί μετά από τόσο καιρό.
Έτσι, η πτώση της Βαβυλώνας το 539 π.Χ. δεν σήμανε ότι αυτή έπαψε να υπάρχει. Εξακολούθησε να υφίσταται επί αιώνες. Πώς έχει συμβεί το ίδιο στη σύγχρονη εκπλήρωση προφητειών που περιλαμβάνουν τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη;
Η Βαβυλώνα η Μεγάλη Υφίσταται Πτώση
Το γεγονός αυτό έχει το παράλληλό του στην πτώση της συμβολικής Βαβυλώνας της Μεγάλης, της παγκόσμιας αυτοκρατορίας της ψεύτικης θρησκείας. Στο πρώτο μέρος του 20ού μας αιώνα, πριν από το 1919, οι Σπουδαστές των Γραφών, όπως ήταν τότε γνωστοί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, έπρεπε να απελευθερωθούν από μια μορφή πνευματικής αιχμαλωσίας στις ιδέες και στις συνήθειες της ψεύτικης θρησκείας. Μολονότι είχαν απορρίψει ψεύτικες διδασκαλίες όπως η Τριάδα και η αθάνατη ψυχή, εξακολουθούσαν να είναι μολυσμένοι από Βαβυλωνιακές συνήθειες. Πολλοί είχαν αναπτύξει μια στάση αυτοδικαίωσης όσον αφορά την καλλιέργεια χαρακτήρα. Μερικοί εξύψωναν πλάσματα, επιδιδόμενοι σε μια λατρεία προσωπικοτήτων, η οποία είχε ως επίκεντρο τον Κάρολο Τ. Ρώσσελ, τον πρώτο πρόεδρο της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρίας Σκοπιά. Χωρίς καμιά Βιβλική βάση, γιόρταζαν γενέθλια και Χριστούγεννα. Ο σταυρός εξακολουθούσε να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στον τρόπο σκέψης τους. Μερικοί έφταναν στο σημείο να φορούν στο πέτο τους μια καρφίτσα που απεικόνιζε ένα σταυρό κι ένα στέμμα, ενώ άλλοι επιδίωκαν το σεβασμό που αποδιδόταν στον Χριστιανικό κόσμο. Κατόπιν, το 1917, λίγο μετά το θάνατο του Ρώσσελ, άρχισε να λαβαίνει χώρα μια σημαντική αλλαγή.
Εκείνο το έτος, η Εταιρία Σκοπιά εξέδωσε ένα σχολιολόγιο της Αποκάλυψης με τον τίτλο Το Τετελεσμένον Μυστήριον. Αυτό το βιβλίο εξέθετε τον κλήρο του Χριστιανικού κόσμου, συμπεριλαμβανόμενης της ανάμειξής τους στο Μεγάλο Πόλεμο που μαινόταν τότε στην Ευρώπη. Μερικοί Προτεστάντες κληρικοί, μια φατρία αντιπροσώπων της Βαβυλώνας της Μεγάλης στον Καναδά, παρουσίασαν αυτά τα αποσπάσματα στους πολιτικούς φίλους τους στην καναδική κυβέρνηση και κατήγγειλαν τους Σπουδαστές των Γραφών ως υπεύθυνους για ανατρεπτικές ενέργειες. Στις 12 Φεβρουαρίου 1918, η Εταιρία Σκοπιά τέθηκε εκτός νόμου στον Καναδά.
Οι κληρικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν άργησαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Καναδών αδελφών τους. Σε διάστημα ημερών, οι Βιβλικές εκδόσεις της Εταιρίας Σκοπιά κατασχέθηκαν στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας, στις Η.Π.Α. Κατόπιν, το Μάιο του 1918, εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης για τον Ι. Φ. Ρόδερφορντ, το νέο πρόεδρο της Εταιρίας Σκοπιά, και για άλλους εφτά συνεργάτες της Σκοπιάς. Τον Ιούνιο, με εκπληκτική ταχύτητα, αυτοί οι Χριστιανοί σύρθηκαν μπροστά σ’ ένα δικαστήριο και καταδικάστηκαν. Εφτά καταδικάστηκαν σε 20χρονη φυλάκιση κι ένας σε 10χρονη φυλάκιση. Ποια ήταν η αντίδραση του κλήρου; Ο Μάρτιν Μάρτι δηλώνει στο βιβλίο του Modern American Religion: The Irony of It All (Σύγχρονη Αμερικανική Θρησκεία: Η Ειρωνεία της Όλης Υπόθεσης): «Ο κλήρος στράφηκε εναντίον των Ρωσσελιτών [που αργότερα έγιναν γνωστοί ως Μάρτυρες του Ιεχωβά] και χάρηκε όταν άκουσε ότι θα επιβάλλονταν εικοσάχρονες ποινές φυλάκισης στους καταδικασμένους ηγέτες των Μαρτύρων του Ιεχωβά». Οι αντιπρόσωποι της Βαβυλώνας της Μεγάλης γελούσαν. Παρέβλεπαν το γεγονός ότι όποιος γελάει τελευταίος γελάει καλύτερα.
Έτσι, το 1918, η συμβολική αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα έγινε επίσης κατά γράμμα φυλάκιση για μερικούς από το λαό του Ιεχωβά. Ένα κύμα διωγμού των Σπουδαστών των Γραφών σάρωσε τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και άλλες χώρες. Εθνικιστές ιερείς οργάνωναν όχλους για να τους διώχνουν από τις πόλεις. Τους Σπουδαστές των Γραφών τους βουτούσαν σε πίσσα, τους κολλούσαν πούπουλα και τους χτυπούσαν με ρόπαλα. Σχηματίστηκε ένα επαίσχυντο υπόμνημα αδικίας εναντίον αυτής της ελάχιστης μειονότητας ειλικρινών Χριστιανών.b
Κατόπιν, το 1919, έλαβε χώρα μια απρόσμενη αντιστροφή των πραγμάτων. Ο Μεγάλος Πόλεμος είχε λήξει το Νοέμβριο του 1918. Οι καταδίκες εναντίον των αξιωματούχων της Εταιρίας Σκοπιά εφεσιβλήθηκαν ως κακοδικία. Προς απογοήτευση των θρησκευτικών εχθρών τους, ο Ρόδερφορντ και οι σύντροφοί του αποφυλακίστηκαν. Όπως δηλώνει ο Μάρτι: «Δεν υπήρξαν επευφημίες από τα αποδεκτά μέλη της εκκλησίας». Τελικά, όλοι οι κατηγορούμενοι απαλλάχτηκαν πλήρως από τις κατηγορίες. Ο προκατειλημμένος Καθολικός δικαστής Μάρτιν Τ. Μάντον, που αργότερα έγινε «ιππότης του τάγματος του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου», από τον Πάπα Πίο ΙΑ΄, είχε αρνηθεί να δεχτεί εγγύηση για τους οχτώ Μάρτυρες κι έτσι είχε προκαλέσει την άδικη φυλάκισή τους για εννιά μήνες. Το ποιος ήταν πραγματικά αυτός φάνηκε αργότερα, το 1939, όταν φυλακίστηκε για αποδοχή δωροδοκιών!
Μετά την αποφυλάκισή τους, το 1919, ο Ρόδερφορντ και οι σύντροφοί του επέστρεψαν στα κεντρικά γραφεία της Εταιρίας Σκοπιά στο Μπρούκλιν. Τότε άρχισαν να αναδιοργανώνονται για τη μεγαλύτερη εκστρατεία κηρύγματος της Βασιλείας που έχει γνωρίσει ποτέ ο κόσμος. Οι Σπουδαστές των Γραφών είχαν σπάσει τα δεσμά του φόβου του ανθρώπου και έβλεπαν καθαρά πού στέκονταν σε σχέση με ολόκληρη την ψεύτικη θρησκεία. Η Βαβυλώνα η Μεγάλη ήταν η αμείλικτη εχθρά τους και έπρεπε να ξεσκεπαστεί το γεγονός ότι είχε πέσει. Η αληθινή λατρεία έπρεπε να αποκατασταθεί ανάμεσα στα έθνη.
Εκείνοι οι άφοβοι Χριστιανοί ενέτειναν τη διακονία από σπίτι σε σπίτι. Παρέλαυναν επίσης δημόσια, εκθέτοντας την ψεύτικη θρησκεία με πλακάτ που έγραφαν: «Η Θρησκεία Είναι Παγίδα και Απάτη» και «Υπηρετείτε τον Θεό και τον Χριστό το Βασιλιά». Η ψεύτικη θρησκεία συνέχισε να ευημερεί και να υφίσταται, όπως είχε κάνει στην αρχαία Βαβυλώνα, αλλά σε σχέση με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, η Βαβυλώνα η Μεγάλη είχε πέσει το 1919. Αυτοί ήταν ελεύθεροι από το Βαβυλωνιακό περιορισμό!
Η Μειούμενη Επιρροή της Βαβυλώνας
Τώρα, 70 χρόνια αργότερα, μπορούμε να δούμε ότι σε πολλά μέρη της γης, η επιρροή της Βαβυλώνας της Μεγάλης έχει μειωθεί. Είναι αλήθεια πως η θρησκεία εξακολουθεί να φαίνεται ότι ακμάζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι ευαγγελιστές της τηλεόρασης και οι θρησκευτικοί ψυχολόγοι εκμεταλλεύονται ένα πιο συναισθηματικό μέρος του πληθυσμού. Ωστόσο, ακόμη και μερικοί απ’ αυτούς τους υλιστές απατεώνες έχουν πρόσφατα ξεσκεπαστεί και ντροπιαστεί. Η θρησκεία φαίνεται ότι ευημερεί στη Δημοκρατία της Κορέας, όπου οι εκκλησίες του Χριστιανικού κόσμου έχουν αναμειχτεί βαθιά στην πολιτική. Είναι φανερό πως, μολονότι «έπεσε», η Βαβυλώνα η Μεγάλη εξακολουθεί να υφίσταται.
Ωστόσο, μετά τους παγκόσμιους πολέμους, η αποδεκτή θρησκεία έχει χάσει τις μάζες των οπαδών της σε χώρες όπως η Γερμανία, η Δανία, η Σουηδία και η Βρετανία. Ακόμη και σε Καθολικές χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία έχει παρατηρηθεί ότι οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις παραδοσιακές Καθολικές συνήθειες της εξομολόγησης και της παρακολούθησης της Λειτουργίας. Οι αριθμοί εκείνων που σπουδάζουν για να γίνουν ιερείς έχουν πέσει κατακόρυφα. Και αυτό καθαυτό το γεγονός ότι ο τωρινός πάπας αισθάνεται την ανάγκη να ταξιδεύει σ’ όλο τον κόσμο περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο πάπα στην ιστορία αποτελεί σύμπτωμα μιας εκκλησίας που περνάει κρίση.
Επιπλέον, από το 1917, οι περισσότερες σοσιαλιστικές χώρες έχουν υποβιβάσει τη θρησκεία σ’ ένα δευτερεύοντα ρόλο και έχουν θέσει τέρμα στην προηγούμενη πολιτική της επιρροή. Σε παγκόσμια κλίμακα, η παραδοσιακή θρησκεία εξακολουθεί να προκαλεί τόσο πολύ μίσος και αιματοχυσία ώστε πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει κάθε θρησκεία, είτε Δυτική είτε Ανατολική. Ναι, τα συμβολικά νερά πάνω στα οποία κάθεται η Βαβυλώνα η Μεγάλη, οι λαοί που βρίσκονται κάτω από τον έλεγχό της, ξεραίνονται. Η Βαβυλώνα η Μεγάλη κρίνεται και η εκτέλεσή της πλησιάζει.—Αποκάλυψις 16:12· 17:1, 15.
Η Βαβυλώνα—Γιατί Κρίνεται
Ποια βάση έχει ο Ιεχωβά για να κρίνει την παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας; Είναι σίγουρο πως μερικοί θα σκεφτούν ότι εκείνος θα πρέπει να βλέπει ευνοϊκά όλα τα σχολεία, τα νοσοκομεία και τα φιλανθρωπικά έργα που έχουν προωθήσει οι διάφορες θρησκείες. Αλλά πώς αντισταθμίζουν όλα αυτά την κατηγορία που προβάλλει ο Ιεχωβά εναντίον των θρησκειών του κόσμου; Ας εξετάσουμε σύντομα αυτή την κατηγορία και το υπόμνημα της θρησκείας.c
«Και ήλθεν εις εκ των επτά αγγέλων των εχόντων τας επτά φιάλας, και ελάλησε μετ’ εμού, λέγων μοι· Ελθέ, θέλω σοι δείξει την κρίσιν της πόρνης της μεγάλης της καθημένης επί των υδάτων των πολλών, μετά της οποίας επόρνευσαν οι βασιλείς της γης και εμεθύσθησαν οι κατοικούντες την γην εκ του οίνου της πορνείας αυτής». (Αποκάλυψις 17:1, 2) Όπως έχουμε δείξει ξεκάθαρα στα τεύχη μας της 1 Απριλίου και της 15 Απριλίου 1989, η συνεργία της θρησκείας με τους εθνικούς κυβερνήτες, τους «βασιλείς της γης», προς βλάβη των ανθρώπων, σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, μπορεί να συγκριθεί με τη συμπεριφορά μιας ιδιοτελούς, εκδιδόμενης πόρνης. Αλλά η κατηγορία συνεχίζεται.
«Και είδον την γυναίκα μεθύουσαν εκ του αίματος των αγίων και εκ του αίματος των μαρτύρων του Ιησού». «Και εν αυτή ευρέθη αίμα προφητών και αγίων και πάντων των εσφαγμένων επί της γης». (Αποκάλυψις 17:6· 18:24) Η Βαβυλώνα η Μεγάλη πρέπει να κατηγορηθεί για ενοχή αίματος επειδή εξαιτίας της υπέστησαν μαρτυρικό θάνατο αληθινοί Χριστιανοί σ’ όλους τους αιώνες, συμπεριλαμβανόμενων μερικών που τόλμησαν να μεταφράσουν την Αγία Γραφή στη γλώσσα του κοινού λαού, καθώς και πολλών που τόλμησαν να έχουν και να διαβάζουν την Αγία Γραφή. Η Μεγάλη Βαβυλώνα είναι επίσης ένοχη για το αίμα των αληθινών Χριστιανών που υπέστησαν μαρτυρικό θάνατο πιο πρόσφατα σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης, κάτω από το Ναζισμό, το Φασισμό ή κάτω από άλλες δικτατορίες. Προσέξτε ότι η κατηγορία αναφέρεται σε ‘πάντας τους εσφαγμένους επί της γης’, πράγμα που θα περιλάμβανε τους εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι έχουν πεθάνει σε πολέμους και βεντέτες που έχουν γίνει σε όλη την ιστορία από ανθρώπους οι οποίοι ισχυρίζονται ότι είναι θρησκευόμενοι.—Παράβαλε Ματθαίος 23:34-36· 2 Τιμόθεον 3:5.
Η κρίση του Θεού για τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη στρέφει την προσοχή σε άλλη μια πλευρά της ενοχής της. Η κρίση δηλώνει: «Με την γοητείαν σου [τις πνευματιστικές σου πράξεις, ΜΝΚ] επλανήθησαν πάντα τα έθνη». (Αποκάλυψις 18:23) Είναι ενδιαφέρον ότι ο όρος ‘πνευματιστικές πράξεις’ αποτελεί μετάφραση της λέξης φαρμακεία, που «αρχικά σήμαινε τη χρήση φαρμάκων, ναρκωτικών, εξορκισμών· κατόπιν τη δηλητηρίαση· κατόπιν τη μαγεία».d Με μια πνευματική έννοια, η ψεύτικη θρησκεία έχει δηλητηριάσει τα έθνη, παροδηγώντας τα στο να πιστεύουν ψεύτικους θεούς και διδασκαλίες που έχουν αποσπάσει την προσοχή τους από τον Ιεχωβά και από το ζήτημα της παγκόσμιας κυριαρχίας. Μέσω της εσφαλμένης διδασκαλίας της αθανασίας της ψυχής, η ψεύτικη θρησκεία έθεσε επίσης τα θεμέλια για κάθε είδους πνευματισμό και μαγεία, εμπνέοντας το φόβο για τους νεκρούς και την προγονολατρία. Η καταδίκη της Βαβυλώνας της Μεγάλης από τον Θεό είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Όπως έγραψε ο Ιωάννης: «Αι αμαρτίαι αυτής έφθασαν έως του ουρανού, και ενεθυμήθη ο Θεός τα αδικήματα αυτής».—Αποκάλυψις 18:5.
Τι Πρέπει να Κάνουμε;
Έχοντας υπόψη το γεγονός ότι η Βαβυλώνα η Μεγάλη έχει πέσει και έχει κριθεί, τι πρέπει να κάνουν τώρα όσοι αγαπούν ειλικρινά την αλήθεια; Η προφητεία του Ησαΐα, η οποία αναφέρεται στην αρχαία Βαβυλώνα, εφαρμόζεται με ακόμη μεγαλύτερη ισχύ στην ψεύτικη θρησκεία σήμερα: ‘Σύρθητε, σύρθητε, εξέλθετε εκείθεν, μη εγγίσητε ακάθαρτον· εξέλθετε εκ μέσου αυτής· καθαρίσθητε σεις οι βαστάζοντες τα σκεύη του Ιεχωβά’. (Ησαΐας 52:11) Αυτή η επείγουσα έκκληση είναι παράλληλη εκείνης που αναφέρεται στο εδάφιο Αποκάλυψις 18:4: «Και ήκουσα άλλην φωνήν εκ του ουρανού, λέγουσαν· Εξέλθετε εξ αυτής [της Βαβυλώνος της Μεγάλης] ο λαός μου, δια να μη συγκοινωνήσητε εις τας αμαρτίας αυτής, και να μη λάβητε εκ των πληγών αυτής».
Ναι, είναι καιρός να κόψουμε όλους τους δεσμούς με την ψεύτικη θρησκεία. Αλλά αν βγούμε από τη Βαβυλώνα τη Μεγάλη, πού πρέπει να στραφούμε; Στην αληθινή λατρεία του Ιεχωβά μαζί με τους μάρτυρές του. Ήδη, εκατομμύρια άνθρωποι απ’ όλα τα έθνη της γης συρρέουν στο συμβολικό ‘όρος του Ιεχωβά’. Κι εσείς επίσης προσκαλείστε να μελετήσετε την Αγία Γραφή με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά και να ενωθείτε σ’ αυτή την αληθινή λατρεία.—Ησαΐας 2:2-4· 43:10-12, ΜΝΚ.
Τώρα απομένει το ερώτημα: Αν η Βαβυλώνα η Μεγάλη έπεσε και κρίθηκε, τι ακολουθεί στο θεϊκό πρόγραμμα; Τι πρόκειται να συμβεί στην παγκόσμια αυτοκρατορία της ψεύτικης θρησκείας του Σατανά; Το επόμενο τεύχος μας, της 15 Μαΐου, θα διερευνήσει αυτό το ερώτημα σύμφωνα με τη Βιβλική προφητεία.
[Υποσημειώσεις]
a Η Βαβυλώνα η Μεγάλη δεν μπορεί να συμβολίζει την πολιτική και τις μεγάλες επιχειρήσεις, επειδή αυτές εικονίζονται να θρηνούν την πτώση της. (Αποκάλυψις 18:9-11) Το μόνο άλλο κύριο στοιχείο του παγκόσμιου συστήματος του Σατανά είναι η θρησκεία. Οι δεσμοί της με τον πνευματισμό μας βοηθάνε να επιβεβαιώσουμε τον προσδιορισμό της θρησκευτικής ταυτότητάς της.—Αποκάλυψις 18:23, ΜΝΚ.
b Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά μ’ αυτόν το διωγμό, βλέπε το 1983 Βιβλίο Έτους των Μαρτύρων του Ιεχωβά, σελίδες 99-128.
c Για λεπτομερή εξέταση αυτού του θέματος, βλέπε την έκδοση Αποκάλυψη—Το Μεγαλειώδες Αποκορύφωμά της Πλησιάζει! σελίδες 235-271, που εκδόθηκε το 1988 από τη Βιβλική και Φυλλαδική Εταιρία Σκοπιά.
d Expository Dictionary of New Testament Words (Ερμηνευτικό Λεξικό των Λέξεων της Καινής Διαθήκης) του Γ. Ε. Βάιν. Τόμος IV, σελίδες 51-52.
[Εικόνα στη σελίδα 7]
Παρ’ όλο που η Βαβυλώνα έπεσε το 539 π.Χ., συνέχισε να υφίσταται ως πόλη για εκατοντάδες χρόνια