Κεφάλαιο 12

Ποιος το Έκανε Πρώτα;

 1. Τι είπε ένας βιολόγος για τους εφευρέτες;

«ΕΧΩ την υπόνοια», είπε ένας βιολόγος, «ότι δεν είμαστε οι φορείς νέων ιδεών όπως νομίζαμε· απλώς αντιγράφουμε».¹ Πολλές φορές, οι εφευρέτες απλώς αντιγράφουν εκείνα που κάνουν τα φυτά και τα ζώα για χιλιάδες χρόνια. Αυτή η αντιγραφή από ζωντανούς οργανισμούς είναι τόσο διαδεδομένη ώστε της δόθηκε το δικό της όνομα—βιονική.

 2. Ποια σύγκριση έκανε ένας άλλος επιστήμονας ανάμεσα στην ανθρώπινη τεχνολογία και σε εκείνη της φύσης;

² Ένας άλλος επιστήμονας είπε ότι ουσιαστικά όλοι οι θεμελιώδεις τομείς της ανθρώπινης τεχνολογίας «διερευνήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν επωφελώς από ζωντανούς οργανισμούς . . . προτού η ανθρώπινη διάνοια μάθει να κατανοεί και να υποτάσσει τις λειτουργίες τους». Είναι ενδιαφέρον αυτό που προσθέτει: «Σε πολλούς τομείς, η ανθρώπινη τεχνολογία βρίσκεται ακόμη πολύ πίσω από τη φύση».²

 3. Ποια ερωτήματα πρέπει να θυμόμαστε καθώς θα εξετάζουμε παραδείγματα της βιονικής;

³ Καθώς στοχάζεστε αυτές τις πολύπλοκες ικανότητες των ζωντανών πλασμάτων που οι εφευρέτες επιχείρησαν να αντιγράψουν, μήπως φαίνεται λογικό να πιστεύετε ότι συνέβηκαν μόνο από τύχη; Και ότι συνέβηκαν, όχι μια φορά μόνο, αλλά πολλές και σε πλάσματα που δεν έχουν σχέση μεταξύ τους; Δεν αποτελούν αυτά το είδος των περίπλοκων σχεδίων που σύμφωνα με την πείρα μας γνωρίζουμε ότι μπορούν να παραχθούν μόνο από έναν ευφυέστατο σχεδιαστή; Νομίζετε στ’ αλήθεια ότι η τύχη θα μπορούσε από μόνη της να δημιουργήσει εκείνο που αργότερα χρειάστηκε προικισμένους ανθρώπους να το αντιγράψουν; Κάνετε σκέψεις σε αυτά τα ερωτήματα καθώς θα εξετάζετε τα επόμενα παραδείγματα:

 4. (α) Πώς οι τερμίτες δροσίζουν τα σπίτια τους; (β) Σε ποιο ερώτημα δεν μπορούν ν’ απαντήσουν οι επιστήμονες;

⁴ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΣ. Η σύγχρονη τεχνολογία δροσίζει πολλά σπίτια. Αλλά πολύ καιρό πριν, και οι τερμίτες επίσης δρόσιζαν τα δικά τους και ακόμη το κάνουν. Η φωλιά τους είναι στο κέντρο ενός μεγάλου υψώματος. Από αυτήν ανεβαίνει ζεστός αέρας μέσα σε ένα δίκτυο αεραγωγών που είναι κοντά στην επιφάνεια. Εκεί ο ακάθαρτος αέρας διαχέεται προς τα έξω από τις πορώδεις πλευρές και καθαρός, δροσερός αέρας διοχετεύεται και κατεβαίνει μέσα σε έναν αεροθάλαμο, στο βάθος του υψώματος. Από εκεί κυκλοφορεί μέσα στη φωλιά. Μερικά υψώματα έχουν ανοίγματα στη βάση από όπου μπαίνει καθαρός αέρας και όταν είναι ζεστός ο καιρός, το νερό που ανεβαίνει από τα υπόγεια στρώματα εξατμίζεται, δροσίζοντας έτσι τον αέρα. Πώς εκατομμύρια τυφλοί εργάτες συντονίζουν τις προσπάθειές τους για να χτίσουν τέτοιες κατασκευές σχεδιασμένες με μεγαλοφυΐα; Ο βιολόγος Λούις Τόμας απαντά: «Το απλό γεγονός ότι παρουσιάζουν κάτι σαν συλλογική νοημοσύνη αποτελεί μυστήριο».³

 5-8. Τι έχουν μάθει οι σχεδιαστές αεροπλάνων από τα φτερά των πουλιών;

⁵ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ. Στα χρόνια που πέρασαν, η μελέτη των φτερών των πουλιών έχει συμβάλει στη σχεδίαση των φτερών των αεροπλάνων. Η καμπυλότητα των φτερών του πουλιού τού δίνει την άντωση που απαιτείται για να εξουδετερώσει την έλξη της βαρύτητας. Όταν όμως το φτερό έχει μεγάλη κλίση, υπάρχει κίνδυνος να χάσει το πουλί την ισορροπία του. Για να αποφύγει την απώλεια στήριξης, το πουλί έχει στις παρυφές των φτερών του σειρές από πούπουλα που ανοίγουν αμέσως καθώς αυξάνει η κλίση του φτερού (1, 2). Αυτές οι σειρές από πούπουλα διατηρούν την άντωση εμποδίζοντας το κύριο ρεύμα αέρα να χωριστεί από την επιφάνεια του φτερού.

⁶ Άλλο ένα χαρακτηριστικό που συμβάλλει στον έλεγχο του στροβιλισμού και στην πρόληψη της απώλειας στήριξης είναι το ακροπτερύγιο (3), που είναι μια μικρή δέσμη από πούπουλα που μπορεί το πουλί να ανυψώσει όπως ο άνθρωπος τον αντίχειρά του.

⁷ Στις κορυφές των φτερών των πουλιών και των αεροπλάνων σχηματίζονται δίνες και δημιουργείται οπισθέλκουσα αντίσταση. Τα πουλιά την μειώνουν στο ελάχιστο με δύο τρόπους. Μερικά πουλιά, όπως οι κύψελοι και τα άλμπατρος, έχουν μακριά, λεπτά φτερά με μικρά άκρα, και αυτή η κατασκευή ελαττώνει κατά πολύ τις δίνες. Άλλα πουλιά, όπως τα γεράκια και οι γύπες, έχουν πλατιά φτερά που προκαλούν πολλές δίνες, αλλά αυτό αποφεύγεται όταν τα πουλιά τεντώνουν, σαν δάκτυλα, τα πτερύγια στα άκρα των φτερών τους. Αυτό μεταβάλλει τα ασθενή αυτά άκρα σε αρκετές στενές αιχμές που ελαττώνουν τις δίνες και την οπισθέλκουσα (4).

⁸ Οι σχεδιαστές αεροπλάνων έχουν υιοθετήσει πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά. Η καμπυλότητα των φτερών δίνει άντωση. Διάφορα πτερύγια καμπυλότητας και προεξοχές ελέγχουν το ρεύμα του αέρα ή χρησιμεύουν σαν μηχανισμοί επιβράδυνσης. Μερικά μικρά αεροπλάνα ελαττώνουν την οπισθέλκουσα στις κορυφές των φτερών με την εγκατάσταση επίπεδων πλακών σε ορθή γωνία με την επιφάνεια των φτερών. Ωστόσο τα φτερά των αεροπλάνων εξακολουθούν να υστερούν από τα μηχανολογικά θαύματα που βρίσκονται στα φτερά των πουλιών.

 9. Ποια ζώα και φυτά προηγήθηκαν από τον άνθρωπο στη χρήση αντιψυκτικών, και πόσο αποτελεσματικά είναι αυτά τα αντιψυκτικά;

⁹ ΑΝΤΙΨΥΚΤΙΚΑ. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν γλυκόλη για αντιψυκτικό στα ψυγεία των αυτοκινήτων. Αλλά ορισμένα μικροσκοπικά φυτά χρησιμοποιούν την παρόμοια από χημική άποψη γλυκερόλη για να προστατευτούν από την ψύξη στις λίμνες της Ανταρκτικής. Αυτή βρίσκεται και σε έντομα που επιζούν σε θερμοκρασίες 20° Κελσίου κάτω από το μηδέν. Υπάρχουν ψάρια που παράγουν το δικό τους αντιψυκτικό, για να μπορούν να ζουν στα παγωμένα νερά της Ανταρκτικής. Μερικά δέντρα επιζούν σε θερμοκρασίες 40° Κελσίου κάτω από το μηδέν, επειδή περιέχουν «πολύ καθαρό νερό, χωρίς μόρια σκόνης ή άλλων ακαθαρσιών πάνω στα οποία μπορούν να σχηματιστούν παγοκρύσταλλοι».⁴

10. Πώς ορισμένα υδρόβια σκαθάρια φτιάχνουν και χρησιμοποιούν υποβρύχια αναπνευστικά συστήματα;

¹⁰ ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ ΑΝΑΠΝΟΗ. Οι άνθρωποι δένουν φιάλες οξυγόνου στη ράχη τους και παραμένουν κάτω από την επιφάνεια του νερού μέχρι μια ώρα. Ορισμένα υδρόβια σκαθάρια το κάνουν αυτό πιο απλά και παραμένουν περισσότερο χρόνο μέσα στο νερό. Παίρνουν μια φυσαλίδα αέρα και καταδύονται. Η φυσαλίδα χρησιμεύει σαν πνεύμονας. Παίρνει διοξείδιο του άνθρακα από το σκαθάρι και το διαχέει μέσα στο νερό, και παίρνει οξυγόνο που είναι διαλυμένο στο νερό για να χρησιμοποιηθεί από το σκαθάρι.

11. Πόσο διαδεδομένα είναι τα βιολογικά ρολόγια στη φύση, και ποια είναι μερικά παραδείγματα;

¹¹ ΡΟΛΟΓΙΑ. Πολύ προτού χρησιμοποιήσουν οι άνθρωποι τα ηλιακά ρολόγια, τα ρολόγια που ήταν μέσα σε ζωντανούς οργανισμούς χρονομετρούσαν με ακρίβεια. Στη διάρκεια της άμπωτης, μικροσκοπικά φυτά που λέγονται διάτομα ανεβαίνουν στην επιφάνεια της υγρής άμμου της ακρογιαλιάς. Όταν επέρχεται πλημμυρίδα, τα διάτομα κατεβαίνουν πάλι στην άμμο. Αλλά και μέσα στην άμμο του εργαστηρίου, χωρίς καμιά άμπωτη και πλημμυρίδα, τα ρολόγια τους τα κάνουν πάλι να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν ταυτόχρονα με τις παλίρροιες. Οι κάβουρες βιολιστές αλλάζουν το χρώμα τους σε πιο σκούρο και βγαίνουν στη διάρκεια της άμπωτης, ενώ γίνονται ωχροί και αποσύρονται στις φωλιές τους στη διάρκεια της πλημμυρίδας. Στο εργαστήριο, μακριά από τον ωκεανό, εξακολουθούν να συγχρονίζονται με τις αλλαγές της παλίρροιας, δηλαδή μεταβάλλονται σε σκουρόχρωμους ή ανοιχτόχρωμους ανάλογα με το αν η παλίρροια ανεβαίνει ή κατεβαίνει. Τα πουλιά μπορούν να πετούν παρατηρώντας τον ήλιο και τα άστρα που αλλάζουν θέση με το πέρασμα του χρόνου. Πρέπει να έχουν εσωτερικά ρολόγια για να εναρμονίζονται με αυτές τις αλλαγές. (Ιερεμίας 8:7) Έτσι από τα μικροσκοπικά φυτά ως τους ανθρώπους, χτυπούν εκατομμύρια εσωτερικά ρολόγια.

12. Πότε άρχισαν οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν υποτυπώδεις πυξίδες, και πώς αυτές χρησιμοποιούνταν πολύ καιρό πριν από τότε;

¹² ΠΥΞΙΔΕΣ. Γύρω στο 13ο αιώνα μ.Χ., οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν μαγνητικές βελόνες που έπλεαν σε λεκάνες με νερό—υποτυπώδεις πυξίδες. Αλλ’ αυτό δεν ήταν κάτι νέο. Τα βακτηρίδια περιέχουν χορδές μαγνητικών σωματιδίων, στο κανονικό ακριβώς μέγεθος για να αποτελέσουν μια πυξίδα. Αυτές τα κατευθύνουν στο περιβάλλον που αυτά προτιμούν. Μαγνητίτης έχει βρεθεί και σε πολλούς άλλους οργανισμούς—σε πουλιά, μέλισσες, πεταλούδες, δελφίνια, μαλάκια και άλλα. Πειράματα έδειξαν ότι τα ταχυδρομικά περιστέρια μπορούν να επιστρέφουν στον τόπο τους λόγω του γεγονότος ότι μπορούν να κατευθύνονται από το μαγνητικό πεδίο της γης. Είναι τώρα γενικά αποδεκτό ότι ένας τρόπος με τον οποίο τα αποδημητικά πουλιά βρίσκουν το δρόμο τους είναι οι μαγνητικές πυξίδες που έχουν στο κεφάλι τους.

13. (α) Πώς μπορούν τα μαγγρόβια φυτά να ζουν σε αλμυρό νερό; (β) Ποια ζώα μπορούν να πίνουν θαλασσινό νερό, και πώς γίνεται αυτό;

¹³ ΑΦΑΛΑΤΩΣΗ. Οι άνθρωποι χτίζουν πελώρια εργοστάσια για να αφαιρέσουν το αλάτι από το θαλασσινό νερό. Τα μαγγρόβια δέντρα έχουν ρίζες που ρουφούν το νερό της θάλασσας, αλλά το διυλίζουν περνώντας το από μεμβράνες που αφαιρούν το αλάτι. Ένα είδος μαγγρόβιου δέντρου, η Αβικεννία, απαλλάσσεται από το περίσσιο αλάτι χρησιμοποιώντας αδένες στην κάτω επιφάνεια των φύλλων της. Πουλιά της θάλασσας, όπως οι γλάροι, οι πελεκάνοι, οι φαλακροκόρακες κορμοράνοι, τα άλμπατρος και οι θαλασσοδρόμοι, πίνουν θαλασσινό νερό και μέσω των αδένων που έχουν στο κεφάλι τους αφαιρούν το περίσσιο αλάτι που εισχωρεί στο αίμα τους. Επίσης οι πιγκουίνοι, οι θαλάσσιες χελώνες και οι θαλάσσιες ιγουάνες πίνουν αλμυρό νερό και αφαιρούν το αλάτι που περισσεύει.

14. Ποια είναι μερικά παραδείγματα πλασμάτων που παράγουν ηλεκτρισμό;

¹⁴ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ. Περίπου 500 είδη ηλεκτροφόρων ψαριών διαθέτουν μπαταρίες. Το αφρικανικό γατόψαρο μπορεί να παράγει τάση 350 βολτ. Το γιγάντιο ηλεκτροφόρο σελάχι του Βόρειου Ατλαντικού παράγει παλμούς έντασης 50 αμπέρ και τάσης 60 βολτ. Τα ηλεκτροσόκ που κάνει το ηλεκτροφόρο χέλι της Νότιας Αμερικής έχουν μετρηθεί και βρέθηκαν ότι φτάνουν τα 886 βολτ. «Έντεκα διαφορετικές οικογένειες ψαριών είναι γνωστό ότι περιλαμβάνουν είδη με ηλεκτροπαραγωγικά όργανα», λέει ένας χημικός.⁵

15. Ποιες διάφορες ενέργειες που δείχνουν αγροκαλλιέργεια πραγματοποιούν τα ζώα;

¹⁵ ΑΓΡΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ. Επί αιώνες οι άνθρωποι καλλιεργούν τη γη και χρησιμοποιούν κατοικίδια ζώα. Αλλά πολύ πριν από αυτό, τα φυλλοκόπα μυρμήγκια ήταν κηπουροί. Για την τροφή τους εξέτρεφαν μύκητες μέσα σε κοπρόχωμα που το έφτιαχναν από τα φύλλα και τα απορρίμματά τους. Μερικά μυρμήγκια συντηρούν μελίγκρες ως κατοικίδια ζώα, αρμέγουν ζαχαρώδη μελιτώματα από αυτές και μάλιστα χτίζουν και αποθήκες για να τις στεγάσουν. Τα μυρμήγκια θεριστές αποθηκεύουν σπόρους σε υπόγειους σιτοβολώνες. (Παροιμίαι 6:6-8) Ένα σκαθάρι κλαδεύει τα δέντρα μιμόζα. Οι λαγοί των βράχων και οι αρκτόμυες κόβουν, επεξεργάζονται και αποθηκεύουν σανό.

16. (α) Πώς οι θαλάσσιες χελώνες, μερικά πουλιά και οι αλιγάτορες επωάζουν τα αβγά τους; (β) Γιατί είναι πολύ δύσκολο το έργο του αρσενικού αυστραλιανού φασιανού και πώς το πραγματοποιεί αυτό;

¹⁶ ΕΠΩΑΣΤΗΡΙΑ. Ο άνθρωπος κατασκευάζει επωαστήρια για την εκκόλαψη αβγών, αλλά σ’ αυτό έρχεται δεύτερος. Οι χελώνες της θάλασσας και μερικά πουλιά αφήνουν τα αβγά τους στη ζεστή άμμο για να επωαστούν. Άλλα πουλιά γεννούν τα αβγά τους στις ζεστές στάχτες των ηφαιστείων για να εκκολαφτούν. Μερικές φορές, οι αλιγάτορες καλύπτουν τα αβγά τους με φυτικές ουσίες που βρίσκονται στο στάδιο της αποσύνθεσης οι οποίες παράγουν θερμότητα. Αλλά σε αυτό είναι ειδικός ο αρσενικός αυστραλιανός φασιανός. Σκάβει μια μεγάλη τρύπα, τη γεμίζει με φυτικές ουσίες και τη σκεπάζει με άμμο. Η βλάστηση που παθαίνει ζύμωση θερμαίνει το χωματένιο σωρό, ο θηλυκός αυστραλιανός φασιανός γεννά εκεί μέσα ένα αβγό κάθε εβδομάδα επί έξι μήνες και σε όλο αυτό το διάστημα ο αρσενικός ελέγχει τη θερμοκρασία, χώνοντας το ράμφος του μέσα στο χωματένιο σωρό. Προσθέτοντας ή αφαιρώντας άμμο, ακόμη και σε καιρό που είναι από πολύ ψυχρός έως πολύ θερμός, διατηρεί το επωαστήριό του σε θερμοκρασία 33° Κελσίου.

17. Πώς τα χταπόδια και τα καλαμάρια χρησιμοποιούν αεριοπροώθηση, και ποια ζώα που δεν έχουν σχέση μεταξύ τους κάνουν το ίδιο;

¹⁷ ΑΕΡΙΟΠΡΟΩΘΗΣΗ. Σήμερα, όταν ταξιδεύετε με αεροπλάνο, η κίνηση γίνεται πιθανώς με αεριοπροώθηση. Πολλά ζώα επίσης κινούνται με αεριοπροώθηση και το κάνουν αυτό επί χιλιετίες. Το χταπόδι και το καλαμάρι υπερέχουν σε αυτό. Ρουφούν νερό σε ένα ειδικό θάλαμο και κατόπιν, με τους ισχυρούς τους μυς, το εξωθούν και με αυτόν τον τρόπο προωθούνται. Αεριοπροώθηση χρησιμοποιούν ακόμη: ο ναυτίλος, οι αχιβάδες, οι μέδουσες, η νύμφη της λιβελλούλας, ακόμη και μερικά είδη ωκεάνιου πλαγκτόν.

18. Ποια είναι μερικά από τα πολλά φυτά και ζώα που έχουν φώτα, και από ποια άποψη τα φώτα τους είναι πιο αποδοτικά από εκείνα που φτιάχνει ο άνθρωπος;

¹⁸ ΦΩΤΙΣΜΟΣ. Η εφεύρεση του ηλεκτρικού λαμπτήρα αποδίδεται στον Τόμας Έντισον. Αλλά αυτός ο λαμπτήρας δεν είναι πολύ αποδοτικός, γιατί χάνει ενέργεια σε μορφή θερμότητας. Οι πυγολαμπίδες τα καταφέρνουν καλύτερα καθώς αναβοσβήνουν το φως τους. Παράγουν ψυχρό φως που δεν χάνει ενέργεια. Πολλοί σπόγγοι, μύκητες, βακτηρίδια και σκουλήκια λαμπυρίζουν. Ένα σκουλήκι που το έχουν ονομάσει ‘σιδηρόδρομο’ είναι σαν μικρογραφία τρένου που προχωρεί με το κόκκινο «μπροστινό φως» του και 11 λευκά ή ανοιχτοπράσινα ζεύγη από «παράθυρα». Πολλά ψάρια έχουν φώτα: το βατραχόψαρο, ο σκόπελος, ο χαυλιόδους του Σλόαν και ο αργυροπέλεκυς, για να κατονομάσουμε μερικά. Μικροοργανισμοί στον αφρό του ωκεανού λάμπουν και σπινθηροβολούν κατά εκατομμύρια.

19. Ποιοι κατασκεύαζαν χαρτί πολύ πριν από τον άνθρωπο, και πώς κάποιος χαρτοποιός περιβάλλει το σπίτι του με μονωτικό;

¹⁹ ΧΑΡΤΙ. Οι Αιγύπτιοι το κατασκεύαζαν πριν από χιλιάδες χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, υστερούσαν πολύ από τις σφήκες πολιστές, τις βεσπούλες και τις μεγάλες σφήκες. Οι φτερωτοί αυτοί εργάτες μασούν σαπισμένα ξύλα και κατασκευάζουν έτσι ένα γκρίζο χαρτί για να χτίσουν τις φωλιές τους. Οι μεγάλες σφήκες κρεμούν τις μεγάλες στρογγυλές φωλιές τους από ένα δέντρο. Το εξωτερικό κάλυμμά τους αποτελείται από πολλά στρώματα σκληρού χαρτιού που χωρίζονται με διαστήματα στάσιμου αέρα. Αυτό μονώνει τη φωλιά από τη ζέστη και το κρύο τόσο αποτελεσματικά όσο κι ένας τοίχος από τούβλα πάχους 40 εκατοστών.

20. Πώς μετακινείται ένα είδος βακτηρίδιου, και πώς έχουν αντιδράσει οι επιστήμονες σε αυτό;

²⁰ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ. Τα μικροσκοπικά βακτηρίδια προηγήθηκαν από τον άνθρωπο κατά χιλιάδες χρόνια στην κατασκευή περιστροφικών μηχανών. Ένα βακτηρίδιο έχει τριχοειδείς προεκτάσεις στριμμένες μαζί έτσι ώστε να σχηματιστεί ένα σκληρό σπείρωμα σαν ελικοειδές ανοιχτήρι πώματος. Το βακτηρίδιο περιστρέφει αυτό το ανοιχτήρι σαν την προπέλα ενός πλοίου και προωθείται. Μπορεί ακόμη και να κινήσει αντίστροφα τη μηχανή του! Αλλά το πώς λειτουργεί δεν έχει κατανοηθεί πλήρως. Μια έκθεση υποστηρίζει ότι το βακτηρίδιο μπορεί να πετύχει ταχύτητα 48 χιλιομέτρων την ώρα και λέει ότι «η φύση, στην ουσία, είχε εφεύρει τον τροχό».⁶ Ένας ερευνητής συμπεραίνει: «Μια από τις πιο καταπληκτικές ιδέες της βιολογίας έχει γίνει πραγματικότητα: Η φύση έχει πράγματι κατασκευάσει μια περιστροφική μηχανή, που είναι πλήρης με συνδέσεις, περιστρεφόμενο άξονα, έδρανα και μετάδοση περιστροφικής κίνησης».⁷

21. Πώς διάφορα ζώα, εντελώς άσχετα μεταξύ τους, χρησιμοποιούν ηχητικό ανιχνευτή;

²¹ ΗΧΗΤΙΚΟΣ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ. Ο ηχητικός ανιχνευτής των νυχτερίδων και των δελφινιών υπερέχει από τις απομιμήσεις ανιχνευτών που έχει κάνει ο άνθρωπος. Μέσα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, διάσπαρτο με λεπτά σύρματα, οι νυχτερίδες πετούν ολόγυρα και ποτέ δεν αγγίζουν τα σύρματα. Τα υπερηχητικά ηχοσήματά τους προσκρούουν σε αυτά τα αντικείμενα κι επιστρέφουν στις νυχτερίδες, που κάνουν τότε χρήση ηχητικού εντοπισμού για να τα αποφύγουν. Οι φώκαινες και οι φάλαινες κάνουν το ίδιο μέσα στο νερό. Το πουλί στεατόρνιθα χρησιμοποιεί ηχητικό εντοπισμό καθώς μπαίνει και βγαίνει από τις σπηλιές όπου κουρνιάζει, παράγοντας οξείς μεταλλικούς ήχους που το καθοδηγούν.

22. Πώς η αρχή του έρματος που χρησιμοποιείται στα υποβρύχια λειτουργεί σε μερικά διαφορετικά, άσχετα μεταξύ τους ζώα;

²² ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ. Υπήρχαν πολλά υποβρύχια προτού τα εφεύρουν οι άνθρωποι. Τα μικροσκοπικά ακτινόζωα έχουν σταγονίδια λαδιού μέσα στο πρωτόπλασμά τους με τα οποία ρυθμίζουν το βάρος τους και με αυτό τον τρόπο κινούνται πάνω και κάτω στον ωκεανό. Τα ψάρια διαχέουν αέρια μέσα κι έξω από τη νηκτική κύστη, αλλάζοντας έτσι την άνωσή τους. Μέσα στο κέλυφός του ο ναυτίλος έχει θαλάμους, δηλαδή ρυθμιστικές δεξαμενές πλευστότητας. Με την αλλαγή των αναλογιών νερού και αερίου σε αυτές τις δεξαμενές, ρυθμίζει το βάθος στο οποίο βρίσκεται. Το οστό της σουπιάς (το ασβεστούχο εσωτερικό όστρακο) είναι γεμάτο με κοιλότητες. Για τον έλεγχο της πλευστότητας, το οκτάποδο αυτό πλάσμα αντλεί νερό από το σκελετό του και αφήνει αέριο να γεμίσει την αδειασμένη κοιλότητα. Έτσι, οι κοιλότητες του οστού της σουπιάς λειτουργούν ακριβώς σαν δεξαμενές νερού σε ένα υποβρύχιο.

23. Ποια ζώα χρησιμοποιούν όργανα εκτίμησης της θερμότητας, και πόσο ακριβή είναι αυτά;

²³ ΘΕΡΜΟΜΕΤΡΑ. Από το 17ο αιώνα και μετά, οι άνθρωποι έχουν κατασκευάσει θερμόμετρα, αλλά αυτά είναι υποτυπώδη σε σύγκριση με ορισμένα που βρίσκονται στη φύση. Οι κεραίες ενός κουνουπιού μπορούν να αισθανθούν μια αλλαγή θερμοκρασίας 1/150 του βαθμού Κελσίου. Ο κροταλίας έχει οπές στις πλευρές του κεφαλιού του, με τις οποίες μπορεί να αισθανθεί μια αλλαγή 1/300 του βαθμού Κελσίου. Ο βόας συσφιγκτήρας αντιδρά μέσα σε 35 χιλιοστά του δευτερόλεπτου σε αλλαγή θερμότητας που ισοδυναμεί με κλάσμα ενός βαθμού. Τα ράμφη του αυστραλιανού φασιανού και της ταλεγάλλας μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά θερμοκρασίας μισού βαθμού Κελσίου.

24. Ποια έκφραση μας υπενθυμίζουν αυτά τα παραδείγματα;

²⁴ Όλη αυτή η αντιγραφή που κάνουν οι άνθρωποι από ιδιότητες των ζώων υπενθυμίζει αυτό που τονίζει η Αγία Γραφή: «Ερώτησον τώρα τα ζώα, και θέλουσι σε διδάξει· και τα πετεινά του ουρανού, και θέλουσι σοι απαγγείλει· ή λάλησον προς την γην, και θέλει σε διδάξει· και οι ιχθύες της θαλάσσης θέλουσι σοι διηγηθή».—Ιώβ 12:7, 8.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 152]

Η αντιγραφή από ζωντανούς οργανισμούς είναι τόσο διαδεδομένη ώστε της δόθηκε το δικό της όνομα

[Διάγραμμα στη σελίδα 153]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Φωλιά που δροσίζεται με την εξάτμιση

Χρησιμοποιημένος αέρας

Εξωτερικός αέρας

Υπόγειο νερό

[Διάγραμμα στη σελίδα 154]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

1 2 3 4

1 2 3

[Εικόνα στη σελίδα 155]

Φυσαλίδα αέρα

[Εικόνα στη σελίδα 159]

Εγκάρσια τομή θαλαμωτού ναυτίλου