Να Ακούτε την Εσωτερική σας Φωνή

«Οι εθνικοί, που δεν έχουν [το] νόμο [του Θεού], κάνουν από τη φύση τους τα πράγματα του νόμου».—ΡΩΜΑΙΟΥΣ 2:14.

1, 2. (α) Τι έχουν κάνει πολλοί άνθρωποι από ενδιαφέρον για τους άλλους; (β) Ποια είναι μερικά Γραφικά παραδείγματα εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τους άλλους;

ΕΝΑΣ εικοσάχρονος έπαθε επιληπτική κρίση στην αποβάθρα του μετρό και έπεσε στις γραμμές. Όταν κάποιος που στεκόταν εκεί κοντά το είδε αυτό, άφησε τις κόρες του από το χέρι και πήδηξε κάτω. Τράβηξε τον επιληπτικό σε ένα χαντάκι ανάμεσα στις γραμμές και τον προστάτεψε από το τρένο που σταμάτησε στριγκλίζοντας πάνω από τα κεφάλια τους. Μερικοί θα τον αποκαλούσαν ήρωα, αλλά εκείνος είπε: «Πρέπει να κάνεις το σωστό. Το έκανα από καλοσύνη. Όχι για αναγνώριση ούτε για δόξα».

² Ίσως γνωρίζετε κάποιον που ριψοκινδύνεψε για να βοηθήσει άλλους. Πολλοί το έκαναν αυτό στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, κρύβοντας αγνώστους. Θυμηθείτε, επίσης, την εμπειρία που είχε ο απόστολος Παύλος και άλλοι 275 ναυαγοί στη Μάλτα, κοντά στη Σικελία. Οι ντόπιοι ήρθαν να βοηθήσουν εκείνους τους ξένους και έδειξαν «ασυνήθιστη ανθρώπινη καλοσύνη». (Πράξεις 27:27–28:2) Ή τι θα πούμε για τη μικρή Ισραηλίτισσα η οποία, μπορεί μεν να μη διακινδύνευσε τη ζωή της, αλλά ενδιαφέρθηκε με καλοσύνη για την ευημερία ενός από τους Συρίους που την είχαν αιχμαλωτίσει; (2 Βασιλέων 5:1-4) Σκεφτείτε επίσης την πασίγνωστη παραβολή του Ιησού για τον καλό Σαμαρείτη. Ένας ιερέας και ένας Λευίτης αγνόησαν κάποιον μισοπεθαμένο Ιουδαίο ομοεθνή τους, αλλά ένας Σαμαρείτης κατέβαλε ιδιαίτερη προσπάθεια για να τον βοηθήσει. Αυτή η παραβολή έχει συγκινήσει ανθρώπους σε πολλούς πολιτισμούς στο διάβα των αιώνων.—Λουκάς 10:29-37.

3, 4. Τι δείχνει η ευρεία διάδοση των αλτρουιστικών αισθημάτων σχετικά με τη θεωρία της εξέλιξης;

³ Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε “καιρούς κρίσιμους, δύσκολους στην αντιμετώπισή τους”. Πολλοί άνθρωποι είναι «άγριοι» και «χωρίς αγάπη για την αγαθότητα». (2 Τιμόθεο 3:1-3) Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι άραγε αλήθεια ότι έχουμε δει πράξεις καλοσύνης και ίσως μάλιστα έχουμε ωφεληθεί από αυτές; Η τάση να βοηθάμε άλλους, ακόμη και με προσωπικό κόστος, είναι τόσο διαδεδομένη ώστε αποκαλείται «ανθρωπιά».

⁴ Αυτή η προθυμία για παροχή βοήθειας ακόμη και με προσωπικό κόστος παρατηρείται σε όλες τις φυλές και τους πολιτισμούς, και αντικρούει τον ισχυρισμό ότι ο άνθρωπος εξελίχθηκε με βάση το νόμο της ζούγκλας, την «επιβίωση του καταλληλότερου». Ο Φράνσις Σ. Κόλινς, ένας γενετιστής ο οποίος ηγήθηκε της προσπάθειας που κατέβαλε η κυβέρνηση των ΗΠΑ για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος (DNA), είπε: «Ο ανιδιοτελής αλτρουισμός αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τον εξελικτή. . . . Δεν μπορεί να αιτιολογηθεί με την παρόρμηση μεμονωμένων εγωιστικών γονιδίων να διαιωνίσουν το είδος τους». Ο ίδιος δήλωσε επίσης: «Μερικοί άνθρωποι δίνουν με αυτοθυσία από τον εαυτό τους σε άλλους που δεν ανήκουν στη δική τους ομάδα και με τους οποίους δεν έχουν απολύτως τίποτα κοινό. . . . Αυτό δεν φαίνεται δυνατόν να εξηγηθεί με κάποια δαρβινική θεωρία».

«Η Φωνή της Συνείδησης»

 5. Τι έχει παρατηρηθεί επανειλημμένα στους ανθρώπους;

⁵ Ο Δρ Κόλινς στρέφει την προσοχή σε μια πτυχή του αλτρουισμού μας: «Η φωνή της συνείδησης μας καλεί να βοηθάμε τους άλλους ακόμη και αν δεν λαβαίνουμε τίποτα σε αντάλλαγμα».a Το γεγονός ότι ανέφερε τη «συνείδηση» μπορεί να μας φέρει στο νου ένα γεγονός που τόνισε ο απόστολος Παύλος: «Όποτε οι εθνικοί, που δεν έχουν νόμο, κάνουν από τη φύση τους τα πράγματα του νόμου, αυτοί οι άνθρωποι, μολονότι δεν έχουν νόμο, είναι νόμος για τον εαυτό τους. Αυτοί οι ίδιοι καταδεικνύουν ότι η ουσία του νόμου είναι γραμμένη στις καρδιές τους, ενώ η συνείδησή τους δίνει μαρτυρία μαζί με αυτούς και, μεταξύ των δικών τους σκέψεων, κατηγορούνται ή και δικαιολογούνται».—Ρωμαίους 2:14, 15.

 6. Γιατί είναι όλοι οι άνθρωποι υπόλογοι στον Δημιουργό;

⁶ Στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους, ο Παύλος έδειξε ότι οι άνθρωποι είναι υπόλογοι στον Θεό επειδή η ύπαρξη και οι ιδιότητές Του φαίνονται από τα πράγματα που είναι ορατά. Αυτό συμβαίνει «από τη δημιουργία του κόσμου και έπειτα». (Ρωμαίους 1:18-20· Ψαλμός 19:1-4) Είναι αλήθεια ότι πολλοί αγνοούν τον Δημιουργό τους και ακολουθούν έκλυτο τρόπο ζωής. Εντούτοις, θέλημα του Θεού είναι να αναγνωρίσουν οι άνθρωποι τη δικαιοσύνη του και να μετανοήσουν για τις κακές τους πράξεις. (Ρωμαίους 1:22–2:6) Οι Ιουδαίοι είχαν έναν αδιαμφισβήτητο λόγο να το κάνουν αυτό—τους δόθηκε ο Νόμος του Θεού μέσω του Μωυσή. Αλλά ακόμα και λαοί που δεν είχαν τις «ιερές εξαγγελίες του Θεού» έπρεπε να είχαν αναγνωρίσει ότι ο Θεός υπήρχε.—Ρωμαίους 2:8-13· 3:2.

7, 8. Πόσο διαδεδομένο είναι το αίσθημα περί δικαίου, και τι δείχνει αυτό;

⁷ Ένας ισχυρός λόγος για τον οποίο πρέπει όλοι να αναγνωρίζουν τον Θεό και να ενεργούν ανάλογα είναι η εσωτερική τους αίσθηση περί ορθού και εσφαλμένου. Το αίσθημά μας περί δικαίου αποτελεί ένδειξη του ότι διαθέτουμε συνείδηση. Φανταστείτε τη σκηνή: Μερικά παιδάκια περιμένουν στη σειρά για να χρησιμοποιήσουν μια κούνια. Τότε ένα παιδί πηγαίνει μπροστά, αγνοώντας εκείνα που περιμένουν. Πολλά αντιδρούν λέγοντας: “Αυτό είναι άδικο!” Τώρα αναρωτηθείτε: “Πώς γίνεται ακόμη και πολλά παιδιά να δείχνουν αυθόρμητα ότι έχουν αίσθημα δικαίου;” Το γεγονός ότι το κάνουν αυτό φανερώνει πως διαθέτουν μια εσωτερική αίσθηση περί ηθικής. Ο Παύλος έγραψε: «Όποτε οι εθνικοί, που δεν έχουν νόμο, κάνουν από τη φύση τους τα πράγματα του νόμου». Δεν είπε «αν ποτέ», σαν να επρόκειτο για κάτι που συμβαίνει σπάνια. Είπε «όποτε», ή αλλιώς «όταν», υποδηλώνοντας κάτι που συμβαίνει συχνά. Δηλαδή οι άνθρωποι «κάνουν από τη φύση τους τα πράγματα του νόμου», κάτι που σημαίνει ότι η εσωτερική τους αίσθηση περί ηθικής τούς ωθεί να ενεργούν σε αρμονία με αυτά που διαβάζουμε στο γραπτό νόμο του Θεού.

⁸ Αυτή η ηθική τάση έχει εκδηλωθεί σε πολλές χώρες. Ένας καθηγητής του Κέμπριτζ σχολίασε ότι οι κανόνες των Βαβυλωνίων, των Αιγυπτίων και των Ελλήνων, καθώς και των Αυστραλών Αβορίγινων και των Ιθαγενών Αμερικανών, περιλάμβαναν «την καταδίκη της καταπίεσης, του φόνου, της προδοσίας και του ψεύδους, καθώς και τις ίδιες παραινέσεις για καλοσύνη προς τους ηλικιωμένους, τους νεαρούς και τους αδύναμους». Και ο Δρ Κόλινς έγραψε: «Η αντίληψη περί ορθού και εσφαλμένου φαίνεται πως είναι κοινή σε όλα τα μέλη του ανθρώπινου είδους». Δεν σας θυμίζουν αυτά τα λόγια το εδάφιο Ρωμαίους 2:14;

Η Συνείδησή Σας—Πώς Λειτουργεί;

 9. Τι είναι η συνείδηση, και πώς μπορεί να σας βοηθήσει προτού ενεργήσετε;

⁹ Η Γραφή δείχνει ότι η συνείδηση είναι η εσωτερική ικανότητα που διαθέτετε να εξετάζετε τις πράξεις σας και να τις αξιολογείτε. Είναι σαν να έχετε μέσα σας μια φωνή η οποία σχολιάζει το αν μια πορεία είναι ορθή ή όχι. Ο Παύλος αναφέρθηκε σε αυτή τη φωνή που άκουγε μέσα του: «Η συνείδησή μου δίνει μαρτυρία μαζί με εμένα σύμφωνα με άγιο πνεύμα». (Ρωμαίους 9:1) Για παράδειγμα, αυτή η φωνή μπορεί να μιλήσει εκ των προτέρων όταν σκέφτεστε αν θα κάνετε κάτι που έχει ηθικές προεκτάσεις. Η συνείδησή σας μπορεί να σας βοηθήσει να αξιολογήσετε μια μελλοντική πράξη και να σας δείξει πώς θα νιώθατε αν κάνατε αυτή την πράξη.

10. Με ποιον τρόπο λειτουργεί συχνά η συνείδηση;

¹⁰ Τις περισσότερες φορές, η συνείδησή σας λειτουργεί αφού κάνετε κάτι. Όταν ο Δαβίδ κρυβόταν από τον Βασιλιά Σαούλ, κάποια στιγμή του δόθηκε η ευκαιρία να κάνει κάτι που έδειχνε έλλειψη σεβασμού προς το χρισμένο βασιλιά του Θεού, και το έκανε. Έπειτα, «η καρδιά του Δαβίδ τον έτυπτε». (1 Σαμουήλ 24:1-5· Ψαλμός 32:3, 5) Η λέξη «συνείδηση» δεν χρησιμοποιείται στη συγκεκριμένη αφήγηση, αλλά αυτό ένιωσε ο Δαβίδ—την αντίδραση της συνείδησής του. Παρόμοια, όλοι μας έχουμε νιώσει τύψεις συνείδησης. Κάναμε κάτι και μετά ταραχτήκαμε, αναστατωθήκαμε για τον τρόπο με τον οποίο ενεργήσαμε. Μερικοί άνθρωποι που δεν πλήρωσαν τους φόρους τους βασανίζονταν τόσο πολύ από τη συνείδησή τους ώστε αργότερα πλήρωσαν την οφειλή τους. Άλλοι υποκινήθηκαν να ομολογήσουν στο σύντροφό τους ότι είχαν διαπράξει μοιχεία. (Εβραίους 13:4) Πάντως, όταν κάποιος ενεργεί σε αρμονία με τη συνείδηση, είναι δυνατόν να νιώσει ένα αίσθημα ικανοποίησης και ειρήνης.

11. Γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνο το να “αφήσετε απλώς τη συνείδησή σας να σας οδηγεί”; Δώστε παράδειγμα.

¹¹ Αν είναι έτσι, μπορούμε άραγε να “αφήσουμε απλώς τη συνείδησή μας να μας οδηγεί”; Είναι βέβαια καλό να ακούμε τη συνείδησή μας, αλλά το μήνυμά της είναι δυνατόν να μας παροδηγήσει σε σοβαρό βαθμό. Ναι, η φωνή του “εσωτερικού μας ανθρώπου” μπορεί να μας ξεγελάσει. (2 Κορινθίους 4:16) Αναλογιστείτε ένα παράδειγμα. Στη Γραφή γίνεται λόγος για τον Στέφανο, έναν αφοσιωμένο ακόλουθο του Χριστού “γεμάτο χάρη και δύναμη”. Μερικοί Ιουδαίοι έβγαλαν τον Στέφανο έξω από την Ιερουσαλήμ και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου. Ο Σαύλος (ο οποίος αργότερα έγινε ο απόστολος Παύλος) στεκόταν εκεί κοντά και «επιδοκίμαζε το φόνο τού» Στεφάνου. Φαίνεται ότι εκείνοι οι Ιουδαίοι ήταν τόσο πεπεισμένοι ότι ενεργούσαν σωστά ώστε η συνείδησή τους δεν τους ενοχλούσε. Το ίδιο πρέπει να συνέβαινε και με τον Σαύλο, διότι αργότερα αυτός “έπνεε ακόμη απειλή και φόνο εναντίον των μαθητών του Κυρίου”. Είναι σαφές ότι η συνείδησή του δεν μιλούσε σωστά τότε.—Πράξεις 6:8· 7:57–8:1· 9:1.

12. Ποιος είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί να έχει επηρεαστεί η συνείδησή μας;

¹² Τι μπορεί να είχε επηρεάσει τη συνείδηση του Σαύλου; Ένας παράγοντας ίσως ήταν η στενή συναναστροφή του με άλλους. Πολλοί από εμάς έχουν μιλήσει στο τηλέφωνο με κάποιον άνθρωπο του οποίου η φωνή μοιάζει πάρα πολύ με του πατέρα του. Ο γιος μπορεί να έχει κληρονομήσει ως έναν βαθμό τη χροιά της φωνής του πατέρα του, αλλά μπορεί να έχει επηρεαστεί και από τον τρόπο με τον οποίο μιλάει εκείνος. Παρόμοια, ο Σαύλος μπορεί να είχε επηρεαστεί από τη στενή επαφή με Ιουδαίους που μισούσαν τον Ιησού και εναντιώνονταν στις διδασκαλίες του. (Ιωάννης 11:47-50· 18:14· Πράξεις 5:27, 28, 33) Ναι, οι σύντροφοι του Σαύλου ίσως είχαν επηρεάσει τη φωνή που άκουγε μέσα του, τη συνείδησή του.

13. Πώς μπορεί το περιβάλλον ενός ατόμου να επηρεάσει τη συνείδησή του;

¹³ Η συνείδηση μπορεί επίσης να διαμορφωθεί από τον πολιτισμό ή το περιβάλλον όπου ζει κάποιος, όπως ακριβώς το περιβάλλον ενός ατόμου μπορεί να το κάνει να μιλάει με ιδιάζουσα προφορά ή να χρησιμοποιεί κάποια διάλεκτο. (Ματθαίος 26:73) Αυτό πρέπει να συνέβη στους αρχαίους Ασσυρίους. Εκείνοι ήταν γνωστοί ως πολεμοχαρής λαός, και τα ανάγλυφά τους τούς απεικονίζουν να βασανίζουν αιχμαλώτους. (Ναούμ 2:11, 12· 3:1) Αναφέρεται ότι οι Νινευίτες της εποχής του Ιωνά δεν ήξεραν «τη διαφορά ανάμεσα στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό». Αυτό σημαίνει ότι δεν είχαν κάποιο σωστό κριτήριο με βάση το οποίο να κρίνουν τι ήταν ορθό και τι εσφαλμένο από την άποψη του Θεού. Φανταστείτε πώς θα μπορούσε αυτό το περιβάλλον να επηρεάσει τη συνείδηση ενός ατόμου που μεγάλωνε στη Νινευή! (Ιωνάς 3:4, 5· 4:11) Με παρόμοιο τρόπο σήμερα, η συνείδηση κάποιου μπορεί να επηρεαστεί από τη στάση των γύρω του.

Πώς Βελτιώνεται η Εσωτερική σας Φωνή

14. Πώς αντανακλά η συνείδησή μας αυτά που αναφέρει το εδάφιο Γένεση 1:27;

¹⁴ Ο Ιεχωβά έδωσε στον Αδάμ και στην Εύα το χάρισμα της συνείδησης, και εμείς κληρονομήσαμε τη συνείδησή μας από αυτούς. Το εδάφιο Γένεση 1:27 μας λέει ότι οι άνθρωποι είναι πλασμένοι κατά την εικόνα του Θεού. Αυτό δεν ισχύει από σωματική άποψη, διότι εκείνος είναι πνεύμα και εμείς είμαστε από σάρκα. Είμαστε πλασμένοι κατά την εικόνα του Θεού με την έννοια ότι έχουμε μέσα μας τις ιδιότητές του, περιλαμβανομένης και μιας αίσθησης περί ηθικής με ενεργή συνείδηση. Το γεγονός αυτό μας υποδεικνύει έναν τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ενισχύσουμε τη συνείδησή μας, κάνοντάς την πιο αξιόπιστη. Ο τρόπος αυτός είναι το να μάθουμε περισσότερα για τον Δημιουργό και να έρθουμε πιο κοντά του.

15. Ποιος είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ωφεληθούμε αν γνωρίσουμε τον Πατέρα μας;

¹⁵ Η Γραφή δείχνει ότι κατά μία έννοια ο Ιεχωβά είναι Πατέρας όλων μας. (Ησαΐας 64:8) Οι πιστοί Χριστιανοί, είτε έχουν την ελπίδα να πάνε στον ουρανό είτε να ζήσουν σε έναν επίγειο παράδεισο, μπορούν να απευθύνονται στον Θεό ως Πατέρα. (Ματθαίος 6:9) Πρέπει να επιθυμούμε να πλησιάζουμε ολοένα και περισσότερο τον Πατέρα μας και έτσι να αφομοιώνουμε τις απόψεις και τους κανόνες του. (Ιακώβου 4:8) Πολλοί δεν ενδιαφέρονται καθόλου να το κάνουν αυτό. Μοιάζουν με τους Ιουδαίους στους οποίους ο Ιησούς είπε: «Ούτε τη φωνή του έχετε ακούσει ποτέ ούτε τη μορφή του έχετε δει· και ο λόγος του δεν παραμένει σε εσάς». (Ιωάννης 5:37, 38) Εμείς δεν έχουμε ακούσει την ίδια τη φωνή του Θεού, αλλά μπορούμε να έχουμε το λόγο του μέσα μας και έτσι να του μοιάζουμε και να έχουμε τις ίδιες απόψεις με εκείνον.

16. Τι δείχνει η αφήγηση για τον Ιωσήφ όσον αφορά την εκπαίδευση της συνείδησής μας και την ανταπόκρισή μας στις παραινέσεις της;

¹⁶ Η αφήγηση σχετικά με τον Ιωσήφ στο σπίτι του Πετεφρή το δείχνει αυτό. Η σύζυγος του Πετεφρή προσπάθησε να αποπλανήσει τον Ιωσήφ. Παρότι ο Ιωσήφ ζούσε σε μια εποχή που δεν είχε γραφτεί ακόμη κανένα βιβλίο της Γραφής ούτε είχαν δοθεί οι Δέκα Εντολές, αντέδρασε λέγοντας: «Πώς . . . θα μπορούσα να διαπράξω αυτό το μεγάλο κακό και να αμαρτήσω εναντίον του Θεού;» (Γένεση 39:9) Δεν απάντησε έτσι απλώς και μόνο για να ευαρεστήσει την οικογένειά του, η οποία ζούσε πολύ μακριά. Ήθελε πρωτίστως να ευαρεστεί τον Θεό. Ο Ιωσήφ γνώριζε τον κανόνα του Θεού για το γάμο—ένας άντρας για μία γυναίκα, και οι δύο γίνονται «μία σάρκα». Επίσης, είχε πιθανότατα ακούσει πώς ένιωσε ο Αβιμέλεχ όταν έμαθε ότι η Ρεβέκκα ήταν παντρεμένη—ότι θα ήταν εσφαλμένο να την πάρει εκείνος, φέρνοντας έτσι ενοχή στο λαό του. Και ο Ιεχωβά όντως ευλόγησε την έκβαση εκείνης της υπόθεσης, δείχνοντας ποια είναι η άποψή του για τη μοιχεία. Το γεγονός ότι ο Ιωσήφ τα γνώριζε όλα αυτά πιθανότατα ενίσχυσε τις παραινέσεις της κληρονομημένης συνείδησής του, υποκινώντας τον να απορρίψει τη σεξουαλική ανηθικότητα.—Γένεση 2:24· 12:17-19· 20:1-18· 26:7-14.

17. Όσον αφορά το να μοιάζουμε στον Πατέρα μας, γιατί βρισκόμαστε εμείς σε καλύτερη θέση από τον Ιωσήφ;

¹⁷ Βέβαια, εμείς βρισκόμαστε τώρα σε καλύτερη θέση. Έχουμε ολόκληρη την Αγία Γραφή από την οποία μπορούμε να γνωρίσουμε τον τρόπο σκέψης και τα αισθήματα του Πατέρα μας, περιλαμβανομένων των πραγμάτων που επιδοκιμάζει και των πραγμάτων που απαγορεύει. Όσο περισσότερο εμβαθύνουμε στις Γραφές, τόσο περισσότερο μπορούμε να πλησιάζουμε τον Θεό και να του μοιάζουμε. Καθώς το κάνουμε αυτό, οι προτροπές της συνείδησής μας πιθανότατα θα ταιριάζουν ακόμη περισσότερο με τον τρόπο σκέψης του Πατέρα μας. Θα εναρμονίζονται ολοένα και πιο πολύ με το θέλημά του.—Εφεσίους 5:1-5.

18. Παρά τις επιρροές που ίσως δεχτήκαμε στο παρελθόν, τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την αξιοπιστία της συνείδησής μας;

¹⁸ Τι γίνεται με το περιβάλλον που διαμορφώνει τη συνείδησή μας; Ίσως έχουμε επηρεαστεί από τον τρόπο σκέψης και τις πράξεις των συγγενών μας και του ευρύτερου περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώσαμε. Ως εκ τούτου, το μήνυμα που έστελνε η συνείδησή μας μπορεί να είχε καταπνιγεί ή διαστρεβλωθεί. Αυτή μιλούσε με την «ιδιάζουσα προφορά» των γύρω μας. Ομολογουμένως, δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν μας. Ωστόσο, μπορούμε να είμαστε αποφασισμένοι να διαλέγουμε συναναστροφές και περιβάλλον που θα επηρεάζουν θετικά τη συνείδησή μας. Ένα βασικό βήμα είναι το να συναναστρεφόμαστε τακτικά αφοσιωμένους Χριστιανούς που προσπαθούν εδώ και πολύ καιρό να μοιάζουν στον Πατέρα τους. Οι συναθροίσεις, καθώς και η συναναστροφή πριν και έπειτα από αυτές, μας παρέχουν εξαιρετικές ευκαιρίες για κάτι τέτοιο. Μπορούμε να παρατηρούμε το Γραφικό τρόπο σκέψης και τις αντιδράσεις των συγχριστιανών μας, περιλαμβανομένης και της προθυμίας που έχουν να ακούν τη συνείδησή τους η οποία απηχεί την άποψη και τις οδούς του Θεού. Με τον καιρό, αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να εναρμονίσουμε τη δική μας συνείδηση με τις Γραφικές αρχές, φέρνοντάς μας πιο κοντά στην εικόνα του Θεού. Αν συντονίζουμε την εσωτερική μας φωνή με τις αρχές του Πατέρα μας και δεχόμαστε την καλή επιρροή των συγχριστιανών μας, η συνείδησή μας θα είναι πιο αξιόπιστη και εμείς θα τείνουμε περισσότερο να ακούμε αυτά που λέει.—Ησαΐας 30:21.

19. Ποιες άλλες πτυχές της συνείδησης αξίζουν την προσοχή μας;

¹⁹ Μολαταύτα, μερικοί αγωνίζονται κάθε μέρα για να ανταποκρίνονται στη συνείδησή τους. Το επόμενο άρθρο θα ασχοληθεί με κάποιες καταστάσεις που έχουν αντιμετωπίσει ορισμένοι Χριστιανοί. Εξετάζοντας αυτές τις καταστάσεις θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε σαφέστερα ποιος είναι ο ρόλος της συνείδησης, γιατί οι συνειδήσεις μπορεί να διαφέρουν, καθώς και πώς μπορούμε να ανταποκρινόμαστε στη φωνή της συνείδησής μας ολοένα και περισσότερο.—Εβραίους 6:11, 12.

[Υποσημείωση]

Τι Μάθατε;

• Γιατί η αίσθηση περί ορθού και εσφαλμένου, δηλαδή η συνείδηση, έχει εντοπιστεί σε όλους τους πολιτισμούς;

• Γιατί χρειάζεται να προσέχουμε ώστε να μην αφήνουμε απλώς τη συνείδησή μας να μας οδηγεί;

• Ποιοι είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να βελτιώσουμε τη φωνή που ακούμε μέσα μας;

[Εικόνες στη σελίδα 23]

Ο Δαβίδ είχε τύψεις συνείδησης . . .

αλλά δεν ίσχυε το ίδιο για τον Σαύλο από την Ταρσό

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τη συνείδησή μας