Να Υπηρετείτε τον Ιεχωβά με Πλήρη Καρδιά!

1-3. Τι περιλαμβάνει το να υπηρετούμε τον Ιεχωβά «με πλήρη καρδιά»; Δώστε παράδειγμα.

ΕΦΟΣΟΝ είμαστε ατελείς, είμαστε και επιρρεπείς στα λάθη. Ευτυχώς όμως, ο Ιεχωβά δεν κάνει σε εμάς «κατά τις αμαρτίες μας», με την προϋπόθεση ότι μετανοούμε και με πίστη τον πλησιάζουμε ταπεινά βάσει της λυτρωτικής θυσίας του Ιησού. (Ψαλμ. 103:10) Ωστόσο, όπως είπε ο Δαβίδ στον Σολομώντα, για να είναι η καθημερινή μας λατρεία αποδεκτή στον Ιεχωβά, πρέπει να τον “υπηρετούμε με πλήρη καρδιά”. (1 Χρον. 28:9) Πώς μπορούμε εμείς ως ατελείς άνθρωποι να το κάνουμε αυτό;

² Κάτι που μπορεί να μας βοηθήσει είναι το να συγκρίνουμε τη ζωή του βασιλιά Ασά με τη ζωή του βασιλιά Αμαζία. Και οι δύο βασιλιάδες του Ιούδα έπραξαν το σωστό στα μάτια του Ιεχωβά, αλλά ο Ασά το έκανε αυτό με πλήρη καρδιά. (2 Χρον. 15:16, 17· 25:1, 2· Παρ. 17:3) Και οι δύο βασιλιάδες ήταν ατελείς και έκαναν λάθη. Ωστόσο, ο Ασά στην ουσία δεν παρέκκλινε από τις οδούς του Θεού, επειδή η καρδιά του ήταν «πλήρως αφοσιωμένη» στον Θεό. (1 Χρον. 28:9, υποσ. ΜΝΚ, στην αγγλική) Ο Αμαζίας, από την άλλη, δεν ήταν πλήρως αφοσιωμένος στον Ιεχωβά. Αφού νίκησε τους εχθρούς του Θεού, έφερε μαζί του τους θεούς τους και άρχισε να τους λατρεύει.—2 Χρον. 25:11-16.

³ Το να υπηρετούμε τον Θεό «με πλήρη καρδιά» περιλαμβάνει πλήρη αφοσίωση η οποία δεν χάνεται. Στην Αγία Γραφή, η λέξη «καρδιά» αναφέρεται συνήθως στον εσωτερικό εαυτό ενός ανθρώπου. Περιλαμβάνει τις επιθυμίες, τις σκέψεις, τη διάθεση, τη νοοτροπία, τις ικανότητες, τα κίνητρα και τους στόχους του. Έτσι λοιπόν, ένα άτομο που υπηρετεί τον Ιεχωβά με όλη του την καρδιά δεν αποδίδει υποκριτική υπηρεσία. Δεν λατρεύει απλώς μηχανικά τον Ιεχωβά. Τι θα πούμε για εμάς; Αν εμείς, μολονότι ατελείς, συνεχίζουμε να είμαστε πλήρως αφοσιωμένοι στον Θεό χωρίς υποκρισία, θα τον υπηρετούμε με πλήρη καρδιά.—2 Χρον. 19:9.

 4. Τι θα εξετάσουμε τώρα;

⁴ Για να κατανοήσουμε τι σημαίνει το να υπηρετούμε τον Θεό με πλήρη καρδιά, ας εξετάσουμε τη ζωή του Ασά καθώς και κάποιων άλλων βασιλιάδων του Ιούδα που υπηρέτησαν τον Θεό με ολόκαρδη αφοσίωση—του Ιωσαφάτ, του Εζεκία και του Ιωσία. Και οι τέσσερίς τους έκαναν λάθη, αλλά και πάλι κέρδισαν την επιδοκιμασία του Ιεχωβά. Γιατί θεωρούσε ο Θεός ότι τον είχαν υπηρετήσει με πλήρη καρδιά, και πώς μπορούμε εμείς να τους μιμούμαστε;

 5. Ποιες αποφασιστικές ενέργειες έκανε ο Ασά;

⁵ Ο Ασά ήταν ο τρίτος βασιλιάς του Ιούδα μετά την απόσχιση του βόρειου δεκάφυλου βασιλείου του Ισραήλ. Απάλλαξε την επικράτειά του από την ειδωλολατρία και έδιωξε τους άντρες ιερόδουλους των ναών. Απομάκρυνε ακόμη και τη γιαγιά του, τη Μααχά, από τη θέση που κατείχε ως «κυρία, [«βασιλομήτωρ», Μετάφραση Νέου Κόσμου, (στην αγγλική)] επειδή είχε φτιάξει ένα φρικτό είδωλο». (1 Βασ. 15:11-13) Επιπρόσθετα, ο Ασά παρότρυνε τον λαό του «να αναζητήσει τον Ιεχωβά . . . και να εκτελεί το νόμο και την εντολή». Ναι, προώθησε την αληθινή λατρεία.—2 Χρον. 14:4.

 6. Πώς αντέδρασε ο Ασά όταν οι Αιθίοπες εισέβαλαν στη χώρα;

⁶ Ο Ιεχωβά ευλόγησε τον Ιούδα με ειρήνη τα πρώτα δέκα χρόνια της βασιλείας του Ασά. Κατόπιν, ο Ζερά ο Αιθίοπας ήρθε εναντίον του Ιούδα με 1.000.000 άντρες και 300 άρματα. (2 Χρον. 14:1, 6, 9, 10) Πώς αντέδρασε ο Ασά σε αυτή την κρίσιμη κατάσταση; Εκδήλωσε πλήρη εμπιστοσύνη στον Ιεχωβά. (Διαβάστε 2 Χρονικών 14:11) Σε απάντηση της εγκάρδιας προσευχής του Ασά, ο Θεός τού έδωσε ολοκληρωτική νίκη, αφανίζοντας τον στρατό των Αιθιόπων. (2 Χρον. 14:12, 13) Ακόμη και όταν οι βασιλιάδες δεν ήταν πιστοί σε αυτόν, ο Ιεχωβά μπορούσε να τους δώσει τη νίκη κατά του εχθρού για χάρη του δικού του ονόματος. (1 Βασ. 20:13, 26-30) Ο Ασά όμως, στηρίχτηκε στον Θεό, και ο Ιεχωβά απάντησε στην προσευχή του. Είναι αλήθεια βέβαια ότι, σε μεταγενέστερες περιπτώσεις, ο Ασά ενήργησε άσοφα. Για παράδειγμα, ζήτησε βοήθεια από τον βασιλιά της Συρίας αντί να ζητήσει από τον Ιεχωβά. (1 Βασ. 15:16-22) Εντούτοις, η συνολική αξιολόγηση του Θεού ήταν ότι η καρδιά του Ασά «ήταν πλήρης απέναντι στον Ιεχωβά όλες τις ημέρες του». Πώς μπορούμε εμείς να μιμούμαστε τον Ασά στο να κάνουμε το καλό;—1 Βασ. 15:14.

7, 8. Πώς μπορείτε να μιμείστε τον Ασά καθώς υπηρετείτε τον Ιεχωβά;

⁷ Ο καθένας μας μπορεί να εξετάσει την καρδιά του για να δει αν είναι πλήρως αφοσιωμένη στον Θεό. Αναρωτηθείτε: “Είμαι αποφασισμένος να ευαρεστώ τον Ιεχωβά, να υπερασπίζομαι την αληθινή λατρεία και να προστατεύω τον λαό του από οποιαδήποτε φθοροποιά επιρροή;” Σκεφτείτε πόσο θάρρος έπρεπε να βρει ο Ασά για να υψώσει το ανάστημά του στη Μααχά, που ήταν η «βασιλομήτωρ» της χώρας! Πιθανώς εσείς δεν γνωρίζετε κάποιον που ενεργεί σαν και αυτήν, αλλά ίσως προκύψει μια κατάσταση στην οποία μπορείτε να μιμηθείτε τον ζήλο του Ασά. Για παράδειγμα, τι θα γίνει αν ένα μέλος της οικογένειάς σας ή κάποιος καλός σας φίλος αμαρτήσει, είναι αμετανόητος και πρέπει να αποκοπεί; Θα ενεργούσατε αποφασιστικά διακόπτοντας τη συναναστροφή μαζί του; Τι θα σας υποκινούσε η καρδιά σας να κάνετε;

⁸ Όπως ο Ασά, μπορείτε και εσείς να δείξετε ότι έχετε πλήρη καρδιά στηριζόμενοι ολοκληρωτικά στον Θεό όταν αντιμετωπίζετε εναντίωση, ακόμη και αν μερικές φορές σας φαίνεται ανυπέρβλητη. Μπορεί να σας πειράζουν ή να σας κοροϊδεύουν στο σχολείο επειδή κρατάτε θέση ως Μάρτυρας του Ιεχωβά. Ή οι συνεργάτες σας στη δουλειά ίσως σας χλευάζουν επειδή παίρνετε άδεια για πνευματικές δραστηριότητες ή επειδή δεν κάνετε συχνά υπερωρίες. Σε τέτοιες καταστάσεις, να προσεύχεστε στον Θεό, όπως έκανε και ο Ασά. Να στηρίζεστε με θάρρος στον Ιεχωβά, παραμένοντας σταθεροί σε αυτό που γνωρίζετε ότι είναι σωστό και σοφό. Να θυμάστε ότι ο Θεός ενίσχυε και βοηθούσε τον Ασά—θα ενισχύει λοιπόν και εσάς.

 9. Όταν κηρύττουμε, πώς μπορούμε να δείχνουμε ότι έχουμε πλήρη καρδιά;

⁹ Οι υπηρέτες του Θεού προχωρούν πέρα από το να σκέφτονται απλώς τον εαυτό τους. Ο Ασά προωθούσε την αληθινή λατρεία. Παρόμοια και εμείς βοηθάμε άλλους “να αναζητούν τον Ιεχωβά”. Πόσο πρέπει να χαίρεται ο Ιεχωβά όταν μας βλέπει να μιλάμε στους γείτονές μας και σε άλλους για εκείνον, κάνοντάς το από γνήσια αγάπη για αυτόν και από γνήσιο ενδιαφέρον για την αιώνια ευημερία των ανθρώπων!

10, 11. Πώς μπορείτε να ακολουθείτε την πορεία του Ιωσαφάτ;

¹⁰ Ο γιος του Ασά, ο Ιωσαφάτ, «περπάτησε στην οδό του πατέρα του τού Ασά». (2 Χρον. 20:31, 32) Με ποιον τρόπο; Όπως ο πατέρας του, έτσι και ο Ιωσαφάτ παρότρυνε τον λαό να αναζητάει τον Ιεχωβά. Το έκανε αυτό οργανώνοντας μια εκστρατεία διδασκαλίας, στην οποία χρησιμοποιούνταν «το βιβλίο του νόμου του Ιεχωβά». (2 Χρον. 17:7-10) Πήγε μάλιστα μέχρι την επικράτεια του βόρειου βασιλείου του Ισραήλ, στην ορεινή περιοχή του Εφραΐμ, «για να τους επαναφέρει στον Ιεχωβά». (2 Χρον. 19:4) Ο Ιωσαφάτ ήταν ένας βασιλιάς “ο οποίος αναζητούσε τον Ιεχωβά με όλη του την καρδιά”.—2 Χρον. 22:9.

¹¹ Όλοι μας μπορούμε να συμμετέχουμε στη μεγάλη εκστρατεία διδασκαλίας που ο Ιεχωβά φροντίζει να επιτελείται σήμερα. Έχετε εσείς στόχο να διδάσκετε κάθε μήνα τον Λόγο του Θεού σε άλλους, προσπαθώντας να υποκινήσετε την καρδιά τους να υπηρετήσει τον Θεό; Με το να προσφέρετε τον εαυτό σας και με την ευλογία του Θεού, ίσως μπορέσετε να αρχίσετε μια Γραφική μελέτη. Προσεύχεστε εσείς για αυτόν τον στόχο; Είστε πρόθυμοι να δεχτείτε την πρόκληση, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα θυσιάσετε ένα μέρος από τον αποκαλούμενο ελεύθερο χρόνο; Και όπως ο Ιωσαφάτ πήγε στην επικράτεια του Εφραΐμ για να βοηθήσει τους ανθρώπους να επιστρέψουν στην αληθινή λατρεία, έτσι και εμείς μπορούμε να πλησιάζουμε εκείνους που έχουν γίνει αδρανείς. Επιπρόσθετα, οι πρεσβύτεροι κάνουν διευθετήσεις ώστε να επισκέπτονται και να βοηθούν τα αποκομμένα άτομα που ανήκουν στον τομέα της εκκλησίας τα οποία μπορεί να έχουν διακόψει τις αμαρτίες του παρελθόντος.

12, 13. (α) Όταν ο Ιωσαφάτ αντιμετώπισε μια τρομακτική κατάσταση, πώς αντέδρασε; (β) Γιατί πρέπει να μιμούμαστε τον Ιωσαφάτ αναγνωρίζοντας τις αδυναμίες μας;

¹² Όπως ο πατέρας του, ο Ασά, έτσι και ο Ιωσαφάτ διατήρησε την αφοσίωσή του στον Θεό ακόμη και όταν απειλήθηκε από μια τρομερή εχθρική δύναμη. (Διαβάστε 2 Χρονικών 20:2-4) Ο Ιωσαφάτ, βέβαια, φοβήθηκε! Ωστόσο, «προσήλωσε το πρόσωπό του στο να αναζητήσει τον Ιεχωβά». Μέσω προσευχής, παραδέχτηκε ταπεινά ότι ο λαός του “δεν είχε δύναμη μπροστά σε αυτό το μεγάλο πλήθος” καθώς και ότι ο ίδιος και ο λαός του δεν ήξεραν τι να κάνουν. Στηρίχτηκε πλήρως στον Ιεχωβά, λέγοντας: «Τα μάτια μας είναι στραμμένα προς εσένα».—2 Χρον. 20:12.

¹³ Μερικές φορές και εμείς, όπως ο Ιωσαφάτ, ίσως δεν ξέρουμε τι να κάνουμε, ή μπορεί ακόμη και να φοβόμαστε. (2 Κορ. 4:8, 9) Αλλά να θυμάστε ότι ο Ιωσαφάτ αναγνώρισε σε μια δημόσια προσευχή πόσο αδύναμοι ένιωθαν ο ίδιος και ο λαός του. (2 Χρον. 20:5) Εκείνοι που αναλαμβάνουν την πνευματική ηγεσία στην οικογένεια μπορούν να μιμούνται τον Ιωσαφάτ στρεφόμενοι στον Ιεχωβά για καθοδηγία και δύναμη ώστε να ξεπεράσουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Μην ντρέπεστε να αφήνετε την οικογένειά σας να ακούει τέτοιες δεήσεις. Θα αντιλαμβάνονται την εμπιστοσύνη σας στον Ιεχωβά. Ο Θεός βοήθησε τον Ιωσαφάτ​—θα βοηθήσει λοιπόν και εσάς.

14, 15. Πώς έδειξε ο Εζεκίας ότι στηριζόταν πλήρως στον Θεό;

¹⁴ Για να γίνει γνωστός ως βασιλιάς που «έμεινε προσκολλημένος στον Ιεχωβά», ο Εζεκίας, ανόμοια με τον Ιωσαφάτ, έπρεπε να υπερνικήσει την κακή επιρροή του ειδωλολάτρη πατέρα του. Ο Εζεκίας «αφαίρεσε τους υψηλούς τόπους και συνέτριψε τις ιερές στήλες και έκοψε τον ιερό στύλο και έκανε κομμάτια το χάλκινο φίδι που είχε φτιάξει ο Μωυσής», το οποίο χρησιμοποιούνταν τότε με εσφαλμένο τρόπο για ειδωλολατρικούς σκοπούς. Ήταν πλήρως αφοσιωμένος στον Ιεχωβά, καθώς «τηρούσε τις εντολές του, τις οποίες ο Ιεχωβά είχε διατάξει στον Μωυσή».—2 Βασ. 18:1-6.

¹⁵ Ακόμη και όταν η Ασσυρία, η παγκόσμια δύναμη εκείνης της εποχής, εισέβαλε στον Ιούδα και απειλούσε να αφανίσει την Ιερουσαλήμ, ο Εζεκίας στηρίχτηκε ολόκαρδα στον Ιεχωβά. Ο Ασσύριος βασιλιάς Σενναχειρείμ ενέπαιξε τον Ιεχωβά και προσπάθησε να τρομοκρατήσει τον Εζεκία ώστε να παραδοθεί. Εντούτοις, ο Εζεκίας εξέφρασε μέσω προσευχής την πλήρη εμπιστοσύνη του στη σωτήρια δύναμη του Ιεχωβά. (Διαβάστε Ησαΐας 37:15-20) Ο Θεός απάντησε στην προσευχή του στέλνοντας έναν άγγελο να πατάξει 185.000 Ασσυρίους.—Ησ. 37:36, 37.

16, 17. Πώς μπορείτε να μιμείστε τον Εζεκία καθώς υπηρετείτε τον Θεό;

¹⁶ Αργότερα, ο Εζεκίας αρρώστησε και κόντευε να πεθάνει. Ικέτευσε τον Ιεχωβά να θυμηθεί πώς είχε περπατήσει ενώπιόν Του. (Διαβάστε 2 Βασιλέων 20:1-3) Γνωρίζουμε από τις Γραφές ότι εμείς δεν ζούμε σε μια εποχή που μπορούμε να αποβλέπουμε στον Θεό για θαυματουργικές θεραπείες ή για επέκταση της ζωής μας. Ωστόσο, όπως έκανε ο Εζεκίας, ο καθένας μας μπορεί να λέει στον Ιεχωβά μέσω προσευχής: «Έχω περπατήσει ενώπιόν σου με φιλαλήθεια και με πλήρη καρδιά». Πιστεύετε εσείς ότι ο Ιεχωβά είναι ικανός και πρόθυμος να σας στηρίξει ακόμη και στο ντιβάνι της αρρώστιας;—Ψαλμ. 41:3.

¹⁷ Καθώς στοχαζόμαστε το παράδειγμα του Εζεκία, μπορεί να διακρίνουμε την ανάγκη να απομακρύνουμε κάτι που αποτελεί εμπόδιο στη σχέση μας με τον Θεό ή αποσπά την προσοχή μας από την αληθινή λατρεία. Σαφώς, εμείς δεν θέλουμε να μιμούμαστε εκείνους στον κόσμο οι οποίοι, χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φέρονται στους άλλους σαν να ήταν είδωλα. Φυσικά, κάποιοι χριστιανοί ίσως χαίρονται να επικοινωνούν με την οικογένειά τους ή με καλούς τους φίλους κάνοντας χρήση αυτών των μέσων. Αλλά πολλοί στον κόσμο χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπερβολικά, ακολουθώντας άντρες ή γυναίκες που ούτε καν γνωρίζουν. Ή δαπανούν πολύ χρόνο κοιτάζοντας φωτογραφίες τέτοιων ατόμων ή διαβάζοντας για αυτούς. Υπάρχει κίνδυνος να απορροφηθούμε από τέτοια ασήμαντα πράγματα. Ένας χριστιανός θα μπορούσε ακόμη και να φουσκώσει από υπερηφάνεια για τον αριθμό των ατόμων στα οποία αρέσουν οι αναρτήσεις του, και να παρεξηγηθεί αν κάποιοι σταματήσουν να τον ακολουθούν. Μπορούμε να φανταστούμε τον απόστολο Παύλο ή τον Ακύλα και την Πρίσκιλλα να ασχολούνται κάθε μέρα με το να ανεβάζουν φωτογραφίες ή να ακολουθούν κάποιον εκτός της αδελφότητας; Διαβάζουμε ότι ο Παύλος “ασχολούνταν εντατικά με το λόγο”. Επίσης, η Πρίσκιλλα και ο Ακύλας χρησιμοποιούσαν τον χρόνο τους για να εξηγούν «πιο ορθά την οδό του Θεού» στους άλλους. (Πράξ. 18:4, 5, 26) Ας αναρωτηθούμε: “Αποφεύγω εγώ να ειδωλοποιώ ανθρώπους ή να χρησιμοποιώ μεγάλο μέρος του πολύτιμου χρόνου μου σε ασήμαντα ζητήματα;”—Διαβάστε Εφεσίους 5:15, 16.

18, 19. Με ποιους τρόπους θα θέλατε να μιμηθείτε τον Ιωσία;

¹⁸ Ο βασιλιάς Ιωσίας, ο δισέγγονος του Εζεκία, τηρούσε και εκείνος σταθερά τις εντολές του Ιεχωβά «με όλη του την καρδιά». (2 Χρον. 34:31) Όταν ήταν ακόμη έφηβος, «άρχισε να αναζητάει τον Θεό του Δαβίδ», ενώ στα 20 του άρχισε να καθαρίζει τον Ιούδα από την ειδωλολατρία. (Διαβάστε 2 Χρονικών 34:1-3) Ο Ιωσίας έπραττε με ζήλο ό,τι ευαρεστούσε τον Θεό, πολύ περισσότερο από πολλούς βασιλιάδες του Ιούδα. Εντούτοις, όταν βρέθηκαν αυτά που μπορεί να ήταν τα πρωτότυπα συγγράμματα του Μωσαϊκού Νόμου και διαβάστηκαν στον Ιωσία, εκείνος διέκρινε ότι χρειαζόταν να κάνει το θέλημα του Θεού πληρέστερα. Παρότρυνε τους άλλους να υπηρετούν τον Ιεχωβά. Ως αποτέλεσμα, ο λαός “δεν έπαψε να ακολουθεί τον Ιεχωβά” όσο ζούσε ο Ιωσίας.—2 Χρον. 34:27, 33.

¹⁹ Όπως ο Ιωσίας, έτσι και οι νεαροί πρέπει να αρχίσουν να αναζητούν τον Ιεχωβά από μικρή ηλικία. Ο μετανοημένος βασιλιάς Μανασσής ίσως είχε διδάξει τον Ιωσία για το έλεος του Θεού. Νεαροί, πλησιάστε πιστά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας από την οικογένειά σας και την εκκλησία και μάθετε πόσο καλός υπήρξε μαζί τους ο Ιεχωβά. Επίσης, να θυμάστε ότι η ανάγνωση των Γραφών άγγιξε την καρδιά του Ιωσία και τον υποκίνησε να αναλάβει δράση. Η ανάγνωση του Λόγου του Θεού μπορεί να σας υποκινήσει να αναλάβετε δράση που θα αυξήσει τη χαρά σας, θα ενισχύσει τη φιλία σας με τον Θεό και θα αποτελέσει κίνητρο για να βοηθήσετε άλλους να αναζητήσουν τον Θεό. (Διαβάστε 2 Χρονικών 34:18, 19) Η μελέτη της Γραφής μπορεί να σας βοηθήσει επίσης να διακρίνετε τρόπους με τους οποίους μπορείτε να βελτιώσετε την υπηρεσία σας προς τον Θεό. Αν τους διακρίνετε, δώστε τον καλύτερό σας εαυτό, όπως έκανε και ο Ιωσίας.

20, 21. (α) Τι κοινό έχουν οι τέσσερις βασιλιάδες που εξετάσαμε; (β) Τι θα δούμε στο επόμενο άρθρο;

²⁰ Μπορείτε να διακρίνετε το όφελος που αποκομίζουμε καθώς εξετάσαμε πώς αυτοί οι τέσσερις βασιλιάδες του Ιούδα υπηρέτησαν τον Ιεχωβά με πλήρη καρδιά; Έκαναν με ζήλο το θέλημα του Θεού και ήταν πλήρως αφοσιωμένοι στην επιτέλεσή του. Συνέχισαν να πράττουν το θέλημα του Θεού. Το έκαναν αυτό ακόμη και όταν αντιμετώπιζαν τρομερούς εχθρούς. Πάνω από όλα, το κίνητρο με το οποίο υπηρετούσαν τον Ιεχωβά ήταν αγνό.

²¹ Όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο, και οι τέσσερις βασιλιάδες που εξετάσαμε έκαναν λάθη. Αλλά όταν Εκείνος που εξετάζει καρδιές τούς ερεύνησε εξονυχιστικά, είδε ότι η καρδιά τους ήταν πλήρης προς αυτόν. Και εμείς επίσης είμαστε ατελείς. Καθώς ο Ιεχωβά μάς εξετάζει, συμπεραίνει ότι τον υπηρετούμε με πλήρη καρδιά; Ας ασχοληθούμε με αυτό το θέμα στο επόμενο άρθρο.