«Προφύλασσε την Καρδιά Σου»

Ο ΙΕΧΩΒΑ είπε στον προφήτη Σαμουήλ: «Δεν βλέπει ο Θεός όπως βλέπει ο άνθρωπος, επειδή ο άνθρωπος βλέπει ό,τι είναι ορατό στα μάτια· αλλά ο Ιεχωβά βλέπει την καρδιά». (1 Σαμουήλ 16:7) Εφιστώντας και πάλι την προσοχή στη συμβολική καρδιά, ο ψαλμωδός Δαβίδ έψαλε: «Εξέτασες [Ιεχωβά] την καρδιά μου, έκανες επιθεώρηση τη νύχτα, με εξάγνισες· θα ανακαλύψεις ότι δεν σχεδίασα κακό».​—Ψαλμός 17:3.

Ναι, ο Ιεχωβά διερευνά την καρδιά για να εξακριβώσει τι είμαστε στην πραγματικότητα. (Παροιμίες 17:3) Δικαιολογημένα, λοιπόν, ο Βασιλιάς Σολομών του αρχαίου Ισραήλ συμβουλεύει: «Περισσότερο από όλα όσα πρέπει να φυλαχτούν, προφύλασσε την καρδιά σου, γιατί από αυτήν εξέρχονται οι πηγές της ζωής». (Παροιμίες 4:23) Πώς μπορούμε να προφυλάσσουμε τη συμβολική μας καρδιά; Το 4ο κεφάλαιο των Παροιμιών μάς δίνει την απάντηση σε αυτή την ερώτηση.

Ακούστε τη Διαπαιδαγώγηση του Πατέρα

Το 4ο κεφάλαιο των Παροιμιών αρχίζει με τα λόγια: «Ακούστε, γιοι μου, τη διαπαιδαγώγηση του πατέρα και δώστε προσοχή, ώστε να γνωρίσετε την κατανόηση. Επειδή θα σας δώσω εκπαίδευση καλή. Μην εγκαταλείπετε το νόμο μου».​—Παροιμίες 4:1, 2.

Η συμβουλή που δίνεται στους νέους είναι να ακούν την υγιή εκπαίδευση την οποία παρέχουν οι θεοσεβείς γονείς τους, ιδιαίτερα ο πατέρας. Αυτός έχει τη Γραφική ευθύνη να καλύπτει τις σωματικές και πνευματικές ανάγκες της οικογένειάς του. (Δευτερονόμιο 6:6, 7· 1 Τιμόθεο 5:8) Χωρίς αυτή την καθοδήγηση, πόσο πιο δύσκολο είναι να φτάσει σε ωριμότητα ένα νεαρό άτομο! Επομένως, δεν θα πρέπει ένα παιδί να δέχεται με σεβασμό τη διαπαιδαγώγηση του πατέρα του;

Τι θα λεχθεί, όμως, αν ένα νεαρό άτομο δεν έχει πατέρα για να το διδάξει; Ο εντεκάχρονος Τζέισον, λόγου χάρη, έμεινε ορφανός από πατέρα σε ηλικία τεσσάρων ετών.a Όταν κάποιος Χριστιανός πρεσβύτερος τον ρώτησε τι τον στενοχωρούσε περισσότερο στη ζωή του, ο Τζέισον απάντησε αμέσως: «Μου λείπει ο πατέρας. Μερικές φορές αυτό με αποκαρδιώνει πολύ». Ωστόσο, υπάρχουν παρηγορητικές συμβουλές στη διάθεση των νέων που δεν έχουν την κατεύθυνση των γονέων. Ο Τζέισον και άλλοι με παρόμοιες περιστάσεις μπορούν να ζητούν και να λαβαίνουν πατρικές συμβουλές από τους πρεσβυτέρους και άλλους ώριμους αδελφούς στη Χριστιανική εκκλησία.​—Ιακώβου 1:27.

Αναλογιζόμενος την εκπαίδευση που έλαβε ο ίδιος, ο Σολομών συνεχίζει: «Στάθηκα αληθινός γιος για τον πατέρα μου, τρυφερός και μοναδικός ενώπιον της μητέρας μου». (Παροιμίες 4:3) Όπως φαίνεται, ο βασιλιάς είχε ευχάριστες αναμνήσεις από την περίοδο της ανατροφής του. Ως «αληθινός γιος» που έπαιρνε στα σοβαρά τις πατρικές συμβουλές, ο νεαρός Σολομών θα πρέπει να είχε μια θερμή και στενή σχέση με τον πατέρα του τον Δαβίδ. Επιπλέον, ο Σολομών ήταν «μοναδικός», με άλλα λόγια πολυαγαπημένος. Πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί να μεγαλώνει σε σπιτικό όπου επικρατεί θαλπωρή και όπου οι γραμμές επικοινωνίας με τους γονείς είναι ανοιχτές!

Αποκτήστε Σοφία και Κατανόηση

Φέρνοντας στο νου τις στοργικές συμβουλές του πατέρα του, ο Σολομών αναφέρει: «Εκείνος με δίδασκε και μου έλεγε: “Ας κρατάει γερά η καρδιά σου τα λόγια μου. Να τηρείς τις εντολές μου και θα συνεχίσεις να ζεις. Απόκτησε σοφία, απόκτησε κατανόηση. Μην ξεχνάς, και μην παρεκκλίνεις από τα λόγια του στόματός μου. Μην την εγκαταλείπεις [τη σοφία], και θα σε προστατεύει. Αγάπα την, και θα σε διαφυλάττει. Η σοφία είναι το πρώτιστο. Απόκτησε σοφία· και μαζί με όλα όσα αποκτάς, απόκτησε κατανόηση”».​—Παροιμίες 4:4-7.

Γιατί είναι η σοφία «το πρώτιστο»; Σοφία σημαίνει να θέτουμε σε εφαρμογή τη γνώση και την κατανόηση έτσι ώστε να προκύπτουν καλά αποτελέσματα. Η γνώση​—η εξοικείωση με τα γεγονότα η οποία αποκτάται μέσω παρατήρησης και πείρας ή μέσω ανάγνωσης και μελέτης—​είναι βασικός παράγοντας σοφίας. Αν, όμως, δεν έχουμε την ικανότητα να χρησιμοποιούμε τη γνώση μας με καλό τρόπο, η αξία της θα είναι μικρή. Πρέπει, όχι μόνο να διαβάζουμε τακτικά τη Γραφή και τα βασισμένα στη Γραφή έντυπα που παρέχει «ο πιστός και φρόνιμος δούλος», αλλά και να προσπαθούμε να εφαρμόζουμε όσα μαθαίνουμε από αυτά.​—Ματθαίος 24:45.

Η απόκτηση κατανόησης είναι επίσης ουσιώδης. Χωρίς αυτήν, θα μπορούσαμε άραγε να διακρίνουμε πραγματικά πώς σχετίζονται τα γεγονότα μεταξύ τους ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα του υπό εξέταση ζητήματος; Αν δεν έχουμε κατανόηση, πώς θα μπορούσαμε να αντιληφθούμε τα γιατί και τα διότι σε σχέση με τα διάφορα ζητήματα και να αποκτήσουμε ενόραση και διάκριση; Ναι, για να είμαστε σε θέση να εξετάζουμε τα δεδομένα και να καταλήγουμε σε σωστά συμπεράσματα, χρειαζόμαστε κατανόηση.​—Δανιήλ 9:22, 23.

Ο Σολομών συνεχίζει να παραθέτει τα λόγια του πατέρα του: «Να έχεις μεγάλη εκτίμηση για αυτήν [τη σοφία], και θα σε εξυψώσει. Θα σε δοξάσει επειδή την αγκαλιάζεις. Θα βάλει στο κεφάλι σου στεφάνι θελκτικότητας· στέμμα ωραιότητας θα σου χαρίσει». (Παροιμίες 4:8, 9) Η θεϊκή σοφία προστατεύει εκείνον που την αγκαλιάζει. Επιπλέον, του προσδίδει τιμή και ωραιότητα. Ας κάνουμε, λοιπόν, το παν για να αποκτήσουμε σοφία.

“Κρατήστε τη Διαπαιδαγώγηση”

Επαναλαμβάνοντας τη διδασκαλία του πατέρα του, ο βασιλιάς του Ισραήλ λέει στη συνέχεια: «Άκουσε, γιε μου, και δέξου τα λόγια μου. Και τα χρόνια της ζωής θα πληθυνθούν για εσένα. Θα σε διδάξω την οδό της σοφίας· θα σε κάνω να περπατήσεις στα μονοπάτια της ευθύτητας. Όταν περπατάς, τα βήματά σου δεν θα είναι στριμωγμένα· και αν τρέχεις, δεν θα σκοντάφτεις. Κράτησε τη διαπαιδαγώγηση· μην την αφήσεις. Διαφύλαξέ την, γιατί αυτή είναι η ζωή σου».​—Παροιμίες 4:10-13.

Ως αληθινός γιος για τον πατέρα του, ο Σολομών θα πρέπει να εκτιμούσε την αξία της στοργικής διαπαιδαγώγησης που διδάσκει και διορθώνει. Χωρίς ισορροπημένη διαπαιδαγώγηση, πώς μπορούμε να αναμένουμε ότι θα προοδεύσουμε σε πνευματική ωριμότητα ή να ελπίζουμε ότι θα βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας; Αν δεν μαθαίνουμε από τα λάθη μας ή δεν διορθώνουμε εσφαλμένες ιδέες, η πνευματική μας πρόοδος θα είναι πράγματι μηδαμινή. Η λογική διαπαιδαγώγηση οδηγεί σε θεοσεβή διαγωγή και έτσι μας βοηθάει να “περπατάμε στα μονοπάτια της ευθύτητας”.

Ένα άλλο είδος διαπαιδαγώγησης έχει επίσης ως αποτέλεσμα “να πληθυνθούν τα χρόνια της ζωής μας”. Πώς; Ο Ιησούς Χριστός είπε: «Ο πιστός στο ελάχιστο είναι πιστός και στο πολύ, και ο άδικος στο ελάχιστο είναι άδικος και στο πολύ». (Λουκάς 16:10) Αν διαπαιδαγωγούμε τον εαυτό μας στα μικρά πράγματα, δεν θα είναι άραγε ευκολότερο να κάνουμε το ίδιο και στα μεγαλύτερα, από τα οποία μπορεί να εξαρτάται η ίδια μας η ζωή; Για παράδειγμα, αν εκπαιδεύσουμε το μάτι να μην «εξακολουθεί να κοιτάζει μια γυναίκα έτσι ώστε να την ποθήσει», τότε θα είναι απίθανο να πέσουμε σε ανηθικότητα. (Ματθαίος 5:28) Φυσικά, αυτή η αρχή εφαρμόζεται και σε άντρες και σε γυναίκες. Αν διαπαιδαγωγούμε τη διάνοιά μας ώστε να «αιχμαλωτίζουμε κάθε σκέψη», θα είναι μικρός ο κίνδυνος να κάνουμε κάποια σοβαρή παράβαση με λόγια ή με πράξεις.​—2 Κορινθίους 10:5.

Ομολογουμένως, η διαπαιδαγώγηση συνήθως γίνεται δύσκολα δεκτή και ίσως φαίνεται περιοριστική. (Εβραίους 12:11) Ωστόσο, ο σοφός βασιλιάς μάς διαβεβαιώνει πως, αν κρατήσουμε τη διαπαιδαγώγηση, ο δρόμος μας θα μας οδηγεί σε πρόοδο. Όπως ακριβώς η κατάλληλη εκγύμναση επιτρέπει σε ένα δρομέα να επιταχύνει το ρυθμό του χωρίς να πέφτει ή να τραυματίζεται, το να κρατάμε τη διαπαιδαγώγηση μας επιτρέπει να συνεχίζουμε στο δρόμο της ζωής με σταθερό ρυθμό χωρίς να προσκόπτουμε. Ασφαλώς, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά το δρόμο που διαλέγουμε.

Να Αποφεύγετε το «Δρόμο των Πονηρών»

Με αίσθημα επείγοντος, ο Σολομών προειδοποιεί: «Μην μπεις στο δρόμο των πονηρών και μην πας στην οδό των κακών. Απόφυγέ την, μην περάσεις από αυτήν· απομακρύνσου από εκεί και προσπέρασέ την. Διότι αυτοί δεν κοιμούνται αν δεν κάνουν κακό, και ο ύπνος τους φεύγει αν δεν κάνουν κάποιον να σκοντάψει. Διότι έχουν φάει ψωμί πονηρίας και πίνουν κρασί βιαιοτήτων».​—Παροιμίες 4:14-17.

Οι πονηροί, των οποίων τις οδούς ο Σολομών θέλει να αποφεύγουμε, συντηρούνται κάνοντας φαύλες πράξεις. Η διάπραξη του κακού είναι για αυτούς σαν τροφή και ποτό. Δεν μπορούν να κοιμηθούν αν δεν επιδοθούν σε βιαιότητες. Η ίδια τους η προσωπικότητα είναι διεφθαρμένη! Μπορούμε να προφυλάσσουμε πραγματικά την καρδιά μας αν κάνουμε παρέα μαζί τους; Πόσο ανόητο είναι να “πηγαίνουμε στην οδό των κακών” εκθέτοντας τον εαυτό μας στη βία που χαρακτηρίζει τόσο μεγάλο μέρος της ψυχαγωγίας του σημερινού κόσμου! Το να πασχίζουμε να δείχνουμε τρυφερή συμπόνια είναι εντελώς ασυμβίβαστο με το να παρακολουθούμε σκηνές κακίας στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο οι οποίες οδηγούν σε αναισθητοποίηση.

Μείνετε στο Φως

Συνεχίζοντας να χρησιμοποιεί την παρομοίωση με το δρόμο, ο Σολομών δηλώνει: «Αλλά ο δρόμος των δικαίων είναι σαν το λαμπρό φως που γίνεται όλο και πιο φωτεινό ώσπου να γίνει τέλεια η ημέρα». (Παροιμίες 4:18) Η έναρξη μιας μελέτης της Γραφής και η προσπάθεια εφαρμογής των λόγων της στη ζωή μας μπορεί να παρομοιαστεί με το ξεκίνημα ενός ταξιδιού νωρίς το πρωί στο σκοτάδι. Καθώς ο κατάμαυρος νυχτερινός ουρανός γίνεται σκούρος μπλε, μόλις και μετά βίας μπορούμε να δούμε. Αλλά καθώς σιγά σιγά χαράζει, αρχίζουμε να διακρίνουμε ολοένα και περισσότερο τα πράγματα γύρω μας. Τελικά, ο ήλιος λάμπει στο μεσουράνημα, και μπορούμε να βλέπουμε τα πάντα με κάθε λεπτομέρεια. Ναι, η αλήθεια γίνεται ολοένα και πιο διαυγής για εμάς καθώς εμμένουμε στη μελέτη των Γραφών με υπομονή και επιμέλεια. Το να προμηθεύουμε στην καρδιά μας πνευματική τροφή είναι ουσιώδες προκειμένου να την προφυλάσσουμε από την εσφαλμένη λογίκευση.

Η έννοια ή η σημασία των Γραφικών προφητειών αποκαλύπτεται και αυτή προοδευτικά. Οι προφητείες γίνονται ξεκάθαρες για εμάς καθώς το άγιο πνεύμα του Ιεχωβά εκχέει πάνω τους φως και καθώς εκπληρώνονται από τα παγκόσμια γεγονότα ή με τις εμπειρίες που ζει ο λαός του Θεού. Αντί να καταφεύγουμε με ανυπομονησία σε εικασίες σχετικά με την εκπλήρωσή τους, χρειάζεται να περιμένουμε ώσπου “να γίνει το φως όλο και πιο φωτεινό”.

Τι θα λεχθεί για εκείνους που απορρίπτουν την κατεύθυνση του Θεού αρνούμενοι να περπατήσουν στο φως; «Η οδός των πονηρών είναι σαν τη σκοτεινιά», λέει ο Σολομών. «Δεν γνωρίζουν πού σκοντάφτουν». (Παροιμίες 4:19) Οι πονηροί μοιάζουν με κάποιον που σκοντάφτει στο σκοτάδι χωρίς να γνωρίζει πάνω σε τι σκόνταψε. Ακόμη και όταν οι ασεβείς φαίνεται να ευημερούν λόγω της αδικίας τους, η φαινομενική τους επιτυχία είναι απλώς προσωρινή. Σχετικά με τέτοια άτομα, ο ψαλμωδός έψαλε: «Ασφαλώς σε ολισθηρό έδαφος τους βάζεις. Τους έριξες [Ιεχωβά] σε ερείπια».​—Ψαλμός 73:18.

Να Παραμένετε σε Επιφυλακή

Ο βασιλιάς του Ισραήλ συνεχίζει: «Γιε μου, πρόσεξε τα λόγια μου. Κλίνε το αφτί σου σε όσα λέω. Ας μην απομακρυνθούν από τα μάτια σου. Κράτησέ τα μέσα στην καρδιά σου. Διότι είναι ζωή για εκείνους που τα βρίσκουν και υγεία για όλη τους τη σάρκα. Περισσότερο από όλα όσα πρέπει να φυλαχτούν, προφύλασσε την καρδιά σου, γιατί από αυτήν εξέρχονται οι πηγές της ζωής».​—Παροιμίες 4:20-23.

Το παράδειγμα του ίδιου του Σολομώντα πιστοποιεί την αξία που έχει η συμβουλή περί προφύλαξης της καρδιάς. Είναι αλήθεια ότι εκείνος “στάθηκε αληθινός γιος” για τον πατέρα του όταν ήταν νέος και παρέμεινε πιστός στον Ιεχωβά κατά το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του. Ωστόσο, η Αγία Γραφή λέει: «Όταν ο Σολομών γέρασε, οι [αλλοεθνείς] γυναίκες του είχαν κάνει την καρδιά του να παρεκκλίνει ώστε να ακολουθήσει άλλους θεούς· και η καρδιά του δεν ήταν πλήρης απέναντι στον Ιεχωβά τον Θεό του, όπως ήταν η καρδιά του Δαβίδ του πατέρα του». (1 Βασιλέων 11:4) Αν δεν βρίσκονται σε διαρκή επιφυλακή, ακόμη και οι καλύτερες καρδιές μπορούν να δελεαστούν και να πράξουν το κακό. (Ιερεμίας 17:9) Πρέπει να κρατάμε τις υπενθυμίσεις του Λόγου του Θεού «μέσα στην καρδιά» μας. Αυτό περιλαμβάνει την καθοδήγηση που δίνεται στο 4ο κεφάλαιο των Παροιμιών.

Να Εξετάζετε την Κατάσταση της Καρδιάς Σας

Προφυλάσσουμε εμείς με επιτυχία τη συμβολική μας καρδιά; Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε την κατάσταση του εσωτερικού ανθρώπου; «Από την αφθονία της καρδιάς μιλάει το στόμα», είπε ο Ιησούς Χριστός. (Ματθαίος 12:34) Επίσης δήλωσε: «Από την καρδιά εξέρχονται πονηροί διαλογισμοί, φόνοι, μοιχείες, πορνείες, κλοπές, ψευδομαρτυρίες, βλασφημίες». (Ματθαίος 15:19, 20) Ναι, τα λόγια μας και οι ενέργειές μας λένε πολλά για το τι είμαστε μέσα στην καρδιά.

Ο Σολομών μάς νουθετεί κατάλληλα: «Απομάκρυνε από τον εαυτό σου τη στρεβλή ομιλία· και τον πλάγιο τρόπο των χειλιών απόβαλέ τον από τον εαυτό σου. Τα δε μάτια σου ευθεία μπροστά πρέπει να κοιτάζουν, ναι, τα ακτινοβόλα μάτια σου πρέπει να ατενίζουν ευθεία μπροστά σου. Εξομάλυνε την πορεία των ποδιών σου, και όλες σου οι οδοί ας είναι εδραιωμένες. Μην εκκλίνεις προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά. Απομάκρυνε το πόδι σου από το κακό».​—Παροιμίες 4:24-27.

Με βάση τη νουθεσία του Σολομώντα, χρειάζεται να εξετάζουμε τα λόγια και τις ενέργειές μας. Αν θέλουμε να προφυλάσσουμε την καρδιά μας και να ευαρεστούμε τον Θεό, πρέπει να αποφεύγουμε τη στρεβλή ομιλία και τα πλάγια μέσα. (Παροιμίες 3:32) Γι’ αυτό, θα πρέπει να συλλογιζόμαστε με προσευχή τι αποκαλύπτουν για εμάς τα λόγια και οι πράξεις μας. Στη συνέχεια, ας ζητάμε τη βοήθεια του Ιεχωβά για να διορθώνουμε οποιαδήποτε αδυναμία εντοπίζουμε.​—Ψαλμός 139:23, 24.

Πάνω από όλα, είθε “τα μάτια μας να κοιτάζουν ευθεία μπροστά”. Ας τα κρατάμε προσηλωμένα στο στόχο​—στην απόδοση ολόψυχης υπηρεσίας προς τον ουράνιο Πατέρα μας. (Κολοσσαείς 3:23) Καθώς εσείς προσωπικά επιδιώκετε μια τέτοια ευθεία πορεία, είθε ο Ιεχωβά να σας χαρίζει επιτυχία σε “όλες τις οδούς σας” και είθε να σας ευλογεί πλούσια εφόσον τηρείτε τη θεόπνευστη συμβουλή να “προφυλάσσετε την καρδιά σας”.

[Υποσημείωση]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 22]

Αποφεύγετε την ψυχαγωγία που χαρακτηρίζεται από βία;

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Να ωφελείστε από τις συμβουλές εκείνων που είναι έμπειροι

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Η διαπαιδαγώγηση δεν επιβραδύνει το ρυθμό σας

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Να εμμένετε στη μελέτη της Γραφής